প্ৰতিশোধৰ তাড়না নে ন্যায় প্ৰতিষ্ঠা

 এজন মানুহৰ দোষৰ বিচাৰ কৰা আৰু এজন মানুহৰ ওপৰত তেওঁ কৰা দোষৰ বাবে প্ৰতিশোধ লোৱা একে কথা নহয়৷ প্ৰতিশোধৰ ইচ্ছাৰ স’তে খং আৰু আন ঋণাত্মক আৱেগ জড়িত হৈ থাকে৷ বিচাৰ প্ৰক্ৰিয়া এটা খং বা প্ৰতিশোধৰ তাড়নাৰে পৰিচালিত বা প্ৰণোদিত হ’ব নোৱাৰে৷ আদালতত বিচাৰকে অভিযুক্তৰ বিৰুদ্ধে কোনো খং বা প্ৰতিশোধৰ ইচ্ছা পোষণ নকৰে৷ বিচাৰৰ এটা সুনিৰ্দিষ্ট প্ৰক্ৰিয়া আছে আৰু বিচাৰকে সেই সুনিৰ্দিষ্ট প্ৰক্ৰিয়াটোৰে বিচাৰ সম্পন্ন কৰে৷ এই প্ৰক্ৰিয়াটো মানুহৰ হাজাৰ বছৰীয়া অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত গঢ়ি উঠিছে৷ বহু জ্ঞানী-গুণী মনীষীৰ চিন্তা-চৰ্চা আৰু অৰিহণাৰে ন্যায়শাস্ত্ৰৰ বিকাশ ঘটিছে৷ আজি আমি ভাৰতত যিটো ন্যায়ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছোঁ, সেই ব্যৱস্থাটো পৃথিৱীৰ আধুনিকতম চিন্তা আৰু সিদ্ধান্তৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত৷

পৃথিৱীৰ বহু দেশত এতিয়াও চোৰৰ হাত কাটি পেলায়৷ মৃত্যুদণ্ডৰে দণ্ডিতজনক ৰাজহুৱা স্থানত ফাঁচি দিয়ে বা গুলীয়াই মাৰে আৰু মৃতদেহ ৰাইজে চাবলৈ ওলমাই থয়৷ মধ্যযুগত বহু দেশত হত্যাকাৰীৰ পৰিয়ালৰ লোকক নিহত লোকজনৰ আত্মীয়ই হত্যা কৰাৰ অধিকাৰ আইনেই প্ৰদান কৰিছিল৷ এই ন্যায় আছিল প্ৰতিশোধৰ ধাৰণাৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত৷ পৃথিৱীৰ প্ৰায় সকলো সভ্য দেশেই এতিয়া আধুনিক ন্যায়শাস্ত্ৰই দেখুওৱা পথেৰে আগবাঢ়িছে৷ ৰাষ্ট˜ৰ ন্যায়িক প্ৰক্ৰিয়াৰে এজন মানুহৰ জীৱন কাঢ়ি লোৱাৰ অধিকাৰ আছেনে নাই তাক লৈ বহু বিতৰ্ক হৈছে৷ বেছিভাগ দেশেই মৃত্যুদণ্ড ৰদ কৰিছে৷ 

ন্যায়িক ব্যৱস্থাটোত কেৰোণ আছে৷ ভাৰতৰ আদালতত যিমান বিচাৰক থাকিব লাগে, তাৰ তুলনাত বহু কম বিচাৰক আছে৷ ইয়াৰ ফলত কোটিৰ সংখ্যাত মোকৰ্দমা অমীমাংসিত হৈ বছৰৰ পাছত বছৰ পৰি আছে৷ বিশিষ্ট ন্যায়শাস্ত্ৰবিদসকলেই কৈছে যে ন্যায় প্ৰদান কৰাত পলম হোৱা মানে হ’ল ন্যায় প্ৰদানত ব্যৰ্থ হোৱা৷ ভাৰতত মানুহক ন্যায় প্ৰদান কৰাত ন্যায় ব্যৱস্থাটো ব্যৰ্থ হৈছে৷ ইয়াৰ ফলতে  হয়তো ৰাইজে জনতাৰ দ্বাৰা থিতাতে ৰাস্তাত হোৱা বিচাৰবোৰেই ভাল বুলি ভাবিবলৈ লৈছে৷

আমাৰ ন্যায়ব্যৱস্থাটোৰ প্ৰায়োগিক ব্যৰ্থতাৰ বাবে আমি সেই ন্যায়ব্যৱস্থাটো যিবোৰ নীতি বা দৰ্শনৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত, সেইবোৰক খাৰিজ কৰি এটা মধ্যযুগীয় বৰ্বৰ ব্যৱস্থাক আঁকোৱালি ল’ব নোৱাৰোঁ৷ অসুখ হ’লে আমি  ডাক্তৰৰ ওচৰলৈ যাওঁ, কাৰণ ৰোগ নিৰ্ণয় আৰু চিকিৎসা কৰাটো বিশেষজ্ঞৰ কাম৷ চিকিৎসা ব্যৱস্থাটো ব্যৰ্থ হ’লে আমি চিকিৎসাৰ দায়িত্ব নিজৰ হাতত তুলি নলওঁ বা ৰাইজৰ ওপৰত ন্যস্ত নকৰোঁ৷ একেদৰে দোষীৰ বিচাৰ কৰা, ন্যায় প্ৰদান কৰা বিশেষজ্ঞৰ কাম৷ ন্যায় প্ৰদানত ব্যৱস্থাটো ব্যৰ্থ হ’লে আমি ন্যায় প্ৰদানৰ দায়িত্ব নিজৰ হাতত তুলি ল’ব নোৱাৰোঁ৷ আমি ব্যৱস্থাটোৰ সংশোধনী দাবী কৰিব পাৰোঁ, কিন্তু বিশেষজ্ঞৰ কাম বিশেষজ্ঞক কৰিবলৈ দিয়াই সকলোৰে বাবে মংগলজনক৷

