বিহুঃ ‘অশালীন’, ‘বাপতি সাহোন’, ‘আনন্দ মেলা’

গছৰ তলৰ পৰা চহৰৰ বিহুতলীলৈ বিহুৱে এটা দীঘলীয়া যাত্ৰা অতিক্ৰম  কৰিছে৷ বিহুৰ এই যাত্ৰাপথ কিন্তু বৰ সুগম নাছিল৷ ওখৰা-মোখৰা পথেৰে আহোঁতে বিহুৱে বহু ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ সন্মুখীন হৈছিল, আনকি ইয়াৰ অস্তিত্বৰ প্ৰতিও ভাবুকি আহিছিল৷ বিহুৰ অস্তিত্বৰ প্ৰতি এই ভাবুকি আহিছিল এনে কিছুমান লোকৰ পৰা যিসকল নিভাঁজ দেশপ্ৰেমী আছিল৷ এওঁলোকে বিহুক কিছুমান ইতৰ শ্ৰেণীৰ লোকৰ অশ্লীল উৎসৱ বুলি অসমীয়াক এই অশ্লীল গান-নাচ ত্যাগ কৰিবলৈ আহ৩ান জনাইছিল৷ এইসকল নিভাঁজ দেশপ্ৰেমীয়ে  বিহুনাচ আৰু বিহুগীতক অশ্লীল বুলি অভিহিত কৰি অসমীয়াক এই অশালীনতাৰ গ্ৰাসৰ পৰা উদ্ধাৰ কৰিবলৈ কঁকালত টঙালি বান্ধিছিল৷ এই লোকসকল আছিল ব্ৰিটিছসকল অসমলৈ অহাৰ পাছত সৃষ্টি হোৱা প্ৰথম শিক্ষিত আধুনিক অসমীয়াসকলৰেই এচাম৷

১৮৪৬ চনত প্ৰকাশিত ‘অৰুনোদই’-এ অসমীয়া ভাষাক পুনৰ জীৱন দিয়া বুলি ক’ব পাৰি৷ এই আলোচনীখনেই অসমলৈ পশ্চিমীয়া সভ্যতাৰ আধুনিক বতাহজাক বোৱাই আনিছিল৷ অৰুনোদই-এ আনন্দৰাম ঢেকীয়াল ফুকন, হেমচন্দ্ৰ বৰুৱা, গুণাভিৰাম বৰুৱা, নিধি ফাৰৱেল আদি লেখকৰ সৃষ্টি কৰি আধুনিক অসমীয়া সাহিত্যৰ পাতনি মেলিছিল৷ অসমীয়া ভাষাক জীয়াই তোলা এই অৰুনোদই-এই কিন্তু আজি আমি জাতীয় উৎসৱ আখ্যা দিয়া বিহুক অশালীনতাৰ দোষত দোষী সাব্যস্ত কৰিছিল৷ অৰুনোদইৰ ১৮৪৮ চনত এপ্ৰিল সংখ্যাত বিহুৰ নামত হোৱা যৌন ব্যভিচাৰ আৰু অবিবাহিত নাৰী-পুৰুষৰ অবাধ যৌন সম্বন্ধৰ বিষয়ে এটা লেখা প্ৰকাশ হৈছিল৷ লেখকৰ নাম উল্লেখ নথকা লেখাটোত অসমীয়া ভদ্ৰ সমাজক বিহুৰ নামত সংঘটিত অনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ বিৰুদ্ধ সজাগ হ’বলৈ আৰু জনমত গঠন কৰিবলৈ আহ৩ান জনাইছিল৷ অসমত জ্ঞানৰ পোহৰ বিলালেও অৰুনোদই আচলতে ব্যাপ্তিষ্ট মিছনৰ আলোচনী আৰু জ্ঞানৰ সৈতে খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ প্ৰচাৰ কৰাও ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল৷ বিহুক খ্ৰীষ্টান নৈতিকতাৰ দৃষ্টিৰে চোৱাৰ বাবে মিছনেৰীসকলে বিহুৰ স্বতঃস্ফুৰ্ততাৰ মাজত অনৈতিকতা আৱিষ্কাৰ কৰিছিল৷ পশ্চিমীয়া শিক্ষাৰে শিক্ষিত হৈ এই খ্ৰীষ্টান নৈতিকতাৰে সমৃদ্ধ হোৱা বহু অসমীয়ায়ো মিছনেৰীসকলৰ দৰেই বিহুৰ মাজত ব্যভিচাৰ আৰু অনৈতিকতাৰ কালিমা আৱিষ্কাৰ কৰিছিল আৰু ইয়াক ভদ্ৰ, শিক্ষিত সমাজৰ বাবে অনুপযোগী ইতৰ শ্ৰেণীৰ অশালীন মনোৰঞ্জন বুলি ভাবিছিল৷ আধুনিক শিক্ষাৰে শিক্ষিত অসমীয়াৰ সংখ্যা যিমানে বাঢ়ি আহিল, সিমানেই বিহুক অশালীন বুলি ভবা লোকৰ সংখ্যাও বাঢ়ি আহিল৷ শিক্ষিত আৰু সম্ভ্ৰান্ত অসমীয়াই বিহু, বিহুনাচ আৰু বিহুগীতক অশালীন আখ্যা দিলে, আনকি ইয়াক ইতৰ জাতৰ বুলি ইতিকিং কৰাও আৰম্ভ কৰিলে৷ এই কথা কিন্তু মনত ৰাখিব লাগিব যে বিহুক অশালীন আখ্যা দিয়াসকলে নিজৰ নৈতিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা বিহুৰ বিষয়ে এই ৰায় দিছিল আৰু এই অশালীনতাৰ পৰা আনকো উদ্ধাৰ কৰাৰ মানসেৰে বিহুৰ অশালীনতাৰ বিৰুদ্ধাচৰণ কৰিছিল৷ আজি তেওঁলোকে ভুল কৰিছিল বুলি ৰায় দিব পাৰি, কিন্তু তেওঁলোকৰ সময়ৰ পটভূমিলৈ চালে আমি দেখিম যে তেওঁলোকে সমাজৰ মংগলৰ উদ্দেশ্য লৈয়েই এই কাম কৰিছিল৷ আনন্দৰাম ঢেকীয়াল ফুকনো বিহুক অশালীন বুলি আখ্যা দিয়াসকলৰ মাজত আছিল৷ চেনেহৰ চুমাত নাকটি চিঙা বুলি এষাৰ কথা আছে৷ এই নতুন শিক্ষিত অসমীয়াসকলে জাতিটোক বিহুৰ অশালীনতাৰ প্ৰকোপৰ পৰা উদ্ধাৰ কৰিব বিচাৰিছিল৷ তেওঁলোকৰ দেশপ্ৰেমৰ প্ৰতাপত আমাৰ মৰমৰ বিহুটোৰ প্ৰাণবায়ু ওলাওঁ ওলাওঁ হৈছিল৷ অসমীয়া শিক্ষিত সম্ভ্ৰান্ত শ্ৰেণীৰ মাজত বিহুৰ প্ৰতি ধাৰণা যে বহুদিনলৈ বৰ উৎসাহজনক নাছিল, সেই কথাৰ প্ৰমাণ পোৱা যায় আন এষাৰ কথাৰ পৰা৷ গণশিল্পী হেমাংগ বিশ্বাসে ১৯২৫-২৭ চনত ডিব্ৰুগড়ত থকা কালছোৱাত জৰ্জ স্কুলত পঢ়া-শুনা কৰিছিল৷ তেওঁ তাতে লোহিত কাকতীৰ পৰা ৰবীন্দ্ৰ সংগীত শিকিছিল৷ অসমীয়া লোক-সংস্কৃতিৰ প্ৰতি আকৃষ্ট হোৱা হেংমাগ বিশ্বাসে অসমীয়া ল’ৰা-ছোৱালীৰ স’তে লুকাই-চুৰকৈ বনগীত, বিহুগীত