শেহতীয়াভাৱে নিত্য ব্যৱহাৰ্য সামগ্ৰীৰ  মূল্যবৃদ্ধিক লৈ ব্যক্তি-সংগঠন প্ৰতিবাদমুখৰ হৈ পৰা দেখা গৈছে৷ এটা কথা স্বীকাৰ্য যে বয়-বস্তুৰ মূল্য নিয়ন্ত্ৰণ কৰাটো চৰকাৰৰ কৰ্তব্য৷ কিন্তু তাৰ লগতে গ্ৰাহকসকলো কিছু সজাগ হোৱা বাঞ্ছনীয়৷ ‘কনজিউমাৰ প্ৰটেক্‌শ্বন এক্ট’ অনুসৰি প্ৰতিজন গ্ৰাহকৰ কেতবোৰ অধিকাৰ আছে৷ হয়তো বহু লোক এই বিষয়টো জ্ঞাত নহয়৷ আমি যেতিয়া কোনো সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰাৰ বাবে বজাৰলৈ যাওঁ, সেই সামগ্ৰীৰ গুণগত মান, সঠিক মূল্য, ওজন আদি পৰীক্ষা কৰি চোৱাটো আমাৰ দায়িত্ব৷ যদি ক্ৰয় কৰিবলগীয়া সামগ্ৰীৰ মান, ওজন আৰু মূল্যৰ ক্ষেত্ৰত বিসংগতি পৰিলক্ষিত হয়, তেন্তে তাৰ বিৰুদ্ধে সংশ্লিষ্ট বিভাগক আনুষ্ঠানিকভাৱে জনোৱাৰ প্ৰতিজন গ্ৰাহকৰে অধিকাৰ আছে৷ কিন্তু দেখা যায় বহু গ্ৰাহক এই বিষয়টোৰ প্ৰতি বৰ আগ্ৰহী নহয় আৰু তাৰ সুযোগত  এচাম অসাধু ব্যৱসায়ীৰ  বজাৰত ভেজাল সামগ্ৰী বিক্ৰী কৰা, মূল্যবৃদ্ধি কৰি মুনাফা আদায় কৰাৰ প্ৰৱণতা দেখা যায়৷ স্বাস্থ্যৰ বাবে হানিকাৰক ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰে পকোৱা ফল বজাৰত বিক্ৰী কৰাৰ বিষয়ে সংবাদ মাধ্যমৰ যোগেদি প্ৰায়েই শুনিবলৈ পোৱা যায়৷ এনেধৰণৰ কৃত্ৰিম উপায়েৰে পকোৱা ফল-মূল খোৱাৰ ফলত মানৱ শৰীৰত বিভিন্ন বেমাৰ-আজাৰে দেখা দিয়াৰ সম্ভাৱনা থাকে৷ কেৱল ফল-মূলেই নহয়, গাখীৰ, মিঠাইৰ লগতে শাক-পাচলি আদিতো স্বাস্থ্যৰ হানিকাৰক দ্ৰব্য ব্যৱহাৰ কৰা হয়৷  ১৯৫৫ চনৰ খাদ্য ভেজালকৰণ আইন আৰু ২০১১ চনৰ খাদ্য সুৰক্ষা আৰু মান আইন অনুসৰি ভাৰতত কেঁচা ফল-মূল পকোৱাৰ বাবে কেলচিয়াম কাৰ্বাইডৰ ব্যৱহাৰত নিষেধাজ্ঞা আছে৷ তথাপি  কিন্তু এচাম অসাধু ব্যৱসায়ীয়ে এই আইন উলংঘা কৰি নিষিদ্ধ ৰাসায়নিক দ্ৰব্যৰ লগতে গেছৰ সহায়ত ফল-মূল পকাই বজাৰত বিক্ৰী কৰি আছে৷ এনেধৰণৰ কৃত্ৰিম উপায়েৰে পকোৱা ফল-মূল খোৱাৰ ফলত মানৱ শৰীৰত বিভিন্ন বেমাৰ-আজাৰে দেখা দিয়াৰ সম্ভাৱনা থাকে৷ বজাৰত ভেজাল সামগ্ৰী বিক্ৰী কৰা আৰু জধে-মধে মূল্যবৃদ্ধি কৰা অসাধু ব্যৱসায়ীৰ বিৰুদ্ধে মাত মতাৰ প্ৰতিজন গ্ৰাহকৰ অধিকাৰ আছে৷ গ্ৰাহকে যদি এই অধিকাৰ সাব্যস্ত নকৰে, তেন্তে অসাধু ব্যৱসায়ীয়ে নিৰ্বিঘ্নে ভেজালকৰণৰ দৰে গুৰুতৰ অপৰাধত লিপ্ত থাকিব আৰু তাৰ ফল ভোগ কৰিব লাগিব সাধাৰণ গ্ৰাহকে৷ 

