ককাদেউতা, নাতি আৰু গাড়ী
কথাশিল্পী হোমেন বৰগোঁহাঞিৰ ৰচনাৰ বাপুকণ যৌৱনৰ দুৱাৰডলি গচকাৰ সময়ত উপন্যাস আৰু গল্প পঢ়ি ভাল পোৱা ল’ৰা-ছোৱালীৰ চিনাকি চৰিত্ৰ৷ একেদৰে, ম’হঘূলি চাপৰি, চাৰিকড়ীয়া নৈ, মাতমৰা আৰু টেকেলীফুটা ঘাট তেওঁৰ ৰচনাৰ পাঠকৰ চিনাকি ঠাই৷ যেতিয়া মই ঢকুৱাখনাত চাকৰি পোৱাৰ খবৰ পাওঁ মনৰ মাজত লৈ ফুৰা চৰিত্ৰবোৰ যেন জীৱন্ত হৈ উঠিছিল৷ বাপুকণক যেন ম’হঘূলি চাপৰিত গৰু চৰাবলৈ যাওঁতে লগ পাই যাম। এদিন দিচাংমুখৰ ঘাটেদি ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ বুকুৱেদি ফেৰীত উঠি সিপাৰৰ মাতমৰা ঘাটলৈ যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিলো৷ মাতমৰা কিন্তু তেতিয়ালৈ বিধস্ত৷ বিধবস্ত পথ৷ বিধবস্ত ঘৰ-দুৱাৰ৷ কিন্তু মানুবোৰ। মানুহবোৰ আৰ্নেষ্ট হেমিংৱেৰ ‘The Old Man and the Sea’ত বৰ্ণোৱাৰ দৰে ‘Man can be destroyed but not defeated’ ধৰণৰ৷ তেওঁলোকে জীৱন জীয়াবলৈ ভাগৰা নাই৷ তথাপি ভাবোঁ, মানুহবোৰৰ এই দুৰ্যোগ, আলৈ-আথানিৰ কাৰণ কি? ভৰ বাৰিষাৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু কপালকে দোষ দি নীৰৱে বানপানীত জাহ যোৱা পথাৰখনলৈ চাই দুখৰ হুমুনিয়াহ কঢ়া মানুহবোৰে কিদৰে আকৌ জীৱন যুদ্ধলৈ সাজু হয়। উপন্যাসৰ পাতৰ পৰা বাস্তৱ জীৱনলৈ আহিবলৈ অলপ সময় লাগে।
দিন বাগৰিল৷ এদিন সন্ধ্যাবেলা খবৰ পালো মাৰ অসুখ৷ ডিব্ৰুগড়ৰ এখন নাৰ্চিং হোমলৈ মাক লৈ যোৱা হৈছে৷ কিন্তু ঘৰলৈ যোৱাৰ মাজবাটতে আছে বিশাল ব্ৰহ্মপুত্ৰ ৷ ফেৰী নাই৷ আবেলি ৩.৩০ বজাত শেষ ফেৰীয়ে ইতিমধ্যেই ঘাট এৰিছে৷ কি কৰো৷ কেনেকৈ যাওঁ? ছেণ্ট্ৰ’ গাড়ী এখনকে ভাড়া কৰিলো৷ লগত ল’লো প্ৰিয় ছাত্ৰ দীপাংকৰক৷ তাৰিখটো আছিল অসমৰ বাবে ভীতিগ্ৰস্ততাৰ কাৰক ১৪ আগষ্ট৷ ঢকুৱাখনাৰ পৰা গোগামুখলৈ প্ৰায় ৪৫ কিলোমিটাৰ দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰোঁতে লাগিল দুঘণ্টতাকৈও অধিক৷ পথৰ অৱস্থা অতি বেয়া৷ ঢকুৱাখনাৰ বিষয়ে হোমেন বৰগোঁহাঞিৰ ৰচনাত পঢ়ি, জানি যিমান ভাল লাগিছিল, ভৰত নৰহ বিধায়ক হৈ থকাৰ সময়ত ঢকুৱাখনাৰ পৰা গোগামুখলৈ যোৱাৰ পথচোৱাই সকলো যেন নাশ কৰিছিল৷ অদূৰদৰ্শী ৰাজনীতিজ্ঞই সুন্দৰ ‘ভদ্ৰলোক’ৰ ঠাই টুকুৰা অসুন্দৰভাৱে কিদৰে ৰাখিব পাৰে? মা প্ৰায় এসপ্তাহমান পাছত সুস্থ হৈ উঠিছিল৷ কৰ্মস্থলীলৈ উলটি আহি ভাবিলো এনেকৈ যদি জৰুৰী সময়ত আহিবলৈ অসুবিধা হৈ থাকে ভাল কথা নহ’ব৷ যিহেতু বগীবিল দলং তেতিয়াও নিৰ্মীয়মান অৱস্থাতেই আছিল৷ গতিকে, গাড়ী এখন ল’লো৷ ৰঙা ৰঙৰ ফিয়েট লিনিয়া৷ অন্ততঃ ঘৰলৈ অহা-যোৱাত সুবিধা হ’ব৷ তেতিয়াৰে পৰা গাড়ীখন সুখ-দুখৰ সংগী হৈ পৰিল ৷ আচৰিত কথা, এক জড় সামগ্ৰীও কিদৰে আপোন হৈ পৰে৷ আত্মীয় কোনোবা যেন লাগিবলৈ ধৰে৷
পাঁচ বছৰ বয়সলৈকে আমাৰ ঠিকনা আছিল শিৱসাগৰৰ গেলেকীৰ নামদাং নৈৰ কাষৰীয়া হাতীপট্টি গাওঁ৷ ১৯৯০ চন৷ গাওঁখনত এখন প্ৰাথমিক বিদ্যালয়৷ ৱেষ্টন কোম্পানীৰ ব্লেক এণ্ড হোৱাইট টিভি এটা আমাৰ ঘৰত আছিল ৷ অলপ দূৰৰ হাড়কিনাৰ নামৰ আন এখন গাঁৱত ৰতন খুড়া [বৰ ওখ আছিল বাবে সকলোৱে তেওঁক মাতিছিল [‘বগলী’] নামৰ ব্যক্তিজনৰ বগা ৰঙৰ এখন পুৰণি মাৰুতি জিপ্চি গাড়ী৷ গাড়ীখনে ধূলি উৰুৱাই আমাৰ গাওঁখনৰ মাজেদি পাৰ হৈ যায়৷ আমি পাছে পাছে দৌৰি যাওঁ৷ এইজন ৰতন খুড়াই যদি আমি বিদালয়লৈ যোৱাৰ বাটত লগ পায়, আমাক সকলোকে গাড়ীখনত উঠাই লৈ যায়৷ আমিও গাড়ীত উঠিবলৈ পোৱাৰ আশাতে বাটত ৰৈ থাকো ৷ এতিয়া মোৰ গাড়ীৰ পাছে পাছে কোনো শিশুৱে দৌৰ নিদিয়ে৷ তথাপি মাতমৰা ঘাটলৈ বুলি ধূলি-বালিৰ মাজেদি গাড়ী চলাই যাওঁতে চাই যাওঁ কোনোবা স্কুল যাবলৈ অভ্যাস কৰা শিশুৱে মোৰ দৰেই কাৰোবালৈ বাট চাই আছে নেকি।
ফেৰীত লগ পোৱা সহযাত্ৰীৰ অনুৰোধত কেতিয়াবা গাড়ীখনতে গন্তব্যস্থানলৈ লৈ গৈছো৷ বিনিময়ত ধন্যবাদ আৰু হাঁহি বিনিময় কৰি অভিজ্ঞতা ৰঙীন কৰিছো৷ আকৌ কেতিয়াবা ভৰ বাৰিষাত ব্ৰহ্মপুত্ৰ পাৰ হৈছো৷ বাটত পানীয়ে জনজীৱন বিধবস্ত কৰি থৈ যোৱা দেখিছো৷ পিছদিনা গাড়ীখনতে অলপ সামগ্ৰী আনি মানুহৰ সৈতে দুখৰ ভাগ-বটোৱাৰা কৰিছো৷ গাড়ীখনতে মোৰ ন-কইনা আনিবলৈ গৈছো ৷ ন-কইনা গীতিমাই সেৱা কৰোঁতে [নালাগে বুলি কৈছিলো যদিও কৰিছিল] মোৰ আশীৰ্বাদৰ বাহিৰে একো নথকাত পুৰণি গাড়ীখনকে উপহাৰ হিচাপে দিলো বুলি ক’লো৷ খৰালি ঢকুৱাখনলৈ ন-কইনাক প্ৰথমবাৰ লৈ যোৱাৰ সময়ত চাপৰিত গাড়ীখন বালিত সোমাল৷ খৰালি ঘাট আৰু মথাউৰিৰ মাজৰ বাটচোৱা বহুত দীঘল হৈ যায়৷ ওখ ওখ ঝাউবনৰ গছ৷ নিমাওমাও পৰিৱেশ ৷ ঘাটৰ পৰা ফেৰীৰ যাত্ৰী লৈ যোৱা গাড়ীবোৰ গৈ আজৰি হ’ল৷ এতিয়া কি কৰোঁ? ভিতৰত ন-কইনা৷ তেনেত দুজন মানুহ ক’ৰবাৰ পৰা আহি থকা দেখা পালো৷ পিন্ধনত কেৱল চুৰিয়া৷ হাতত চুটি বাহঁ এডাল৷ সকলো ক’লো৷ দুয়োজনে ‘আওক তানি , আওক তানি’ [নিজৰ মানুহ] বুলি কৈ এজনে অলপ ৰ’বলৈ কৈ আঁতৰি গ’ল৷ সিজনৰ লগত কথা হ’লো৷ অলপ পাছতে পাঁচজন মানুহ গোট খালে৷ গোটেই কেইজনে বালিত সোমাই যোৱা চকাটো একেবাৰে দাঙি উলিয়ালে৷ তেনেদৰেই ন-কইনাক ঢকুৱাখনাৰ ভাৰাঘৰ পোৱালোহি৷
এৰা, গাড়ীখনৰ সৈতে বহুতো স্মৃতি জড়িত হৈ আছে ৷ প্ৰথমবাৰ মা-দেউতাক গাড়ীত উঠোৱাটো আছিল ভাল লগা দিন৷ প্ৰথমবাৰ গাড়ীখন লৈ ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ নিজৰ বুৰঞ্জী বিভাগলৈ যোৱাটোও আছিল ভাল লগা সময়৷ জয়সাগৰ পুখুৰীৰ পাৰত ফেমিলী পিকনিকলৈ যোৱা, মাজুলীৰ সত্ৰ চোৱা , চৰাইদৈউৰ মৈদাম চাবলৈ বুলি গৈ পথৰ অৱস্থা বেয়া হোৱাত আধাবাটৰ পৰা ঘূৰি অহাও আছিল বহু স্মৃতিবোৰৰ মাজত৷ মই সদায় ফেৰীৰ মানুহকে গাড়ীখন ফেৰীত তুলিবলৈ দিছিলো ৷ কিন্তু বিয়াৰ পাছত মোৰ পৰিবাৰ গীতিমাই নিজেই গাড়ীখন ফেৰীত তোলাত ফেৰীৰ মানুহে আচৰিত হৈছিল৷ পাছলৈ যেতিয়াই যাওঁ তেওঁলোকে কয়– ‘ছাৰ আপুনি নামি দিয়ক বাইদেৱে ফেৰীত উঠাব৷’ মোৰ ভাল লাগি গৈছিল৷
বহু মানুহক সহযাত্ৰী হিচাপে পোৱাৰ সৌভাগ্য মোৰ হৈছিল৷ শিৱসাগৰ মহাবিদ্যালয়ত [বৰ্তমান বিশ্ববিদ্যালয়] অনুষ্ঠিত হোৱা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আলোচনাচক্ৰত অংশগ্ৰহণ কৰা বিখ্যাত শিক্ষাবিদ, Feminist critic ‘হলবাৰ্গ’ বঁটাপ্ৰাপক গায়ত্ৰী স্পিৱাকক অনুষ্ঠানৰ শেষত মোৰ গাড়ীখনতে ডিব্ৰুগড় বিমান বন্দৰত থৈ আহিছিলো ৷ ভাগৰত থকা যেন লাগিছিল বাবে সৌজন্যমূলক কথাৰ বাহিৰে বাটত বিশেষ কথা পতা নাছিলো৷ অৱশেষত, বগীবিল দলং মুকলি হ’ল৷ ধেমাজীৰ পৰা ডিব্ৰুগড় হৈ শিৱসাগৰৰ ঘৰলৈ যাব পৰা হ’লো৷ এবাৰ তেনে এটা যাত্ৰাত গাড়ীখন মৰাণৰ পেট্ৰ’ল পাম্প এটাৰ ওচৰত বেয়া হ’ল৷ মাজে মাজে তেতিয়া গাড়ীখনৰ ইঞ্জিন বন্ধ কৰিলে পুনৰ ষ্টাৰ্ট কৰোঁতে সমস্যা হৈছিল৷ গাড়ীখন