মন্দাৰ ইতিহাস সৃষ্টি কৰিলে ভাৰতৰ অৰ্থনীতিয়ে

... ক’ভিডৰ আগতেই দেশত মোদী অৰ্থনীতিয়ে ৪৫ বছৰৰ ভিতৰত অধিকতম নিবনুৱা সৃষ্টি কৰাৰ অভিলেখ স্থাপন কৰিছিল৷ ফলত জনসাধাৰণৰ অধিকসংখ্যকে আয়হীন হোৱাত দেশৰ বজাৰত উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ চাহিদা তীব্ৰ হাৰত হ্ৰাস পাইছিল আৰু ইয়াৰ 

প্ৰতিক্ৰিয়াত জি ডি পিৰ বিকাশ নিম্নগামী হৈছিল৷ ক’ভিডে হলা গছত কুঠাৰ মৰাৰ সুযোগ পালে৷ বৰ্তমান দেশৰ অৰ্থনীতিৰ মূল 

সমস্যা হ’ল বিনিয়োগহীনতা, নিবনুৱা সমস্যা আৰু বজাৰ চাহিদাহীনতা৷ বজাৰ চাহিদা সৃষ্টিৰ একমাত্ৰ উপায় হ’ল দেশৰ 

জনসাধাৰণৰ হাতত পইচা যোৱাৰ ব্যৱস্থা কৰা, যাতে তেওঁলোকৰ ক্ৰয় ক্ষমতা বৃদ্ধি হয় ...

১২ নৱেম্বৰত ৰিজাৰ্ভ বেংকে দেশৰ ২০২০-২১ বিত্তীয় বৰ্ষৰ অৰ্থনীতিৰ এক পৰ্যালোচনা প্ৰকাশ কৰি প্ৰতিফলিত কৰিছে ‘India has entered a technical recession in the first half of 2020-21 for the first time in its history.’৷ জনসাধাৰণৰ ‘অচ্চে দিন’ অনা মোদী চৰকাৰে কৃতিত্ব অৰ্জন কৰিছে দেশ স্বাধীন হোৱা দিনৰে পৰা দেশৰ অৰ্থনীতিক প্ৰথম মন্দাত নিমজ্জিত কৰাৰ৷ নেহৰুৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মনমোহন সিংপৰ্যন্ত কোনো প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে আনকি বাজপেয়ীয়েও যিটো কৰিব পৰা নাই; কাৰ্যক্ষম, নিপুণ প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে তেওঁৰ অৰ্থনীতিৰ দক্ষতাৰে দেশৰ অৰ্থনীতিক জৰাজীৰ্ণ, বিনষ্ট, দফাৰফা কৰি দিলে৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে বুকু ফুলাই ‘টাগড’ দেখুৱাবলৈ গৈ দেশৰ মানুহৰে কঁকাল ভাঙি দিলে৷ পাকিস্তানক চুপ কৰি ৰাখিছে, চীনক যথোপযুক্ত জবাব দিছে, ভাৰত মহাসাগৰত আমেৰিকাৰ লগত মিলি যুদ্ধৰ ‘মহড়া’ কৰিছে৷ বিশ্বৰ অন্যতম শক্তিধৰ দেশলৈ উন্নীত কৰাৰ কিমান গৌৰৱ কৰে মোদীয়েক্ক ফ্ৰান্সৰ পৰা অত্যাধুনিক যুদ্ধবিমান ৰাফেল আহিছে, ৰুছ দেশৰ পৰা মিছাইল উৎক্ষেপণ যন্ত্ৰ আহিছে আৰু নিজকে আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতিৰ সমকক্ষ বুলি জাহিৰ কৰাৰ বাবে সমান দামী, সমবিলাসবহুল বিমান কিনি আনিছে আমেৰিকাৰ পৰাই কৰ’নাৰ লকডাউনৰ মাজতে৷ আনফালে, কোটি কোটি ভাৰতবাসীয়ে পেটৰ ভাত নাপাই অনাহাৰে শোৱাপাটীলৈ যাব লগা হৈছে৷ কোটি কোটি নিবনুৱাৰে ভৰি গৈছে দেশ৷ নতুন কৰ্মসংস্থান নাই৷ যিসকল কামত আছিল, সেইসকলৰো অধিকাংশই চাটাই হৈছে৷ আজি তেওঁলোকো বেকাৰ৷ যিসকলৰ কামটো আছে, সেইসকলৰো মজুৰি হ্ৰাস কৰি দিছে আৰু অন্যান্য সুবিধা কৰ্তন কৰিছে৷ সৌ সিদিনা বিহাৰত নিৰ্বাচনী সভাবোৰত টেঁটুফালি উন্নয়নৰ বন্যা বোৱাইছিল৷ মোদী চৰকাৰ শাসনৰ গাদীত অহাৰ পাছত দেশ যেনিবা উন্নত দেশ হোৱাৰ দিশত খোজ লৈছে৷ দেশৰ সকলো দিশতে সমৃদ্ধি হৈছে৷

