শিক্ষা নে জ্ঞান! কি দিব আমাক নতুন ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষানীতিয়ে
সংস্কৃতি আৰু বিকৃতি! আনক মাৰি নিজে খোৱা মানেই বিকৃতি৷ তেওঁ তেওঁৰ খাওক আৰু মই মোৰ খাওঁ বুলি ভবাটো হৈছে প্ৰকৃতি৷ কিন্তু তেওঁ যাতে খাব পাৰে, সেই চিন্তা কৰি মই যেতিয়া খাওঁ, সেয়াই হৈছে সংস্কৃতি৷
ধনী মানুহৰ ঘৰলৈ আহে কোন? সময়ে সময়ে গোৱালজনে, কাম কৰা মহিলাগৰাকীয়ে আহি কলিং বেল টিপে৷ কিন্তু সাধাৰণ মানুহৰ ঘৰলৈ আগমন ঘটা আলহীৰ অন্তই নপৰে৷ ১০জনে যদি চাহ খাবলৈ আহে, ২০জনে আকৌ ভাত খাইহে যায়৷
প্ৰায়সকলেই কয়, প্ৰথমে শিক্ষা আনক, দেখিব সমস্যাৰ সমাধান হৈ গৈছে৷ কিন্তু এটা কথা সকলোৱে বুজি পোৱা উচিত যে পৃথিৱীৰ যিমান সমস্যা আছে, অধিকাংশই সৃষ্টি কৰিছে শিক্ষিত লোকসকলেই৷ যেনে– নিবনুৱা সমস্যা সৃষ্টি কোনে কৰিছে? শিক্ষিতসকলেই কৰিছে৷ গাঁৱৰ অশিক্ষিত লোকৰ সকলোৰে নিজৰ নিজৰ কাম আছিল৷ কমাৰজনে নিজৰ কাম কৰিছিল, খৰিকটীয়াজনে নিজৰ কাম কৰিছিল৷ সকলোৱে ইজনে সিজনৰ পৰিপূৰক হিচাপে চলিছিল৷ গাঁৱত নিবনুৱা সমস্যাই নাছিল৷ কোনেও ভোকতো মৰা নাছিল৷ কিন্তু শিক্ষিতৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পোৱাৰ লগে লগে নিবনুৱা সমস্যাৰো সৃষ্টি হ’ল৷ প্ৰদূষণো সৃষ্টি কৰিলে শিক্ষিতসকলেই৷
ইয়াৰ দ্বাৰা এইটোৱেই প্ৰমাণ হয় যে শিক্ষাই আপোনাক গাড়ী-ঘোঁৰা, বিলাসী জীৱন দিব পাৰে, কিন্তু জ্ঞানে আৰু অনুভৱে আপোনাক সংস্কাৰ প্ৰদান কৰে৷ এতিয়া আপুনি এই সিদ্ধান্ত নিজে ল’ব লাগিব যে আপুনি সংস্কাৰ অবিহনে বিলাসী জীৱন পাৰ কৰিব নে সংস্কাৰসহকাৰে গাড়ী-ঘোঁৰা ল’ব৷
কিন্তু দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে আমাৰ মাজৰ অধিকসংখ্যকৰ এই যুঁজখন সংস্কাৰহীন বিলাসিতা লাভ কৰাৰ যুঁজ৷ যাৰ বাবে আমি আমাৰ জীৱনটোকে কষ্টৰ মাজলৈ ঠেলি দিছোঁ৷
