গীতেৰে ছবি অঁকা বিশ্ববিশ্ৰুত ভূপেনদাক এবাৰ সোধা হৈছিল– ‘বিমূৰ্ত মোৰ নিশাটি মৌনতাৰ সূতাৰে বোৱা’ প্ৰখ্যাত গীতটি গীত নে কবিতা?

ভূপেনদাই কৈছিল– ‘গীত আৰু কবিতাক পৃথক কৰা ৰেখাডাল কোনখিনিত আঁকিব লাগিব মই সঠিককৈ ক’ব নোৱাৰোঁ৷ আনহাতে, কবিতাৰে গীত লিখা দিগ্গজ কবি হীৰুদাৰ ক্ষেত্ৰতো দেখা যায় তেওঁৰ গীত আৰু কবিতাৰ মাজৰ সীমাৰেখাডাল বাছি উলিওৱা কঠিন৷ কবিৰ কোনো কোনো গীতৰ সুৰটো একাষৰীয়াকৈ ৰাখি কবিতাৰ লেখীয়াকৈ পঢ়ি তাৰ আস্বাদ বেলেগে ল’ব পাৰি৷ হয়তো কবিতা আৰু গীত পৰস্পৰ সংপৃক্ত, ই অপাংক্তেয় নহয়৷ ‘কলম মোৰ কমাৰৰ হাতৰ হাতুৰী ভাঙি পিটি-গঢ়ি লওঁ শব্দ’ বুলি ঘোষণা কৰা নিজঞ্জাল কবি হীৰুদা প্ৰকৃততে গান আকলুৱা৷ তেওঁৰ কবিতাৰ মাজতে পোৱা যায় গানৰ চিত্ৰকল্প৷ কবিতাৰে গীত লিখা কবি, এটা অজুহাত পালেই গুচি যাব খোজা কবি সঁচাকৈয়ে গুচি গ’ল৷ হয়তো ভূপেনদাৰ কাষলৈ গ’লগৈ হীৰুদা৷ শব্দ চয়নৰ ক্ষেত্ৰত দক্ষ, বুদ্ধিদীপ্ত টিপ্পনীত সিদ্ধহস্ত, আড্ডাবাজ শব্দৰ খেতিয়ক কবিৰ কবিতাৰ মাজত গীতৰ অনুৰণন এনেদৰে শুনিবলৈ পোৱা যায় যেন তেওঁৰ কবিতাৰ মাজতেই গীত আৰু সুৰক সণ্ঢালনিকৈ, নিকপকপীয়াকৈ সজাই থোৱা আছে৷ কবিৰ কবিতা আৰু গীতৰ মাজত পোৱা যায় উচ্ছমানৰ অথচ সহজ-সৰল মিঠা ভাষা, য’ত নিহিত থাকে বিষয়বস্তুৰ আবুৰহীন শিহৰণময় বৰ্ণনা৷ যেন কবি গীতিকাৰ আৰু লগতে মননশীল সুৰকাৰো৷ সেইদৰে গীতৰ মাজত অন্তৰ্নিহিত কাব্যধৰ্মিতা ফল্গুধাৰাৰ দৰে অনুভূত হৈ থকা দেখা যায়৷ আমোলমোল শেৱালি গোন্ধ, বকুল ফুলৰ দৰে, জোনাকৰ পখী, বুকুত এজোপা গোলাপ, ৰাতিৰ বাঁহী, মোৰ মনৰ পখী উৰে, আগলতি পূৰ্ণিমাৰ জোন আদি গীতৰ নৈসৰ্গিক শব্দ-পংক্তিৰ প্ৰাচুৰ্যই কবিৰ গীতক অধিক মনোমোহা কৰিছে৷

