বহু বছৰ আগতেই প্ৰাক্তন মুখ্যমন্ত্ৰী প্ৰয়াত শৰৎ চন্দ্ৰ সিংহই অসমৰ মানুহে বানৰ স’তে সহাৱস্থান কৰিব লাগিব বুলি কৈছিল৷ তেওঁৰ এই মন্তব্যৰ বাবে তেওঁ তীব্ৰ সমালোচনাৰ সন্মুখীন হৈছিল৷ বানৰ স’তে সহাৱস্থান কৰিব লাগিব বুলি কৈ সিংহই নিশ্চয় ইয়াকে বুজাব বিচাৰিছিল যে অসমৰ বান সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধান সম্ভৱ নহয়৷ যিবোৰ ঠাইলৈ বান আহে, সেইবোৰ ঠাইৰ মানুহে বানৰ স’তে মোকাবিলা কৰিব পৰা জীৱনশৈলী এটা গঢ়ি ল’ব লাগিব৷  

অসমৰ বান সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধান সম্ভৱনে? অসমৰ ৰাজনীতিক, সাংবাদিক, বুদ্ধিজীৱী, ‘জাতীয় সংগঠন’ বা সৰ্বসাধাৰণ ৰাইজে বান আৰু খহনীয়া সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধান হোৱাটো আশা কৰে৷ ইংৰাজৰ অধীনত থকা কালৰে পৰা অসমত মথাউৰি নিৰ্মাণ কৰি বান ৰোধ কৰাৰ প্ৰচেষ্টা চলি আহিছে৷ বহুতো পেছাদাৰী বিশেষজ্ঞই বানৰ এটা প্ৰযুক্তিনিৰ্ভৰ, অভিযান্ত্ৰিক সমাধান সম্ভৱ বুলি বিশ্বাস কৰে৷ প্ৰযুক্তি আৰু অভিযান্ত্ৰিক কুশলতাৰে অসমৰ বান সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধানৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰিব পৰা তেনে এখন আঁচনি বিশেষজ্ঞসকলে প্ৰস্তুত কৰি তুলিব পাৰে বুলি ধৰি ল’লেও তাৰ পাছতে আহিব সেই আঁচনি ৰূপায়ণৰ বিষয়টো৷ সেই আঁচনি ৰূপায়ণৰ বাবে প্ৰয়োজন হ’ব প্ৰচুৰ পৰিমাণৰ ধনৰ৷ সিমান পৰিমাণৰ ধন অসমে ক’ৰপৰা পাব?

অসমৰ মুঠ মাটিকালি ৭৮ হাজাৰ বৰ্গ কিলোমিটাৰ, ইয়াৰে ৩১ হাজাৰ বৰ্গ কিলোমিটাৰ অঞ্চল অৰ্থাৎ অসমৰ প্ৰায় ৪০ শতাংশ অঞ্চল বানৰ গৰাহত পৰাৰ সম্ভাৱনা থাকে৷ ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু বৰাক নদী আৰু ইয়াৰ উপনৈবোৰে অসমখন জুৰি আছে৷ ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ ১০৩খন উপনৈ আছে৷ অসমত বানৰ গৰাহত পৰাৰ প্ৰৱণতা থকা অঞ্চলৰ প্ৰায় ১০ হাজাৰ বৰ্গকিলোমিটাৰ অঞ্চল বছৰি বানৰ কবলত পৰে৷ এয়া ৰাষ্ট্ৰীয় বান আয়োগৰ তথ্য৷ বানে কৰা ক্ষতিৰ পৰিমাণ বছৰি গড়ে ২০০ কোটি টকা৷  ১৯৫০ চনৰ পৰা অসমৰ ৪.২৭ হাজাৰ বৰ্গকিলোমিটাৰ আয়তনৰ মাটি খহনীয়াত জাহ গৈছে৷ খহনীয়াৰ ফলত ব্ৰহ্মপুত্ৰ কিছুমান ঠাইত ১৫ কিলোমিটাৰ বহল হৈছে৷ ব্ৰহ্মপুত্ৰই আগুৰি থকা মাটিৰ পৰিমাণ ১৯১২ চনত আছিল ৩,০৭০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ৷ ২০০৬ চনত নৰ্থ ইষ্টাৰ্ন স্পেচ এপ্লিকেচন চেণ্টাৰৰ সমীক্ষা মতে ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ আয়তন হৈছেগৈ ৬০৮০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ৷ ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ আকাৰ খহনীয়াৰ ফলত বাঢ়ি গৈ দুগুণ হৈছে৷ বানৰ এনেকুৱা অলেখ তথ্য উল্লেখ কৰিব পাৰি৷ কিন্তু কোনো তথ্যই প্ৰতিবছৰে বানে জুৰুলা কৰা পৰিয়ালবোৰৰ হাহাকাৰৰ প্ৰকৃত খতিয়ান দাঙি ধৰিব নোৱাৰে৷ 

