গুণানুকীৰ্তনেই সত্যানুসন্ধান, ক্ষমতাই সত্য
গুণানুকীৰ্তন আৰু কুৎসা-ৰটনা এই দুয়োটাৰে মাজত ক’ৰবাত সত্যটো থাকে৷ এই দুয়োটাই সু-অভিপ্ৰায়েৰে প্ৰণোদিত নহয়৷ গুণানুকীৰ্তন আৰু কুৎসা-ৰটনা যি ছদ্মবেশতেই নাথাকক কিয় সি সহজে ধৰা পৰে৷ কিন্তু ছদ্মবেশী উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত সত্যানুসন্ধান ধৰা বৰ টান৷ যিহেতু চূড়ান্ত বা পৰম সত্য বুলি একো নাই, গতিকে সত্য সদায়েই আপেক্ষিক৷ সত্য কেৱল আপাত সত্যহে৷ যেতিয়ালৈ সত্যৰ সন্ধান উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত, স্বাৰ্থান্বেষী নহয়, তেতিয়ালৈ আপেক্ষিক বা আপাত সত্যৰেই আমি কাম চলাই যাব পাৰোঁ৷ সত্যৰ সন্ধানত বা আপেক্ষিক সত্যৰ সন্ধানত অভিপ্ৰায়টোহে মূল কথা৷ মহৎ উদ্দেশ্যৰে প্ৰণোদিতই হওক বা কু-উদ্দেশ্যৰে প্ৰণোদিতসত্যৰ অন্বেষণেই হওক দুয়োটাই মূলতঃ উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত৷ কি সত্যত উপনীত হ’ব বিচাৰে সেইটো এই দুয়োবিধ অন্বেষণে আগতেই জানে৷ অন্বেষণটো এটা অজুহাত মাত্ৰ৷ অন্বেষণকাৰীয়ে যিহেতু আগতেই জানে যে তেওঁলোকে অন্বেষণ কৰি বিচাৰি উলিয়াবলগীয়া চৰম সত্যটো কি, গতিকে সেই চৰম সত্যটোৰ পক্ষ -যুক্তি বিচৰাটোৱেই হ’ল তেওঁলোকৰ সত্যৰ অন্বেষণ৷
কোনেও চূড়ান্ত সত্যটো ধাৰণ নকৰে৷ তাতে আকৌ গুণানুকীৰ্তন, কুৎসা-ৰটনা আৰু উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত সত্যানুসন্ধানৰ প্ৰবল প্ৰকোপ৷ গতিকে সত্যৰ অৱস্থা শোচনীয়৷ সেয়েহে ইতিমধ্যে ঘোষণা কৰা হৈছে যে আমি এতিয়া সত্য-উত্তৰ যুগত বা উত্তৰ-সত্য যুগত প্ৰৱেশ কৰিছোঁ৷ এই উত্তৰ-সত্য যুগত নীতি-আদৰ্শ, আস্থা-বিশ্বাস এইবোৰৰ সংজ্ঞা কি? এইবোৰে ইতিমধ্যে হেৰুৱাই পেলাইছে নেকি সিহঁতৰ অৰ্থ?
ঈশ্বৰ নিগুৰ্ণ৷ গতিকে তেৰা ভাল-বেয়া, সঁচা-মিছা এইবোৰৰ ঊধবৰ্ত বা সেইবোৰৰ পৰিসীমাৰ বাহিৰত৷ ঈশ্বৰ-তত্ত্ব সাধাৰণ মানুহে ঢুকি পোৱাৰ বাহিৰৰ বস্তু৷ এতিয়া এই নিগুৰ্ণ ঈশ্বৰৰ ঠাই লৈছে নিগুৰ্ণ ক্ষমতাই৷ ভাল-বেয়া, নীতি-আদৰ্শ, আস্থা-বিশ্বাস এইসকলৰ ঊধবৰ্ত থকা বা এইবোৰৰ পৰিসীমাৰ বাহিৰত থকা ক্ষমতাই৷ ঈশ্বৰ প্ৰাপ্তিৰ সকলো পথেই শুদ্ধ, ন্যায্য, একেদৰে ক্ষমতা প্ৰাপ্তিৰো সকলো পথেই ন্যায্য৷ আনকি স্বয়ং ঈশ্বৰো ব্যৱহূত হৈছে ক্ষমতা প্ৰাপ্তিৰ বাবে৷ নিগুৰ্ণ ঈশ্বৰে ক্ষমতাৰ যুঁজত তেওঁক লৈ হোৱা অঁৰিয়াঅঁৰি দেখিও তেওঁৰ নিগুৰ্ণতাৰ বাবেই পৰম নিষ্পৃহ হৈ ৰৈছে৷ তেওঁ নিগুৰ্ণতাৰ বাবে ভক্তৰ অলেখ কাকূতি-মিনতিৰ পাছতো ঈশ্বৰ অনুপস্থিত৷ ক্ষমতাৰ কিন্তু সৰ্বব্যাপী উপস্থিতি৷ ৰাইজে এতিয়া হাড়ে হাড়ে উপলব্ধি কৰিছে যে এই উত্তৰ-সত্য যুগত একমাত্ৰ পৰম সত্যটো ধাৰণ কৰে ক্ষমতাই৷ ঈশ্বৰ আছেনে নাই সেই বিতৰ্কলৈ নগৈও ঈশ্বৰৰ নিৰ্মম অনুপস্থিতি– যাক হোমেন বৰগোহাঞিয়ে ‘নিৰ্মম বিৰহ’ বুলিছে, আৰু ক্ষমতাৰ সৰ্বময় উপস্থিতি ৰাইজে অনুভৱ কৰে৷ গতিকে ক্ষমতাই হ’ল এতিয়া চৰম সত্যৰ অধিকাৰী৷ বা অন্য ভাষাত ক্ষমতাই সত্য৷