আদি শিকিছিল; কাৰণ তেতিয়াও অসমীয়া সম্ভ্ৰান্ত মানুহে বিহুক অশালীন বুলি ইতিকিং কৰিছিল৷ ব্ৰিটিছৰ স’তে অহা পশ্চিমীয়া আধুনিকতা আৰু খ্ৰীষ্টান নৈতিকতাই অসমত আধুনিক যুগৰ পাতনি মেলিলে, কিন্তু এই সভ্যতাই বিহুক অস্তিত্বৰ সংকটত পেলালে৷ আমাৰ সৌভাগ্য যে সেই সময়তে বিহুৰ পক্ষত থিয় হ’ল আন কেইবাজনো আধুনিক অসমীয়া৷ তাৰে এজন আছিল পদ্মনাথ গোহাঞি বৰুৱা৷ পদ্মনাথ গোহাঞি বৰুৱাই বেণুধৰ ৰাজখোৱাৰ সৈতে লগ লাগি বিহুগীতৰ গ্ৰন্থ ‘ডেকা-গাভৰু’ প্ৰকাশ কৰিছিল৷ এই গ্ৰন্থখনক চন্দ্ৰকুমাৰ আগৰৱালা সম্পাদিত ‘জোনাকী’ আলোচনীয়ে অশালীন বুলি অভিমত দিয়াত ৰাজখোৱা আৰু গোহাঞি বৰুৱাই ক্ষুণ্ণ হৈ ‘জোনাকী’ আলোচনী এৰি ওলাই আহি ১৮৯০ চনত ‘বিজুলী’ প্ৰকাশ কৰিছিল৷

গছ তলৰ ৰাতি বিহু স্বতঃস্ফুৰ্ত আনন্দ-উৎসৱ আছিল৷ ই কোনো প্ৰদৰ্শন কলা নাছিল৷ অৰ্থাৎ ডেকা-গাভৰুৱে দৰ্শকক দেখুৱাবলৈ নাচ-গান কৰা নাছিল৷ তেওঁলোকে নিজৰ আনন্দত নিজেই বিভোৰ হৈ গাইছিল আৰু নাচিছিল৷ সমাজৰ চকুৰ আঁৰত পথাৰৰ গছৰ তলত বা ৰাতি ডেকা-গাভৰুৰ আনন্দ-উৎসৱত হৰি ভকতিৰ কথা নোলোৱাই স্বাভাৱিক৷ তেনে উৎসৱত যৌৱন আৰু যৌনতাৰ পৰশ থকা তেনেই স্বাভাৱিক৷ কোনোবাই যদি লুকাই-চুৰকৈ চাই নাথাকে বা ‘কি হৈছিল কচোন’ বুলি পেৰি পেৰি সুধি উলিয়াই ৰৌজাল-বৌজাৰ নকৰে, তেনেহ’লে সেই উৎসৱে সমাজৰ নৈতিকতা বা শালীনতাৰ কোনো হানি-বিঘিনি নঘটায়৷ এই কথাখিনি আজি অতি সহজে ক’ব পাৰি, কিন্তু বিহুৰ পক্ষত থিয় দিয়াসকলে তেতিয়া সাংঘাতিক প্ৰতিকূল পৰিস্থিতিত বিহুৰ হকে মাত মাতিছিল৷ অশালীনতা আৰু অনৈতিকতাৰ সাংঘাতিক অভিযোগত অভিযুক্ত বিহুনাচ, বিহুগীতক ৰক্ষা কৰিবলৈ তেওঁলোকে বহুতৰে স’তে যুঁজিব লগা হৈছিল৷ লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱাই বিহুৰ পক্ষত থিয় দিছিল৷ বিহুৰ হৈ মাত মতাসকলৰ ভিতৰত আগৰণুৱাজন আছিল ৰজনীকান্ত বৰদলৈ৷ বৰদলৈয়ে প্ৰথম তেওঁৰ ‘মিৰি জিয়ৰী’ উপন্যাসখনত বিহুক ‘বাপতি সাহোন’ আখ্যা দিছিল৷ বিহুক অসমৰ জাতীয় উৎসৱ বুলি কোৱা প্ৰথম মানুহজনেই