বাঘৰ সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণৰ লগতে এই প্ৰাণীবিধৰ প্ৰাকৃতিক বসতিস্থল ৰক্ষা কৰাৰ প্ৰতি সৰ্বসাধাৰণৰ মনত সজাগতা সৃষ্টিৰ লক্ষ্যৰে প্ৰতিবছৰৰ ২৯ জুলাইৰ দিনটো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ব্যাঘ্ৰ দিৱস হিচাপে পালন কৰি অহা হৈছে৷ যদি ভাৰতত বাঘ সংৰক্ষণৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হয়, তেন্তে উৎসাহজনক কথাটো হৈছে যে চলিত বৰ্ষৰ ৰ জানুৱাৰীৰ পৰা ২৯ জুলাইলৈ দেশখনত বাঘৰ মৃত্যুৰ সংখ্যা যথেষ্ট হ্ৰাস পাইছে৷ বিগত বছৰটোৰ এই সময়ছোৱাত ভাৰতত বাঘৰ মৃত্যুৰ সংখ্যা আছিল ১৪৪টা৷ তাৰ বিপৰীতে চলিত বছৰত দেশত ৮১টা বাঘৰ মৃত্যু হৈছে৷ অৰ্থাৎ এটা বছৰত বাঘৰ মৃত্যুৰ হাৰ ২৯ শতাংশ হ্ৰাস পাইছে৷ নেচনেল টাইগাৰ কনজাৰ্ভেচন অথ’ৰিটীৰ তথ্য অনুসৰি বছৰটোতপোৱালি বাঘৰ মৃত্যুৰ সংখ্যাও হ্ৰাস পাইছে৷ বছৰটোত এতিয়ালৈকে দেশত পোৱালি বাঘৰ মৃত্যুৰ সংখ্যা হৈছে আঠটা৷ যোৱা বছৰ এই সংখ্যা আছিল ১৩টা৷ যদি বিগত চাৰিটা বছৰৰ পৰিসংখ্যালৈ চোৱা হয়, তেন্তে দেখা যায় যে ২০২৩ বৰ্ষটো ভাৰতত বাঘ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত আছিল এটা নিৰাশাৰ বছৰ৷ কিয়নো সেই বছৰটোত সৰ্বাধিক ১৭৮টা বাঘৰ মৃত্যু হৈছিল৷ তাৰ বিপৰীতে ২০২২, ২০২১ আৰু ২০২০ চনত এই সংখ্যা আছিল ক্ৰমে ১২১, ১২৭ আৰু ১০৬টা৷ এটা সময়ত ভাৰতৰ বনাঞ্চলত বহুসংখ্যক বাঘ আছিল৷ কিন্তু চোৰাং ব্যৱসায়, বসতিস্থলৰ সংকোচন, খাদ্যৰ অভাৱ, জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তন আদি কাৰণত ভাৰতত উদ্বেগজনকভাৱে হ্ৰাস পাবলৈ ধৰে বাঘৰ সংখ্যা৷ ভাৰতত বাঘৰ সংৰক্ষণ ব্যৱস্থাৰ বাবে চৰকাৰে ১৯৭৩ চনৰ পৰা দেশত আৰম্ভ কৰিছিল ‘প্ৰজেক্ট টাইগাৰ’ আঁচনি৷ এই আঁচনিৰ ৫০ বছৰ সম্পূৰ্ণ হৈছে আৰু এই সময়ছোৱাত বাঘৰ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে লাভ কৰিছে আশানুৰূপ সফলতা৷ ভাৰতৰ এই পদক্ষেপৰ অনুকৰণত নেপাল, বাংলাদেশ, ভূটান, বাংলাদেশ আদি দেশতো বাঘৰ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত সফলতা পোৱা গৈছে৷ ১৯৭২ চনত ভাৰতত বাঘৰ সংখ্যা আছিল ১,৪১১টা৷ কিন্তু ২০২২ চনৰ গণনা অনুসৰি দেশখনত বাঘৰ সংখ্যা হৈছে ৩,৬৮২টা, যিটো হৈছে বিশ্বৰ মুঠ বাঘৰ সংখ্যাৰ ৭০ শতাংশ৷ বাঘ সংৰক্ষণৰ বাবে সমগ্ৰ ভাৰতত ৫৫টা সুৰক্ষিত এলেকা আছে, যাক বাঘ সংৰক্ষিত অঞ্চল হিচাপে নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে, যি দেশৰ মুঠ ভূমি এলেকাৰ প্ৰায় ২.৩ শতাংশ সামৰি লৈছে৷ ভাৰতত সৰ্বাধিক বাঘ থকা ৰাজ্য তিনিখন হৈছে ক্ৰমে মধ্য প্ৰদেশ, কৰ্ণাটক আৰু উত্তৰাখণ্ড৷

