ৰাজনীতিৰ অলিয়ে-গলিয়ে [১০]
চাটজিপিটিৰ উদ্ভাৱক ছাম অল্টমেনে যোৱা জুন মাহত দিল্লীলৈ আহি এষাৰ কথা ক’লে, যিষাৰ কথাই সকলোকে ক্ষুণ্ণ কৰি তুলিলে৷ অল্টমেনে কৈছিল যে ভাৰতত আজি কোনো উল্লেখযোগ্য উদ্ভাৱন সম্ভৱ নহয়৷ যদি চাট-জিপিটিৰ সমকক্ষ বাজেট ১০ মিলিয়ন ডলাৰ তিনিজন প্ৰতিভাধৰ যুৱ ভাৰতীয়ৰ হাতত তুলি দিয়া হয়, তেওঁলোকে চাট-জিপিটি পৰ্যায়ৰ আৰ্টিফিচিয়েল ইণ্টেলিজেঞ্চ এপ্ সৃষ্টি কৰিব পাৰিবনে? অল্টমেনৰ উত্তৰ– অসম্ভৱ, ভাৰতত এই পৰ্যায়ৰ উদ্ভাৱনী ক্ষমতা নাই!
ছাম অল্টমেনে কিয় ক’লে এইষাৰ কথা? এই ভাৰততে সেই পঞ্চম শতিকাত আৰ্যভট্টই ‘শূন্য’ৰ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল৷ তৃতীয় শতিকাতে ভাৰতীয় চিকিৎসকে কেটাৰেক্ট অপাৰেচন কৰিছিল৷ তাৰ বহু আগেয়ে ভাৰতত প্ৰাকৃতিক ফাইবাৰৰ উপযোগিতা সন্দৰ্ভত জ্ঞান গৱেষণা আছিল! স্বাভাৱিকতে অল্টমেনৰ এই দাবীয়ে ভাৰতত ক্ষোভৰ জুই জ্বলাই দিলে৷ স্বাভাৱিক, কাৰণ আজি গুগ্লৰ নেতৃত্বত সুন্দৰ পিচাই, মাইক্ৰ’ছফ্টৰ চিইঅ’ সত্য নাডেলা, আইবিএমৰ অৰবিন্দ কৃষ্ণ– এই সকলোৱেই ভাৰতীয় নহয় জানো? ছাম অল্টমেন কিন্তু নিজৰ কথাত অটল থাকিল৷ কিয়?
অল্টমেনৰ দাবীত কিমান যুক্তি আছে? ভাৰতত ১৪০ কোটি জনসংখ্যাৰ ৬৫ শতাংশ মানুহ ৩৫ বছৰৰ তলৰ, অৰ্থাৎ দেশখনত প্ৰায় ৯০ কোটি যুৱক-যুৱতী আছে বুলি ধৰিব পাৰি৷ এই বিশাল যুৱশক্তি দেশখনত কেনেধৰণে অপচয় হৈছে! কিয় আজি ভাৰত এখন উদ্ভাৱকৰ দেশ নহৈ এখন ‘বজাৰ’ত পৰিণত হ’ল? কিয় উদ্ভাৱনী ক্ষমতা বা নতুন চিন্তাত ভাৰতে চীন, জাপান, জাৰ্মানীৰ কথা বাদেই, দক্ষিণ কোৰিয়া বা ছিংগাপুৰৰ লগতো ফেৰ মাৰিব নোৱৰা হ’ল? ২০২২ৰ ইন’ভেটিভ ইনডেক্সত দেখা যায় এছিয়াৰ আৰব আৰু মালয়েছিয়াৰ পাছত ভাৰতৰ স্থান!
দুবছৰমান পূৰ্বে নিশা অফিচৰ পৰা ঘৰ আহি পাইছোঁহি৷ কিনকিনিয়া বৰষুণ, পদূলিৰ ওচৰত দেখিলোঁ এখন মটৰচাইকেলত এজন ল’ৰা বহি আছে, বাইকখনত ‘জমাটো’ৰ ডাঙৰ বেগটো, ওচৰ চাপি দেখিলোঁ, ডেলিভাৰী বয়জনে নিজৰ টিফিন উলিয়াই আন্ধাৰৰ আঁৰ লৈ লৰালৰিকৈ খাই আছে৷ তেওঁ মোৰ ঘৰৰে কিবা অৰ্ডাৰ লৈ আহিছিল৷ বৰষুণ বেছি হৈ আহিছে, গাড়ীৰ পৰা নামি মই ল’ৰাজনক ক’লোঁ– ভিতৰলৈ আহা৷ বাৰাণ্ডাত বহিব পাৰিবা!
নালাগে দাদা, সময় নষ্ট হ’ব৷ মোৰ বহুত অৰ্ডাৰ দিবলৈ আছে৷ ল’ৰাজনে অস্বস্তিৰে ক’লে৷ কিন্তু বৰষুণ মুষলধাৰে অহাত তেওঁ বেগটো লৈ বাৰাণ্ডালৈ আহিবলৈ বাধ্য হ’ল৷ মই তেওঁৰ বাবে একাপ চাহ আনিবলৈ ক’লোঁ৷ তেওঁ বাপধন, তিনি বছৰৰ পূৰ্বেই বিএ পাছ কৰিছে৷ মাইবঙত ঘৰ৷ মহানগৰীত ফুড ডেলিভাৰীৰ কাম কৰিছে এক-ডেৰ বছৰ ধৰি৷ দিনটোত ১২-১৪ ঘণ্টা কাম কৰে, ছাৰে চাৰিশমান টকা পায়৷ এবেলা খোৱাও দিয়ে কোম্পানীয়ে৷
– খুব কষ্ট কৰিছোঁ দাদা৷ দেউতাই খেতি কৰিছিল, এতিয়া কাম নোপোৱা হৈছে৷ বাপধনে কৈ গ’ল, মা বেমাৰী৷ ভনীজনীয়ে পঢ়ি আছে৷ মই দিনটোত যিমান ডেলিভাৰী কৰিব পাৰোঁ, সিমানে কমিছন পাম, ইনচেণ্টিভো আছে৷ গতিকে খোৱা-বোৱাৰ সময় নাই৷ আজি মাজৰাতিলৈকে কাম কৰিম৷ এই যে বৰষুণ আহিছে, ভাল লগা নাই, লোকচান হৈছে মোৰ!
এনেকৈ কিমান দিন? মই সুধিলোঁ৷ তুমি পঢ়া-শুনা কৰা ল’ৰা, ভৱিষ্যৎ আছে৷ এইদৰে বেছিদিন নাথাকিবা, স্বাস্থ্য-সময় দুয়োটাই নষ্ট হ’ব৷ চাকৰিৰ বাবে ইণ্টাৰভিউবোৰ দি থাকা৷ মই কিবা সহায় কৰিব লাগিলে ক’বা!
– মই অকলে নহয় দাদা, হাজাৰ-বিজাৰ মোৰ নিচিনা ডিগ্ৰী থকা ল’ৰা ৰাস্তাত ঘূৰি আছে৷ বাপধনে ক’লে৷ কোনোবা মোৰ দৰে ফুড ডেলিভাৰী বয়, কোনোবাই ৰেপিড’ চলাইছে, কোনোবা ছিকিউৰিটী গাৰ্ড!কাক কিমান সহায় কৰিব? যাওঁ দাদা, চাহকাপৰ বাবে ধন্যবাদ৷
তাৰ পাছত বহুদিন আৰু বাপধনক লগ পোৱা নাছিলোঁ৷ এবাৰ নিশা এখন জনপ্ৰিয় ৰেস্তোৰাঁলৈ যাওঁতে হঠাৎ পিছফালৰ পৰা কোনোবাই মাত লগালে– দাদা!
ঘূৰি চাই দেখিলোঁ বাপধন৷ মটৰচাইকেল লৈ ৰেস্তোৰাঁৰ পৰা খাদ্য সংগ্ৰহ কৰিবলৈ ৰৈ আছে৷
– কেনে আছা?
