প্ৰলোভনৰ ৰাজনীতি, বিপন্ন গণতন্ত্ৰ

... গণতন্ত্ৰত সমস্যাৰ সৃষ্টি বিভিন্ন উৎসৰ পৰা হ’ব পাৰে৷ সমাধানৰ দায়িত্ব কিন্তু জনসাধাৰণেই ল’ব লাগে৷ শাসকগোষ্ঠীয়ে জনস্বাৰ্থক আওকাণ কৰিলে জনসাধাৰণে শান্তিপূৰ্ণ আৰু সাংবিধানিক উপায়েৰে প্ৰতিবাদ কৰাৰ ব্যৱস্থা গণতন্ত্ৰৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ৷ তৎসত্ত্বেও যদি শাসকপক্ষই জনসাধাৰণৰ অভাৱ-অভিযোগলৈ আওকাণ কৰে আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰতিবাদক স্বীকৃতি দিয়াত প্ৰতিবন্ধকতাৰ সৃষ্টি কৰে তেনে পৰিস্থিতিত সাধাৰণ নাগৰিকৰ হাতত থকা ভোটাধিকাৰৰ সুচিন্তিত আৰু যথাযথ প্ৰয়োগেৰে জনসাধাৰণে পৰিস্থিতি নিয়ন্ত্ৰণৰ গধুৰ দায়িত্ব পালন কৰিব পাৰে৷ ভাৰতৰ জনগণে সেই ক্ষমতা ১৯৫০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰীতেই নিজক দি ৰাখিছে  ...

ক’ভিড-১৯ অতিমাৰীৰ সংক্ৰমণ আৰম্ভ হোৱাৰ আগয়েও বিশ্বৰ অতি দৰিদ্ৰ মানুহৰ ৫ শতাংশই আছিল ভাৰতীয়, সংখ্যাৰ হিচাপত প্ৰায় ৩৮ কোটি৷ চৰকাৰী তথ্যতে প্ৰকাশ পাইছে যে এই বিত্তীয় বছৰৰ প্ৰথম তিনি মাহত ভাৰতৰ অৰ্থনীতি যোৱা বিত্তীয় বছৰৰ প্ৰথম তিনি মাহৰ তুলনাত ২৪ শতাংশ সংকুচিত হৈছে৷ বিশেষজ্ঞসকলৰ অনুমান ক’ভিড-১৯ৰ সংক্ৰমণ সৃষ্ট পৰিস্থিতিৰ কাৰণে অতিৰিক্ত ৩৬ কোটি ভাৰতীয় অতি দৰিদ্ৰৰ শাৰীলৈ অৱনমিত হ’ব এইটো বিত্তীয় বৰ্ষতে, অৰ্থাৎ ২০২১ চনৰ ৩১ মাৰ্চলৈ ভাৰতৰ ৭৩ কোটি মানুহেই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ তলত বাস কৰিব৷ চৰকাৰে এই কথা জানে আৰু সেই কাৰণেই ভাৰতত ক’ভিড-১৯ৰ দৈনিক সংক্ৰমণ আজিৰ তাৰিখত বিশ্বৰ ভিতৰতে সবাতোকৈ অধিক হোৱা সত্ত্বেও সকলো ব্যৱসায় প্ৰতিষ্ঠান, কল-কাৰখানা, আন্তঃৰাজ্যিক যাতায়াতৰ ওপৰত থকা প্ৰতিবন্ধকসমূহ প্ৰত্যাহাৰ কৰিবলৈ চৰকাৰ বাধ্য হৈছে৷ আপাতদৃষ্টিত এই পদক্ষেপ উচিত হৈছে যেন অনুভৱ হ’লেও ই দেশৰ ভাগি পৰা অৰ্থনীতি পুনৰ ঠন ধৰাই উঠাব পাৰিবনে নাই সেই কথা এতিয়াই কৈ দিয়া টান৷ কাৰণ ক’ভিড-১৯ৰ প্ৰভাৱত বিশ্বৰ বজাৰতো ভয়াৱহ মন্দাৱস্থা বিৰাজ কৰিছে৷ দৰ্শকৰ অভাৱত বিশ্বৰ পৰ্যটকসকলৰ আকৰ্ষণ স্থলসমূহত এৰাবাৰীৰ পৰিৱেশ বিৰাজ কৰিছে৷ ফলস্বৰূপে পৰ্যটন উদ্যোগৰ লগত প্ৰত্যক্ষভাৱে জড়িত ১১ কোটি লোকেই সংস্থানহীন অৱস্থাত দিন কটাবলগীয়া হৈছে৷ পৰিবহণ উদ্যোগত পৰা প্ৰভাৱৰ ফলত বিশ্বৰ বজাৰত খাৰুৱা তেলৰ চাহিদা যোৱা বছৰৰ তুলনাত প্ৰতিদিনে ১৫ মিলিয়ন বেৰেলকৈ কম হৈছে৷ ফলত তেল উদ্যোগত নিয়োজিতসকলৰ ৩০ শতাংশই চাকৰি হেৰুৱাই নিবনুৱা হৈছে৷ খেতিয়ক, পশুপালকসকলৰ উৎপাদন একে পৰিমাণে ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱা নাই যদিও চাহিদাৰ অভাৱত তেওঁলোকো ভীষণ আৰ্থিক সংকটৰ সন্মুখীন হৈছে৷ আন দেশৰ তুলনাত ভাৰতৰ দৰে দুখীয়া, জনবহুল আৰু অতি নিম্ন পৰ্যায়ৰ আন্তঃগাঁথনিৰ দেশবোৰৰ অৰ্থনৈতিক অৱস্থা অধিক জটিল হৈছে৷ দেশৰ এনে সংকটৰ মুহূৰ্ততে কমিউনিষ্ট চীনে ভাৰতৰ উত্তৰ আৰু উত্তৰ-পূব সীমান্তৰ প্ৰকৃত নিয়ন্ত্ৰণ ৰেখা অতিক্ৰম কৰি প্ৰায় ১০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ এলেকা অধিকাৰ কৰি লোৱাৰ লগতে সীমান্তত বৃহৎ পৰিমাণে সেনা সমাৱেশ ঘটাই দেশৰ প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থালৈ তীব্ৰ প্ৰত্যাহ্বান থিয় কৰাইছে আৰু ৪৫ বছৰৰ পাছত ভাৰত-চীন সীমান্তত গুলীয়াগুলিৰ শব্দ শুনা গৈছে৷

মানুহৰ জীৱনৰ দৰেই জাতীয় জীৱনো সময়ে সময়ে গভীৰ সমস্যাৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হোৱাটো ঐতিহাসিক সত্য৷ ভাৰতৰ জাতীয় জীৱন আজি ওপৰত উল্লেখ কৰা গভীৰ সমস্যাসমূহৰ সন্মুখীন হৈছে৷ এই পৰিস্থিতিত আমাৰ কৰ্তব্য হৈছে সমস্যাবোৰৰ নিৰ্মোহ বিশ্লেষণেৰে উপায় উলিয়াই সিবোৰৰ সমাধানকল্পে হাতে-কামে লাগি যোৱা৷ তাৰ বাবে প্ৰথমে আমাৰ চৰকাৰে জাতীয় জীৱনত এই সংগীন সমস্যাবোৰৰ উপস্থিতি দ্ব্যৰ্থহীন ভাষাৰে স্বীকাৰ কৰি লৈ সিবোৰৰ আশু সমাধানসূত্ৰ উদ্ভাৱনৰ কাৰণে দেশৰ ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু বৌদ্ধিক কাণ্ডাৰীসকলক একগোট কৰি ঐক্যবদ্ধৰূপে আৰু আস্থা সহকাৰে কাম কৰিব লাগিব৷ সাম্প্ৰদায়িকতাবাদ আৰু বিভাজনৰ ৰাজনীতিৰে ক্ষমতা দখল কৰা চৰকাৰখনে দেশৰ এক বৃহৎসংখ্যক জনগণক দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ নাগৰিকৰ দৰে ব্যৱহাৰ কৰাৰ যি প্ৰৱণতা দেখুৱাই আহিছে, সি এই সংকটকালত জাতীয় ঐক্য, পাৰস্পৰিক আস্থা, সাম্প্ৰদায়িক সহমৰ্মিতা আৰু বুজাবুজিৰে সমস্যাবোৰ সমাধান কৰাৰ পথত বাধাৰ সৃষ্টি কৰিছে৷ চৰকাৰৰ বৰমূৰীয়াসকলে তৎকালেই ইয়াৰ প্ৰতিকাৰৰ ব্যৱস্থা ল’লেহে পৰিস্থিতিৰ লগত মোকাবিলা কৰা সহজ হ’ব৷ অন্যথা সমস্যাবোৰে অধিক জটিল ৰূপ ল’ব পাৰে৷