বান নিয়ন্ত্ৰণৰ ক্ষেত্ৰত মথাউৰিয়ে লোৱা ভূমিকাৰ বিষয়ে বিশেষজ্ঞসকলৰ মাজত মতভেদ আছে৷ উপৰুৱাকৈ চালে দেখা যায় যে মথাউৰিয়ে বানৰ পৰা মানুহক ৰক্ষা কৰিছে৷ কিন্তু সামগ্ৰিকভাৱে মথাউৰিয়ে উপকাৰতকৈ অপকাৰহে বেছি কৰিছে বুলি বহু বিশেষজ্ঞই কৈ আহিছে৷ মুঠতে মথাউৰিয়ে বানৰ পৰা  ৰাইজক ৰক্ষা কৰিব পৰা নাই৷ মথাউৰি আচলতে সম্পদ নে আপদ তাক লৈ বিতৰ্ক হৈ আছে৷ কিন্তু অসমত ৫ হাজাৰ কিলোমিটাৰ মথাউৰি আছে৷ প্ৰতিবছৰে বানে মথাউৰি ছিঙি আহিছে৷ মথাউৰি বান সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধান যে নহয় সেয়া সন্দেহাতীতভাৱে প্ৰমাণ হৈছে৷  নৈ-উপনৈৰ দুয়োপাৰে মাটিৰ বান্ধ দি মথাউৰি নিৰ্মাণ কৰাত কোনো উচ্ছ প্ৰযুক্তি বা অভিনৱ অভিযান্ত্ৰিক কৌশল ব্যৱহাৰ নহয়৷ সাধাৰণ বনুৱাই এই কামটো কৰিব পাৰে৷ কিন্তু অসমত মথাউৰি নিৰ্মাণৰ বাবে থকা চৰকাৰী বিভাগত কিমান অভিযন্তাই বছৰি কিমান টকাৰ দৰমহা লৈ আছে? এই অভিযন্তাসকলে যোৱা আধা শতিকাত অসমৰ বান নিয়ন্ত্ৰণৰ ক্ষেত্ৰত কি উদ্ভাৱনী ক্ষমতাৰ পৰিচয় দিছে? 

অসমত আহাৰ-শাওণ মাহত প্ৰচাৰ মাধ্যম বানৰ বাতৰিৰে উপচি পৰে৷ ইয়াৰ পাছতে ভাদ-আহিনত বান শাম কটাৰ লগে লগে বানৰ বাতৰি প্ৰচাৰ মাধ্যমৰ পৰা আৰু জনমানসৰ পৰাও হেৰাই যায়৷ বাৰিষাৰ আগে আগে বিহুৰ আনন্দ আৰু বাৰিষাৰ পাছত খৰালি দুৰ্গা পূজাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ৰাস আৰু ‘হেপী নিউ ইয়েৰ’লৈ  নানা উৎসৱৰ আনন্দৰ মাজত বানৰ স্মৃতিও মচ খায়৷ আগষ্ট-ছেপ্টেম্বৰত আমি বানৰ কথা পাহৰি যাওঁ,  পুনৰ জুন-জুলাইত আকৌ বান আহিলে আমি ‘স্থায়ী সমাধানৰ’ চিন্তা কৰো৷ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বাবে অসমৰ বান ক্ষতিপূৰণ আৰু সাহায্য প্ৰদান এটা এৰাব নোৱৰা আহুকাল৷ কেন্দ্ৰৰ ৰাজকোষৰ পৰা কেইশ কোটিমান টকা অসমক দিব পাৰিলেই এবছৰলৈ লেঠা শেষ৷ সাহায্যৰ বাবে কিছু টকা মোকলাই দিয়াত বাহিৰে কেন্দ্ৰই অসমৰ বান-খহনীয়াৰ সমস্যাক লৈ বা ইয়াৰ সমাধানক লৈ চিন্তিত হোৱাৰ কোনো প্ৰমাণ নাই৷ 

প্ৰযুক্তিয়ে অসমৰ বান সমস্যাৰ এটা সকলোৰে বাবে গ্ৰহণযোগ্য সমাধান দিয়াত ব্যৰ্থ হৈছে বুলি ক’ব পাৰি৷ ইফালে জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তন, বনাঞ্চল ধ্বংস আদিৰ ফলত বানৰ প্ৰকোপ বছৰ চৰিহে গৈ আছে৷ ভূতাত্বিকসকলৰ মতেও হিমালয়ৰ পাদদেশত থকা অসম ভূতাত্ত্বিক দিশৰ পৰা এটা নতুন আৰু অতি সক্ৰিয় অঞ্চল৷ প্ৰকৃতিৰ শক্তিসমূহে ইয়াক এতিয়াও নিৰ্মাণ কৰিয়েই আছে আৰু এতিয়ালৈ ই এটা স্থায়ী ৰূপ লোৱা নাই৷ এনে এখন ঠাইত কোনোবা  প্ৰযুক্তিবিদে প্ৰস্তুত কৰা আঁচনিয়ে অসমৰ বান সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধান কৰিব পাৰিব বুলি বিশ্বাস কৰা কঠিন৷ প্ৰতিজন অভিযন্তাই জানে যে অসমৰ বান সমস্যাৰ স্থায়ী সমাধানৰ উপায় অভিযান্ত্ৰিক প্ৰযুক্তিয়ে দিব নোৱাৰে৷  অসমে বানৰ স’তে যুঁজি থাকিব লাগিব আৰু সেয়ে অসমৰ নিয়তি৷ অসম, অৰুণাচল, নাগালেণ্ড আৰু মেঘালয়ৰ বৰষুণৰ পৰিমাণৰ ওপৰত অসমৰ বানৰ প্ৰকোপ নিৰ্ভৰ কৰিব৷ আগলৈও মথাউৰি ছিগিব, বান আহিব৷ অসমৰ বানেগৰকা অঞ্চলবোৰৰ ৰাইজে তাহানিৰে পৰা বানৰ স’তে সহাৱস্থান কৰি আছে৷ আগলৈও তেওঁলোকে বানৰ স’তে যুঁজি জীয়াই থাকিব লাগিব৷