– আছোঁ দাদা৷ যুঁজি আছোঁ৷ ম্লান হাঁহিৰে বাপধনে ক’লে৷ দৌৰি আছোঁ, ভাগৰি যাব খোজা নাই৷
– ভালে থাকা৷ মই ক’লোঁ৷ দেখিলোঁ বাপধন অকলে নহয়, ১৫-২০জন ফুড ডেলিভাৰী বয় ৰেস্তোৰাঁ চৌহদত অপেক্ষাত৷ সকলোৱে যুঁজি আছে!
দিল্লী, বেংগালুৰু, গোৱা আদিত শ শ অসমীয়া ল’ৰা দেখিছোঁ, গাঁও-ভূঁইৰ পৰা আহি ছিকিউৰিটী গাৰ্ডৰ চাকৰি কৰিছে৷ বহুতৰ এইদৰেই যৌৱন শেষ হৈছে, বহুতৰে অন্য কাম কৰাৰ বয়স পাৰ হৈ গৈছে৷
বিদেশত দেখিছোঁ, এইধৰণৰ ব্লু কলাৰ জববোৰ [Blue Collar Job] সাধাৰণতে অৱসৰপ্ৰাপ্ত লোকে বা প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলে কৰে৷ পঢ়া-শুনাৰ মাজতে দুটকা ঘটিবৰ বাবে স্কুল-কলেজৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীহঁতেও সীমিত সময়ৰ বাবে এইবোৰ কাম কৰে৷ কিন্তু ভাৰতৰ দৰে দেশত বহুতৰ যৌৱনপাত হৈছে এনেবোৰ ভৱিষ্যৎহীন, লক্ষ্যহীন কামত৷ সচ্ছল ঘৰৰ যুৱক-যুৱতীক সাজু কৰা হয় ডাক্তৰ, ইঞ্জিনিয়াৰ, অধিবক্তা বা কৰ্প’ৰেটৰ বাবে৷ কলেজবোৰৰ গুণগত মান নাই, বিশ্ববিদ্যালয়সমূহ ডিগ্ৰী উৎপাদনকাৰী অনুষ্ঠান মাত্ৰ৷ আইআইটিকেইখনৰ বাদে ক’তো গৱেষণা বা উদ্ভাৱনী চিন্তাৰ স্থান নাই৷ তেন্তে ভাৰতত উদ্ভাৱন বা নতুন চিন্তা হ’ব কেনেকৈ? ২০ বছৰমানৰ পূৰ্বে আমেৰিকালৈ যাওঁতে ভাৰ্জিনিয়াৰ এখন বিশ্ববিদ্যালয়লৈ গৈছিলোঁ৷ চৌহদৰ ঘাঁহনিৰে খোজকাঢ়ি যাওঁতে ওখ যেন পাই মই সুধিলোঁ, তলত কিবা আছে নেকি? লগত থকা ছাত্ৰজনে উত্তৰ দিলে– অ’, ইয়াৰ ঠিক তলত গম্বুজৰ দৰে এটা ভূগৰ্ভস্থ ট্ৰাক্চাৰ আছে, তাত আছে আমাৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চাইক্ল’ট্ৰনটো৷ জীৱনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ পৰীক্ষাগাৰটোত থকা চাইক্ল’ট্ৰনটো চালোঁগৈ৷ কলেজত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ পাঠ্যক্ৰমত চাইক্ল’ট্ৰন, বিটাট্ৰন [পাৰ্টিক্ল এক্চিলেটৰ] আদি পঢ়িছিলোঁ, কিন্তু তাক স্বচক্ষে দেখোঁতে মোৰ ২০ বছৰৰো বেছি সময় লাগি গ’ল৷ আমাৰ দেশত পাঠ্যক্ৰমৰ সৈতে বাস্তৱ জীৱনৰ কোনো সাযুজ্য বিচাৰি পোৱা নাযায়৷
