নিৰ্বাচনী ব্যয়

ভাৰত কেৱল বিশ্বৰ বৃহৎ গণতন্ত্ৰই নহয়, ভাৰতৰ নিৰ্বাচনবোৰো বিশ্বৰ ভিতৰতে দীঘলীয়া সময় লোৱা নিৰ্বাচন৷ এইবাৰৰ নিৰ্বাচনতেই ঘোষণা কৰা দিনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ফলাফল ঘোষণা কৰালৈ মুঠ ৮২ দিনৰ প্ৰয়োজন হ’ব৷ নিৰ্বাচনৰ ভোটদানৰ সময় হৈছে সৰ্বমুঠ ৪৪ দিন৷ সৰ্বমুঠ ৫৪৩খন আসনৰ বাবে ৬টা ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ আৰু ৫৭টা ৰাজ্যিক স্তৰৰ ৰাজনৈতিক দলে নিৰ্বাচনত ভাগ লৈছে৷ তদুপৰি, ২,৭৬৪টা স্বীকৃতিবিহীন দলেও নিৰ্বাচনত ভাগ লৈছে৷ এইবাৰৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত ভোট দিবলগীয়া ভোটাৰৰ সংখ্যা হৈছে ৯৬৯ নিযুত [ইয়াৰে ১৮ নিযুত হৈছে নতুন ভোটাৰ]; ইউৰোপিয়ান ইউনিয়নৰ ২৭খন সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ মুঠ জনসংখ্যাৰ দুগুণতকৈও অধিক৷ এই পৰিসংখ্যা জনাৰ পাছত ভাৰতৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত হোৱা বিশাল ধনৰাশিৰ ব্যয়ৰ পৰিমাণে আশ্চৰ্যৰ সৃষ্টি নকৰে৷ সেয়ে হ’লেও নিৰ্বাচনসমূহৰ বৰ্ধিত ব্যয় বেছ মন কৰিবলগীয়া৷ ১৯৫১-৫২ চনৰ প্ৰথম লোকসভা নিৰ্বাচনত ব্যয় আছিল ১০.৫ কোটি টকা, ২০১৯ চনত ই হৈছিলগৈ ৫০ হাজাৰ কোটি টকা৷ সাতটা দশকৰ ব্যৱধানত দহ কোটি গৈ পঞ্চাছ হাজাৰ কোটি টকাৰ ঘৰ পালে৷ এই স্ফীত পৰিসংখ্যাৰ আলমতে এইবাৰৰ নিৰ্বাচনত ১০০ হাজাৰ কোটি টকা ব্যয় হ’ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে৷ সেয়ে হ’লেও আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিত্তীয় অভিভাৱকসদৃশ সংস্থা, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি আদিয়ে এনে ব্যয়বহুল নিৰ্বাচনৰ মাজতো বিত্তীয় শৃংখলা অৰ্থাৎ, ফিছকেল ডিচিপ্লিন অটুট ৰাখিব পৰা বাবে ভাৰতক প্ৰশংসা কৰিছে৷ নিৰ্বাচনত ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া যন্ত্ৰপাতি, কৰ্মকৰ্তা, ভোটকেন্দ্ৰ স্থাপন, পৰিবহণ, প্ৰতিৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তামূলক ব্যৱস্থা আৰু অন্যান্য আনুষংগিক সা-সামগ্ৰীৰ বাবে নিৰ্বাচনৰ ব্যয় বৃদ্ধি হৈ গৈ আছে বুলি কোৱা হৈছে৷ তদুপৰি, বিগত এটা দশকত ভাৰতত নিৰ্বাচন ব্যয় বৃদ্ধিৰ অন্যতম কাৰক হিচাপে সামাজিক মাধ্যমত হোৱা অত্যধিক ব্যয়লৈ আঙুলিওৱা হৈছে৷ অৰ্থাৎ, নিৰ্বাচনৰ বাবে সামাজিক মাধ্যমক ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে যথেষ্ট পৰিমাণে৷ অনেক নিৰীক্ষণকাৰী সংস্থাই ক’ব খোজে যে ভাৰতত নিৰ্বাচনক লৈ বেছ হুলস্থূলীয়া কাৰবাৰ কৰা হয়৷ নিৰ্বাচনটো ডাঙৰ কৰি দেখুৱাবৰ বাবে, বিশ্বৰ চকুত চমক লগাবৰ বাবে, ভোটাৰক উৎসাহিত কৰিবৰ বাবে বিভিন্ন নতুন নতুন কৌশল ব্যৱহাৰ কৰা দেখা যায়৷ কথাবোৰ প্ৰকৃততে ভাবি চাবলগীয়া৷ নিৰ্বাচন কতৃৰ্পক্ষই যি ব্যয়ৰ কথা কৈছে, সেইবোৰৰ যুক্তিসংগত কাৰণো আছে, ধন আহৰণৰ উৎসও আছে৷ সেই ব্যয়ৰ ক্ষেত্ৰত আমাৰ ক’বলগীয়া নাই৷ কিন্তু, নিৰ্বাচনী সজাগতা সৃষ্টিৰ নামত যি প্ৰচাৰৰ উগ্ৰতা, সময় আৰু সম্পদৰ যি উৎপাদনবিহীন ব্যয় সেইবোৰ দৰাচলতে কিমান যুক্তিসংগত, সেইটো ভাবি চাবলগীয়া৷ বাইক ৰেলী, ৰোড শ্ব’, বিশাল জনসভাৰ নামত দেশখনত একো-একোটা বৃহৎ বৃহৎ ভূমিকম্পৰ জোকাৰণি তোলা হয়৷ এই জোকাৰণিয়ে কৰা ক্ষয়-ক্ষতিৰ কাহানিও হিচাপ কৰা নহয়৷ আ(ৰ্যৰ কথা এয়ে যে এনে ক্ষয়-ক্ষতিৰ হিচাপ দিবলৈ কোনো দল বা নেতা দায়বদ্ধ নহয় আৰু তথাকথিত ভোটাৰ ৰাইজ বা সৰ্বসাধাৰণো ইয়াৰ প্ৰতি উদাসীন৷ বিশাল জনসভা বা ৰেলীবোৰলৈ সমৰ্থক [ক্ক] আনোতে তলে-তলে কি লেনদেন হয়, সেইবোৰক লৈ কোনেও মূৰ নঘমায়৷ ‘সকলো পইচাৰ খেল’ বুলি কোনোৱে আক্ষেপ কৰে৷ মন কৰিবলগীয়া শাসক-বিৰোধী, সৰু-বৰ কোনো ৰাজনৈতিক দলে এনে সভা-মহাসভাবোৰক কাহানিও অপ্ৰয়োজনীয় বুলি কোৱা শুনা নাই৷ প্ৰযুক্তিৰ জৰিয়তেই মুখামুখি হৈ সৰ্বসাধাৰণৰ লগত কথা পাতিব পৰা দিনতো কিয় এনে হৈ-চৈ কৰা হয়! শাসক দলে কি কৰিছে ৰাইজে দেখি আছে, শাসক দলে কৰা ভুলবোৰৰ কিদৰে বিৰোধীয়ে প্ৰতিবাদ কৰিছে, সেয়াও ৰাইজে প্ৰত্যক্ষ কৰিছে৷ কিয় ভোটাৰ ৰাইজক মূৰ্খ বুলি ৰাজনৈতিক দলবোৰে বিবেচনা কৰে? সচেতন লোকসকলক এই অপ্ৰত্যাশিত হুলস্থূলীয়া কাৰবাৰবোৰে বিৰক্ত কৰে৷ নেতাসকলৰ, সমৰ্থকসকলৰ উচ্ছগ্ৰামৰ চিঞৰ-বাখৰে সমাজত শব্দ প্ৰদূষণৰ সৃষ্টি কৰে৷ কেৱল এমাহ-দুমাহ নামতহে, পাঁচ বছৰীয়া কাৰ্যকালৰ আধাতকৈ বেছি সময় কেৱল নিৰ্বাচন-নিৰ্বাচন খেলৰ নামত ব্যয় হয়৷ শাসক-শাসিত, চৰকাৰ-বিৰোধী সকলোৰে মুখত মাথোন নিৰ্বাচনৰ কথা, কোনে কিমান আসন পাব, কোনে কাক কিমান ভোটত হৰুৱাব, তাকে লৈ চিঞৰ-বাখৰ, শ্ৰুতিকটু বাক-বিতণ্ডা আৰু নিৰ্বাচনক লৈ পতা নিউজ চেনেলৰ টক-শ্ব’বোৰ যেন কাউৰীৰ বাহত জুই লগাৰ পাছৰ হাহাকাৰহে! এয়া পৰিশীলিত গণতন্ত্ৰনে? এই কদৰ্য পৰিস্থিতিৰ সামাজিক যি ব্যয়, সি সঁচাকৈয়ে হিচাপ বহিৰ্ভূত, অপ্ৰয়োজনীয় আৰু অপূৰণীয়৷ কথাবোৰ সকলোৱে উপলব্ধি কৰাটো সুস্থিৰ গণতন্ত্ৰৰ বাবে মংগলজনক৷