ঠেলিলে আকৌ ষ্টাৰ্ট হৈ যায়৷ পিছে, ঠেলা মাৰিবলৈ পোৱা যায় কাক? এইহেন যান্ত্ৰিক যুগত, কোনেনো মোৰ গাড়ীখন ঠেলা মাৰিবলৈ আহিব? আৰু মই বা আপুনি গাড়ী চলাই যাওঁতে ৰাষ্টাত বেয়া হোৱা গাড়ীক সহায় কৰিবলৈ গৈছো কেইবাৰ? আমি সেয়ে জানো গাড়ী থকা মানুহে গাড়ী থকা আন মানুহক সহায় নকৰে। আমাৰ গাড়ী বেয়া হ’লে আমি সহায়ৰ বাবে ৰিক্সা চলোৱা ব্যক্তি বা ঠেলা চলোৱা ব্যক্তি বিচাৰোঁ। ইও এক সামাজিক সত্য ইফালে-সিফালে চাইছো৷ নাই, কোনো নাই৷ তেনেতে, এখন বাইক ৰ’ল৷ দুজন হেলমেট পিন্ধা ব্যক্তি নামি আহিল৷ সুধিলে৷ ক’লো৷ দুয়োজনে চোলা কোচাই লৈ আপুনি গিয়েৰ লগাওক আমি ঠেলা মাৰি দিছো বুলি ক’লে৷ মোৰ অশেষ ধন্যবাদ গ্ৰহণ কৰি ৃমানুহ থকাৰ প্ৰমাণ দি তেওঁলোক গ’লগৈ৷ তেতিয়াৰে পৰা ময়ো বাটত বিপদত পৰি মানুহ ৰৈ থকা যেন দেখোঁ সহায় কৰিবলৈ চাওঁ ৷ অৱশ্যে, এইটো নক’লে মিছা কোৱা হ’ব যে পৰিস্থিতি চাই লৈহে কৰো। [দিন-কাল বেয়া যে] এবাৰ ঘৰৰ পৰা আহি বগীনদী পাইছোহি, তেনেতে দলঙৰ ওপৰত পৰি থকা এটা ডাঙৰ গজাল চকাত সোমাল৷ গাড়ী দলঙৰ সিমূৰত ৰখালো৷ ওচৰত সৰু দোকান এখন আৰু দুই-তিনিজন মানুহ৷ এজনক সুধিলো ওচৰত দোকান আছেনে? দলং পাৰ হৈ অকণমান আঁতৰত আছে বুলি কৈ তেওঁ ব্যস্ত হ’ল৷ গাড়ী ষ্টাৰ্ট কৰি ঘূৰাব লওঁতে গাড়ীৰ দুৱাৰত টোকৰ শুনি চালো৷ মানুহজনে ক’লে তেওঁ দোকানখনলৈ লৈ যাব পাৰিব৷ মই হ’ব বুলি কোৱাত দুৱাৰ খুলি গাড়ীত বহিল৷ বহাৰ লগে লগে গোন্ধ এটা নাকত লাগিল৷ এহ্, মানুহজনে সেৱন কৰি আহিছে তাৰমানে কি কৰোঁ, উপায়ো নাই৷ সঠিক ঠাইলৈ লৈ যাবতো? মনতে ভাবিলো৷ তথাপি তেওঁ কোৱা মতেই গাড়ী লাহে লাহে আগবঢ়ালো৷ দোকান পালোগৈ৷ চকা ঠিক হোৱালৈ মানে তেওঁৰ লগত কথা পাতিলো৷ ক’ত থাকে৷ ঘৰত কোন কোন আছে ৷ কি কৰে৷ ক’লে ঘৰত পৰিবাৰ আৰু তৃতীয় শ্ৰেণীত পঢ়ি থকা ল’ৰা এটা৷ কিন্তু ল’ৰাটোৱে মদ খোৱাৰ কাৰণে তেওঁক বেয়া পায়৷ তেন্তে আপুনি ল’ৰাটোৱে বেয়া পোৱা কাম নকৰিব আকৌ –মই তপৰাই ক’লো৷ চকা ভাল হোৱাত মানুহজনক ধন্যবাদ দি ব’লক আপোনাক আগৰ ঠাইত নমাই দিওঁ বুলি লগ ধৰিলো৷ তেওঁ ক’লে তেওঁ বেলেগ ফালে যাব৷ টকা এশ দিবনে? তেওঁ ক’লে৷ দিমতো৷ এয়া লওক৷ মানে ল’ৰাটোৱে বহী