আজিও পঞ্জাব বিশ্ববিদ্যালয়[চণ্ডীগড়]ৰ বাহিৰে শিক্ষাৰ্থীৰ গৱেষণা আৰু পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ বাবে ভাৰতৰ অন্য শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানত চাইক্ল’ট্ৰন দুৰ্লভ৷ অথচ আজি দেশৰ ব্যক্তিগত চিকিৎসালয়সমূহতো মেডিকেল এক্সিলাৰেটৰ সুলভ৷ ইপিনে শ্ৰুতিকটু হ’লেও সত্য, শিক্ষানুষ্ঠানসমূহত গৱেষণা অৰ্থাৎ ৰিছাৰ্চৰ বাবে যি পুঁজি চৰকাৰে যোগান ধৰে তাৰো পৰিমাণ দিনে দিনে কমি আহিছে৷ অৰ্থাৎ ভাৰতৰ পৰিৱেশ আৰু পৰিস্থিতি গৱেষণা তথা উদ্ভাৱনৰ বাবে ক্ৰমশঃ প্ৰতিকূল হৈ উঠিছে৷ গৱেষণাগাৰত ভিৰ কমিছে৷ অথচ প্ৰতিভাৰ আকাল নাই, কিন্তু তাৰ স্ফুৰণ হোৱাৰ বাবে গৱেষক-শিক্ষাৰ্থীয়ে দেশ এৰি বিদেশলৈ গৈছে আৰু তাৰ মাজতে সৃষ্টি হৈছে সুন্দৰ পিচাই, সত্য নাডেলা আদি৷ স্বাভাৱিকভাৱেই ভাৰতৰ উদ্ভাৱনী ক্ষমতা কমি গৈছে৷ খুব বেছি অন্য দেশৰ টেকন্’লজী ধাৰ বা নকল কৰা হৈছে, কপী-পেষ্ট হৈছে আৰু এনেয়েও ভাৰত ‘যোগাৰ’ৰ বাবে বিখ্যাত৷
চাংহাইত ঘূৰি ফুৰোঁতে এদিন এখন বজাৰত দেখিছিলোঁ স্থানীয় কাৰখানাৰ পৰা ওলাই অহা বিষ্ণু-গণেশ-কালী-দুৰ্গাৰ মূৰ্তিৰ পোহাৰ৷ নক’লেও হ’ব, এইবোৰ ভাৰতলৈ ১৫ানিৰ বাবে সাজু কৰা হৈছে৷ কিন্তু ১৫ বছৰমান পূৰ্বে চীন চফৰলৈ যাওঁতে মই এখন মহ মাৰা ৰেকেট কিনি আনিলোঁ, যাৰ মূল্য ভাৰতীয় মুদ্ৰাত ১০০ টকামান হ’ব৷ নক’লেও হ’ব চীনত নিৰ্মিত সেই একেখন ৰেকেটেই ভাৰতত ১২০ টকামানত পোৱা যায়৷ সেইদৰে চীনৰ পৰা মহ মাৰা ৰেকেট কিনি ২০ টকা লাভ কৰা ময়েই প্ৰথম ভাৰতীয় সাংবাদিক হ’ম চাগে! কিন্তু আচল কথাটো হ’ল, চীনত মহৰ উপদ্ৰৱ কম আৰু সৰ্বত্ৰ মহে কুনকুনাই থকা ভাৰতত মহ মাৰিবলৈ আজিও চীনা ৰেকেটখনৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰ কৰিবলগীয়া হয়৷ ভাৰতত সেইকণ উদ্ভাৱনী চিন্তাও নাই৷
মাথোঁ বিশাল অট্টালিকা, সুদৃশ্য ৰাস্তা-ঘাট, ফ্লাইঅভাৰ বা আমদানিকৃত কাৰিকৰীয়ে এখন দেশৰ উন্নয়ন নুসূচায়, যি দেশৰ যুৱশক্তিক নতুন চিন্তা আৰু উদ্ভাৱনৰ অৱকাশ দিয়া নাযায়, সেই দেশৰ ভৱিষ্যৎ নাই! আনকি ভাৰতৰ এই ৯০ কোটি যুৱক-যুৱতীক যদি উন্নত চিন্তা আৰু সুন্দৰ জীৱন গঢ়াৰ সুযোগ-সুবিধা দিয়া নাযায়, তেন্তে জিডিপি বৃদ্ধি বা ৬ ট্ৰিলিয়ন ইক’নমীৰ কথা অৰ্থহীন৷