আজি গাখীৰত লাভৰ বাবে ইউৰিয়া মিলোৱা হৈছে৷ কিন্তু যিসকলে এই কাৰ্য কৰে, তেওঁলোকে এই কথা ভুলতো নাভাবে যে সেই বিষাক্ত গাখীৰ সেৱন কৰি কাৰোবাৰ পত্নী, কাৰোবাৰ স্বামী, কাৰোবাৰ সন্তানৰ মৃত্যু ঘটিব পাৰে৷ তেওঁৰ নিজৰ ঘৰতো হয়তো সৰু ল’ৰা-ছোৱালী আছে৷ কিন্তু তাৰপাছতো সেই কথা তেওঁ নাভাবে৷ কেৱল ভাবে কিদৰে অধিক মুনাফা অৰ্জন কৰিব পাৰি৷ পাচলি ব্যৱসায়ী, চৰকাৰী বিষয়া, নেতা– সকলোৱেই কেৱল এই মুনাফা লাভৰ প্ৰয়াসতে নামি পৰিছে৷ যাৰ ফলত আপোনাৰ-মোৰ জীৱন দুৰ্বিষহ হৈ পৰিছে৷ আৰু এই সকলো হোৱাৰ কাৰণ হৈছে– আমি আমাৰ জীৱনটো কেৱল শিক্ষাৰে বেৰি পেলাইছোঁ৷ আমি জ্ঞান আৰু অনুভৱৰ পথক উপেক্ষা কৰি চলিছোঁ৷
কেৱল শিক্ষাই যথেষ্ট নহয়৷ প্ৰয়োজন অনুভৱৰো৷ সাধাৰণতে আমি কওঁ যে অমুকৰ এটা সন্তান জন্ম পালে৷ কিন্তু কেৱল এটা সন্তানেই জন্মলাভ নকৰে, সেই সন্তানটোৰ সৈতে সিদিনা জন্মলাভ কৰে এগৰাকী মাতৃয়েও৷ অৰ্থাৎ সন্তান জন্ম নোহোৱালৈকে তেওঁ কাৰোবাৰ পত্নী, কাৰোবাৰ জীয়াৰী বা কাৰোবাৰ বোৱাৰী হৈ থাকে৷ কিন্তু নিজৰ গৰ্ভৰ সন্তান ভূমিষ্ঠ হোৱাৰ পাছত প্ৰথমবাৰলৈ তেওঁ মাতৃত্বৰ অনুভৱো লাভ কৰে৷
এয়াই হৈছে অনুভৱ, এই অনুভৱ অবিহনে শিক্ষা মূল্যহীন৷ যেতিয়া আপুনি জ্ঞান আৰু অনুভৱৰ সৈতে নতুনত্বৰ আৰম্ভণি ঘটায়, তেতিয়া আপোনাৰো নতুন জন্ম হয়৷ কিন্তু আপুনি নিজে নিশ্চিত কৰিব লাগিব যে আপুনি আপোনাৰ নতুনত্বক সম্পূৰ্ণ কৰি তুলিব বিচাৰে নে আধৰুৱা কৰি ৰাখিব বিচাৰে৷
যেতিয়া আপুনি কিবা এটা পঢ়ে, তেতিয়া সেয়া কেৱল প্ৰয়োজন বুলিয়েই নপঢ়িব, নতুন কিবা এটা শিকাৰ, বিষয় এটাৰ জ্ঞান অৰ্জন কৰাৰ ইচ্ছা মনত ৰাখি পঢ়িব, তেতিয়া সেই শিক্ষা আপোনাৰ কামত আহিব৷
গাঁৱৰ এখন বিদ্যালয়ৰ ব্লেকব’ৰ্ডত এ ফৰ এপ্ল, বি ফৰ বল লিখা আছিল৷ তাত জি ফৰ লিখা আছিল জেণ্টেলমেন৷ লিখা থকাৰ কাষতে সৰু সৰু ছবিৰে শিশুসকলক তাৰ অৰ্থ বুজাবলৈও চেষ্টা কৰা হৈছিল৷ যেনে এ ফৰ এপ্ল লিখা থকা ঠাইতে সৰুকৈ অঁকা আছিল এটা আপেলৰ ছবি৷
ঠিক সেইদৰে জি ফৰ জেণ্টেলমেনৰ কাষতে অঁকা আছিল ছ্যুট-টাই পৰিহিত এজন লোকৰ ছবি৷ অৰ্থাৎ জেণ্টেলমেন মানে ছ্যুট-টাই পৰিধান কৰা ব্যক্তি৷ সেই ছবিখন দেখি স্বাভাৱিকতেই শিশুসকলৰ মনত ভদ্ৰলোকৰ ধাৰণাটোৱেই বেলেগ হৈ পৰে৷ সেই শিশুসকলে যেতিয়া গাঁৱৰ ধূতি-কুৰ্তা পৰিধান কৰা নিজৰ পিতৃক দেখে, তেতিয়া তেওঁক ভদ্ৰলোকৰ শাৰীত থ’বই নিবিচাৰে৷ সেই শিশুসকলৰ বাবে ভদ্ৰলোক হৈছে ছ্যুট-টাই পৰিধান কৰাসকলেই৷ আৰু সিহঁতৰ মনত এনে এক ভ্ৰান্ত ধাৰণা গঢ়ি তুলিছে কেৱল সিহঁতক প্ৰদান কৰা শিক্ষাই৷ পোছাক যে ভদ্ৰলোক হোৱাৰ সংজ্ঞা নহয়, সেই শিক্ষা শিশুসকলক প্ৰদান কৰা নহ’ল বাবেই এনে ভ্ৰান্ত ধাৰণা তেওঁলোকৰ মনত সৃষ্টি হৈছে৷