দ্বিতীয়তে স্বাধীনতাৰ সময়ৰে পৰা প্ৰতিটো চৰকাৰেই শাসকৰ ভাৱমূৰ্তি উজ্জ্বল কৰাৰ কাৰণে জনসাধাৰণক দেশৰ প্ৰকৃত পৰিস্থিতি সম্পৰ্কে অৱগত কৰাৰ পৰিৱৰ্তে ভুৱা তথ্য আৰু ভুৱা প্ৰচাৰেৰে ৰাইজৰ চকুত তথাকথিত ‘ভাল লগা’ ছবি একোখন তুলি দিয়াৰ চেষ্টা কৰি আহিছে৷ ইয়াৰ বিষময় ফল ১৯৬২ চনৰ ভাৰত-চীন যুদ্ধতে আমি প্ৰত্যক্ষ কৰিলোঁ৷ সেই যুদ্ধত কমিউনিষ্ট চীনৰ হাতত আমি লজ্জাজনক হাৰ স্বীকাৰ কৰিবলৈ বাধ্য হ’লোঁ৷ ১৯৬৯ আৰু ১৯৭১ চনত দেশ যেতিয়া তীব্ৰ খাদ্য সংকট আৰু অৰ্থনৈতিক দুৰৱস্থাৰ কবলত পৰিল, নেতৃত্বই তেতিয়া বেংক জাতীয়কৰণ, বাংলাদেশ মুক্তিযুদ্ধ আদি ৰাইজৰ আবেগক সহজে উদ্বেলিত কৰিব পৰা কাৰ্য-কলাপৰে মূল সমস্যাবোৰ জনসাধাৰণৰ দৃষ্টিৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখিলে৷ ১৯৭৫ চনৰ ২৫ জুনত ঘোষণা কৰা আভ্যন্তৰীণ জৰুৰী অৱস্থাৰ সময়ছোৱাত ৰাইজৰ বাক স্বাধীনতা আৰু সংবিধান প্ৰদত্ত নাগৰিক অধিকাৰবোৰৰ ওপৰত অংকুশ লগাই শাসকবৰ্গই দেশৰ অৰ্থনৈতিক অনগ্ৰসৰতা, কৃষিৰ ক্ষেত্ৰত দেখা দিয়া স্থবিৰতা, শিক্ষাৰ জগতত গা কৰি উঠা বাণিজ্যিকীকৰণ, জনজীৱনক সমুলঞ্চে গ্ৰাস কৰিব খোজা দুৰ্নীতি আদি মূল সমস্যাবোৰৰ সমাধানৰ কাৰণে দাবী তোলা আৰু তদানীন্তন চৰকাৰৰ গণবিৰোধী কাৰ্যবোৰৰ প্ৰতিবাদ কৰাৰ পৰা ৰাইজক দূৰত ৰাখিলে৷ তাৰেই বিষময় ফল দেখা গ’ল দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত গা কৰি উঠা বিচ্ছিন্নতাবাদী আন্দোলনবোৰত৷ বিগত শতিকাৰ সত্তৰ দশকৰ নক্সালবাদী আন্দোলন, খালিস্তান আৰু কাশ্মীৰৰ আজাদী, অসম তথা উত্তৰ-পূবৰ জাতি-জনগোষ্ঠীবোৰৰ স্ব-নিয়ন্ত্ৰণৰ অধিকাৰ আদি দাবী সাব্যস্ত কৰাৰ কাৰণে আৰম্ভ কৰা সশস্ত্ৰ আন্দোলন আদিয়ে দেশৰ অৱস্থা অধিক বেয়াৰ দিশে টানি নিলে৷ আজিও এইবোৰৰ বিষময় ফল আমি ভুগি আছোঁ৷ ক’ভিড-১৯ মহামাৰীৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ ক্ষেত্ৰতো চৰকাৰে একেবোৰ ভুলৰে পুনৰাবৃত্তি কৰা দেখা গৈছে৷ জনসাধাৰণৰ লগত পৰিস্থিতিৰ ভয়াবহতাৰ কথা মুকলিকৈ আলোচনা কৰি সৰ্বস্তৰৰ জনসাধাৰণক আস্থাত লৈ মহামাৰীৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে শাসকীয় দলৰ নেতাৰ ভাৱমূৰ্তি উজ্জ্বল কৰাৰ কাৰণে কৰ’না মহামাৰীৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ যুঁজত পৃথিৱীয়ে ভাৰতৰ পৰা শিক্ষা লৈছে ধৰণৰ নিৰাধাৰ কথা কৈ বাহ-বাহ লোৱাৰ প্ৰৱণতাৰ কাৰণেই ভাৰত আজি কৰ’না মহমাৰীত বিশ্বৰ ভিতৰতে আটাইতকৈ ক্ষতিগ্ৰস্ত দেশ ৰূপে পৰিগণিত হোৱাৰ দিশে ধাৱিত হৈছে৷ চৰকাৰৰ ওপৰমহল এই বিষয়ে সচেতন হ’লেহে দেশে কৰ’না অতিমাৰী নিয়ন্ত্ৰণৰ কাৰণে কৰা যুঁজখনত সফল হ’ব৷ এই সত্য আমি সকলোৱে যিমান সোনকালে হৃদয়ংগম কৰি হাতে-কামে লাগিব পাৰো সিমানেই নিজৰ লগতে দেশ আৰু দহৰ কাৰণেও মংগল৷