গুণানুকীৰ্তন ক্ষমতাৰ প্ৰিয়৷ ৰাজতন্ত্ৰত ৰজাৰ গুণানুকীৰ্তন, পুঁজিবাদত বজাৰৰ, ‘সৰ্বোচ্ছ ক্ষমতাশালী’ৰ ভ্ৰমেৰে আক্ৰান্ত গ্ৰাহকৰ গুণানুকীৰ্তন, কমিউনিষ্ট পাৰ্টী আৰু নেতাৰ গুণানুকীৰ্তন আৰু সেই গুণানুকীৰ্তনত ৰত ভক্তবৃন্দৰ ভক্তিৰসে পাৰ ভাঙি ব্ৰহ্মাণ্ড ভেদি বৈ থাকে৷ এই ভক্তসকলেই কুৎসা-ৰটনাৰ কামটোও কৰে৷ ৰজাৰ শত্ৰুৰ, পুঁজিবাদৰ শত্ৰুৰ, কমিউনিজ্মৰ শত্ৰুৰ ভক্তসকলে পৰম নিষ্ঠাৰে কুৎসা-ৰটনা কৰে৷ ক্ষমতাই যিহেতু সত্য, গতিকে ক্ষমতাৰ গুণানুকীৰ্তন স্বাভাৱিকতেই সত্য আৰু ক্ষমতাৰ বিৰোধিতা মানেই অসত্য৷
গণতন্ত্ৰত সেয়েহে স্থায়ীকৈ কাৰো হাতত ক্ষমতা অৰ্পণ কৰা নহয়, যাতে কোনো স্থায়ীকৈ সত্যৰ অধিকাৰী হৈ নপৰে৷ ৰাইজে নিৰ্বাচন কৰাসকলে সাময়িকভাৱে ক্ষমতাত অধিষ্ঠিত হয় আৰু সাময়িকভাৱে সত্যৰ অধিকাৰী হৈ পৰে৷ সাময়িকভাৱে গুণানুকীৰ্তনো হয়, সাময়িকভাৱে ভক্ত সমাজো গঢ়ি উঠে৷ যিহেতু ক্ষমতাৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বী থাকে, গতিকে শাসনাধিষ্ঠিতসকলৰ কুৎসা-ৰটনাও হয়৷
গণতন্ত্ৰত গুণানুকীৰ্তন আৰু কুৎসা-ৰটনা এটা অপৰিহাৰ্য আহুকাল৷ কিন্তু যিহেতু সময়ে সময়ে শাসক সলনি কৰাৰ সুযোগ আহে, গতিকে গণতন্ত্ৰৰ বাবে প্ৰয়োজন জনা-বুজা নাগৰিকৰ৷ আৰু জনা-বুজা নাগৰিক গঢ়ি উঠিবৰ বাবে লাগে সত্যৰ অন্বেষণ৷ এই কামটো ভক্তৰ গুণানুকীৰ্তন আৰু নিন্দুকৰ কুৎসা-ৰটনাই কৰিব নোৱাৰে৷ গণতন্ত্ৰত এই কামটো কৰাৰ দায়িত্ব ‘চতুৰ্থ স্তম্ভ’ গণ-মাধ্যম, নাগৰিক সমাজ, বুদ্ধিজীৱী, শিল্পী-সাহিত্যিক, বিশ্ববিদ্যালয় আৰু গণতান্ত্ৰিক অনুস্থানসমূহৰ– যিসকলে উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিতভাৱে নহয়, যিমান সম্ভৱ বস্তুনিষ্ঠভাৱে সত্যৰ অন্বেষণ কৰে৷
সমগ্ৰ পৃথিৱীজুৰি গণ-মাধ্যম, নাগৰিক সমাজ, বুদ্ধিজীৱী, শিল্পী-সাহিত্যিক, বিশ্ববিদ্যালয়, গণতান্ত্ৰিক অনুস্থানবোৰে এইধৰণৰ সত্যৰ অন্বেষণত নিজৰ ভূমিকা পালনৰ ক্ষেত্ৰত ক্ৰমবৰ্ধমানভাৱে ব্যৰ্থ হৈ আহিছে আৰু ইয়াৰ ফলত পৃথিৱীজুৰি গণতন্ত্ৰ সংকটৰ সন্মুখীন হৈছে৷ গণতান্ত্ৰিক উপায়েৰে গণতান্ত্ৰিক প্ৰমূল্যক তিলমানো বিশ্বাস নকৰা একনায়কত্বত বিশ্বাসীসকলে ক্ষমতা দখল কৰিছে৷
ক্ষমতা যদি শেষ সত্যৰ অধিকাৰী হয় বা ক্ষমতাই যদি সত্য হয়, তেনেহ’লে গুণানুকীৰ্তনেই হৈ পৰে সত্যৰ অন্বেষণ৷ ইয়াৰ বিপৰীতে থাকে নিন্দুকৰ কুৎসা-ৰটনা, কিন্তু গণতন্ত্ৰত নিন্দুকৰ হাতত ক্ষমতা আৰু সম্পদৰ অভাৱৰ বাবে সেই কুৎসা ৰটনাই বিশেষ প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিব নোৱাৰে৷ যাৰ ফলত গুণানুকীৰ্তনেই হৈ পৰে সত্যানুসন্ধান৷