‘এক দেশ এক ব্যৱস্থা’– শুনিবলৈ অতিকে শুৱলা এইষাৰ বাক্য৷ সেয়ে শেহতীয়াকৈ চৰকাৰে এক দেশ এক কৰ, এক দেশ এক ভাষা, এক দেশ এক সংস্কৃতি, এক দেশ এক আইন, এক দেশ এক নিৰ্বাচন আদি ব্যৱস্থাৰ মাজলৈ নিবলৈ বৰ উৎসাহেৰে কাম কৰি আছে৷ শেহতীয়াকৈ কেন্দ্ৰৰ বিজেপি চৰকাৰে এক দেশ এক শিক্ষা ব্যৱস্থাৰে দেশৰ শিক্ষাখণ্ডক সংহত কৰাৰ নামত এখন ব’ৰ্ডৰ অধীনলৈ নিবৰ বাবে প্ৰচেষ্টা হাতত লৈ কেন্দ্ৰৰ শিক্ষা বিভাগে কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্যৰ ব’ৰ্ডসমূহৰ মুৰব্বীসকলৰ লগত আলোচনা কৰিছে৷ কোৱা হৈছে ইয়াৰ দ্বাৰা দেশৰ শিক্ষাব্যৱস্থা এটা নিৰ্দিষ্ট ফ্ৰেমৱৰ্কৰ ভিতৰলৈ আনিব বিচৰা হৈছে৷ য’ত কোৱা হৈছে তেওঁলোকে পাঠ্যক্ৰমৰ ক্ষেত্ৰত থকা তাৰতম্য আঁতৰ কৰি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক এক পাঠ্যক্ৰমৰ মাজলৈ অনা হ’ব, যাতে বৈষম্য নাথাকে৷ নম্বৰৰ ব্যৱধান, মূল্যায়ন পদ্ধতি, শিক্ষাৰ্থীৰ প্ৰব্ৰজনৰ সমস্যা আঁতৰ কৰিবলৈ এই ব্যৱস্থা জৰুৰী হৈ পৰিছে৷ চৰকাৰ তথা কেন্দ্ৰীয় শিক্ষা বিভাগে কোৱা বিষয়কেইটা শুনি যিকোনো মানুহেই কেন্দ্ৰৰ এই আঁচনিৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হৈ পৰিব৷ কাৰণ এতিয়া সমগ্ৰ পৃথিৱী এখন গাঁৱলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে৷ আমেৰিকা, ব্ৰিটেইন, ৰাছিয়া, জাপান বুলি এতিয়া কোনো কথা নাই, এক আন্তজাৰ্তিক মানলৈ আগুৱাই যাবলৈ হ’লে শিক্ষাৰ মান একে হ’ব লাগিব৷ দ্বিতীয়তে, নম্বৰৰ ব্যৱধানৰ ক্ষেত্ৰতো কেন্দ্ৰীয় ব’ৰ্ডৰ মূল্যায়নৰ লগত ৰাজ্যিক ব’ৰ্ডসমূহৰ মূল্যায়ন পদ্ধতি একে নোহোৱাৰ বাবে ৰাজ্যিক ব’ৰ্ডৰ অন্তৰ্গত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকল অধিক নম্বৰ লাভৰ পৰা বঞ্চিত হৈ থাকিব লগা অভিযোগ অতি পুৰণি৷ আৰু এই নম্বৰৰ তাৰতম্যৰ বাবেই ৰাজ্যিক ব’ৰ্ডৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকল ৰাজ্যৰ বাহিৰৰ ভাল শিক্ষানুষ্ঠানত নামভৰ্তি কৰাৰ পৰা বঞ্চিত হ’ব লগা হয়৷ এতিয়া প্ৰশ্নটো হ’ল– স্বাধীনতাৰ সময়ত বা তাৰ পাছত আজি ৭৫ বছৰে এই কথাবোৰ কোনেও চিন্তা কৰা নাছিল নেকি? নে কেৱল বিজেপি চৰকাৰেহে এই কথাবোৰ ভাবিছে? এনে নহয় ইয়াৰ আগতেও বহুবাৰ এই বিষয়বোৰ বহু শিক্ষা আয়োগে বিবেচনা কৰিছে৷ বহুতেই বহু পৰামৰ্শ দিছে৷ ৰাধাকৃষ্ণন আয়োগৰ পৰা কোঠাৰি আয়োগলৈ, ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষা নীতিৰ পৰা বৰ্তমানৰ নতুন শিক্ষা নীতিলৈকে বহুতেই দেশৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ ক্ষেত্ৰত বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰামৰ্শ দিছে, কিন্তু কোনো চৰকাৰে শিক্ষাৰ মান উন্নত কৰা বা এক জাতীয় স্বতন্ত্ৰ শিক্ষা নীতি প্ৰৱৰ্তন কৰাৰ বাবে কোনেও এক শক্তিশালী ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা নাই৷ আনহাতে, এক দেশ এক শিক্ষা নকৰাৰ অন্তৰালতো বহু বিষয় জড়িত হৈ আছে৷ ইয়াৰ ভিতৰত প্ৰধান কাৰণটো হৈছে, ভাৰত  এখন বৈচিত্ৰ্যময় দেশ৷ উত্তৰ ভাৰতৰ খাদ্যাভ্যাসৰ লগত দক্ষিণ ভাৰতৰ খাদ্যাভ্যাসৰ মিল নাই, পূব ভাৰতৰ লগত পশ্চিম ভাৰতৰ মিল নাই৷ ৰাজ্যভেদে খাদ্য বেলেগ, সংস্কৃতি বেলেগ, পোছাক-পৰিচ্ছদ বেলেগ৷ ধৰ্মীয় দিশৰ পৰাও ইয়াৰ বিভিন্নতা অনেক, সনাতন ধৰ্ম যাক আজিকালিৰসকলে হিন্দু ধৰ্ম বুলি কয়, সেই ধৰ্মৰ মাজতো কোনো মিল নাই, আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ মাজত আছে ব্যাপক পাৰ্থক্য৷ ভাষাৰ ক্ষেত্ৰতো এখন ৰাজ্যৰ মাজৰ জনসাধাৰণৰ মিল নাই, ভাৰতৰ কথা দূৰৰ৷ উদাহৰণস্বৰূপে উজনি অসমৰ ভাষাৰ লগত একে অসমীয়া ভাষা হ’লেও নামনি অসমৰ ভাষাৰ মিল নাই, অসমত থকা সৰু-বৰ ৫৩টা জনজাতি, জনগোষ্ঠীৰ ভিতৰত ভাষাৰ মিল নাই, নাই সংস্কৃতিৰ মিল৷ তেনে অৱস্থাত চৰকাৰে এক দেশ এক ভাষা নীতি লোৱাৰ লগে লগে সমগ্ৰ দেশত যে এক অশান্তিকৰ পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হ’ব সেইটো নিশ্চিত৷ ইমানদিনে শিক্ষা ৰাজ্য চৰকাৰৰ বিষয় হৈ আছিল, তাৰ অৰ্থটো আছিল ৰাজ্য চৰকাৰে শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ স্বতন্ত্ৰ নীতি গ্ৰহণ কৰিব পাৰিছিল৷ ইয়াক কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অধীনলৈ লৈ যোৱাৰ লগে লগে পাঠ্যক্ৰমৰ পৰা স্থানীয় ভূগোল-বুৰঞ্জীৰ বিষয় স্বাভাৱিকভাৱেই লুপ্ত পাব৷ এটা জাতিৰ ঐতিহ্য-পৰম্পৰা ইয়াৰ ইতিহাস-ভূগোল নজনাকৈ এটি শিশু কেতিয়াও আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় হ’ব নোৱাৰে৷ স্থানীয় অৰ্থনৈতিক বিষয়বোৰ নজনাকৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনীতি সম্পৰ্কত অধ্যয়ন কৰাৰ অৰ্থ হ’ব খাদ্য মুখেৰে নোচোবাই একেবাৰে পেটত ভৰাই দিয়াৰ দৰে৷ বিজেপিয়ে এই বছৰ পাঠ্যক্ৰমৰ পৰা মোগলৰ ইতিহাস আঁতৰাই কেৱল হিন্দুৰ ইতিহাস কৰাৰ দৰে অসমৰ জাতি-জনগোষ্ঠীসমূহৰ ভাষা-সাহিত্য তথা ইয়াৰ ঐতিহ্য পৰম্পৰা সম্পৰ্কতো হয়তো ভৱিষ্যতে কোনো অধ্যয়নৰ বিষয় হৈ নাথাকিব৷ অসমৰ ৬শ বছৰীয়া আহোম ৰাজত্বৰ ইতিহাসৰ পৰিৱৰ্তে পাঠ্যক্ৰমত হিন্দু বীৰৰ কথাহে সন্নিৱিষ্ট হ’ব৷ মুঠৰ ওপৰত চৰকাৰে যি এক দেশ এক শিক্ষাৰ নামত সমগ্ৰ ৰাজ্যসমূহৰ স্বতন্ত্ৰতা কাঢ়ি লৈ একনায়কত্ববাদৰ ফালে আগবাঢ়িছে, তাৰ উকমুকনি বাৰুকৈয়ে দেখা গৈছে৷ ৰাজ্যৰ ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ বাবেও অতি চিন্তাৰ বিষয় হোৱাৰ লগতে  এইক্ষেত্ৰত জাতীয় দল-সংগঠনসমূহৰ নিশ্চয়কৈ চিন্তা কৰিব লগা আছে৷