আধা আধা ফৰ্মুলা

ভাৰতবৰ্ষৰ সংসদীয় ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাটোৰ মূল বিষয়টোৱেই হৈছে  ক্ষমতা৷ এই ক্ষমতাৰ বাবে আমাৰ দেশখনত কিছুমান বৰ সাংঘাতিক নীতি-নিয়মো আমাৰ ৰাজনৈতিক দলসমূহে নিজাববীয়াকৈ গঢ়ি তোলে বা তেনেকুৱা কেতবোৰ নীতি-নিয়ম আজি বছৰ বছৰজুৰি ভাৰতত চলিয়েই আছে৷ দল-আদৰ্শ নিৰ্বিশেষে প্ৰায় সকলো ৰাজনৈতিক দলৰে এনে কিছুমান নিজা বিধি-ব্যৱস্থা আছে, যিবিলাকে কোনো কোনো সময়ত দলটোক ডাঙৰ বিপদৰ পৰা ৰক্ষাও কৰে আৰু কেতিয়াবা বিপৰ্যয়ৰ দিশেও ঠেলি দিয়ে৷ তেনে এটা ব্যৱস্থাই হ’ল– আধা আধা৷ উদাহৰণস্বৰূপে ধৰি লওক কোনো এখন ৰাজ্যত হোৱা বিধানসভা নিৰ্বাচনত কোনো এটা ৰাষ্ট্ৰীয় দলে একক সংখ্যাগৰিষ্ঠতা লাভ কৰি চৰকাৰখন গঠন কৰিব পৰা পৰ্যায় এটাত উপনীত হ’ল৷ ঠিক তেনেকুৱাতে সমুখত আহি ঠিয় দিয়া ডাঙৰ প্ৰশ্নটোৱেই হৈ পৰে কাৰ নেতৃত্বত চৰকাৰখন গঠন হ’ব ?  অৰ্থাৎ মুখ্যমন্ত্ৰী কোন হ’ব? এই সমস্যাটো তেতিয়াহে উদ্ভৱ হয় যেতিয়া কোনো এটা দলে নিৰ্দিষ্টকৈ কোনো এজন নেতাক মুখ্যমন্ত্ৰী হিচাপে প্ৰক্ষেপ নকৰাকৈ নিৰ্বাচনত অৱতীৰ্ণ হয়৷ সাধাৰণতে ৰাষ্ট্ৰীয় দলসমূহৰ ক্ষেত্ৰতেই এই সমস্যাটো বেছিকৈ দেখা যায়৷ সেই সময়ত যদি দুজন সমান শক্তিশালী নেতা একেলগে মুখ্যমন্ত্ৰীৰ দাবীদাৰ হৈ উঠে আৰু দলটোৰ শীৰ্ষ নেতৃত্বই পৰিস্থিতিটো চম্ভালিব নোৱৰা এটা অৱস্থালৈ যোৱাৰ সম্ভাৱনাই দেখা দিয়ে, তেতিয়াই এই বিশেষ ফৰ্মুলাটো ব্যৱহাৰ কৰা হয়৷ দুয়োজন নেতাকেই আধা আধা কাৰ্যকালৰ বাবে দলীয় নেতৃত্বই মুখ্যমন্ত্ৰীৰ আসনখন ভগাই দিয়ে৷ আঢ়ৈ বছৰৰ বাবে এজন আৰু বাকী আঢ়ৈ বছৰৰ বাবে আনজন ৷ এই ব্যৱস্থাটো পৰিস্থিতি চম্ভালিবৰ বাবে কৰা হয় যদিও ই কিন্তু দুটা কথা প্ৰমাণ কৰে৷ প্ৰথমটো দলটোৰ নেতৃত্বৰ ক’ৰবাত নহয় ক’ৰবাত দুৰ্বলতা আৰু দ্বিতীয়টো ভৱিষ্যতৰ দিনবোৰত দলৰ অভ্যন্তৰত আৰু এক বিশৃংখল পৰিস্থিতি সৃষ্টিৰ আশংকা৷ এনে বহু ঘটনা ভাৰতৰ ৰাজনীতিত আগতেও ঘটি গৈছে আৰু এতিয়াও ঘটি আছে ৷ শেহতীয়া উদাহৰণ  কৰ্ণাটক৷ আজিৰ পৰা প্ৰায় আঢ়ৈ বছৰ পূৰ্বে হৈ যোৱা কৰ্ণাটকৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনত কংগ্ৰেছে চৰকাৰ গঠন কৰাৰ সুযোগ পাইছিল৷ সমস্যা আহিছিল