পেহেলগামৰ ঘটনা আৰু প্ৰাসংগিক শিক্ষা

২০২৫ চনৰ ২২ এপ্ৰিল তাৰিখে কাশ্মীৰৰ পেহেলগামত ২৫জন দেশীয় পৰ্যটক আৰু এজন স্থানীয় ঘোঁৰাচালকক চাৰিটাকৈ সন্ত্ৰাসবাদীয়ে নৃশংসভাৱে হত্যা কৰিলে৷ পত্নীৰ সন্মুখতে স্বামীক, সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ সন্মুখতে পিতৃক হত্যা কৰি সন্ত্ৰাসবাদীহঁতে আকৌ এবাৰ প্ৰমাণ কৰি দিলে যে সন্ত্ৰাসে কেৱল নিমাখিত নাগৰিকৰ জীৱন দুৰ্বিষহ কৰি তোলাৰ বাহিৰে আন একো মহৎ উদ্দেশ্য সাধন কৰিব নোৱাৰে৷ মৃত্যুমুখত পৰা ২৬ জন ভাৰতীয়ৰ ২৪জন হিন্দু, এজন খৃষ্টান আৰু এজন কাশ্মীৰী মুছলমান৷ সংবাদ মাধ্যম আৰু চৰকাৰী ভাষ্যযোগে আমি জানিছো যে ঘটনা সংঘটিত কৰাৰ পিছত কেউটাঘাতকে পলায়ন কৰে৷ প্ৰশাসনৰ বিষয়া-কৰ্মচাৰী কেতিয়া গৈ ঘটনাস্থলীত উপস্থিত হ’ল আৰু ঘটনাৰ কালছোৱাত আৰু ঘটনাৰ পিছৰ পৰ্যায়ত স্থানীয় নাগৰিকসকলৰ ভূমিকা কেনে আছিল সেই কথা এতিয়াও পৰিষ্কাৰ হোৱা নাই৷ তথাপি যি দুই এক ভাষ্য ভুক্তভোগীৰ মুখৰ পৰা সংবাদ মাধ্যমযোগে শুনিবলৈ পাইছোঁ তাৰ পৰা এই কথা ক’ব পাৰি ঘটনাৰ পিছত প্ৰশাসনৰ লগতে স্থানীয় লোক, ড্ৰাইভাৰ, ঘোঁৰাপালকসকলে আহতসকলৰ লগতে বাচি থকা পৰ্যটকসকলকো নিৰাপদ ঠাইলৈ স্থানান্তৰ কৰাত সহায়ৰ হাত আগবঢ়ায়৷ অৱশ্যে সমগ্ৰ ঘটনাৱলীৰ আগে-পিছে কি ঘটিছিল, প্ৰশাসন আৰু স্থানীয় ৰাইজে এই সময়ছোৱাত কেনে ভূমিকা পালন কৰিছিল, আদি বিষয়বোৰৰ ওপৰত বিস্তৃত চৰকাৰী ভাষ্য এই পৰ্যন্ত পোৱা হোৱা নাই৷ The Print নামৰ অনলাইন বাতৰি কাগজৰ ২৩ এপ্ৰিলৰ সংখ্যাত অনন্যা ভৰদ্বাজ আৰু কুমাৰে লিখা এক প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছে যে নিৰাপত্তাৰ দায়িত্বত থকা সকলে ঘটনাৰ প্ৰথম খবৰ আবেলি ২.৪৫ বজাত পোৱাৰ পিছত কেন্দ্ৰীয় সংৰক্ষিত বাহিনীৰ এটা গোট ২.৫ কিলোমিটাৰ মটৰবাইক আৰু তাৰ পিছৰ পাঁচ কিলোমিটাৰ খোজেৰে গৈ প্ৰায় এঘণ্টা পিছত ঘটনাস্থলীত উপস্থিত হয়৷ তাৰ কাৰণ ঠাইখনৰ ভৌগোলিক অৱস্থান৷ এটা কথা ক’ব লাগিব যে বাইচৰণ উপত্যকাৰ সেই ঠাইলৈ যথেষ্টসংখ্যক পৰ্যটকৰ আগমন হোৱা সত্বেও তাত বা আশপাশৰ এলেকাৰ নিৰাপত্তা ব্যৱস্থা সন্তোষজনক নাছিল৷ এলেকাটোত সন্ত্ৰাসবাদীৰ বিচৰণ সম্পৰ্কে চোৰাংচোৱা সন্থাবোৰৰ পৰা তথ্য যোগান ধৰা সত্বেও তাৰ নিৰাপত্তাব্যৱস্থা কিয় শক্তিশালী কৰা হোৱা নাছিল সেই কথা এই মুহূৰ্তত তদন্তাধীন৷ 

পেহেলগামৰ মৰ্মন্তুদ ঘটনাটোৰ আগতেও পাকিস্তান আৰু পাক-অধিকৃত কাশ্মীৰত ঘাটি পাতি থকা সন্ত্ৰাসবাদী সংগঠন আৰু ভাৰতত থকা সিহঁতৰ সমৰ্থক তথা ‘শ্লিপাৰ চেল’বোৰে দেশৰ কেইবাঠাইতো এই ধৰণৰ ঘটনা সংঘটিত কৰি নিৰীহ মানুহক হত্যা কৰিছে৷ তাৰ ভিতৰত ১৯৯৩ চনৰ ১২ মাৰ্চ তাৰিখে য়াকুব মেমনৰ দ্বাৰা পৰিচালিত গোট এটাই সংঘটিত কৰা মুম্বাই বোমা বিস্ফোৰণ, ২০০১ চনৰ ১৩ ডিচেম্বৰত জৈইছ-এ-মহম্মদ নামৰ পাকিস্তানী সন্ত্ৰাসবাদী সংগঠনটোৱে সংসদ ভৱনত কৰা আক্ৰমণ, ২০০২ চনৰ ২৪ ছেপ্টেম্বৰত লস্কৰ-এ-তৈবাৰ সন্ত্ৰাসবাদীৰ দ্বাৰা গুজৰাটৰ গান্ধীনগৰত থকা অক্ষৰধাম মন্দিৰ আক্ৰমণ, ২০০৬ চনৰ ১১ জুলাই তাৰিখে লস্কৰ আৰু ডেণ্ট ইছলামিক মুভমেণ্ট অৱ ইণ্ডিয়াৰ সদস্যৰ দ্বাৰা মুম্বাইৰ স্থানীয় ৰে’লত সংঘটিত ধাৰাবাহিক বোমা বিস্ফোৰণ, ২০০৮ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰৰ পৰা ২৯ নৱেম্বৰলৈ লস্কৰৰ সন্ত্ৰাসবাদীয়ে কৰা মুম্বাই আক্ৰমণ, ২০১৬ চনৰ ১৮ ছেপ্টেম্বৰত জৈইছ-এ-মহম্মদৰ সন্ত্ৰাসবাদীয়ে উৰিৰ সেনা ছাউনীত কৰা আক্ৰমণ, ২০১৯ চনৰ ১৪ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিখে পাকিস্তান সমৰ্থিত সন্ত্ৰাসবাদী সংগঠনৰ প্ৰশিক্ষিত কেডাৰৰ দ্বাৰা সংঘটিত পুলৱামা আৰু শেহতীয়া পেহেলগামৰ ঘটনা কেইটাই প্ৰধান৷ ইয়াৰ বাহিৰেও পাকিস্তান চৰকাৰৰ প্ৰত্যক্ষ সমৰ্থনত পাকিস্তানত ঘাটি পাতি থকা আৰু প্ৰশিক্ষণ লোৱা সন্ত্ৰাসবাদী আৰু ভাৰতত থকা সিহঁতৰ সমৰ্থকৰ দ্বাৰা অসংখ্য সৰু-বৰ সন্ত্ৰাসৰ ঘটনা ভাৰতৰ মাটিত সংঘটিত হৈ আহিছে৷ 

প্ৰশ্ন হয় আজি ৭৮ বছৰে পাকিস্তানী আৰু পাকিস্তান সমৰ্থিত ইছলামিক সন্ত্ৰাসবাদৰ বিৰুদ্ধে অহৰহ যুঁজ কৰিও আমি কিয় সম্পূৰ্ণ সফল হ’ব পৰা নাই? আয়তনৰ ফালৰ পৰা ভাৰত পৃথিৱীৰ সপ্তম বৃহৎ দেশ হোৱাৰ উপৰি পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰেৰে সু-সজ্জিত পৃথিৱীৰ চতুৰ্থ বৃহৎ সামৰিক শক্তি৷ তাৰ বাহিৰেও ভাৰতৰ আছে ১৫ লাখ সামৰিক বিষয়া আৰু জোৱান, ১৩ লাখ অৰ্ধসামৰিক বাহিনীৰ লোক, ২২ লাখ ৮০ হাজাৰ ৰাজ্যিক পুলিচ, আৰু ৫ লাখ ৭৩ হাজাৰ প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত গৃহৰক্ষী জোৱান৷ দেশৰ আভ্যন্তৰীণ পৰিস্থিতিৰ বিষয়ে ডাঁৰৰ বাতৰি ডাঁৰে দিবলৈ কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্যিক চোৰাংচোৱা সংস্থাবিলাকো আছে৷ বৰ্হিবিশ্ব আৰু ওচৰ চুবুৰীয়া দেশবোৰৰ কাৰ্যকলাপত চকু ৰখাৰ কাৰণে মোতায়েন কৰা আছে বিভিন্ন পৰ্যায়ৰ বিষয়া-কৰ্মচাৰী আৰু চোৰাংচোৱা৷ মুঠতে দেশৰ প্ৰতিৰক্ষা আৰু আভ্যন্তৰীণ আইন-শৃংখলা বজাই ৰখাৰ কাৰণে প্ৰয়োজনীয় মানৱশক্তি, অস্ত্ৰপাতি, প্ৰযুক্তি, কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাকে ধৰি সকলো মাপকাঠিতে ভাৰত বিশ্বৰ এক অন্যতম বৃহৎ শক্তি৷ আমাৰ তুলনাত পাকিস্তানৰ সামৰিক শক্তি বহুখিনি কম যদিও পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰৰ সংখ্যা দুয়োখন দেশৰে প্ৰায় সমান৷ কিন্তু আজিৰ পৰিস্থিতিত কোনো দেশেই প্ৰথমে পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ কথা ভাবিব নোৱাৰে৷ ইয়াৰ প্ৰমাণ আমি ৰাছিয়া-ইউক্ৰেনৰ যুদ্ধতে পাইছোঁ৷ সেই ফালৰ পৰা চালে ভাৰতে সহজেই দেশৰ মাটিত সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপ চলাই থকা পাকিস্তান সমৰ্থিত সন্ত্ৰাসবাদী গোটবোৰক দমন কৰিব পাৰিব লাগিছিল৷ কিন্তু পৰা নাই৷ ইয়াৰ পৰা আমি ভাবিব পাৰোঁ হয়তো নিৰাপত্তা ব্যৱস্থাতে ক’ৰবাত কিবা সুৰুঙা আছে৷ কোনো সন্দেহ নাই যে ব্যৱস্থাটোত থকা কেৰোণবোৰ সঠিকভাৱে বিশ্লেষণ কৰি তাক অধিক শক্তিশালী আৰু কাৰ্যক্ষম কৰি তুলিলেহে আমি লক্ষ্যত উপনীত হ’ব পাৰিম৷ 

