বৰ্তমান দেশৰ উচ্ছ শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানবোৰত গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে৷ দেশৰ শতাধিক বিশ্ববিদ্যালয় বা গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানে কোটি কোটি টকা গৱেষণাৰ নামত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিভিন্ন পুঁজিৰ পৰা অনুদান হিচাপে লাভ কৰি আহিছে৷ বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগে উচ্ছ শিক্ষাৰ শিক্ষকৰ ক্ষেত্ৰত গৱেষণা বাধ্যতামূলক কৰিও দিছে৷ উচ্ছ শিক্ষাৰ শিক্ষকৰ পদোন্নতিতো গৱেষণা প্ৰায় অপৰিহাৰ্য হৈ পৰিছে৷ ISSN বা ISBN নম্বৰ থকা গৱেষণা আলোচনী বা কিতাপত নিজৰ গৱেষণাৰ বিষয়বস্তু প্ৰকাশ কৰিলেহে একোজন অধ্যাপকৰ পদোন্নতিৰ পথ সুচল হয়৷ কিন্তু কথা হ’ল, ইমানবোৰ পদক্ষেপৰ পাছতো ভাৰতৰ বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ গৱেষণাই চমৎকাৰী উন্নতি কৰিব পাৰিছেনে? বৰ্তমান ভাৰতীয় বিজ্ঞান গৱেষণা ক্ষেত্ৰখনৰ অৱস্থা তেনেই পুতৌলগা৷

দেশৰ উচ্ছমানবিশিষ্ট কেইটামান গৱেষণাগাৰ আৰু কেইখনমান লেখত ল’বলগীয়া শিক্ষানুষ্ঠানৰ বাদে প্ৰায়বোৰতে গৱেষণাৰ দিশটো পুতৌলগা৷ যদিও দেশৰ শতাধিক বিশ্ববিদ্যালয় বা আন উচ্ছ শিক্ষাৰ প্ৰতিষ্ঠানে কোটি কোটি টকা গৱেষণাৰ নামত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিভিন্ন পুঁজিৰ পৰা অনুদান হিচাপে লাভ কৰি আহিছে, প্ৰকৃতাৰ্থত সেইবোৰ গৱেষণা মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত কিমান প্ৰযোজ্য হৈছে, সি সন্দিহানযুক্ত৷ দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে এনে গৱেষণাৰ সৰহসংখ্যকৰে বাস্তৱিক ব্যৱহাৰিক উপযোগিতা নাই বা মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখনীয় ভূমিকা নাই৷ বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগে উচ্ছ শিক্ষাৰ শিক্ষকৰ ক্ষেত্ৰত গৱেষণা বাধ্যতামূলক কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত বহু শিক্ষকে হোৱাই-নোহোৱাই কিছুমান অব্যৱহাৰিক পৰিকল্পনা লিখি কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ওচৰত প্ৰকল্প বিচাৰি আৱেদন কৰে৷ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিভিন্ন সংস্থাৰ প্ৰকল্প নিৰ্বাচনী সমিতিসমূহেও বিশেষ বিচাৰ-বিবেচনা নকৰাকৈ প্ৰকল্পসমূহত অনুমোদন দিয়ে৷ পৰিসমাপ্তিৰ পাছত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমোদিত ধনেৰে কৰা গৱেষণাটোৰ পুংখানুপংখ পৰ্যালোচনা কৰিবলৈ কিন্তু কাৰো সময় নাথাকে৷ বহুসংখ্যক গৱেষকে এখন-দুখন গৱেষণা পত্ৰ প্ৰকাশ কৰিয়েই নিৰ্দিষ্ট সময়ত প্ৰকল্পটোৰ পৰিসমাপ্তিৰ মানপত্ৰ দাখিল কৰা দেখা যায়৷ সাধাৰণতে এনে সময়ত গৱেষণাটোৰ প্ৰকৃতাৰ্থত সম্পূৰ্ণতাৰ শতাংশ আৰু তাৰ ব্যৱহাৰিক মান বিচাৰ কৰি চোৱা নাযায়৷ গতিকে এনে গৱেষণাৰ যোগেদি ভাৰতৰ বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তি কিমান আগুৱাই যাব পাৰিব সিও সন্দেহৰ আৱৰ্তত৷ তদুপৰি বহুসংখ্যক গৱেষকে নিজৰ নাম থকা গৱেষণা পত্ৰৰ সংখ্যা বৃদ্ধি কৰাটোৱেই গৱেষণাৰ মূল উদ্দেশ্য হিচাপে বিবেচিত কৰে৷ প্ৰকাশিত গৱেষণা পত্ৰৰ সংখ্যাই তেওঁলোকৰ কেৰিয়াৰৰ গ্ৰাফডাল ঊধবৰ্ৰ্মুখী কৰে সঁচা, কিন্তু দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে এনে গৱেষণা পত্ৰৰ সৰহসংখ্যকৰে বাস্তৱিক ব্যৱহাৰিক উপযোগিতা নাই বা মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখনীয় ভূমিকা নাই৷ এনে অপ্ৰায়োগিক গৱেষণা কৰা বহু বিজ্ঞানীকে দেশৰ বিজ্ঞানী মহলে নানা বঁটা বা সন্মানেৰে বিভূষিত কৰে৷ গৱেষণা যদি কেৱল গৱেষণা পত্ৰতেই লুকাই থাকে, তেনে গৱেষণাৰ যদি কোনো ঔদ্যোগিক ব্যৱহাৰ সম্ভৱপৰ নহয়, তেনেহ’লে সেইবোৰ গৱেষণাৰ পৰা দেশৰ বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ উন্নতি কিদৰে সম্ভৱ?

কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে শিক্ষা আৰু গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত আটাইতকৈ বেছি বিনিয়োগ কৰা আৰু গুৰুত্ব দিয়া তেইছখন ভাৰতীয় প্ৰযুক্তিবিদ্যা প্ৰতিষ্ঠানৰ এখনো বিশ্বৰ এশখন শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানৰ ভিতৰত নপৰে৷ ইয়েই প্ৰমাণ কৰে যে ভাৰতীয় শিক্ষা আৰু গৱেষণা আন্তৰ্জাতিক পৰ্যায়ত কিমান পিছপৰি আছে৷ ‘ইছৰো’ৰ বাদে বিশ্বৰ বিজ্ঞানী মহলত সগৰ্বে থিয় দিব পৰা প্ৰতিষ্ঠান নাই বুলিবই পাৰি৷ সেয়েহে বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ উন্নীতকৰণৰ বাবে চৰকাৰে ব্যৱহাৰিক গৱেষণাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰাটো নিতান্তই প্ৰয়োজনীয়৷

ক’বলৈ গ’লে মানৱ সম্পদ উন্নয়নত অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈ আহিছে ঔদ্যোগিক গৱেষণাই৷ বিভিন্ন উদ্যোগৰ নিজাববীয়া গৱেষণাগাৰসমূহেহে আমাৰ নিত্য ব্যৱহাৰ্য সামগ্ৰীৰ অধিকাংশ প্ৰস্তুত কৰি উলিয়াইছে৷ উচ্ছ শিক্ষাৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহত হৈ থকা বেছিসংখ্যক গৱেষণাৰে ব্যৱহাৰিক দিশটো বিচাৰি পোৱা নাযায়৷ তেনে শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানৰ প্ৰায়বোৰ গৱেষকেই নিজৰ মতে গৱেষণা কৰাত ব্যস্ত৷ সামাজিক প্ৰয়োজনীয়তাৰ দিশটো খুব কমেইহে বিচাৰ কৰা দেখা যায়৷ যি সময়ত দেশৰ গৰিষ্ঠসংখ্যক উচ্ছ শিক্ষাৰ শিক্ষকে গৱেষণাত ব্যস্ত, তেনে সময়ত শিক্ষানুষ্ঠানৰ গৱেষণাই মানৱ সম্পদৰ উন্নয়নত উল্লেখনীয় বৰঙণি যোগাব নোৱৰা কথাটো অতি চিন্তনীয়৷ এইক্ষেত্ৰত ল’বলগীয়া পদক্ষেপটো হ’ল– শিক্ষানুষ্ঠান আৰু উদ্যোগক একেখন মঞ্চতে অনা৷ আমি সকলোৱেই জানো যে বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি একত্ৰীকৰণ নহ’লে মানৱ সম্পদৰ উন্নয়ন অসম্ভৱ; আৰু এই মানৱ সম্পদ উন্নয়নত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈ আছে উদ্যোগে৷ জীৱকুলৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ভিত্তিত উদ্যোগে আমাক বস্তুৰ যোগান ধৰি আহিছে৷ এতিয়াও এনে বহু প্ৰয়োজনীয়তা আছে যাক পূৰণ কৰিবলৈ উদ্যোগো অপাৰগ৷ তদুপৰি দেশৰ বহু শিক্ষানুষ্ঠানে ব্যৱহাৰিক দিশটো আওকাণ কৰি কিছুমান সূত্ৰগত বিষয়ত অধিক গুৰুত্ব দি গতানুগতিক পাঠদান চলাই আছে৷ সেয়েহে জীৱকুলৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ভিত্তিত উদ্যোগ আৰু শিক্ষানুষ্ঠানে যদি যৌথভাৱে উদ্যোগ লৈ ব্যৱহাৰিক গৱেষণাৰ দিশটো আগুৱাই লৈ যায়, তেতিয়াহে দেশ ফলপ্ৰসূ গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত আগবাঢ়ি যাব পাৰিব৷ বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগৰ লগতে চৰকাৰ আৰু শিক্ষানুষ্ঠানসমূহেও নিজাববীয়াকৈ এইক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব দিয়া দৰকাৰ৷