মৃত্যুৰ পাছত ইমান মৰ্যাদা কিয়!
বৰ্তমান সমাজত প্ৰায়েই শুনিবলৈ পোৱা, দেখিবলৈ পোৱা এটা হতচকিত কাৰ্য হ’ল– জীৱিতকালত মুঠেই মান-সন্মান নিদিয়া, গুৰুত্ব দিয়া এজন লোকক মৃত্যুৰ পাছত প্ৰশংসা, উপাধি আদিৰে ওপচাই দিয়া হয়৷ আচলতে এনেধৰণৰ কাৰ্যৰ দ্বাৰা মৃত লোকজনক অপমান কৰা যেনহে অনুভৱ হয়৷ যদি সঁচাকৈ লোকজন মান-সন্মানৰ যোগ্য আছিল, যদি তেওঁক মান-সন্মান দিয়াৰ ইচ্ছা আছিল, তেন্তে জীৱিতকালতে তেওঁক কিয় সেই সন্মান দিয়া নহয় সন্মানৰ সুখকণ উপভোগ কৰিবলৈ তেওঁ যদি জীয়াইয়ে থকা নাই, তেন্তে সন্মান, উপাধি আদি দিয়াৰ কিবা অৰ্থ আছেনে গায়ত্ৰী হাজৰিকা নামৰ সু-গায়িকা এগৰাকীৰ অকালতে মৃত্যু হ’ল৷ জীৱিতকালত আমি বাৰু কিমানে তেওঁক জানিছিলোঁ৷ কিন্তু মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ ইমানেই গুণ-গৰিমা গোৱা হ’ল, তেওঁৰ নামত ইমানেই সভা-সমিতি পতা হ’ল সকলো আচৰিত যে- গায়ত্ৰীৰ দৰে এগৰাকী সুকণ্ঠী গায়িকাক জীৱিত অৱস্থাত বিহু মঞ্চতেই হওক বা আন কোনো সংগীতানুষ্ঠানতেই হওক কিয় বৰকৈ আমন্ত্ৰণ কৰা নহ’ল শ্ৰদ্ধাৰ হোমেন বৰগোহাঞি চাৰে নিইজ লাইভ চেনেলত প্ৰচাৰ হোৱা ‘কথা-বাৰ্তা’ অনুষ্ঠানলৈ গায়ত্ৰী হাজৰিকাক নিমন্ত্ৰণ জনাইছিল৷ সাধাৰণতে ‘কথা-বাৰ্তা’ অনুষ্ঠানলৈ বিশেষ প্ৰতিভা থকা ব্যক্তিকহে নিমন্ত্ৰণ কৰা হয়৷ সেইফালৰ পৰাও কণ্ঠশিল্পী গায়ত্ৰী যে অসাধাৰণ প্ৰতিভাৰ লোক আছিল তাৰ উমান পোৱা যায়৷ আপচোচৰ কথা যে জীৱিত অৱস্থাত এই শিল্পীগৰাকীক উপযুক্ত সন্মান দিয়া নহ’ল সেইদৰে ৰাজীৱ শদিয়া অসমৰ এজন জনপ্ৰিয় গায়ক আছিল৷ জাতি-মাটি-ভেটিৰ গান গাই ভাল পোৱা ৰাজীৱ শইকীয়াইয়ো জীৱিত অৱস্থাত বিশেষ সন্মান নাপালে৷ বহুতেই আক্ষেপ কৰিছে - মঞ্চত জপিয়াই জপিয়াই মাজে- সময়ে দুই এটা অশ্লীল শব্দ কোৱা, বিশেষ অৰ্থহীন বেসুৰা গীত পৰিৱেশন কৰাসকলকহে বেছিকৈ প্ৰাধান্য দিয়া হয়৷ যদি সেইটোৱে হয় সাংস্কৃতিক জগতখনলৈ ই এটা নিশ্চয়কৈ অশনি সংকেট৷
মৃত্যু শব্দটোৱে আচলতে দুখজনক, লাগিলে সেই মৃত্যু সবৰ্সাধাৰণ লোকৰেই হওক বা বিখ্যাত লোকৰেই হওক৷ কিন্তু সেইবুলি কোনোবা বিখ্যাত লোকৰ মৃত্যুত শোক প্ৰকাশ কৰাৰ নামত যি বন্ধ পালন কৰা হয়, সেৱা কিমান যুক্তিসংগত? বৰং সকলো অনুষ্ঠান খোলা ৰাখি এখন সভা পাতি লোকজনৰ বিষয়ে বিশ্লেষণ কৰাৰ প্ৰয়োজন৷ সেই বন্ধ অনৰ্থক বুলি ভাবিয়েই শ্ৰদ্ধাৰ এ পি জে আব্দুল কালাম চাৰে তেওঁৰ মৃত্যুত বন্ধ পালন নকৰিবলৈ কৈছিল৷
চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ অগ্ৰগতিৰ লগে লগে কায়িকভাৱে প্ৰায় মৃত মানুহকো কৃত্ৰিমভাৱে কিছুদিনৰ বাবে হ’লেও জীয়াই ৰাখিব পৰা হ’ল৷ চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ এইটো এটা অন্যতম সফলতা৷ কিন্তু এই সফলতা মানৱজাতিৰ বাবে মুঠেই গ্ৰহণযোগ্য নহয়৷ ই প্ৰকৃতিৰ বিৰুদ্ধাচৰণ এক কাৰ্য৷ এই প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা এজন মৃতপ্ৰায় ব্যক্তিক কৃত্ৰিমভাৱে জীয়াই ৰাখি ৰোগীজনৰ মৃত্যুযন্ত্ৰণা দীঘলীয়া কৰা হয়৷ এই সময়খিনিত খৰছ হোৱা ধন, কষ্ট সকলো নিৰৰ্থক৷ শ্ৰদ্ধাৰ হোমেন বৰগোহাঞিদেৱে কৈছিল-যিহেতু মৃত্যু এক দাৰ্শনিক ঘটনা, প্ৰাকৃতিক ঘটনা, মৃত্যুক সুন্দৰভাৱে গ্ৰহণ কৰিব পৰাটোৱেই জীৱনৰ শেষবাৰৰ বাবে কৰিব পৰা সুন্দৰ কাম৷ ‘ইচ্ছামৃত্যু’ক ভাল মৃত্যু (Good Death) বুলি কোৱা হয়৷ কোনো লোকে যদি বহুদিন ধৰি যন্ত্ৰণাময় জীৱন কটাবলগীয়া হয়, অথচ সুস্থ হোৱাৰো কোনো সম্ভাৱনা নাই, তেনে লোকক জীৱন যন্ত্ৰণাৰ পৰা মুক্তি দিবৰ বাবে পৃথিৱীৰ কিছুমান দেশত ইচ্ছামৃত্যুৰ ব্যৱস্থা আছে৷ ভাৰততো ২০১৮চনৰ পৰা নিষ্ক্ৰিয় ইচ্ছামৃত্যুক (Passive Euthanasia) ন্যায় প্ৰদান কৰিছে৷ এণ্টিনাটালিষ্টসকলৰ এষাৰ কথা মন কৰিবলগীয়া– One’ body and one’ life are one’ own, to dispose of as one sees fit. নিজৰ জীৱনৰ ওপৰত সম্পূৰ্ণৰূপে নিজৰ অধিকাৰ থকা বিষয়টোৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিয়েই বিজ্ঞানীসকলে ‘ইচ্ছামৃত্যু যন্ত্ৰ’ উদ্ভাৱন কৰিছে৷ প্ৰয়োজনত ইচ্ছামৃত্যুকো অন্তৰেৰে গ্ৰহণ কৰিবলৈ আমি মানসিকভাৱে প্ৰস্তুত থকা দৰ্কাৰ৷
জীৱিতকালত এজন লোকৰ গুণ-গান গাবলৈ, তেওঁক মাত এষাৰ দিবলৈ, তেওঁক সংগ দিবলৈ আমি কৃপণালি কৰোঁ৷ কিন্তু মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ বাবে আমি গভীৰ শোক প্ৰকাশ কৰোঁ৷ হকে-বিহকে, সঁচাই-মিছাই আমি তেওঁৰ গুণ-গান গাবলৈ আৰম্ভ কৰোঁ৷ বহুতো মহান লোকৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায় যে জীৱিতকালত তেওঁলোকে কৰা মহৎ কামৰ বিশেষ প্ৰশংসা পোৱা নাযায়৷ কিন্তু সেই মহান লোকৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁক নানা ধৰণৰ সন্মান, বঁটা -বাহনেৰে ওপচাই দিয়া হয়৷ অতি দুখজনক কথাটো হ’ল সেই সন্মান উপভোগ কৰিবলৈ মানুহজন যে জীয়াই নাই৷ জীৱনতকৈ মৃত্যুক ইমান গুৰুত্ব দিয়াটো মানৱজাতিৰ বাবে অতিকৈ দুৰ্ভাগ্যজনক কথা৷
আচলতে কোনো এজন লোকে চাকৰিৰ কাৰ্যকালৰ পৰা অৱসৰ লোৱাৰ পৰত সহকম¹সকলে সঁচাই-মিছাই গুণ বখানি দিয়া ভাষণ, তেনেদৰে এজন লোকৰ মৃত্যুৰ পাছত শোকসভাত মৃতলোকজনক যশস্যা-কীৰ্তিৰে ওপচাই দিয়া ভাষণ-- এইবোৰ কিবা নাটকীয় নহয়নে?