বজাৰত বস্তু ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত কেতবোৰ দিশত গ্ৰাহকে গুৰুত্ব দিব লাগে৷ উদাহৰণস্বৰূপে, পেকেটত থকা খাদ্যবস্তু ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত পেকেটত থকা সামগ্ৰী সঠিক মাপত ৰখা হৈছে নে নাই, প্ৰকৃত মূল্য, পেকেট কৰাৰ দিন আদি উল্লেখ থকাৰ বিষয়টো নিশ্চিত কৰাটো গ্ৰাহক এজনৰ দায়িত্ব৷  নিত্য ব্যৱহাৰ্য সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত সেই সামগ্ৰীৰ গুণগত মান সন্দৰ্ভত নিশ্চিত হ’ব লাগে৷ সামগ্ৰীত ‘আই এছ আই’, ‘এগমাৰ্ক’ আদিৰ চিন পৰীক্ষা কৰিহে গ্ৰাহকে সেই সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰা উচিত৷ ঔষধ আদি ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত  প্ৰস্তুতকৰ্তাৰ নাম-ঠিকনা, ম্যাদ উকলাৰ দিন আদি চাই লোৱাটো প্ৰতিজন গ্ৰাহকৰ দায়িত্ব৷ শ্বপিং মলবোৰত ক্ৰয় কৰা সামগ্ৰীৰ বিপৰীতে বিল-ৰচিদত বিসংগতিৰ অভিযোগো প্ৰায়েই শুনা যায়৷ এনে বিসংগতি দেখিলে গ্ৰাহকে সংশ্লিষ্ট বিভাগত তাৰ অভিযোগ দাখিল কৰা উচিত৷ সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰোঁতে অথবা আন কোনো ক্ষেত্ৰত গ্ৰাহক প্ৰৱঞ্চনাৰ সন্মুখীন হ’লে গ্ৰাহকৰ আদালতত গোচৰ দিয়াৰ অধিকাৰ আছে৷ কিন্তু দুৰ্ভাগ্যৰ বিষয়টো হৈছে যে গ্ৰাহক সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰে আগবঢ়োৱা ব্যৱস্থাবোৰৰ বিষয়ে আমি বহুতেই নাজানো৷ অসাধু ব্যৱসায়ীৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱস্থা লোৱাৰ বাবে গ্ৰাহকে অতি সহজে গ্ৰাহক আদালতৰ সহায় ল’ব পাৰে৷ ব্যৱসায়ীৰ ঠগবাজিৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ হ’লে গ্ৰাহকে উল্লিখিত বিষয়বোৰত গুৰুত্ব দিব লাগিব৷ নহ’লে গ্ৰাহক অধিকাৰ দিৱস আদি পালন কৰাৰ কোনো যুক্তি নাথাকিব৷ যদি আমি শাক-পাচলিৰ মূল্যবৃদ্ধিৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰোঁ, তেন্তে  ঠাইভেদে এই সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ যথেষ্ট প্ৰভেদ দেখা যায়৷ শাক-পাচলি বজাৰত উভৈনদী হোৱাৰ পাছতো সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ ওপৰত সংশ্লিষ্ট বিভাগৰ নিয়ন্ত্ৰণ নাথাকে কিয়?  চৰকাৰৰ খাদ্য আৰু যোগান নামৰ এটা বিভাগ আছে৷ এই বিভাগটোৱেও খাদ্যসামগ্ৰীৰ ভেজালকৰণৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱস্থা লোৱাৰ লগতে  অসাধু  ব্যৱসায়ীৰ ওপৰত চোকা নজৰ ৰখা উচিত৷