বিষম দাৰিদ্ৰ্যৰ মই খুব ওচৰৰ সাক্ষী, সেইদৰে চৰম প্ৰাচুৰ্যকো দেখিছোঁ কাষৰে পৰা৷ এবাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ বিশাল ব’য়িঙত উঠি আমি পূব আফ্ৰিকাৰ মোজাম্বিকলৈ গৈ আছোঁ, বিমানৰ ভিতৰত আপ্যায়ন, লাহ-বিলাহৰ শেষ নাই৷ বিধে বিধে উৎকৃষ্ট খাদ্য, ফলমূল-ডেজাৰ্ট, দামী সুৰা, ফৰাচী ৱাইনৰ সৈতে কেভিয়াৰ [কাস্পিয়ান বা কৃষ্ণসাগৰৰ এবিধ দুষ্প্ৰাপ্য সামুদ্ৰিক মাছৰ কণী]– যিমান খোৱা গৈছে তাতকৈ নষ্ট হৈছে বেছি৷ কোনে ক’ব, আমি ৮০ কোটি দৰিদ্ৰই বাস কৰা তৃতীয় বিশ্বৰ ভোকাতুৰ এখন দেশৰ নাগৰিক! ৰাজধানী মাপূট’ত দুদিন থাকি আৱিষ্কাৰ কৰিলোঁ আপাতদৃষ্টিত সুন্দৰ চহৰখনৰ মাজে মাজে হাহাকাৰ দাৰিদ্ৰ্যৰ অস্তিত্ব, বিশাল বস্তি অঞ্চল, ঠিক আমাৰ দেশত দেখা বহু ঠাইৰ দৰে৷ দুখন দৰিদ্ৰ দেশৰ মাজত আমাৰ আকাশীযাত্ৰাৰ সেই যে বিলাস, সিও এক অদ্ভুত পেৰাডক্স৷ এইখিনিতে ক’ব খুজিছোঁ, বিভিন্ন দেশত থকা ভাৰতৰ দূতাৱাসসমূহত বিলাস বৈভৱৰ কথা৷ কিদৰে বিদেশত ভাৰতীয় কূটনীতিক আৰু বিষয়াসকলে অপব্যয় কৰে সেয়া নেদেখিলে বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰি৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী বা ভিভিআইপিসকলৰ চফৰতো এওঁলোকৰ হাতেদি কোটি কোটি টকা অযথা ব্যয় হয়৷ আজিকালি প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে নিজৰ বিমানত পূৰ্বৰ দৰে জ্যেষ্ঠ সাংবাদিকৰ দল [accompanying media] লৈ নগ’লেও সেই বিলাসবহুলতা কমা নাই৷ বৰঞ্চ আমাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ বিদেশ ভ্ৰমণৰ বাবে সদ্যক্ৰয় কৰা বিশেষ বিমানখনৰ মূল্যয়েই ৫,০০০ কোটি টকা৷