কিছুদিন আগতে মোৰ চুবুৰীৰ মানুহ এজন ঢুকাল৷ জীৱিতকালত মানুহজনে বহুত কষ্টৰ সন্মুখীন হৈছিল৷ সন্তানে তেওঁৰ বিশেষ কোনো খবৰ নাৰাখি আনকি বেমাৰৰ সময়তো ভালদৰে চিকিৎসা নকৰাৰ ফলত মানুহজনে বৰ কষ্ট সহ্য কৰি মৃত্যুক সাবটিলে৷ আচৰিত কথাটো হ’ল- যি সন্তানে জীৱিত অৱস্থাত পিতৃৰ উপযুক্ত দায়িত্ব নল’লে, সেই সন্তানে কিন্তু মৃত পিতৃৰ কাজ-কৰ্মবোৰ বৰ ধুম-ধামেৰে আয়োজন কৰিছে৷ এইদৰে পিতৃ-মাতৃৰ প্ৰতি কৃত্ৰিম মৰমৰ পৰিচয় দিয়া মানুহেৰে সমাজ ভৰি পৰিছে৷ ধিক্ জীৱশ্ৰেষ্ঠ মানৱজাতি।
মৃত্যুৰ পাছৰ কিছুমান কাৰ্যক আমি কিন্তু গুৰুত্ব দিবই লাগিব৷ মৃত্যুৰ পাছত দেহদান, অংগদান কৰাটো এটা পৱিত্ৰ কাৰ্য৷ আমাৰ মৃত্যুৰ পাছত আমাৰ অংগৰেই যদি আন কোনোবাই ধুনীয়া ধৰণী উপভোগ কৰিব পাৰে, তাতকৈ সুন্দৰ কথা একোৱেই হ’ব নোৱাৰে৷ এইদৰে আমি মৃত্যুৰ পাছতো কিছু পৰিমাণে জীয়াই থকাৰ নিচিনা হয়৷
মৃত্যুও জীৱনৰে এটা অংশ৷ মানুহে জীৱনৰ সকলো দুখ-যন্ত্ৰণা সহ্য কৰি সুন্দৰভাৱে জীৱনটো জীয়াই থকাটোৱেই ‘ষ্টইক দৰ্শন’ৰ মূল নীতি৷ ষ্টইক দৰ্শন মানি জীৱনটো উদ্যাপন কৰিব পাৰিলে আচলতে মৃত্যুক লৈ আপচোচ কৰাৰ থ’লেই নাথাকে৷ মোৰ মনত পৰে- মোৰ ৮১বছৰীয়া আইতাৰ ভৰিৰ বিষ আছিল৷ আইতাৰ খোজকঢ়াৰ সুবিধাৰ কাৰণে দেউতাই এদিন এডাল লাখুটি কিনি আনিলে৷ আইতাই দেউতাক কৈছিল-লাখুটিডাল ভালদৰে থৈ দে৷ বুঢ়া হ’লে সেইডাল মই ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিম৷ তাৰমানে আইতাই ৮১বছৰ বয়সলৈ নিজকে ডেকা হৈ থকা বুলিয়েই ভাবিছে৷ আচলতে তেওঁ ষ্টইক দৰ্শনৰ মতবাদ মানিয়েই জীৱনতো জী উঠিছে, যিটো জীৱনৰ অতিকৈয়ে ধনাত্মক কথা৷
মৃত্যু যিহেতু এটা অনিবাৰ্য ঘটনা, আমি সকলোৱে মৃত্যুক শ্ৰদ্ধাসহকাৰে মানিবই লাগিব৷ মনৰ পৰা আঁতৰাব লাগিব কৃত্ৰিমভাৱে জীয়াই থকাৰ তাড়না৷ জীৱিতকালতে মানুহে মানুহক সন্মান, ভালপোৱা দিবলৈ শিকিব লাগিব৷ অন্যথা মৃত্যুৰ পাছত সমাধি, স্মৃতিসৌধৰ কোনো প্ৰয়োজন নাই৷ প্ৰয়োজন নাই মৰণোত্তৰভাৱে প্ৰদান কৰা বঁটা-বাহন, উপাধি আদিৰ৷ জীৱনতকৈ মৃত্যুক গুৰুত্ব দিয়াৰ প্ৰৱণতা হ্ৰাস কৰিবই লাগিব৷