ওপৰত দিয়া তথ্যৰ ভিত্তিত এটা কথা ক’ব পাৰি যে আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তা ব্যৱস্থাটো শক্তিশালী কৰাৰ কাৰণে দেশে ইতিমধ্যে যথেষ্ট সংখ্যক নিৰাপত্তাৰক্ষীৰ ব্যৱস্থা কৰিছে৷ ইয়াতকৈ অধিক লোক মকৰল কৰিলেও বৰ্তমানৰ তুলনাত অধিক সুফল পোৱা যাব বুলি আশা কৰিব নোৱাৰি৷ তাৰ সলনি আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ দায়িত্বত থকা বিভাগ আৰু সংস্থাবোৰৰ লগতে বিষয়া-কৰ্মচাৰী সকলৰ গুণগত মান উন্নত কৰিব পাৰিলেহে আমাৰ উদ্দেশ্য সাধন হ’ব৷ ভাৰত পৃথিৱীৰ সৰ্ববৃহৎ জনবহুল ৰাষ্ট্ৰ হোৱাৰ উপৰি ৪০ শতাংশ অৰ্থাৎ ৬০ কোটিতকৈ অধিক নাগৰিক ১৮ৰ পৰা ৪৫ বছৰ বয়সৰ৷ সমস্যাৰ কথা হ’ল ২৫ বছৰ বা তাতকৈ অধিক বয়সৰ কৰ্মক্ষম ভাৰতীয় নাগৰিকসকলৰ ভিতৰত ২১ শতাংশ অনাখৰী, ৪১ শতাংশই প্ৰাইমাৰী আৰু ২৪ শতাংশই মাধ্যমিক পৰ্যায়তে শিক্ষা সাং কৰাৰ বিপৰীতে মাত্ৰ ১৫ শতাংশইহে উচ্চ শিক্ষা আহৰণ কৰিব পাৰিছে [ৰাষ্ট্ৰীয় নমুনা জৰীপ কাৰ্যালয়ৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত ২০২২-২৩ বৰ্ষৰ শ্ৰমিক জৰীপৰ তথ্য]৷ দেশৰ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ দায়িত্বত থকা ৯০ কৰ্মচাৰীয়েই মাধ্যমিক পৰ্যায়তে শিক্ষা সাং কৰা ব্যক্তি৷ তেওঁলোকৰ নিৰ্বাচন প্ৰক্ৰিয়াও আহোঁৱাহযুক্ত, য’ত প্ৰাৰ্থীৰ শিক্ষাগত অৰ্হতা, শাৰীৰিক আৰু মানসিক যোগ্যতাতকৈ জাতি-জনজাতি, মন্ত্ৰী-বিষয়া, ৰাজনৈতিক নেতা, দলীয় কৰ্মী আৰু ক্ষমতাশালী ব্যক্তিৰ অনুমোদনক অধিক গুৰুত্ব দিয়া হয়৷ নিজে ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱাৰ বিষয়া হিচাপে সুদীৰ্ঘকাল কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য উভয়তে কাম কৰাৰ অভিজ্ঞতাৰ পৰা ক’ব পাৰোঁ যে বিগত দহ বছৰে চৰকাৰ আৰু শাসনাধিস্থিত দলবোৰে পৰিৱৰ্তন আৰু ভাল দিন অহাৰ কথা কৈ থাকিলেও কাৰ্যক্ষেত্ৰত বিশেষ একো সলনি হোৱা নাই৷ বৰং ধৰ্ম, সম্প্ৰদায়, ভাষা আৰু জাতিগত মেৰুবিভাজনে পৰিৱেশ আৰু পৰিস্থিতি অধিক বেয়াৰ পিনেহে টানি নিছে৷ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তা সুদৃঢ় কৰিবৰ কাৰণে নিয়োজিত ব্যক্তিসকলৰ শিক্ষাগত অৰ্হতা আৰু যোগ্যতাক প্ৰাধান্য দি ধৰ্ম আৰু জাত-পাতৰ বিচাৰ সম্পূৰ্ণৰূপে আঁতৰাই পেলাব লাগিব৷ হিন্দু, মুছলমান, বৌদ্ধ, খ্ৰীষ্টিয়ান, যি ধৰ্মৰে লোক নহওক কিয় আমি সকলো ভাৰতীয় আৰু দেশৰ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তা নিশ্চিত কৰা আমাৰ আটাইৰে দায়িত্ব, এই কথা চৰকাৰ, জনসাধাৰণ, আটায়ে উপলব্ধি কৰি সেইমতে কাম কৰিব লাগিব৷ 