পৰম্পৰাগত সাধুকথাও সময়ৰ সৈতে সলনি হৈছে৷ পূৰ্বে যিবোৰ কাহিনী শিশুসকলক শুনোৱা হৈছিল, তাত খেতিপথাৰ আছিল, নদী আছিল, অৰণ্য আছিল৷ তেতিয়াৰ সকলো কাহিনীৰ অন্তই এটা নীতিশিক্ষা বা এটা পজিটিভ ধাৰণাৰে হৈছিল৷ কিন্তু এতিয়াৰ কাহিনীবোৰ কেৱল কাহিনীৰ বাহিৰে আন একো নহয়৷ এতিয়াৰ কাহিনীবোৰৰ অন্ত পৰে কোনো যাদুশক্তিৰে৷ যিবোৰ শুনি, পঢ়ি শিশুসকলেও ভাবে– এটা যাদুশক্তি পোৱা হ’লে...৷
এতিয়াৰ সময়ত সকলো কথা, কাহিনী বজাৰকেন্দ্ৰিক হৈ পৰিছে৷ শিশুসকলক আৰ্থিক ক্ষমতাৰে জীৱনৰ অৰ্থ নিৰূপণত বজাৰখনে আগভাগ লৈছে৷ বিজ্ঞাপনৰ জৰিয়তে আমাৰ জীৱনৰ সংজ্ঞাই সলনি কৰি পেলোৱা হৈছে৷ আমাৰ প্ৰেম, অনুভূতি সকলোবোৰক বজাৰৰ চাহিদানিৰ্ভৰ কৰি তোলা হৈছে৷ আমাৰ আন্তৰিক সুখক নস্যাৎ কৰা হৈছে এনেদৰে৷
গাঁৱত শিশু-কিশোৰসকলে এতিয়াও ম’হৰ পিঠিত উঠে৷ তেওঁলোক দুখীয়া বাবেই তেনে নকৰে৷ কিন্তু এজন ধনী ব্যক্তিয়ে নিজৰ বিলাসী বাহনখনত উঠি লাভ কৰা সুখতকৈও গাঁৱৰ সেই সৰু সৰু ল’ৰা-ছোৱালী অন্তৰৰ পৰা বেছি সুখী৷
আজি ইংৰাজী ক’ব নাজানিলে আমি লাজ পাওঁ৷ কিন্তু কিয়? ইংৰাজী আমাৰ মাতৃভাষা নহয়৷ গতিকে ইংৰাজী ভুলকৈ ক’লেই আমি লাজ পোৱাৰ যুক্তি ক’ত? তথাপি আমি লাজ পাওঁ৷ কাৰণ আমাৰ শিক্ষাই আমাক বাৰে বাৰে এই কথাই কয় যে জেণ্টেলমেন হ’বলৈ হ’লে ইংৰাজী ক’বলৈ জানিবই লাগিব, ছ্যুট-টাই পৰিধান কৰিব পাৰিবই লাগিব৷
হ’ব পাৰে আমাৰ মাজত হাজাৰটা ত্ৰুটি আছে, কিন্তু এই সমগ্ৰ বিশ্বত এনে এখন দেশ নাই, যাৰ তুলনা ভাৰতৰ সৈতে তুলনা কৰিব পাৰি৷ এখন উন্নত ভাৰত নিৰ্মাণৰ আৰম্ভণি আপুনি, আমি সকলোৱে মিলি কৰিব লাগিব৷ শিক্ষাৰ সমান্তৰালভাৱে অনুভৱ আৰু জ্ঞানক প্ৰাধান্য দি আমি আগবাঢ়িব লাগিব৷ অসমত ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষানীতি প্ৰৱৰ্তনৰ পদূলিমুখত হোৱা এক অনুভৱ আগবঢ়াই দিলোঁ৷ সময়ে ক’ব এই শিক্ষাই আমাক জ্ঞানৰ পোহৰ দিব নে অহংকাৰৰ?