উৎসৱৰ বতৰত

ৰাজ্যৰ উজনি-নামনি সকলোতে উলহ-মালহেৰে পালন কৰা হৈছে ৰাসলীলা৷ জনতাৰ মৰমৰ শিল্পী জুবিন গাৰ্গৰ অকাল মৃত্যুত ৰাজ্যৰ প্ৰায়বোৰ লোক শোকাভিভূত যদিও শৰতৰ মনোৰম জোনাক নিশা ৰাসলীলাৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰি জনসাধাৰণক আধ্যাত্মিক জ্ঞান দিয়াৰ চেষ্টাও চলিছে সৰ্বত্ৰ৷ ৰাসলীলা মূলতঃ পৰমাত্মাৰ স’তে জীৱাত্মাৰ মিলন৷

ভাৰতীয় প্ৰাচীন দৰ্শন মতে, জীৱাত্মা আৰু পৰমাত্মাৰ মিলনেই ৰাসলীলাৰ মূল উদ্দেশ্য৷ ৰাসলীলাৰ মুখ্য চৰিত্ৰ হৈছে পালনকৰ্তা বিষ্ণুৰ পূৰ্ণব্ৰহ্ম অৱতাৰ শ্ৰীকৃষ্ণ৷ আনহাতে, ৰাসলীলাৰ নায়িকা হৈছে ৰাধাসহ গকুলৰ গোপীগণ, যিসকল ত্ৰেতা যুগত বিষ্ণুৰ অৱতাৰ ৰামচন্দ্ৰ বনবাসত থকা কালছোৱাত দণ্ডকাৰণ্য অৰণ্যত সাক্ষাৎ লভা ঋষিসকল৷ ঋষিসকলে ৰামৰ প্ৰেম-ভক্তিত ইমানেই আত্মবিভোৰ হৈছিল যে তেওঁলোকে শ্ৰীৰামক প্ৰেমাস্পদ ৰূপত পোৱাৰ হাবিয়াস কৰিছিল৷ দ্বাপৰ যুগত সেই ঋষিসকলেই গোপিনীৰ ৰূপত পৰমব্ৰক্ষ্ম কৃষ্ণৰে ৰাসক্ৰিয়াৰ যোগেদি পৰমব্ৰহ্মৰ সান্নিধ্য লাভ কৰে৷ অৰ্থাৎ ভক্তই যি ভাব বা অনুভূতিৰে পৰম পুৰুষ ঈশ্বৰৰ সান্নিধ্য লাভ কৰিব বিচাৰে, ভক্তবৎসল ঈশ্বৰে সেইমতেই ভক্তৰ মনোবাঞ্ছা পূৰ্ণ কৰে৷ ‘ভাগৱত পুৰাণ’ত বৰ্ণিত এই ৰাসলীলাৰ কাহিনী শুকমুনিয়ে মৃত্যুভয়ত জৰ্জৰিত ৰজা পৰীক্ষিতক শুনাইছিল৷ মৃত্যুভয়ত জৰ্জৰিত লোকক শৃংগাৰ ৰসৰ কাহিনীটোৰ মাজেৰে জীৱাত্মাৰ পৰমাত্মাৰে মিলনৰ কথাহে কোৱা হৈছে৷ শ্ৰীকৃষ্ণই যোগমায়াৰেহে ৰাসলীলা দেখুৱাইছিল৷ ইয়াত শৃংগাৰ ৰসৰ পৰিৱৰ্তে ভক্তিৰসহে আছিল৷ প্ৰকৃততে গোপীসকল সকলোৱে পুত্ৰ-পৰিয়ালৰ লগতে আছিল৷ সেয়ে মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱে ইয়াক ‘কাম জয় নামে ইটো কেশৱৰ কেলি’ বুলি অভিহিত কৰিছে৷

কিন্তু আজিৰ সমাজত প্ৰকৃততে কি হৈ আছে? স্বাৰ্থান্ধ সকলো৷ ৰাস উদ্‌যাপনস্থলীত আধ্যাত্মিক পৰিৱেশ এচামে সৃষ্টি কৰি সমাজখনত মানৱতা, সততা আৰু কৰ্তব্যনিষ্ঠাৰ কথা সোঁৱৰাব খুজিছে যদিও আন এচামে সেই পৰিৱেশ বিঘ্নিত কৰিছে৷ এতিয়া বিশ্বায়নৰ যুগত সকলো ব্যৱসায়ৰ হাতোৰাত৷ কৃষ্টি-সংস্কৃতিক লৈও হয় ব্যৱসায়৷ য’ত ব্যৱসায়ে প্ৰাধান্য লাভ কৰে, তাত আধ্যাত্মিক দৰ্শন তল পৰিবলৈ বাধ্য৷ ৰাসলীলাৰ নামত জনতাক বিভিন্ন উপায়ে আকৰ্ষিত কৰি কিদৰে এচাম লোকে ধন আহৰণ কৰিব পাৰে, সেই চিন্তাতে মগ্ন৷ ফলত বিভিন্ন ঠাইত ৰাসৰ নামত চলে জুৱাৰ অবাধ বেহা৷ পৰমাত্মাৰ সান্নিধ্য জীৱাত্মই কিদৰে লাভ কৰিব সেই বিষয়ে বিভিন্ন অনুষ্ঠানৰ জৰিয়তে দেখুৱায় যদিও আকৰ্ষণীয়কৈ পতা মেলা, ধনৰ খেলা আদিয়ে জনতাক ঈশ্বৰ চিন্তাতকৈ ধনৰ চিন্তা আৰু সাময়িক আমোদ লাভৰ প্ৰতি লালায়িত কৰে৷ তদুপৰি ব্যৱসায়ৰ স্বাৰ্থতে নামনি অসমত পতা ৰাস উৎসৱসমূহ তিনিসপ্তাহপৰ্যন্ত চলাই ৰখা হয়৷ এনে উৎসৱসমূহত ৰাসৰ প্ৰকৃত অৰ্থ বিচাৰি পোৱা যায়নে? সাধাৰণতে সত্ৰসমূহত যি ৰাস উপস্থাপন কৰা হয়, তাত প্ৰকৃততে এক আধ্যাত্মিক পৰিৱেশে বিৰাজ কৰে৷ কিন্তু ব্যৱসায়ৰ স্বাৰ্থত পতা ৰাসলীলাত সেই পৰিৱেশ কিমান পোৱা যায়, তাত সন্দেহ আছে৷

ধৰ্মীয় উৎসৱ-পৰম্পৰাসমূহত আধ্যাত্মিক পৰিৱেশ সৃষ্টিত গুৰুত্ব দিয়া উচিত৷ ৰাসক্ৰিয়া মূলতঃ শৃংগাৰ ৰসাত্মক হ’লেও ইয়াত ভক্তিৰস ছদ্মবেশত মিহলি হৈ আছে৷ আমি অন্তদৃৰ্ষ্টিৰে ভক্তিৰসৰ সেই মৌকোহ আহৰণৰ চেষ্টা কৰিলেহে ৰাসলীলা উদ্‌যাপন প্ৰকৃতাৰ্থত সাৰ্থক হ’ব৷