অকল আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাই নহয়, দেশক শক্তি আৰু সমৃদ্ধিৰ যুঁজৰ আগৰণুৱা যুঁজাৰুৰূপে স্বীকৃতি পাবলৈ হ’লে আমাৰ জনজীৱনৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে শিক্ষা, প্ৰশিক্ষণ আৰু বিজ্ঞানমনস্কতাক প্ৰথম স্থান দিব লাগিব৷ বিগত শতিকাৰ শেষ দশকৰ আগলৈকে দেশৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ সম্পূৰ্ণ দায়িত্ব আছিল চৰকাৰৰ হাতত৷ প্ৰাইমাৰী, মাধ্যমিক আৰু উচ্চ শিক্ষাৰো প্ৰায় সকলোবোৰ প্ৰতিষ্ঠান চৰকাৰ বা ৰাইজৰ উমৈহতীয়া চেষ্টাত গঢ় লৈ উঠিছিল৷ সংখ্যাত কম হ’লেও সেই সময়লৈকে ৰাজহুৱা খণ্ডত প্ৰতিষ্ঠা কৰা শিক্ষানুষ্ঠানসমূহে দেশত গ্ৰহণযোগ্য মানৰ শিক্ষাৰ পৰিৱেশ এটা সৃষ্টি কৰাত সক্ষম হৈছিল৷ নব্বৈৰ দশকত ভাৰতে অৰ্থনৈতিক উদাৰীকৰণ নীতি গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত ব্যক্তিগত আৰু বহুজাতিক বণিকগোষ্ঠীক উদ্যোগ, পণ্যদ্ৰব্যৰ বজাৰখনৰ লগতে শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰখনতো সোমাই পৰাৰ সুবিধা দিয়া হ’ল৷ ইয়াৰ ফল হ’ল অৰ্থনীতিৰ দৰেই শিক্ষাৰ জগতখনো ধনী আৰু দুখীয়া, এই দুই ভাগত ভাগ হৈ গ’ল৷ অৰবিন্দ আদিগাৰৰ বুকাৰজয়ী উপন্যাস White Tigerত ভাৰত কিদৰে ধনী-দুখীয়া, শিক্ষিত-অৰ্ধশিক্ষিত, ক্ষমতাশালী-নিঃস্ব এই দুখন জগতত ভাগ হৈ পৰিছে তাৰ এক গ্ৰাফিক চিত্ৰ অংকন কৰা হৈছে৷ সেই বিভাজন দিন যোৱাৰ লগে লগে আৰু অধিক বহল হৈছে৷ বিগত শতিকাৰ আশীৰ দশকৰ মাজভাগৰ পৰা দেশৰ প্ৰায়বোৰ ঠাইতে ব্যক্তিগতখণ্ড, বহুজাতিক কোম্পানী আৰু ধনকুবেৰ বণিকগোষ্ঠীয়ে প্ৰাথমিকৰ পৰা উচ্চ শিক্ষালৈ অতি খৰচী শিক্ষানুষ্ঠান খুলি শিশুৰ পৰা ডেকালৈ সকলোৰে মনবোৰ আদিগাৰে বৰ্ণনা কৰাৰ দৰে দুটা মেৰুত ভাগ কৰি পেলালে৷ চৰকাৰবোৰেও ৰাজহুৱাখণ্ডত স্থাপিত স্কুল-কলেজ-বিশ্ববিদ্যালয় আদিলৈ ইমানদিনে দি অহা অনুদান ক্ৰমাম্বয়ে কমাই অনাৰ কাৰণে এইবোৰ অনুষ্ঠানৰ আন্তঃগাঁথনি বিপৰ্যয়ৰ মুখত পৰিল৷ ২০১৪ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ পিছত এই গতি অধিক ত্বৰাম্বিত হয় যাৰ ফলত ৰাজহুৱাখণ্ডৰ স্কুল-কলেজবোৰৰ বেছিভাগৰে আন্তগাঁথনি ভাঙি পৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু সিবোৰৰ দৈনন্দিন কাজকৰ্ম চলাবলৈও অৰ্থৰ নাটনি হ’বলৈ ধৰে৷ তাৰ উপৰি আগৰ সময়খিনিত চৰকাৰী পৰিদৰ্শনৰ যি কাৰ্যকৰী ভূমিকা আছিল তাতো শিথিলতা আহি পৰিল যাৰ কাৰণ আছিল পৰিদৰ্শক সকলৰ হাতত পৰিদৰ্শিত শিক্ষানুষ্ঠানবোৰৰ অভাৱ-অভিযোগ পূৰণৰ ব্যৱস্থা কৰিব পৰাকৈ ক্ষমতাৰ অভাৱ৷ ক’বলৈ গ’লে বিগত শতিকাৰ নব্বৈৰ দশকতটো অসমকে ধৰি দেশৰ প্ৰায়বোৰ ৰাজ্যৰে চৰম অৰ্থসংকটৰ সময় যাৰ ফলত অকল শিক্ষাই নহয়, ৰাজহুৱাখণ্ডৰ প্ৰায়বোৰ অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানতে বিত্তীয় অচলাৱস্থাৰ নিচিনা পৰিস্থিতি সৃষ্টি হৈছিল৷ দেশত উদাৰীকৰণ, ব্যক্তিগতকৰণ আৰু গোলকীকৰণৰ শিপা মজবুত হৈ পৰাৰ লগে লগে ইমানদিনে প্ৰায় সকলোক্ষেত্ৰতে কমাণ্ডিং হাইট লৈ থকা ৰাজহুৱাখণ্ডৰ গুৰুত্বও বহুতখিনি কমি গৈছিল৷ শিক্ষাক্ষেত্ৰত চৰকাৰী অনুদান প্ৰায় বন্ধ হোৱাৰ দৰে হৈ পৰাৰ কাৰণে দৰিদ্ৰ আৰু নিম্ন মধ্যবিত্ত মানুহখিনি, যাৰ অতি খৰচী ব্যক্তিগত বণিক আৰু বহুজাতিক কোম্পানীবোৰে প্ৰতিষ্ঠা কৰা স্কুল-কলেজত ল’ৰা-ছোৱালীক পঢ়োৱাৰ সামৰ্থ নাই তেওঁলোকৰ ল’ৰা-ছোৱীলীবোৰ শৈক্ষিক আৰু বৌদ্ধিক বিকাশৰ পথৰ পৰা পিচলি পৰিছিল৷ আজি চাৰিদশক পিছত তাৰেই প্ৰতিফলন সমগ্ৰ দেশতে দেখা গৈছে৷ উদাৰীকৰণৰ পিছত দেশৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন বহুখিনি বাঢ়িছে যদিও তাৰ সৰহভাগ বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি আৰু সেৱা ক্ষেত্ৰতে হোৱা কাৰণে অৰ্ধশিক্ষিত কৰ্মক্ষম যুৱক-যুৱতীসকলৰ বেছিখিনিয়েই হয় নিবনুৱা হৈ ঘৰত বহি থাকিব লগা হৈছে নহয় অতি কম বেতনৰ বিনিময়ত তেওঁলোকৰ শ্ৰমশক্তি বিক্ৰী কৰাৰ কাৰণে বাধ্য হৈছে৷ দেশৰ সৰ্বাংগীণ বিকাশতো ইয়াৰ নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰিছে৷ মানৱ সম্পদৰ যথোপযুক্ত বিকাশৰ অভাৱে আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ ক্ষেত্ৰখনতো একে ধৰণৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিছে৷ উপযুক্ত আৰু যোগ্য ব্যক্তিৰ অভাৱত দেশত ইমান বেছিসংখ্যক আৰক্ষী, চোৰাংচোৱা, সীমান্ত নিৰাপত্তা বাহিনী আদিৰ লোক থকা সত্বেও বিদেশৰ মাটিত ঘাটি পাতি থকা আৰু পাকিস্তানৰ দৰে শত্ৰুদেশৰ সমৰ্থনপুষ্ট কেই হাজাৰমান সন্ত্ৰাসবাদীয়ে আমাৰ দেশত ইমানবোৰ সন্ত্ৰাসবাদী আৰু কূটাঘাতমুলক ঘটনা সংঘটিত কৰিব পাৰিছে৷ ই আমাৰ সকলো স্তৰৰ লোকৰ বাবেই লাজ আৰু দেশৰ নেতৃত্বত থকাসকলৰ কাৰণে চিন্তাৰ বিষয়৷ 

আমাৰ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ আন এটা দুৰ্বল দিশ হ’ল পাকিস্তান আৰু পাকিস্তান সমৰ্থিত সন্ত্ৰাসবাদী গোটবোৰে ভাৰতীয় নাগৰিকক হাত কৰি সন্ত্ৰাসবাদক সমৰ্থন আৰু সহায় কৰাৰ কাৰণে দেশৰ বিভিন্ন ৰাজ্যত বহুবোৰ ঘূমন্ত কোষ [Sleeper Cell] গঠন কৰিব পৰাটো৷ ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ বিভাজন দুটা ধৰ্ম, দুটা জাতি নীতিৰ ফল হ’লেও আৰম্ভণিৰ পৰাই স্বাধীনতা-উত্তৰ ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক নেতৃত্বই দেশখনক ধৰ্মনিৰপেক্ষ, সকলোৰে প্ৰতি ন্যায় আৰু সমভাৱ ৰাখি সকলো নাগৰিককে একতাৰ ডোলেৰে বান্ধি ৰখাৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ হোৱাই নহয়, নীতিগতভাৱে আৰু কৰ্ম-কাণ্ডৰেও প্ৰয়াস কৰিছিল৷ সেই সময়ত সকলো ধৰ্ম, সকলো জাতি, সকলো ভাষা আৰু সকলো অঞ্চলৰ জনসাধাৰণৰ মাজত সমম্বয় আৰু সম্প্ৰীতি গঢ়ি তুলি দেশখনক প্ৰগতিৰ পথেৰে আগুৱাই লৈ যোৱাৰ লক্ষ্যৰে স্বাধীন ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু বৌদ্ধিক নেতৃত্ব উদ্বুদ্ধ হৈছিল৷ জৱাহৰলাল নেহৰুৰ দৰে সমদৰ্শী, আধূনিক বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ লগতে সমাজবাদী দৰ্শনত আস্থা থকা নেতাৰ দিকদৰ্শনত দেশখনক এক আধূনিক আৰু সমৃদ্ধিশালী, সকলোৰে কাৰণে নিৰাপদ, সমাজবাদী গণতান্ত্ৰিক দেশৰূপে গঢ় দিয়াৰ কাৰণে কৃষি, উদ্যোগ, বাণিজ্য, বিজ্ঞান, প্ৰযুক্তিৰ লগতে সাহিত্য, সংস্কৃতি, গীত-মাত, চিনেমা-নাট, সকলো ক্ষেত্ৰকে সামৰি প্ৰগতিবাদী দৃষ্টিভংগীৰে দেশৰ সৰ্বস্তৰৰ জনসাধাৰণক সৰ্বাত্মক উন্নয়ন