সঁচাকৈয়ে বিচিত্ৰ দেশ এই ভাৰতবৰ্ষ৷ ইয়াত ৰেস্তোৰাঁত এনিশাৰ নৈশভোজত কাৰোবাৰ পৰিয়ালে দহ-পোন্ধৰ হাজাৰ টকা উৰুৱায় আৰু কোনোবাই এই পৰিমাণৰ ধনেৰে মাহটো চলিব লগা হয়৷ মোক বেছি পীড়া দিয়ে অবাবদ নষ্ট কৰা খাদ্যই৷ ৰতন টাটাই এবাৰ তেওঁৰ দুজনমান সংগীৰ সৈতে হামবুৰ্গৰ এখন ৰেস্তোৰাঁত দুপৰীয়াৰ আহাৰ খাবলৈ সোমাল৷ সংগীকেইজনে খোৱাৰ অৰ্ডাৰ দিওঁতে অলপ বেছিকৈয়ে দিলে৷ টাটাই সামান্য আহাৰ খায়৷ বাকীকেইজনেও খোৱাখিনি শেষ কৰিব নোৱাৰিলে৷ বহু আহাৰ থাকি গ’ল৷ ৰতন টাটাই বিল দিবলৈ ওলোৱাৰ সময়ত ৰেস্তোৰাঁত থকা এগৰাকী বৃদ্ধাই গৰজি উঠিল– তোমালোকে ইমানবোৰ খাদ্য কেনেকৈ নষ্ট কৰিব পাৰা? ক্ষুব্ধ বৃদ্ধাই নিজৰ ফোন উলিয়াই কাৰোবাক অভিযোগ কৰিলে৷ খবৰ পাই তৎক্ষণাৎ ছ’চিয়েল ছিকিউৰিটী টীম আহি হাজিৰ৷ খাদ্য নষ্ট কৰা বাবে ৰতন টাটাক ৫০ ইউৰ’ ফাইন কৰা হ’ল৷ তেওঁৰ সংগীসকলে তৰ্ক কৰিলে– আমি আমাৰ বিল দিছোঁ, কিমান খাওঁ কিমান এৰোঁ আমাৰ কথা৷ উত্তৰ আহিল– টকা তোমালোকৰ হ’ব পাৰে, কিন্তু এই সম্পদ সমাজৰ [Money is yours but resources belong to society.]৷ ৰতন টাটাই এই কথাটো নিজেই একাধিক ঠাইত বৰ্ণনা কৰিছে৷ প্ৰসংগতঃ উল্লেখ্য, ভাৰতৰ দৰে ভোকাতুৰ দেশতো বছৰি এক লাখ কোটি টকাৰ খাদ্য পেলনি যায়৷
অসমতো যুৱশক্তিৰ এক বৃহৎ আখ্যান আছে৷ বিশ্বৰ বৃহত্তম ছাত্ৰ সংগঠন– আছু৷ এটা সময়ত অসমৰ মানুহে জাতীয়তাবাদ, সামাজিক ন্যায় আৰু স্থিতাৱস্থা ভংগৰ বাবে আছুৰ মুখলৈ চাই আছিল৷ হয়তো আছুৱেই বিশ্বৰ একমাত্ৰ ছাত্ৰ সংগঠন, যাৰ নেতৃবৃন্দ কলেজ-বিশ্ববিদ্যালয়ৰ হোষ্টেলৰ পৰা পোনে পোনে শাসকৰ গাদীত বহিছিল৷
এইখিনিতে আন্দোলনকালীন সময়ৰে এটা দৃশ্য মনত পৰিছে৷ বিশ্ববিদ্যালয়ত পঢ়ি থকা সময়ত আছুৰ সৈতে জড়িত বন্ধু এজনৰ সৈতে কটন কলেজত ছাত্ৰ সন্থাৰ অস্থায়ী কাৰ্যালয়ত বহি আছিলোঁ৷ টেবুলৰ সিপাৰে ভৃগু ফুকন, ললিত ৰাজখোৱা, ৰমেন কলিতা, নেকিবুৰ জামান আদি ছাত্ৰনেতা৷ কিবা আলোচনা চলি আছে৷ হঠাৎ কোঠাটোত ধুমুহাৰ দৰে উত্তেজিত হৈ এজন কম বয়সীয়া ল’ৰাৰ প্ৰৱেশ– মই কিন্তু হিতেশ্বৰ শইকীয়াক এশিকনি দিম! এইবোৰ কথাত কাৰো কম্প্ৰ’মাইজ নচলিব! আছুৰ শীৰ্ষ নেতৃত্বৰ সৈতে ইমান কতৃৰ্ত্বৰে কথা কোৱা ল’ৰাজন কোন? মই বন্ধুজনক সুধিলোঁ৷ তেওঁ উত্তৰ দিলে– হিমন্তবিশ্ব শৰ্মা, গুৱাহাটী ছাত্ৰ সন্থাৰ!