এইখিনিতে প্ৰশ্ন হয় মেকুৰীৰ ডিঙিত টিলিঙা আঁৰিব কোনে? গণতন্ত্ৰত সমস্যাৰ সৃষ্টি বিভিন্ন উৎসৰ পৰা হ’ব পাৰে৷ সমাধানৰ দায়িত্ব কিন্তু জনসাধাৰণেই ল’ব লাগে৷ শাসকগোষ্ঠীয়ে জনস্বাৰ্থক আওকাণ কৰিলে জনসাধাৰণে শান্তিপূৰ্ণ আৰু সাংবিধানিক উপায়েৰে প্ৰতিবাদ কৰাৰ ব্যৱস্থা গণতন্ত্ৰৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ৷ তৎসত্ত্বেও যদি শাসকপক্ষই জনসাধাৰণৰ অভাৱ-অভিযোগলৈ আওকাণ কৰে আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰতিবাদক স্বীকৃতি দিয়াত প্ৰতিবন্ধকতাৰ সৃষ্টি কৰে তেনে পৰিস্থিতিত সাধাৰণ নাগৰিকৰ হাতত থকা ভোটাধিকাৰৰ সুচিন্তিত আৰু যথাযথ প্ৰয়োগেৰে জনসাধাৰণে পৰিস্থিতি নিয়ন্ত্ৰণৰ গধুৰ দায়িত্ব পালন কৰিব পাৰে৷ ভাৰতৰ জনগণে সেই ক্ষমতা ১৯৫০ চনৰ চ্ছ জানুৱাৰীতেই নিজক দি ৰাখিছে৷ প্ৰতি পাঁচ বছৰৰ মূৰে মূৰে ৰাষ্ট্ৰীয় সংসদ আৰু ৰাজ্যিক বিধানসভাবোৰলৈ প্ৰতিনিধি নিৰ্বাচনৰ সুবিধা আমাক আমাৰ সংবিধানেই দিছে ৷ জনপ্ৰতিনিধি নিৰ্বাচনৰ এই অধিকাৰ প্ৰতিজন ভোটাৰে দেশ আৰু জাতিৰ স্বাৰ্থত প্ৰয়োগ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত অতিকৈ সচেতন হোৱা অত্যন্ত জৰুৰী৷ শাসক যি দলৰেই নহওক লাগে ভোটাৰক প্ৰলোভনৰ জালেৰে বান্ধি সঠিক সিদ্ধান্ত লোৱাৰ পৰা আঁতৰাই ৰখাৰ চেষ্টা সকলো দলেই কৰে৷ কম্পিউটাৰ, চাইকেল, সূতা, কম্বল, নগদ ধন আদিৰ উপৰিও মদৰ নিচিনা নিচাযুক্ত বস্তুৰেও ৰাজনৈতিক দলবোৰে ভোটাৰ ৰাইজক বিভ্ৰান্ত কৰাৰ চেষ্টা কৰে৷ ৰাইজ সচেতন হৈ শুদ্ধ চিন্তাৰে উপযুক্ত প্ৰাৰ্থী নিৰ্বাচন কৰাৰ ওপৰতেই দেশ আৰু জাতিৰ লগতে গণতন্ত্ৰৰো ভৱিষ্যত নিৰ্ভৰ কৰে৷ সঠিক সিদ্ধান্তৰ সময় আৰু সুযোগ আকৌ আহিছে অসমকে ধৰি দেশৰ কেইবাখনো গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাজ্যৰ ভোটদাতা ৰাইজলৈ৷ বিশাল সংখ্যক জনতাক নাকনি-কাননি কৰা মৌলিক সমস্যাবোৰ সমাধান কৰাৰ দক্ষতা থকা আৰু গণতান্ত্ৰিক মূল্যবোধ থকা জনপ্ৰতিনিধি নিৰ্বাচন কৰি আমি সকলোৱে আমাৰ গধুৰ সাংবিধানিক দায়িত্ব যথাযথৰূপে সম্পন্ন কৰোঁ আহক৷ অন্যথা আমাৰ ভুল সিদ্ধান্তৰ তিতা ফল আমিয়েই নহয় আমাৰ উত্তৰসূৰী প্ৰজন্ময়ো ভুগিব লাগিব৷