আৰু বিকাশৰ পথেৰে আগবঢ়াই নিয়াৰ চেষ্টা চলিছিল৷ এই ধাৰা সমাজৰ ধৰ্মান্ধ আৰু জাত-পাতত বিশ্বাসী সংখ্যালঘু-সংখ্যাগুৰু উভয় সম্প্ৰদায়ৰে একাংশ প্ৰতিক্ৰিয়াশীল আৰু বিভেদকামী লোকৰ প্ৰত্যাহ৩ান, কূটাঘাট আৰু পশ্চাৎঘাটী কাৰ্যসত্বেও অব্যাহত আছিল বিগত শতিকাৰ অষ্টম দশক পৰ্যন্ত৷ নেহৰু-গান্ধী পৰিয়ালক আজিৰ ভাৰতৰ কিছুসংখ্যক নাগৰিকে বিভিন্ন দিশৰ পৰা সমালোচনা কৰিলেও প্ৰগতিবাদী, ধৰ্মনিৰপেক্ষ আৰু গণতান্ত্ৰিক শিবিৰটোৱে জানে যে স্বাধীনতাৰ প্ৰথম তিনিটা দশকত নেহৰু-গান্ধী পৰিয়ালৰ নেতৃত্ব অবিহনে পাকিস্তানৰ দৰেই ভাৰতো কাহানিবাই এখন ধৰ্মান্ধ, প্ৰতিক্ৰিয়াশীল আৰু সাম্প্ৰদায়িক ৰাষ্ট্ৰৰ ৰূপ লৈ বহুধা বিভাজিত ব্যৰ্থ দেশৰ শাৰীলৈ পৰ্যবসিত হ’লহেঁতেন৷ জাতিৰ জনক মহাত্মা গান্ধীক স্বাধীনতাৰ প্ৰথম ছমাহৰ ভিতৰতে হত্যা কৰি ফেঁচিবাদী শক্তিবোৰে তেতিয়াই প্ৰমাণ কৰি দিছিল যে অশিক্ষা, ধৰ্মান্ধ আৰু জাত-পাতৰ গোড়ামীৰে লুতুৰি-পুতুৰি হৈ থকা দেশখনৰ প্ৰগতিবাদী, ধৰ্মনিৰপেক্ষ, ন্যায় আৰু সমতাৰ যাত্ৰা সহজ নহ’ব৷ ধৰ্মীয় গোড়ামী, অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰ ৰুধিবলৈ স্বাধীন আৰু প্ৰগতিশীল ভাৰতৰ কাণ্ডাৰীসকলে দেশৰ সকলো শ্ৰেণীৰ মানুহক আধুনিক শিক্ষাৰে শিক্ষিত কৰি তোলাৰ আচনি লৈছিল৷ ৰাজহুৱাখণ্ডত গধূৰ উদ্যোগ স্থাপন কৰি, দেশত স্থল, জল আৰু আকাশীপথৰ সম্প্ৰসাৰণ ঘটাই, আধুনিক প্ৰযুক্তিৰে সেউজ বিপ্লৱৰ সূচনা কৰি এখন নতুন ভাৰতৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল৷ দুৰ্ভাগ্যৰ কথা যে দেশখন গণতান্ত্ৰিক সমাজবাদী উন্নয়নৰ পথেৰে আগবাঢ়ি যোৱাটো এচাম ৰাজনৈতিক নেতা, চৰকাৰী বিষয়া, কিছুসংখ্যক বুদ্ধিজীৱী, হিন্দু-মুছলমান দুই ধৰ্মৰে প্ৰতিক্ৰিয়াশীল, সাম্প্ৰদায়িক আৰু মৌলবাদী অংশটোৰ হজম নহ’ল৷ ফলত দেশত ধৰ্ম, সম্প্ৰদায়, গোষ্ঠী, জাত-পাত আৰু ভাষাৰ নামত সৰু-বৰ অনেক সংঘৰ্ষৰ সূত্ৰপাত হ’ল য’ত বহুতো মানুহ গৃহহীন, সম্পদহীন হোৱাৰ উপৰি বহু নিৰীহ লোক নিহত আৰু আহত হ’ল৷ তাৰেই সুযোগ লৈ পাকিস্তানৰ প্ৰত্যক্ষ আৰু পৰোক্ষ উচতনিত দেশত আগতে উল্লেখ কৰা সন্ত্ৰাসবাদী ঘূমন্ত কোষবোৰৰ জন্ম হয়৷ দেশত আজিকোপতি ঘটি থকা সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপত এই ঘূমন্ত কোষবোৰৰ ভূমিকা কম নহয়৷ এই কথা দোহৰা নিষ্প্ৰয়োজন যে সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব নোৱাৰিলে আমি সকলোৱে এদিন তাৰ মূল্য ভৰিব লাগিব৷ এই সম্ভাৱনা পেহেলগামৰ ঘটনাৰ পিছতে দেখা গৈছিল৷ ভাৰতে পিঅ’কে আৰু পাকিস্তানস্থিত সন্ত্ৰাসবাদী ঘাটিত কৰা আক্ৰমণৰ পিছত হোৱা ভাৰত-পাকিস্তান সংঘৰ্ষৰ কালছোৱাত পাকিস্তানৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীকে ধৰি কেইবাজনো ৰাজনৈতিক নেতা আৰু সামৰিক বিষয়াই ভাৰতৰ বিৰুদ্ধে পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ ভাবুকি দিলে৷ দুয়োখন দেশৰ বুজাবুজিত যুদ্ধৰ অৱসান ঘটিল যদিও কেতিয়া কোন মুহূৰ্তত পাকিস্তানৰ সামৰিক নেতৃত্ব আৰু মৌলবাদী সাম্প্ৰদায়িক শক্তিবোৰে কি কূটাঘাত ঘটাই সেয়া কোনেও ক’ব নোৱাৰে৷ 