ইয়াৰ কেইমাহমানৰ পাছতে অৱশ্যে হিমন্তবিশ্ব শৰ্মাই হিতেশ্বৰ শইকীয়া শিবিৰত যোগ দিয়ে৷ সেই অধ্যায় পাছলৈ লিখিম৷
সেয়া ১৯৮৫ চন, প্ৰথমবাৰৰ বাবে অসমত আঞ্চলিক দলৰ চৰকাৰ হৈছে৷ এফালে ৰাইজৰ উচ্ছ্বাস, আনফালে অত্যধিক প্ৰত্যাশা৷ এই দুয়োটাৰ মাজত যুৱনেতাসকলৰ অগ্নিপৰীক্ষা৷ তেতিয়া নেতা-মন্ত্ৰী প্ৰত্যেকেই একোজন মহানায়ক৷ তেওঁলোকে যি কয় সেয়াই বেদবাক্য৷ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ আন্দোলনকাৰী আছু নেতাকেইজন একেৰাতিতে দিছপুৰত মন্ত্ৰী হ’লগৈ, স্বাভাৱিকভাৱে একধৰণৰ বিশৃংখলা, অপৰিপক্বতা আৰু বিভ্ৰান্তি সৃষ্টি হোৱাটো অস্বাভাৱিক নাছিল৷
বৰপেটাৰ কুমাৰ দীপক দাস নতুনকৈ মন্ত্ৰী হৈছিল৷ এদিন জনতা ভৱনলৈ যাওঁতে মই দাসৰ চেম্বাৰত সোমালোঁগৈ, প্ৰায়বোৰ মন্ত্ৰীয়েই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সহপাঠী, গতিকে জনতা ভৱন আমাৰ অবাৰিত দ্বাৰ৷ পিছে মন্ত্ৰীৰ কোঠাত সোমোৱাৰ সময়ত মই দেখিলোঁ বাহিৰত সাধাৰণ দৰ্শনাৰ্থী বহা বেঞ্চখনত তদানীন্তন আইজিপি পি ভি সুমন্ত বহি আছে৷ ভিতৰ সোমাই মই মন্ত্ৰীক ক’লোঁ, বাৰাণ্ডাত আইজিপি সুমন্ত বহি আছে৷ আপোনাক জনোৱা নাই নেকি? মন্ত্ৰীয়ে মিচিকিয়াই হাঁহি ক’লে, বহি থাকক দিয়ক! ইচ্ছা কৰিয়েই বহুৱাই ৰাখিছোঁ, পাওক মজা, কেইদিনমানৰ আগেয়েও আমাক খেদি ফুৰিছিল নহয়!! অৱশ্যে কেইমাহমান পাছত সেই সুমন্তই ৰাজ্যৰ ডিজিপি হ’লগৈ৷
দিছপুৰৰ গাদীত বহিয়েই ডেকা মন্ত্ৰী-বিধায়ককেইজনে মনস্থ কৰিলে, তেওঁলোকে এৰি অহা গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত এখন ভাওনা কৰিব!কোনে ৰাখে আৰু তেওঁলোকক! দিছপুৰৰ কাম-কাজৰ মাজতে ভাওনাৰ আখৰা চলিল৷ নিৰ্ধাৰিত দিনত বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদত ভাওনা অনুষ্ঠিত হ’ল৷ মুখ্যমন্ত্ৰী, সতীৰ্থ মন্ত্ৰী, উপাচাৰ্য আদি দৰ্শকৰ আসনত৷ ভাওনাত অভিনয় আৰু কি? ভাও লোৱা মন্ত্ৰী-বিধায়কসকলে বচন পাহৰি পাহৰি গৈছে, যিমান সম্ভৱ আটাহ পাৰি অভিনয় কৰিছে, মাজে মাজে অট্টহাস্য৷ পৰিবহণমন্ত্ৰী ললিত ৰাজখোৱা হৈছিল দুৰ্যোধন৷ তেওঁ যুদ্ধত অংশ লোৱাৰ বাবে ভীষ্মৰ আগত লম্ফজম্ফ কৰি আছে৷ ভীষ্মই তেওঁক শান্ত হ’বলৈ কৈছে, উপদেশ দিছে৷ ক্ষুব্ধ হৈ দুৰ্যোধনৰূপী ললিত ৰাজখোৱাই বচন পাহৰি ইংৰাজী শব্দ ব্যৱহাৰ কৰিয়েই উত্তৰ দিছে– আহে পিতামহ, তাৰ মানে আপুনি পাণ্ডৱৰ ফৰে [FOR-এ]?