পৰিতাপৰ কথা যে বিহাৰ নিৰ্বাচনত উন্নয়নৰ ঘোষণাৰ চাৰিদিন পাৰ নৌহওঁতে ৰিজাৰ্ভ বেংকে উন্নয়নৰ বেলুন ফুটাই দি ঘোষণা কৰিলে যে দেশৰ অৰ্থনীতি গভীৰ মন্দাত নিমজ্জিত৷ ভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ পাছত এই প্ৰথমবাৰৰ বাবে দেশৰ অৰ্থনীতি মন্দাত নিমজ্জিত হৈ ইতিহাস সৃষ্টি কৰিলে৷ ক্ৰমবৰ্ধমান বিকাশ হ’ল সাধাৰণতে অৰ্থনীতিৰ স্বাভাৱিক প্ৰৱণতা৷ ভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ পাছত নেহৰুৰ মিশ্ৰ অৰ্থনীতিৰ দিনৰ পৰা মনমোহন সিঙৰ নব্য উদাৰ অৰ্থনীতিৰ দিনলৈ অৰ্থনীতিৰ হাৰ উঠা-নমা বা কম-বেছি হ’লেও প্ৰত্যেক বিত্তীয় বৰ্ষতে অৰ্থনীতিৰ বিকাশৰ ধাৰাবাহিকতা আছিল৷ যোৱা শতাব্দীৰ নৱম দশকত বৃদ্ধিৰ হাৰ অৰ্থাৎ নব্য উদাৰ অৰ্থনৈতিক নীতি প্ৰৱৰ্তনৰ পাছত অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ হাৰ বৃদ্ধি হৈছিল, কিন্তু বেছি নাছিল৷ মনমোহন সিঙৰ সময়ছোৱাতেই পাছৰ দশকত অৰ্থনীতি বৃদ্ধিৰ হাৰে উচ্ছমাত্ৰা পায়৷ ১৯৪৭ চনৰ পৰা কোনো সময়তে অৰ্থনীতিৰ বিকাশৰ হাৰ শূন্যৰ তললৈ যোৱা নাছিল৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী চৰকাৰৰ ক্ৰিয়াকৰ্মই দেশৰ অৰ্থনীতিৰ এই ৰেকৰ্ড ভংগ কৰি বিকাশৰ হাৰ শূন্যৰ বহু তললৈ নমাই দিলে৷ অৱশ্যে, অজুহাত দেখুৱাব কৰ’না-লকডাউন ইত্যাদি৷ কিন্তু অৰ্থনীতিৰ বিকাশৰ নিম্নগামিতাৰ প্ৰৱণতা ক’ভিডৰ আগৰে পৰা আৰম্ভ হৈছিল৷ অৰ্থনীতিৰ মৌলিক বুনিয়াদ শক্তিশালী থাকিলে ক’ভিডে অৰ্থনীতিৰ এইদৰে অধঃপতন আনিব নোৱাৰিলেহেঁতেন৷ জি-২০১ কোনো দেশৰ অৰ্থনীতিৰ বিকাশৰ এনে অধঃপতন হোৱা নাই৷ বাংলাদেশৰ নিচিনা এখন অনগ্ৰসৰ দেশে ৩.৮ শতাংশ হাৰত অৰ্থনীতিৰ বিকাশ কৰি আছে, চীনেও বিকাশ কৰিছে ৬.১ শতাংশ আৰু ভিয়েটনামৰো বিকাশ হৈছে ২.