আৰু পেঞ্চিল আনিবলৈ কৈছিল৷ মই টকা এশ দিলো৷ কিন্তু মোৰ সন্দেহো হৈছিল৷ সেয়ে পুনৰ জেপৰ পৰা টকা দুশ দি ক’লো - এশ টকাটো আপোনাক দিছো৷ সেয়া আপুনি খৰচ কৰিব৷ দুশ টকাটোৰে আপুনি ল’ৰাটোলৈ বহী-পেঞ্চিল কিন্তু লৈ যাব লাগিব৷ আপুনি এজন ভাল মানুহ৷ আপোনাৰ দৰে মানুহ আমাৰ সমাজত লাগে৷ মদৰ দৰে অপকাৰী বস্তুৰ বাবে আপোনাৰ দৰে ভাল মানুহ এজনক বেয়া মানুহ বুলি ক’বলৈ-ভাবিবলৈ সুযোগ নিদিব মই বিদায় ল’লো৷
পৰৱৰ্তী সময়ত গাড়ীখনে মোক অন্য এক বিশেষ অনুভৱ দিয়ালে৷ আমাৰ ককাদেউতাৰ গা বেয়া বুলি খবৰ পালো৷ দেউতা তেতিয়া অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ ৰাজামুন্দ্ৰীত অ’ এন জি চিৰ বিষয়াৰূপে কৰ্মৰত৷ মই ককাৰ খবৰ ল’বলৈ ঘৰলৈ গ’লো৷ ককাই দুদিন ধৰি পানীৰ বাহিৰে বেলেগ একো খোৱা নাই৷ বংশৰ আত্মীয়সকলে ককা যাাবগৈ বুলি ধৰি ল’লে৷ মই পিছে নামানিলো৷ ককাক ক’লো –তাত, ব’লক, আমি শিৱসাগৰ চাবলৈ যাওঁ৷ এইবুলি ককাক লাখুটিৰে সৈতে গাড়ীত বহালো৷ প্ৰথমতে গ’লো ৰংঘৰ৷ তাৰ পৰা তলাতল ঘৰ৷ জয়সাগৰ পুখুৰীৰ নিৰ্মল বতাহ খাই আমি শিৱ দৌল আৰু শিৱসাগৰ পুখুৰীৰ ফালে পুনৰ ঘূৰি আহিলো ৷ শিৱ দৌলত সোমোৱাৰ আগতে থকা ‘ৰসৰাজ’ হোটেলৰ পৰা চিঙ্ৰা আৰু জেলেপী কিনি ল’লো৷ শিৱদৌলত সোমাই ককাক সেৱা কৰোৱাই পুখুৰীৰ পাৰলৈ নিলো৷ তাতে গাড়ীখনত বহি চিঙ্ৰা-জেলেপী খাই ঘৰলৈ গুচি আহিলো৷ ঘৰত সকলোৰে সৈতে মাৰ হাতৰ মাছ ভাত খালো৷ পিছদিনা ককা আকৌ আগৰ দৰে তেজাল -তজবজীয়া ৷ পাকঘৰৰ কটাৰীকেইখন বাহিৰত শিল এচটাত ঘঁহি ধৰাই আছে৷ দেখি ভাল লাগি গ’ল৷ মোক দেখি সদায় কোৱাৰ দৰে ক’লে– সৰুকণ গাম৷ ইয়েছ টি থেংকি মেন্৷’ তাতেই পুনৰ আগৰ জোৰ ঘূৰাই পালে৷ তাৰ পাছত ককা প্ৰায় পাঁচ বছৰ আমাক সকলোকে হহুঁৱাই থাকিল। আজি সেই দিনটোৰ কথা মনত পেলাই ভাল লাগে৷ মোক লগ দিয়া গাড়ীখনকো সেই অবিস্মৰণীয় অনুভৱৰ বাবে ধন্যবাদ জনাওঁ।
গাড়ীখন সেয়ে কেৱল বাহন নাছিল৷ ই আছিল মোৰ বিচিত্ৰ অভিজ্ঞতাৰ সংগী৷ সমাজৰ ভাল-বেয়া, সমাজৰ চৰিত্ৰ জোখা যেন এক পৰিমাপক যন্ত্ৰ গাড়ীখনে মোক মানুহ চিনিবলৈ শিকালে তথা মানুহ হ’বলৈও শিকালে। গাড়ীখনক সেয়ে মোৰ জীৱনৰ অভিন্ন সংগী যেনেই লাগে। মৰমৰ গাড়ীখন।