অসমতো কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ লগতে মানাহ, ওৰাং আৰু নামেৰী ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত শেহতীয়াকে বাঘৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে৷ ইয়াৰ বাবে কৃতিত্ব দাবী কৰিব পাৰে ‘প্ৰজেক্ট টাইগাৰ’ আঁচনিয়ে৷ এই আঁচনিৰ অধীনত যিবোৰ কাম কৰা হৈছে, তাৰ ফলত দেশত বাঘৰ চোৰাং চিকাৰ বহুপৰিমাণে হ্ৰাস পাইছে৷ যি সময়ত বাঘক বিলুপ্তপ্ৰায় প্ৰাণীৰ তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, তেনে সময়ত ভাৰতত বাঘৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পোৱাটো উৎসাহৰ বিষয়৷ এটা কথা সকলোৱে স্বীকাৰ কৰিব লাগিব যে বন্যপ্ৰাণীক বিলুপ্তিৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ হ’লে বনাঞ্চলৰো সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগিব৷ উদ্যোগীকৰণ আৰু দ্ৰুত নগৰীকৰণৰ ফলত দেশত বনাঞ্চল হ্ৰাস পাইছে৷ বনাঞ্চল সংকুচিত হোৱাৰ ফলত বন্যপ্ৰাণী জনাঞ্চললৈ ওলাই অহাৰ খবৰ প্ৰায়েই শুনিবলৈ পোৱা যায়৷ পৃথিৱীখন বাসৰ উপযোগী কৰি ৰাখিবলৈ হ’লে বনাঞ্চল আৰু গছ-গছনি থাকিবই লাগিব৷ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলবোৰ দখলমুক্ত হ’ব লাগিব৷ তাৰ লগতে লাগিব বন্যপ্ৰাণীৰ চোৰাং ব্যৱসায়ৰ বিৰুদ্ধে চৰকাৰৰ কঠোৰ ব্যৱস্থা৷ পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য বজাই ৰাখিব পাৰিলেহে মানুহৰ লগতে আন জীৱকুল বৰ্তি থকাটো সম্ভৱ হ’ব৷ পৰিৱেশৰ ভাৰসমতা তেতিয়াহে বজাই ৰাখিব পৰা যাব, যেতিয়া আমি অন্তৰেৰে প্ৰকৃতিক ভাল পাব পাৰিম৷ এই কথাটো সকলোৱে উপলব্ধি কৰিব পাৰিব লাগিব৷ পৃথিৱীত মানুহৰ লগতে আন জীৱ-জন্তুৰো জীয়াই থকাৰ সম্পূৰ্ণ অধিকাৰ আছে৷ প্ৰকৃতিৰ ভাৰসাম্য বজাই ৰাখিবলৈ হ’লে বনাঞ্চল আৰু বন্যপ্ৰাণীৰ সংৰক্ষণত গুৰুত্ব দিবই লাগিব৷ এইক্ষেত্ৰত চৰকাৰ, বন বিভাগৰ লগতে বন্যপ্ৰাণীপ্ৰেমী সংগঠনবোৰে একেলগে কাম কৰিব লাগিব৷ বিপৰীতে, যদিহে চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা আঁচনি-প্ৰকল্পসমূহৰ সঠিক ৰূপায়ণ নহয় আৰু বনাঞ্চল হ্ৰাস পায়েই থাকে, তেন্তে এই প্ৰাণীবিধো হয়তো এদিন ডাইন’ছ’ৰৰ দৰে বিলুপ্ত হ’ব৷