অসমত তেল উৎপাদনৰ ভৱিষ্যৎ

অসমৰ তেল অন্বেষণৰ ইতিহাস আৰু তাৰ নিষ্কাশনৰ যাত্ৰা হৈছে ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক সম্প্ৰসাৰণবাদী আঁচনিৰ ফচল, যিয়ে বিশেষতঃ তৃতীয় বিশ্বৰ উপনিৱেশসমূহৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদ লুণ্ঠন কৰি গ্ৰেট ব্ৰিটেইনৰ পুঁজি সমৃদ্ধ কৰিব বিচাৰিছিল৷ ঔপনিৱেশিক শাসকৰ বাবে এনে সম্পদ বিচৰাৰ প্ৰথম পছন্দ আছিল সেইবোৰ ঠাই য’ত তেওঁলোকৰ মানুহৰ সৈতে সংশ্ৰৱ নহয় আৰু সংঘাতৰ মুখামুখি হ’বলগাত নপৰে– যাতে প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ যোগান বাধাহীন হৈ উঠিব পাৰে৷ সেয়েহে ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ সৰ্ববৃহৎ উপনিৱেশ ভাৰতত বিগত শতিকাৰ মধ্যভাগলৈ মানুহৰ পৰশ নপৰা জংগল, অনুৰ্বৰ ভূমি আৰু সীমান্তৱৰ্তী অঞ্চলত প্ৰাৰম্ভিক অন্বেষণ চলোৱা হৈছিল যিবোৰত মানুহৰ সংস্থাপন কাচিৎ হৈছিল৷ঔপনিৱেশিকতাবাদৰ এই নীতিকে সাৰোগত কৰি ঊনৈছ শতিকাৰ প্ৰথম চতুৰ্থাংশত ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনে এই অঞ্চলত তেওঁলোকৰ সম্পদকেন্দ্ৰিক অন্বেষণ কাৰ্যৰ সূচনা কৰে, যি সৰ্বশেষত ভাৰতৰ তেল অন্বেষণৰ ক্ষেত্ৰত অন্য এক বুৰঞ্জীৰ সৃষ্টি কৰিছিল৷ ১৮২৮ চনৰ এপ্ৰিলত উজনি অসমৰ অভিযানৰ দায়িত্বত থকা এজন তৰুণ ব্ৰিটিছ বিষয়াই ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ এখন উপনৈ দিহিঙেৰে আগবাঢ়োঁতে নৈৰ জলপৃষ্ঠত তেলৰ বোকাময় লক্ষণ দেখা পাইছিল৷ বিষয়াজনে তেওঁৰ চৰকাৰী প্ৰতিবেদনত এই পৰ্যবেক্ষণ নথিভুক্তও কৰিছিল৷ ১৮৫৫ চনত এইচ বি মেডিকট নামৰ এজন ভূতত্ত্ববিদক অসমৰ কয়লা থকা অঞ্চলবোৰ পৰিদৰ্শন কৰিবলৈ মোতায়েন কৰা হৈছিল৷ দিহিং নৈৰ দক্ষিণপাৰে মাৰ্ঘেৰিটাৰ সমীপৰ মাকুমৰ তেলৰ মান চাবলৈ পৰীক্ষামূলক খননকাৰ্য চলোৱাৰ বাবে তেওঁৰ প্ৰতিবেদনত অনুমোদন জনোৱা হৈছিল৷ আমেৰিকা যুক্তৰাজ্যৰ পেনিছিলভেনিয়াৰ টিটুচাইভিলত এডৱাৰ্ড এল ড্ৰেকৰ দ্বাৰা ১৮৫৯ চনত বিশ্বৰ প্ৰথমটো তৈল কূপৰ খনন কৰাৰ মাত্ৰ সাত বছৰ পাছত অসমৰ ভিতৰুৱা এলেকাত গভীৰ আৰু ঘন জংগলৰ মাজত ‘ক’লা সোণ’ৰ সন্ধানৰত এদল অগ্ৰৱৰ্তী লোকৰ দ্বাৰা অন্য এক ঐতিহাসিক তেল আৱিষ্কাৰৰ ঘটনা সংঘটিত হ’ল৷ অসমৰ তৈল অন্বেষণৰ কাহিনী মৌখিক আৰু লিখিত তথ্যৰ এক সমাহাৰ বুলি ক’ব পাৰি৷ভাৰতীয় প্ৰেক্ষাপটত হাইড্ৰ’কাৰ্বন অন্বেষণ আৰু উৎপাদনৰ প্ৰাথমিক বিষয় আছিল তেল৷ অসম আৰু গুজৰাটত ১৯৬০ চনৰ পাছত যেতিয়া গেছ ক্ষেত্ৰৰ আৱিষ্কাৰ হ’ল, তেতিয়াৰ পৰাহে দেশখনত গেছৰ উদ্যোগৰ বিকাশ আৰম্ভ হৈছিল৷ অৱশ্যে বোম্বাই হাই ফিল্ডৰ উপকূলত অ’এন জি চিৰ দ্বাৰা গেছৰ ক্ষেত্ৰ আৱিষ্কাৰ হোৱাৰ পাছৰেপৰা প্ৰাকৃতিক গেছে ক্ৰমাগতভাৱে উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব পাবলৈ ধৰে৷ অ’এন জি চিয়ে ১৯৭৪ চনৰপৰা এইক্ষেত্ৰসমূহত গেছ উৎপাদন আৰম্ভ কৰে৷ গেছ বিতৰণৰ বাবে ১৯৮৪ চনত ভাৰত চৰকাৰে এক সুকীয়া ব্যৱস্থাৰ কথা বিবেচনা কৰে আৰু গেছ অথ’ৰিটী অৱ ইণ্ডিয়া লিমিটেড [GAIL] শীৰ্ষক এক সুকীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় মালিকানাধীন কোম্পানী প্ৰতিষ্ঠা কৰে৷ ১৯৯০ দশকৰ পৰা বিকল্প ইন্ধন ব্যৱহাৰ কৰাক লৈ যি সজাগতাৰ সৃষ্টি হ’ল, তাৰ ফলত ঘৰুৱা গেছৰ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ তীব্ৰতা বাঢ়িবলৈ ধৰিলে৷দেশৰ সীমান্তৱৰ্তী উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত দুটাকৈ পলসুৱা অৱবাহিকা আছে আৰু এই দুটা হৈছে– উজনি অসম শিলাস্তৰ  আৰু অসম-আৰাকান অৱবাহিকা৷ উজনি অসম শিলাস্তৰে উজনি অসম আৰু অৰুণাচলৰ অংশবিশেষ সামৰি লোৱাৰ বিপৰীতে অসম-আৰাকান অৱবাহিকাত সন্নিৱিষ্ট পাহাৰীয়া ক্ষেত্ৰবোৰ হৈছে অসম, অৰুণাচল প্ৰদেশ, মেঘালয়, মিজোৰাম, মণিপুৰ, নাগালেণ্ড আৰু ত্ৰিপুৰা৷ উজনি অসম শিলাস্তৰে প্ৰায় ৫৬,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ সামৰি লোৱাৰ বিপৰীতে অসম-আৰাকান অৱবাহিকাই সামৰি লোৱা এলেকা হৈছে ৬০,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ৷ এই অৱবাহিকাত পূৰ্বানুমান কৰা হাইড্ৰ’কাৰ্বনৰ পৰিমাণ হৈছে ৫০৪০ মিলিয়ন মেট্ৰিক টন [MMT], যাৰ ২,২২৪ মিলিয়ন মেট্ৰিক টন ইতিমধ্যে আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে৷ উজনি অসম শিলাস্তৰৰ অন্বেষণ প্ৰায় ৯০ শতাংশ সম্পূৰ্ণ কৰা হৈছে আৰু সম্প্ৰতি উৎপাদিত তেল আৰু প্ৰাকৃতিক গেছ এই অৱবাহিকাৰ পৰাই উলিওৱা হৈছে৷ কিন্তু অসম আৰাকান অৱবাহিকাৰ ক্ষেত্ৰত মাথোঁ ১০ শতাংশহে অন্বেষণ হৈছে৷ অসম-আৰাকান অৱবাহিকাৰ মূল অংশটো বাংলাদেশ আৰু ম্যানমাৰৰ মাজৰ বিপুল উৎপাদনক্ষম অঞ্চলত অৱস্থিত৷উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত পূৰ্বানুমান কৰা হাইড্ৰ’কাৰ্বনৰ পৰিমাণটো দেশৰ মুঠ পৰিমাণৰ প্ৰায় ১৮ শতাংশ আৰু এই পৰিমাণ এই কাৰণেই গুৰুত্বপূৰ্ণ যে অঞ্চলটোৰ বৃহত্তম অঞ্চলত এতিয়াপৰ্যন্ত জৰীপ হোৱা নাই৷ যিহেতু এই অঞ্চলটোৰ ৫৬ শতাংশ হাইড্ৰ’কাৰ্বনৰে অন্বেষণ আৰু উৎপাদন এইপৰ্যন্ত হোৱা নাই, সেয়েহে সম্পদ ৰূপান্তৰৰ দিশত অঞ্চলটোৰ এতিয়াও বহু সম্ভাৱনা আছে৷বৰ্তমান অ’এন জি চি বা অইলৰ নিচিনা ৰাষ্ট্ৰীয় তেল কোম্পানীৰ বাদেও বহুতো ব্যক্তিগত প্ৰতিষ্ঠানে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত হাইড্ৰ’কাৰ্বনৰ অন্বেষণ আৰু উৎপাদন চলাই আছে৷ এনে কিছু প্ৰখ্যাত ব্যক্তিগত কোম্পানী হৈছে– জিঅ’এনপ্ৰো [Geo Enpro], জুবিলিয়েণ্ট ত্ৰনাৰ্জী, আছাম কোম্পানী অৱ ইণ্ডিয়া লিমিটেড, ইছাৰ অইল আৰু ডাৰ্ট এনাৰ্জী৷ ইতিমধ্যে থকা প্ৰৌঢ় ক্ষেত্ৰবোৰৰপৰা তেলৰ উৎপাদন হ্ৰাস পোৱা আৰু তেল উৎপাদন কৰা কোম্পানীবোৰে নতুন এলেকাৰ অন্বেষণ কৰিব নোৱৰাৰ পৰিণতিতে বিগত কিছু বছৰত অসমত খাৰুৱা তেলৰ উৎপাদন কমি আহিছে৷ যিহেতু উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ ক্ষেত্ৰবোৰ বহু পুৰণি আৰু তাৰে কিছুমান মোটামুটিভাৱে অনুৰ্বৰ হৈ পৰিছে, সেয়েহে তেনে ক্ষেত্ৰৰ বেছিভাগ এতিয়া আছে তৃতীয় পৰ্যায়ত অৰ্থাৎ ক্ষেত্ৰবোৰৰ শেষ পৰ্যায়লৈ পতন ঘটিছে৷ প্ৰতিটো ভঁৰালত সীমিত পৰিমাণৰ হাইড্ৰ’কাৰ্বন মজুত থাকে৷ ইয়াত পোনতে উৎপাদন বৃদ্ধি পায় আৰু শেহত সমাপ্তিৰ পৰ্যায়লৈ উৎপাদন পতিত হয়৷ ১৯৬০ চনৰপৰাই এই ক্ষেত্ৰসমূহৰ পৰা তেল উলিয়াই থকা হৈছে আৰু সেয়েহে উত্তৰ-পূব ভাৰতত থকা ১৫খন উৎপাদনক্ষম তৈলক্ষেত্ৰৰ ১৩খনেই এতিয়া উৎপাদনৰ তৃতীয় পৰ্যায় পাইছেগৈ৷ তদুপৰি ভঁৰালৰ প্ৰাকৃতিকভাৱে উৎপন্ন প্ৰেছাৰ বা হেঁচাৰ দ্বাৰাই এই ক্ষেত্ৰবোৰৰপৰা তেল উৎপাদিত হৈছিল৷ যিহেতু ভঁৰালবোৰত এই হেঁচা কমি আহিছে, সেয়েহে প্ৰাকৃতিকভাৱে তৈল নিৰ্গমনো কমি আহিছে৷ পূৰ্বৰ সেই একেই গতিত তেল উলিয়াবলৈ আৰু তেলৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰিবলৈ বৰ্ধিত হাৰত তেল পুনৰুদ্ধাৰ কৰাৰ কাৰিকৰী কৌশলৰ আৱশ্যক৷ ইয়াৰ বাবে তেল অন্বেষণ আৰু উৎপাদন কৰা কোম্পানীবোৰে খাৰুৱা তেলৰ উৎপাদনৰ বাবে নতুন তৈলক্ষেত্ৰ বিচাৰি উলিওৱাটো প্ৰয়োজনীয়৷ বিগত কিছু বছৰত উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ বিভিন্ন অংশত নতুন তৈলক্ষেত্ৰ আৱিষ্কৃত হৈছে যদিও এনেবোৰ আৱিষ্কাৰে তেল উৎপাদনৰ গতিত যোগাত্মক ফল দিয়া নাই৷উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ প্ৰাকৃতিক গেছৰ উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত আমি দেখা পাওঁ যে বৰ্তমানৰ অ’এন জি চি আৰু অইলৰ মনোনীত ক্ষেত্ৰ আৰু খৰচাং, ডিৰক, কঁঠালচাৰি আৰু আমগুৰি পি এছ চি খণ্ডকেইটাৰ পৰাই সম্প্ৰতি প্ৰাকৃতিক গেছ উৎপন্ন কৰি থকা হৈছে৷ তদুপৰি ত্ৰিপুৰাৰ গেছ উৎপাদনে অঞ্চলটোৰ বাবে অতি প্ৰয়োজনীয় উৎপাদন বৃদ্ধিত সহায় কৰিব৷ তদুপৰি অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু মিজোৰামত হোৱা অন্বেষণে অঞ্চলটোত গেছৰ উৎপাদন বৃদ্ধি বঢ়াব পাৰে৷ সেয়েহে যদিহে ভৱিষ্যতলৈ ভাৰত চৰকাৰে উত্তৰ-পূবৰ বাবে যুগুত কৰা হাইড্ৰ’কাৰ্বন ভিজন ২০৩০কে ধৰি বিভিন্ন আঁচনিত ঘোষিত নীতিসমূহ যথাযথভাৱে প্ৰয়োগ কৰিব পাৰে, তেন্তে এই অঞ্চলটোৱে নিজৰ হাইড্ৰ’কাৰ্বন সম্ভাৱনাক ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে ভাৰতৰ শক্তিৰ মানচিত্ৰত নিশ্চিতভাৱে এক শক্তিশালী কেন্দ্ৰ হৈ উঠিব পাৰে৷