মুখ্যমন্ত্ৰীৰ চকীখনক লৈ৷ অৱশেষত কংগ্ৰেছ হাইকমাণ্ডে সিদ্ধান্ত দিছিল যে প্ৰথম আঢ়ৈ বছৰৰ বাবে মুখ্যমন্ত্ৰী হ’ব পূৰ্বৰ মুখ্যমন্ত্ৰী ছিদ্দাৰামাইয়া আৰু তাৰ পিছৰ আঢ়ৈ বছৰৰ বাবে মুখ্যমন্ত্ৰীৰ আসনত বহিব আনজন শক্তিশালী দাবীদাৰ ডি কে শিৱকুমাৰ৷ এতিয়া প্ৰথম ত্ৰিশ মাহ শেষ হোৱাৰ সময় চাপিছে৷ আৰম্ভ হৈছে অস্থিৰতা৷ এনে আধা আধা প্ৰক্ৰিয়াটোত প্ৰথমতে সমস্যাটোৰ পৰা সাময়িকভাৱে ৰক্ষা পাব পাৰি ঠিকেই কিন্তু পিছৰ ফাললৈ পৰিস্থিতি আৰু অধিক জটিল হৈ পৰাৰ বহু পৰিমাণে সম্ভাৱনা থাকে৷ তাতোকৈ ডাঙৰ কথা সাময়িক উপশমৰ বাবে কৰা এই আধা আধা ফৰ্মুলাত দলটোৰ ভিতৰত দেখদেখকৈ দুটা শিবিৰ হৈ পৰে যাৰ ফলত লাভতকৈ লোকচানহে বেছি হয়গৈ ৷ কেৱল ৰাষ্ট্ৰীয় দলতহে যে এনে হয় কথাটো তেনেকুৱা নহয় ৷ অলপ দিনৰ পূৰ্বে ৰাজ্যসভাত খালী হোৱা অসমৰ দুখন আসনৰ ভিতৰত এখন চৰকাৰৰ মিত্ৰদল অসম গণ পৰিষদৰ ভাগত পৰিছিল৷ বহু অংক, জল্পনা-কল্পনা চলিছিল অগপই এই আসনখনত প্ৰাৰ্থিত্ব কাক দিব তাকে লৈ৷ চৰ্চাত বহুকেইজন নেতাৰ নাম ওলাইছিল ৷ কিন্তু মুৰকত দেখা গ’ল যে যাৰ কাৰ্যকাল শেষ হোৱাৰ বাবে আসনখন খালী হৈছিল অৰ্থাৎ বীৰেন্দ্ৰ প্ৰসাদ বৈশ্য, তেওঁকেই পুনৰ প্ৰাৰ্থিত্ব দিয়া হ’ল আৰু দলীয় নেতৃত্বই ক’লে যে চৰ্তসাপেক্ষেহে তেওঁক প্ৰাৰ্থিত্ব দিয়া হৈছে৷ দুবছৰৰ পাছত তেওঁ আসনখন এৰি দিব আৰু তেতিয়া আন কোনো এজন দাবীদাৰ ৰাজ্যসভালৈ যোৱাৰ বাট মুকলি হ’ব৷ এইটো এটা অনিশ্চিত কথা ৷ আজি কৰ্ণাটকত কংগ্ৰেছৰ মাজত যি অস্থিৰতাৰ সৃষ্টি হৈছে তেনে এটা অৱস্থা দুবছৰ পাছত ৰাজ্যসভাৰ এই আসনখনক লৈ অগপতো নহ’ব বুলি কোনেও ক’ব নোৱাৰে৷ ৰাজ্যসভাৰ এই আসনখনৰ বাবে দাবীদাৰ আছিল কেবাজনো পুৰণি নেতা৷ তেওঁলোকৰ মাজৰ কোনোবা এজনক প্ৰাৰ্থিত্ব দি ২০২৬ৰ এই বিধানসভা নিৰ্বাচনৰ আগে আগে দলটোৰ ভিতৰত এক নতুন অস্থিৰতা মাতি আনিব নুখুজিয়েই হয়তো অগপৰ নেতৃত্বই এই দুবছৰীয়া ফৰ্মুলাটো ব্যৱহাৰ কৰিলে৷ তেতিয়ালৈকে বিধানসভা নিৰ্বাচনো শেষ হ’ব আৰু ৰাজ্যসভাৰ টিকটটো দুবছৰ পাছত পাম বুলি আশা পালি বাকীসকল দাবীদাৰে অন্ততঃ বিধানসভা নিৰ্বাচন পৰ্যন্ত কোনো বিদ্ৰোহো নকৰিব৷ এয়াই হৈছে আজিৰ সংসদীয় ৰাজনীতিৰ আধা আধা ফৰ্মুলা, যাৰ সুফলতকৈ কুফলেই বেছি ৷