আছিল ৰজনীকান্ত বৰদলৈ৷ যি সময়ত সমাজৰ শক্তিশালী সম্ভ্ৰান্ত শ্ৰেণীৰ বহু লোকে বিহুক ইতৰ শ্ৰেণীৰ অশালীন উৎসৱ বুলি ইয়াক সমূলঞ্চে নাশ কৰাৰ পক্ষপাতি আছিল, সেই সময়ত বিহুক বাপতি সাহোন আৰু জাতীয় উৎসৱ আখ্যা দিয়া ৰজনীকান্ত বৰদলৈয়ে নি(য় বিহুৰ স’তে অসমীয়াৰ প্ৰাণৰ সংযোগটো বুজি পাইছিল আৰু জাতি গঠনৰ ক্ষেত্ৰত ই মহত্ত্বপূৰ্ণ ভূমিকা ল’ব বুলি অনুভৱ কৰিছিল৷ তেওঁৰ উপন্যাসৰ ছোৱালী চৰিত্ৰৰ মুখত বিহুগীত দিয়াৰ বাবে সমালোচনা কৰোঁতে তেওঁ কৈছিল যে সেই গাৱৰ ছোৱালীজনীয়ে আধুনিক বাঙালী গান গাব নাজানে, তাই মিচিং বিহু আৰু অসমীয়া বিহুনামহে গাবলৈ জানে৷ তাকে কোনোবাই অশালীন বুলিলে তেওঁৰ কৰিব পৰা একো নাই৷ 

এনেদৰে বহুজনৰ প্ৰচেষ্টাত বিহু অশালীনতাৰ অভিযোগৰ পৰা মুক্ত হৈছিল৷ গোলাঘাটত, দেৰগাঁৱৰ বাপুজী মন্দিৰৰ চোতালত ১৯৩৪ চনতে ৰাজহুৱাকৈ ৰঙালী বিহুৰ আয়োজন হৈছিল৷ ১৯৪১ চনত শিৱসাগৰৰ নাট্য মন্দিৰত বিহু সন্মিলন অনুষ্ঠিত হৈছিল, সভাপতি আছিল বিহগী কবি ৰঘুনাথ চোধাৰী আৰু সম্পাদক আছিল পৰাগধৰ চলিহা আৰু মহেশ্বৰ নেওগ৷ ১৯৫২ চনত ৰাধাগোবিন্দ বৰুৱাৰ নেতৃত্বত গুৱাহাটীৰ লতাশিল খেলপথাৰত বিহু সন্মিলন আয়োজন হৈছিল৷ এনেদৰে বিহুৱে অসমৰ জনজীৱনত পুনৰ সন্মানৰ আসন লাভ কৰিছিল৷ গাঁৱৰ ঢুলীয়া মঘাই ওজাক এনে বিহু সন্মিলনীতেই হেমাংগ বিশ্বাসে জনতাৰ স’তে পৰিচয় কৰাই দি গণশিল্পীলৈ উত্তৰণ ঘটাইছিল৷ 

সময়ৰ স’তে বিহুৰ পৰিৱৰ্তন হ’ব৷ যৌৱনৰ স্বতঃস্ফুৰ্ত প্ৰকাশৰ পৰা আহি বিহু এতিয়া এক পৰিবেশ্য কলা৷ কিন্তু এতিয়া গণ-সংস্কৃতিৰ ঠাই লৈছে পপ-সংস্কৃতিয়ে৷ সাংস্কৃতিক ‘কনটেণ্ট’বোৰ এতিয়া বজাৰৰ পণ্য৷ যদি বজাৰে বিহুক ৰংচঙীয়া আৰু পাতল ‘আনন্দ মেলাত’ পৰিণত কৰে, তেনেহ’লে ৰজনীকান্ত বৰদলৈয়েও নি(য় তাক বাপতি সাহোন আৰু জাতীয় উৎসৱ বুলিবলৈ সংকোচ কৰিব৷ এদিন বিহুক অশালীন বুলি দোষাৰোপ কৰোঁতে বহু অসমীয়াই তাৰ বিৰুদ্ধে থিয় হৈছিল৷ এতিয়াৰ অসমীয়াই বিহুক বজৰুৱা হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবৰ হ’ল৷