হীৰুদাৰ গীত বুলিলেই থাউকতে মনলৈ আহে লোকনাথ গোস্বামীয়ে কণ্ঠ নিগৰোৱা ‘আমোলমোল শেৱালিৰ গোন্ধ যাওঁ বুলি যাবই নোখোজেচোন’ শীৰ্ষক গীতটি৷ সাম্প্ৰতিক অসমীয়া আধুনিক গীতসমূহৰ ভিতৰত লেখত ল’বলগীয়া গীতটোৱে শিল্পীজনক জনমানসত চিনাকি কৰাই দিলে৷ ‘তোমাৰ গান’ নামৰ হীৰুদাৰ গীতৰ পুথিখনৰ পৰা লোকনাথ গোস্বামীয়ে সুৰ আৰু কণ্ঠদান কৰা গীতকেইটি হ’ল– ‘অ’ মোৰ মিঠা মৌ, উৰণীয়া কপৌ’, ‘সাজ কুঁৱৰী কাক সুঁৱৰি, পিন্ধিলি তিৰ্‌বিৰ্‌ তৰাৰ সাতসৰী’, ‘বহু পৰ হ’ল, বেলিয়ে লাহ দিয়া’, ‘চকুৰ পানীৰে ভৰি উঠে, মোৰ আইৰ দুচকু’৷ তেওঁ বহুতো গীত ৰেডিঅ’যোগে গাইছিল৷ অসমবাসীৰ চেতনাত থকা, প্ৰত্যেকজন কবি-সাহিত্যিক-লেখকৰ হৃদয়-মগজুত অগ্নিহোত্ৰীৰ আসন শুৱনি কৰি থকা ঋষিতুল্য ব্যক্তি হীৰুদাৰ গীতৰ সংখ্যা এমুঠিমান যদিও গীতকেইটা সোণপানী চৰাই সযতনে থ’বলগীয়া আৰু সেই মুষ্টিমেয় গীতেই অসমীয়া গীতি-সাহিত্যিক এক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰিছে৷ গীতকেইটাৰ উত্তাপ ধান খেৰৰ জুইৰ দৰে খন্তেকীয়া নহয়, উমি উমি জ্বলা তুঁহ জুইৰ দৰে স্থায়ী৷ লব্ধপ্ৰতিষ্ঠিত সুৰকাৰ-কণ্ঠশিল্পী জে পি দাসে সুৰ কৰা আৰু চাৰু গোহাঁয়ে গোৱা ‘ৰাতি বাঁহী বাই, কোনে মোক কন্দুৱাই’– শীৰ্ষক হীৰুদাৰ গীতটো কেইবাটাও প্ৰজন্মৰ মাজত আজিও জনপ্ৰিয়৷

হৃদয়ৰ ভাষাৰে দেশ, প্ৰকৃতি, শস্য, পথাৰ, ৰ’দ-বৰষুণ আৰু মানুহৰ কথা কোৱা যাযাবৰী কবি-গীতিকাৰজনৰ আন এটি ‘সৰগৰ মুকুতা সৰা’ গীত হ’ল বিশিষ্ট গৱেষক, সাহিত্যিক, শিল্পী ড॰ বীৰেন্দ্ৰনাথ দত্তই গোৱা – ‘সৌ শিৰীষ ডালত  পৰি এজনী চৰাই আছেহি লুকাই, তাইৰ পাখিৰ পোহৰ পৰি কজলা পাতত, তিৰ্‌বিৰাই আছেহি লুকাই’ শীৰ্ষক গীতটো৷ গীতটিৰ ভাব-অনুভূতি সুন্দৰ৷ গীতটিৰ প্ৰতীকধৰ্মিতা আৰু চিত্ৰকল্পটো মনত ভাহি থাকে৷ ড॰ বীৰেন্দ্ৰনাথ দত্তই গোৱা হীৰুদাৰ আন এটি অৰ্থৱহ গীত হ’ল– ‘অ সোণৰ সোলেং মোৰ, আঘোণৰে ৰ’দ, তই চোতাল চুয়েই নাযাবি আঁতৰি৷’ সেইদৰে বিশিষ্ট শিল্পী খগেন মহন্তই গাইছিল ‘যদি চৰাই হ’লোঁহেঁতেন’, ‘তাই কেতিয়াবা