এই পৰিস্থিতিত দেশৰ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তা ব্যৱস্থা কটকটীয়া কৰাটো চৰকাৰ আৰু নিৰাপত্তা বাহিনীবোৰৰ প্ৰথম আৰু প্ৰধান দায়িত্ব৷ কিন্তু দায়িত্ব স্বীকাৰ কৰিলেই পৰিস্থিতিৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ নিশ্চিত কৰিব নোৱাৰি৷ আমি ভাল নাপালেও এই কথা স্বীকাৰ কৰিবই লাগিব যে দেশৰ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তা সুনিশ্চিত কৰাত আমি যিদৰে সফল হ’ব লাগিছিল সেইদৰে হোৱা নাই৷ মোৰ দৃষ্টিত তাৰ মুখ্য কাৰণ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ দায়িত্বত থকা মানৱ সম্পদৰ গুণগত মান বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত আমি দেখুওৱা উদাসীনতা৷ মানৱ সম্পদৰ গুণগত মান বৃদ্ধিৰ একমাত্ৰ পথ উপযুক্ত শিক্ষা আৰু উচ্চ পৰ্যায়ৰ প্ৰশিক্ষণ৷ স্বাধীনতাৰ প্ৰথম তিনিটা দশকত আমাৰ শিক্ষাব্যৱস্থাৰ আধুনিকীকৰণৰ কাৰণে বহু ফলপ্ৰসূ ব্যৱস্থা লোৱা হৈছিল৷ কুসংস্কাৰ আৰু অন্ধবিশ্বাসৰ কুঁৱলী গুচাই সৰ্বসাধাৰণৰ মন আধূনিক প্ৰযুক্তি আৰু বিজ্ঞানৰ প্ৰতি আসক্ত কৰিবৰ কাৰণে সাধাৰণ শিক্ষাৰ উপৰি কাৰিকৰী আৰু আণবিক পাঠ্যক্ৰম ৰাজহুৱা খণ্ডত স্থাপিত আইআইটি, মেডিকেল আৰু ইঞ্জিনীয়াৰিং কলেজ, কৃষি আৰু বাণিজ্যিক পাঠ্যক্ৰমৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল৷ তাৰেই সুবাদত বিগত শতিকাৰ সপ্তম দশকতে ভাৰতে অন্তৰীক্ষলৈ ৰকেট উৎক্ষেপণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, পৰীক্ষামূলক পাৰমাণৱিক বোমা বিস্ফোৰণ ঘটাই বিশ্বৰ দহখন পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰসম্পন্ন ৰাষ্ট্ৰৰ শাৰীত স্থান পাইছিল, সেউজ বিপ্লৱ, শ্বেত বিপ্লৱ ঘটাই বিশ্বৰ এক-পঞ্চমাংশ মানুহক ক্ষুধাৰ পৰা মুক্ত কৰাত সক্ষম হৈছিল৷ ধৰ্মীয় সহাৱস্থান নিশ্চিত কৰি ভাৰতক মানৱতাৰ উজ্জ্বল জ্যোতিষ্কৰ ৰূপত গঢ়ি তোলাৰ পথত দৃঢ়তাৰে খোজ পেলাইছিল৷ দুৰ্ভাগ্যৰ কথা বিগত দুটা দশকত আমি যেন আমাৰ এই আলোকসন্ধানী যাত্ৰাৰ পৰা কিছুদূৰ পিছুৱাই গৈছোঁ৷ বৃত্তিগত শিক্ষাত অধিক জোৰ দিবলৈ গৈ আমি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ ব্যক্তিত্ব আৰু বোধশক্তিৰ বিকাশ, কৰ্তব্য আৰু অধিকাৰ সচেতনতা, দেশ আৰু সমাজৰ প্ৰতি দায়বদ্ধতা, স্থিতাৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তন বিচৰাৰ মানসিকতা, জ্ঞান আহৰণ আৰু প্ৰশ্ন কৰাৰ উৎসুকতা, আদি মানৱ সম্পদৰ গুণগত মানৰ উৎকৰ্ষ সাধাৰণত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰাত সাধাৰণ শিক্ষাৰ যি গভীৰ ভূমিকা আছে সেয়া পাহৰি গৈছোঁ৷ তাৰ লগে লগে বিগত তিনিটা দশকত আমি যি ধৰ্মীয়, সাম্প্ৰদায়িক, আঞ্চলিক, ভাষিক আৰু জাতিগত প্ৰত্যাহ৩ানৰ সন্মুখীন হৈছোঁ সিয়ো আমাৰ সমাজখনক বহুধা বিভক্ত কৰি পেলাইছে৷ এখন ধৰ্মনিৰপেক্ষ, গণতান্ত্ৰিক, সকলোৰে