ৰাজখোৱাৰ এইষাৰ ডায়েলগ বিশ্ববিদ্যালয় আৰু দিছপুৰত বাৰুকৈয়ে জনপ্ৰিয় হ’ল৷ সামান্য সমালোচনা বা মতভেদ হ’লেই তাৰ প্ৰতিধবনি হয়– অ’ তাৰ মানে তুমি কংগ্ৰেছৰ ফৰে!
কৈ আছিলোঁ দেশৰ দিশহাৰা, ক্ষয়মান যুৱশক্তিৰ কথা৷ কেনেকৈ হাজাৰ-বিজাৰ যুৱক-যুৱতী দৌৰিছে মাথোঁ পেটৰ ভাতসাঁজ মোকলাবৰ বাবে৷ ক’ভিডৰ পাছত এদিন নিশা জিএছ ৰোডেৰে ঘৰলৈ উভতিছোঁ, গণেশগুৰিৰ ওচৰত পদপথত দেখিলোঁ এটা সৰু ভিৰ৷ কি হৈছে চাবলৈ ভিৰ ঠেলি দেখোঁ, জমাটোৰ বেগৰ সৈতে এখন মটৰচাইকেল ষ্টেণ্ড কৰা আছে৷ পদপথৰ কাষত দোকানৰ বন্ধ ছাটাৰখনত পিঠি দি দুভৰি মেলি ল’ৰাটো বহি আছে, মুখত ডাঠ ছাঁ, শৰীৰত আত্মসমৰ্পণৰ ভংগী৷ ভিৰৰ কোনোবা এজনে ক’লে– উশাহ লৈ থকা নাই৷ মৰিছে নেকি!১০৮ক খবৰ দিয়া!
– বাপধন? মোৰ বুকু কঁপি উঠিল৷ ওচৰ চাপি গৈ দেখোঁ, নহয়!ঠিক বাপধনৰ বয়সৰে ল’ৰাটো৷ অলপ ক্ষীণ৷ চুলি আউল-বাউল৷ সীমাহীন ক্লান্তিয়ে ভৰ কৰা শৰীৰ৷ ল’ৰাটো নিৰ্জীৱ, নিষ্পন্দ– গাত প্ৰাণ নাই৷
সি বাপধন নহ’লেও মই জানো, তাৰ দৰেই এই ল’ৰাটোৰ ঘৰতো বৃদ্ধ অসুখীয়া মাক বা দেউতাকে অপেক্ষা কৰি আছে, ভায়েক বা ভনীয়েকে কষ্ট কৰি পঢ়ি আছে, কোনোবা এদিন সি গুৱাহাটীৰ পৰা আহিব বুলি ঘৰখনে পদূলিলৈ চাই আছে৷
আপাত দৃষ্টিত জয়ী হ’ব নোৱৰা এখন যুঁজত নামি পৰে বাপধনহঁত৷ মৰোঁ-জীওঁ সোঁ-আধিকৈ৷ পিঠিত মেটমৰা সপোনৰ বোজা লৈ সিহঁত হেৰাই যায় মহানগৰীৰ ভিৰত!