গ’লে, ফুলবোৰ সিঁচি থৈ’৷ সুকণ্ঠী গায়িকা ৰুবী সিংহই পৰিৱেশন কৰা ‘বন্ধু মেলি দে তোৰ দুখৰ দুখনি হাত, এবাৰ জিৰাওঁ তোৰ বুকুৰ শীতল ছাঁত’ শীৰ্ষক কবিৰ গীতটোৱেও শ্ৰোতাৰ মনত সাঁচ বহুৱাই থৈছে৷ গীতটোৰ সুৰ অজিত সিংহৰ৷ হীৰুদাৰ কথা আৰু জয়ন্ত হাজৰিকাৰ সুৰাৰোপিত তিনিটা সেউজসুৰীয়া গীত কণ্ঠশিল্পী মণীষা হাজৰিকাই কণ্ঠদান কৰিছিল৷ অতি জনপ্ৰিয় গীতকেইটা হ’ল– ‘ফুলৰে চাকি উৰণীয়া...’, ‘ধুমুহাৰ পখীয়ে যি কথা ক’লে...’ আৰু ‘তোমাৰ গানত আপোন পাহৰা ৰাতি অবাক তৰা...’৷ ইয়াৰে ‘ফুলৰে চাকি উৰণীয়া...’ শীৰ্ষক গীতটি ভূপেন উজীৰ, জে পি দাস আৰু ঋতুপৰ্ণ শৰ্মাৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ‘ৰাগিনী’ নামৰ কেছেটটোত সন্নিৱিষ্ট হৈছিল৷  এই কেছেটটো উলিয়াইছিল তিনিচুকীয়াৰ ৰয় চাইকেল মাৰ্টে৷ সেইদৰে  ‘ধুমুহাৰ পখীয়ে যি কথা ক’লে...’ শীৰ্ষক গীতটি ৰমেন চৌধুৰী পৰিচালনাৰে প্ৰস্তুত কৰা ‘প্ৰেৰণা’ নামৰ কেছেটত সন্নিৱিষ্ট  হৈছিল৷ 

চাৰিওটা দশকৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় কবিজন আজন্ম গানৰ কবি৷ কবিৰ কবিতাৰ মাজেৰেই প্ৰকাশ পাইছে বহুতো গানৰ পংক্তি, গানৰ ৰাগ, বিৰাগ যথা– ‘তোমাৰ স’তে গাবলৈ দিয়া, ধুমুহাৰ গান, বজ্ৰৰ গান’, ‘তোমাৰ গানেৰে কৰোঁ জ্যোতিস্মান’, গান আনা নিৰ্জনতাৰ পৰা, কোলাহলৰ পৰা, মোৰ ল’ৰালিৰ গানে আজি ক’লে কাণে কাণে, গানে যেনেকৈ কন্দুৱাই, নিচুকায়ো তেনেকৈয়ে, মোৰ গধুৰ কাণত কোনে গুণগুণায় ধূলিয়ৰি গান, সুখে-দুখে বাজি উঠে অভিনৱ গান, গান আনা, শুনো যুদ্ধৰ গান, শান্তিৰ গান, এনেদৰে কবিতাৰ মাজত কবিয়ে গানৰ জয়গান গাইছে৷ কবিতাৰ মাজেৰেই হীৰুদাই নিৰহ-নিপানীকৈ গাইছে একো একোটা সেউজসুৰীয়া গান৷ জে পি দাসে সুৰ কৰা ৰিদীপ দত্তই কণ্ঠৰ প্ৰপাত ঢলা কবিৰ আন এটি বিখ্যাত গান হ’ল– ‘মোৰ মনৰ পখী উৰে’৷ জে পি দাসে সুৰ দিয়া শিল্পী- সাংবাদিক অপূৰ্ব কুমাৰ দাসে কণ্ঠদান কৰা বিখ্যাত গীত এটি হ’ল ‘নখে মাটি লিখা ছোৱালীজনীয়ে’৷ জে পি দাসে সুৰ কৰা আন এটা গীত হ’ল– ‘সুমথিৰা ৰঙৰ জাৰৰ কোমল ৰ’দ’৷ উল্লেখ্য, অপূৰ্ব কুমাৰ দাসে কবিৰ কেইবাটাও গীতত কণ্ঠদান কৰিছে৷ সেইদৰে হীৰা দাসে প্ৰাণঢালি গাইছিল– ‘বকুল ফুলৰ দৰে জোনাকৰ পখী উৰে’ গীতটি৷ শেহতীয়াকৈ কবিৰ এই সুন্দৰ গীতটিক পুনৰ প্ৰাণ দিছে সুৱদী সুৰীয়া কণ্ঠৰ অধিকাৰী অনিন্দিতা পালে৷ ‘মোৰ বুকুত এজোপা গোলাপ’ শীৰ্ষক গীতটি স্বনামধন্য শিল্পী শ্ৰেয়া ঘোষালৰ সুন্দৰ গায়কীয়ে শ্ৰোতাৰ মন মুহিছে৷ জালিকটা জোনাকৰ মাজেৰে মই গুচি যাম, হাতত সাৰে, ভৰিত সাৰে বুলি কোনোবা হাচনাহানা ৰাতি– বুলি ঘোষণা কৰা কবিয়ে কবিতা আৰু গীতৰ মাজেৰে মনঃস্তত্ত্বৰ জগতখনতো প্ৰৱেশ কৰিছে৷ দাৰ্শনিক কবিৰ কাপৰ পৰা নিৰ্গত হৈছিল– ‘গানে কি আনে, সুৰৰ সোপানে সোপানে’ গীতটো; জুবিন গাৰ্গৰ কণ্ঠত ইমান ধুনীয়াকৈ খাপ খাইছিল আৰু জুবিনে গীতটোত ইমান সুন্দৰকৈ সুৰ আৰু কণ্ঠ সংযোজন কৰিছিল যে শিল্পীজনে কবিৰ আত্মা স্পৰ্শ কৰিব পাৰিছিল৷ জ্ঞাতব্য, গীতটোৰ অন্তৰ্নিহিত দৰ্শনে শিল্পীজনক আকৰ্ষিত কৰিছিল৷ কবি হৈ পৰিছিল শিল্পীজনৰ বাবে ফিল’ছফাৰ তথা মাৰ্গদৰ্শক৷ কবিক শিল্পী জুবিন গাৰ্গে পিতৃবৎ জ্ঞান কৰিছিল৷ কবিয়ে গীত-কবিতাৰ মাজেৰে প্ৰকাশ কৰিছে তেওঁৰ দৰ্শন, অকুতোভয় বিপ্লৱী সত্তা, গভীৰ দেশপ্ৰেমবোধ, সংস্কাৰমুখী মানসিকতা, প্ৰকৃতি আৰু মানৱপ্ৰেমৰ নমুনাৰ লগতে নৈতিক চেতনা৷ ‘অ’ মোৰ ৰণৰ তেজীঘোঁৰা’ শীৰ্ষক গীতত পোৱা যায় কবিৰ বিপ্লৱী সত্তা৷ দৰদী শিল্পী পুলক বেনাৰ্জীয়ে কবিৰ কেইবাটাও গীতত সুৰ আৰু কণ্ঠৰ সুবাস ঢালিছে৷ ‘নৈ গুমগুমায়, তাৰ বুকু কঁপে পাৰ ভঙা মাটি’, জোনটি দাস [জয়ন্ত] আৰু অজিত ফুকনে সুৰেৰে সজোৱা ‘মোৰ জীৱনেৰে মোৰ মৰমেৰে, এটা অজুহাত পালেই মই গুচি যাব পাৰোঁ’, ‘সুমথিৰা ৰঙৰ জাৰৰ কোমল ৰ’দ’, ‘গান আনা