থিতাতে ন্যায় প্ৰদান কৰিবলৈ গৈ যোৰহাটত উন্মত্ত ভিৰে যেতিয়া এজন  প্ৰতিশ্ৰুতিপূৰ্ণ যুৱকৰ জীৱন অকালতে কাঢ়ি ল’লে, তেতিয়া ৰাইজ খং-ক্ষোভত ফাটি পৰা স্বাভাৱিক৷ সাময়িকভাৱে প্ৰতিশোধৰ তাড়নাৰে প্ৰণোদিত হোৱাও স্বাভাাৱিক৷ কিন্তু সেই উন্মত্ত হত্যাকাৰী ভিৰটোৰ অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক যদি আন এটা উন্মত্ত হত্যাকাৰী ভিৰে হত্যা কৰে, তেতিয়া ন্যায় প্ৰতিষ্ঠা হ’বনে? নে সেয়া হ’ব বৰ্বৰ মধ্যযুগীয় প্ৰতিশোধ? দুয়োটা উন্মত্ত হত্যাকাৰী ভিৰৰ মাজত কিবা পাৰ্থক্য থাকিবনে? এটা উন্মত্ত হত্যাকাৰী ভিৰে যদি ছ’চিয়েল মিডিয়াত ব্যাপক সমৰ্থন লাভ কৰে, তেনেহ’লে সেই হত্যাকাৰী ভিৰটোৰ হত্যা গ্ৰহণযোগ্য বুলি বিবেচিত হ’ব নেকি? প্ৰতিটো হত্যাকাৰী ভিৰে যদি নিজস্ব সমৰ্থকৰ দল গোটাই লয়, তেনেহ’লে সমাজখন বহু উন্মত্ত হত্যাকাৰীৰ ভিৰৰ দলত পৰিণত নহ’বনে? এটা হত্যাকাৰীৰ দলে আন এটা দলৰ লোকক হত্যা কৰিব আৰু তাক সেই দলটোৱে আৰু দলটোৰ সমৰ্থকে সম্পূৰ্ণ ন্যায্য বুলি প্ৰতিপন্ন কৰিব৷ যোৰহাটৰ হত্যাকাৰীৰ ভিৰৰ মাজৰে এজনৰ পুলিচৰ মতে দুৰ্ঘটনাত মৃত্যু হ’ল৷ বহুতে ধৰি ল’লে যে পুলিচে সেই অভিযুক্ত হত্যাকাৰীক কৌশলেৰে হত্যা কৰি তাৎক্ষণিক ন্যায় প্ৰতিষ্ঠা কৰিলে৷ পুলিচৰ এই কৌশলী মৃত্যুদণ্ড প্ৰদান কৰা কাৰ্যৰ ভূয়সী প্ৰশংসা কৰিলে বহুজনে আৰু তেওঁলোকে নিজেই নজনাকৈ এটা হত্যাকাৰী ভিৰৰ অংশ হৈ পৰিল– ৰাজপথত ননমাকৈ, নিজৰ হাতৰ স্মাৰ্ট ফোনটোৰে ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ মজিয়াখনত৷

এটা চকুৰ বিনিময়ত এটা চকু কাঢ়ি লোৱা নিয়মমতে ন্যায় প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ গ’লে গোটেই পৃথিৱীখন কণা মানুহেৰে ভৰি পৰিব৷ মহাত্মা গান্ধীয়ে এই কথাষাৰ কৈছিল৷ হত্যাৰ সমৰ্থন কৰা মানে হত্যাকাৰীৰ দলত চামিল হোৱা৷ সংবিধানৰ ২১নং অনুচ্ছেদত কোৱা হৈছে, ‘কোনো ব্যক্তিকেই বিধিৰ দ্বাৰা স্থাপিত প্ৰক্ৰিয়াৰ বাহিৰে অন্য উপায়েৰে তেওঁৰ জীৱন আৰু ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ অধিকাৰৰ পৰা বঞ্চিত কৰিব নোৱাৰিব৷’

বিধিৰ দ্বাৰা স্থাপিত প্ৰক্ৰিয়াৰ বাহিৰে আন উপায়েৰে যেতিয়া মানুহৰ জীৱন আৰু স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ কাঢ়ি লোৱা হ’ব, তেতিয়াই আইনৰ শাসনৰ, সভ্য সমাজৰ, গণতন্ত্ৰৰ মৃত্যু ঘটিব, তেতিয়াই স্বৈৰাচাৰে পোখা মেলিব৷ হত্যাৰ সমৰ্থনত এজাক মানুহ গোটাব পাৰিলেই হত্যা পৰিণত হ’ব ন্যায় প্ৰতিষ্ঠাত৷ স্বৈৰাচাৰী শাসকে প্ৰতিটো হত্যাৰ সমৰ্থনত সহজে এজাক মানুহ গোট খুৱাব৷