প্ৰতি ন্যায় আৰু সমভাৱেৰে এক সংহত সমাজ গঢ়াৰ প্ৰচেষ্টাত ই আউল লগাইছে৷ পৰিস্থিতি এনে পৰ্যায় পাইছেগৈ যে দেশৰ স্বাধীনতা, সাৰ্বভৌমতা, অখণ্ডতা ৰক্ষাৰ কাৰণে জীৱন উৎসৰ্গা দিবলৈ সদা প্ৰস্তুত থকা সামৰিক বাহিনীৰ বিষয়াক ধৰ্মৰ ভিত্তিত সন্ত্ৰাসবাদীৰ ভগ্নী আখ্যা দিবলৈকো দায়িত্বশীল মন্ত্ৰীয়েও কুণ্ঠাবোধ নকৰা হৈছে৷ শিক্ষানুষ্ঠানবোৰক মানুহ গঢ়াৰ কমাৰশাল ৰূপে গঢ় দিয়াৰ সলনি ধৰ্ম আৰু সম্প্ৰদায়ৰ ভিত্তিত পাৰস্পৰিক সন্দেহ, ঘৃণা আৰু অসহিষ্ণুতাৰ বীজ সিঁচা কৰ্মশালালৈ সলনি কৰাৰ চেষ্টা চলিছে৷ সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ আধিপত্যই গণতন্ত্ৰ বুলি প্ৰচাৰ কৰিব খোজা একাংশই সংখ্যালঘুসকলৰ ধৰ্ম, সম্প্ৰদায়, খাদ্যাভাস, ভাষা, সামাজিক আৰু ব্যক্তিগত আচাৰনীতি, আনকি পোছাক পৰিধান কৰাৰ ধৰণ, প্ৰাৰ্থনা কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াক লৈও প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছে৷ হাজাৰ বছৰৰো অধিক সময় আগৰে পৰা এই দেশত বাস কৰি থকা, ইয়াৰে হাৱা-পানী খাই, ইয়াৰে মাটিকে আপোন জন্মভূমি বুলি সাৱটি থকা একাংশ নাগৰিকৰ দেশপ্ৰেম, আনুগত্যক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰা হৈছে৷ বিভিন্নতাৰ মাজত একতাৰ কথা পাহৰি সংখ্যাগৰিষ্ঠই সংখ্যালঘুৰ ভাষা, ধৰ্ম, আচাৰ-নীতিৰ অৰ্থহীন সমালোচনা কৰা হৈছে৷ ই আমাৰে একাংশ নাগৰিকৰ মনত দেশৰ আইন-কানুন, সমাজ-ব্যৱস্থা, ৰাজনীতি, অৰ্থনীতিত তেওঁলোকৰ স্থান আৰু ভূমিকা কি সেই প্ৰশ্নৰ উদয় কৰিছে৷ বিভাজিত সমাজত ঐক্যৰ আশা কৰাৰ অৰ্থ পৰ্বতত কাছ কণী বিচৰা৷ বিভাজিত সমাজ কূটাঘাটী আৰু সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপৰ কাৰণে সাৰুৱা পথাৰ৷ সমাজত পাৰস্পৰিক আস্থাহীনতা, সন্দেহ আৰু ঘৃণা বঢ়া মানেই সন্ত্ৰাসবাদী, কূটাঘাতী, বিদেশী শত্ৰু আৰু ঘৰ বিভীষণবোৰৰ কাৰণে দেশক দুৰ্বল কৰাৰ বাট মুকলি কৰি দিয়া৷ দেশৰ উত্তৰ, উত্তৰ-পশ্চিম আৰু উত্তৰ-পূব, এই তিনিফালে দুখনকৈ শত্ৰুদেশে বিভিন্ন প্ৰকাৰে ভাবুকি দি থকা অৱস্থাতো কিছুমান দায়িত্বশীল মানুহে দেশখনত পাৰস্পৰিক সন্দেহ, ঘৃণা, আস্থাহীনতাৰ বিষবাষ্প বিয়পোৱাত ব্যস্ত আছে৷ যদি পেহেলগাম কাণ্ডত সংঘটিত মৰ্মন্তুদ ঘটনাই সেইসকল অহিতচিন্তকৰ মনত শুভবুদ্ধিৰ উদয় কৰে তেহে ঘটনাৰ ২৬ জন শ্বহীদক আমি উপযুক্ত শ্ৰদ্ধা জনোৱা হ’ব৷ উচিত শিক্ষাৰে শিক্ষিত ঐক্যবদ্ধ দেশ এখনেহে দেশৰ বিৰুদ্ধে বাহিৰ, ভিতৰ য’ৰে পৰা যি ভাবুকি নাহক সেইবোৰৰ লগত মোকাবিলা কৰিব পাৰে৷ অনাগত দিনবোৰত আমি হৈ যোৱা ঘটনাবোৰৰ পৰা কি শিক্ষা লওঁ, আমাৰ মানৱ সম্পদক কিদৰে উৎকৰ্ষৰ উচ্চ শিখৰলৈ লৈ যাওঁ, সমাজত পাৰস্পৰিক সৌহাৰ্দ্য, বিশ্বাস আৰু বুজাবুজি বৃদ্ধি কৰি কিদৰে জাতীয় ঐক্য আৰু সংহতি নিশ্চিত কৰি বিশ্বৰ শক্তিশালী দেশবোৰৰ মাজত প্ৰথম শাৰীত স্থান ল’ব পাৰোঁ সেই কথা নিৰ্ভৰ কৰিব৷ পাঁচহাজাৰ বছৰে বিশ্বত জ্ঞান আৰু মানৱতাৰ জ্যোতি বিলোৱা ভাৰতীয় মনীষাই এইখিনি কৰিব নোৱাৰিবনে?