নিৰ্জনতাৰ পৰা’, ‘মোক সংকীৰ্ণতাৰ পৰা তুলি লোৱা’, ‘আজি মোৰ এন্ধাৰতে টোপনি ভাগিল’, ‘কিনো বান্ধোনেৰে বান্ধিলি’, ‘গুণ গুণ যেন মৌমাখি’ ‘এন্ধাৰেৰে যাওঁতে পোহৰৰ শংখ নিনাদ’ আদি উল্লেখযোগ্য৷ কবিতাক সুৰ কৰা কঠিন যদিও ‘সুগন্ধি পখিলা’ৰ বহু কবিতাৰ গীতৰ ৰূপ দিছে জোনটি দাসে৷ যোৰহাটত জন্মগ্ৰহণ কৰিলেও কবিয়ে নগাঁৱৰ পুৰণি পৈতৃক ভেটিটোৰ কথা পাহৰা নাছিল৷ তেওঁৰ কাপৰ পৰা নিগৰিছিল ‘মিৰিকা মাছৰ হেনো সোৱাদ বৰ, হয়বৰগাঁৱত কবি হীৰেনহঁতৰ পুৰণি ঘৰ৷’ বিশিষ্ট সংগীত পৰিচালক ৰমেন চৌধুৰীৰ সুৰেৰে শিল্পী বিউটি শৰ্মা বৰুৱাই কণ্ঠ দিয়া কবিৰ উল্লেখনীয় গীত এটি গৈছে ‘কালি ৰাতি সপোন দেখিলোঁ তোমাৰ, ঈশানে-বিশানে ধুমুহাৰ গানে, মোৰ বিষাদ সিন্ধু তোলপাৰ৷’ কোকিলকণ্ঠী গায়িকা অনিমা চৌধুৰীয়ে গাইছিল– ‘জোনাকী এই বননি ভাঙি’ শীৰ্ষক গীতটি৷ কবিৰ এই গীতটিৰ সুৰকাৰ আছিল মৃণাল কুমাৰ চৌধুৰী৷ হীৰুদাৰ মধুৰতম শব্দই মোহাচ্ছন্ন কৰে পাঠক-শ্ৰোতাক৷ কবিৰ গীত আৰু কবিতাৰ যুগলবন্দীয়ে নান্দনিক হৈ ধৰা দিয়ে শ্ৰোতাৰ মাজত৷ সেয়ে জীৱিত অৱস্থাতে হীৰুদা হৈ পৰিছিল গীত আৰু কবিতাৰ অনুপম অনুষ্ঠান৷ প্ৰবীণ কণ্ঠশিল্পী কুল বৰুৱাই গাইছিল– ‘আহিন তই আহিলি, মোৰ প্ৰিয়াৰ আঙুলিত জেতুকাৰ বোল সানিলি’ শীৰ্ষক গীতটি৷ ঋতুপৰ্ণ শৰ্মাই গাইছিল আকৌ, ‘মেঘ কিয় আহিলি’ শীৰ্ষক গীতটি৷ অনুপম চৌধুৰীয়ে গীতটোক সুৰ আৰু সংগীতেৰে সজাইছিল৷ সেইদৰে বিশিষ্ট সুৰ স্ৰষ্টা হীৰেন গোহাঁয়ে হীৰুদাৰ কেইবাটাও গীতত সুৰ দি প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল৷ যথা– দিলীপ দত্তৰ কণ্ঠত ‘আগলতি পূৰ্ণিমাৰ জোন’, সান্ত্বনা বৰুৱাৰ ‘ইটি-সিটি কৰি নাহৰ ফুল ফুলিলে’, খগেন দত্তৰ ‘ইমান ফুলৰ ৰং’ দিতিমণি বৰুৱাৰ কণ্ঠত ‘মোৰ মনেৰে মোৰ বনেৰে’ শীৰ্ষক গীতকেইটি উল্লেখযোগ্য৷ পৰিণীতা গোস্বামীয়ে গাইছিল– ‘তুমি দুচকুত কাজল ল’লে, ডাৱৰে ডাৱৰে বিজুলী খেলে’ আৰু ‘এদিন এজাক বৰষুণ, এনেকৈ পৰিছিল যে...’৷ সুন্দৰ শব্দৰ সংযোজন আৰু ব্যঞ্জনাধৰ্মিতাৰ বাবেই শিল্পী-সুৰকাৰ সকলোৱে হীৰুদাৰ গীতমুঠি বিচাৰি ফুৰিছিল৷ বহুতে কবিতাক গীতলৈ ৰূপান্তৰ কৰিছিল৷ ভাল গীতৰ প্ৰতিধবনি সদায় থাকে৷ ডাঃ গণেশ ডেকাই হীৰুদাৰ ‘সুন্দৰ তোমাৰ বাঁহীৰ মাতত, হৰিণীৰ দৰে ৰ-লাগি ৰ’লোঁ’ শীৰ্ষক গীতটিৰ সুৰ কৰিছিল৷ ‘প্ৰতিধবনি’ নামৰ এলবামত স্থান পোৱা গীতটি গাইছিল ডাঃ অঞ্জনজ্যোতি চৌধুৰীয়ে৷ ‘সুগন্ধি পখিলা’ৰ কবিৰ দুটি গীত সুৰ-সংগীত আৰু সুবাসিত কণ্ঠেৰে সজাইছে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটাপ্ৰাপক কণ্ঠশিল্পী তৰালি শৰ্মাই৷ গীত দুটি হ’ল– ‘অ’ মোৰ সাজৰ তৰা, মনটো দেখোন তেনেই মৰা’ আৰু ‘মন কঁহুৱা তুলাৰ দৰে, পছোৱা বতাহত উৰে’৷ তৰালি শৰ্মাৰ ‘মুকলি’ নামৰ এলবামটোত স্থান পোৱা গীত দুটিয়ে বেছ জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিছে৷ সেইদৰে লোকনাথ গোস্বামীৰ সুৰাৰোপিত ‘অ’ মোৰ মিঠা মৌ’ আৰু দিলীপ চৌধুৰীৰ সুৰেৰে ৰেণু গোস্বামীয়ে গাইছিল ‘সৌ পথাৰৰ কুঁৱলীয়ে নৈত’ শীৰ্ষক গীত দুটি৷

কোৱা বাহুল্য যে ‘এন্ধাৰে এন্ধাৰে’ শীৰ্ষক এলবামটোত শ্ৰেয়া ঘোষালে কণ্ঠ দিয়া ‘এন্ধাৰে এন্ধাৰে, মোৰ বুকুত এজোপা গোলাপ কোনে ৰুলে’ গীতটিয়ে জনপ্ৰিয়তাৰ শীৰ্ষত আৰোহণ কৰে৷ হীৰুদাৰ অনুৰাগীৰ বাবে সুখবৰ যে কবিৰ গীত আৰু কবিতাৰ যুগলবন্দীৰে এটা নতুন চিডি এলবাম কবিৰ মৃত্যুৰ পাছত উলিয়ায় সাংস্কৃতিক সংগঠক মানৱ চাংকাকতিয়ে৷ প্ৰসেনজিৎ লাহন, সপোনটি বৰদলৈ, মণীষা বৰদলৈয়ে সুৰ সংযোজন কৰা গীতকেইিটত কণ্ঠ দিছে অপূৰ্ব কুমাৰ দাস, জয়প্ৰকাশ মেধি, নীলাক্ষি চাংকাকতিয়ে৷ কবিতা আবৃত্তি অপূৰ্বজ্যোতি ভূঞাৰ৷ ভালপোৱাৰ দিক্‌চৌ বাটেৰে গুচি যোৱা কবিৰ কবিতাৰ স্তৱকত উপলব্ধ কম শব্দ, গভীৰ তাৎপৰ্য৷ হীৰুদাৰ জীৱনটোৱে এটা কবিতা, এটা গীতৰ অনুষ্ঠান৷