৭ শতাংশ৷ কৰ’না ভাইৰাছৰ ফলত লকডাউন কৰিবলগীয়া হোৱাত বিশ্বৰ প্ৰায়বোৰ দেশৰ অৰ্থনীতিৰ বিকাশ নিম্নগামী হৈছে, কিন্তু ভাৰতৰ দৰে ইমান হাৰত অৰ্থনীতিৰ অধঃপতন ঘটা নাই৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে দেশৰ অৰ্থনীতিৰ অধঃপতন ঘটোৱাৰ ঐতিহাসিক অভিলেখ স্থাপন কৰিলে৷ বিত্তীয় বৰ্ষ ২০২০-২১ৰ প্ৰথম ত্ৰৈমাসিকত অৰ্থাৎ এপ্ৰিলৰ পৰা জুনৰ ভিতৰত অৰ্থনীতিৰ সংকোচন হৈছে ২৩.৯ শতাংশ৷ জুলাই-ছেপ্টেম্বৰৰ দ্বিতীয় ত্ৰৈমাসিকত ৮.৬ শতাংশ৷ সমগ্ৰ বছৰটোত মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন ১০.৩ শতাংশ হ্ৰাস হ’ব বুলি অৰ্থাৎ যোৱা বিত্তীয় বৰ্ষৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ পৰিমাণৰ পৰা ১০.৩ শতাংশ কমি যাব বুলি হিচাপ কৰিছে৷ প্ৰকৃততে ভাৰতৰ অৰ্থনীতিৰ বিকাশ কিছু পৰিমাণে অপৰিকল্পিত লকডাউনৰ প্ৰতিক্ৰিয়াৰ পৰা নিম্নগামী হৈছে৷ কিন্তু ২০১৮-১৯ বৰ্ষতে অৰ্থনীতিৰ বিকাশৰ নিম্নগামিতা বা অধঃপতনৰ প্ৰৱণতা আৰম্ভ হৈছিল৷ দেশত নব্য-উদাৰ অৰ্থনীতি প্ৰৱৰ্তনৰ দিন ধৰি কমেও অৰ্থনীতিৰ বিকাশ গড়ে সাত শতাংশ আছিল৷ ২০১৮-১৯ বিত্তীয় বৰ্ষতো দেশৰ জি ডি পিৰ বিকাশ ৬.১ শতাংশ হৈছিল আৰু ২০১৯-২০ত ৪.২ শতাংশলৈ বিকাশৰ হাৰ নামিছিল৷ ২০১৯-২০১ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত অৰ্থাৎ ২০২০ৰ জানুৱাৰীৰ পৰা মাৰ্চলৈ বিকাশৰ হাৰ ৩.২ শতাংশলৈ নামিছিল৷ এইবোৰ তথ্যই প্ৰতিফলিত কৰে যে মোদী চৰকাৰে কৰা দেশৰ অৰ্থনীতিৰ কু-পৰিচালনা তথা কৰ্প’ৰেট স্বাৰ্থবাহী অৰ্থনৈতিক নীতিৰ ফলস্বৰূপে অৰ্থনীতিৰ বিকাশ ক্ৰমে ক্ৰমে হ্ৰাস পাই আহিছিল; অৰ্থাৎ অৰ্থনীতিৰ মৌলিক বুনিয়াদটোক দুৰ্বল কৰি দিছিল বা ধ্বংস কৰি দিছিল৷ ক’ভিডৰ আগৰে পৰা অৰ্থনীতিৰ বিকাশৰ নিম্নগামিতা আৰম্ভ হৈছিল৷ 

বিমুদ্ৰাকৰণে বহুকোটি নিবনুৱাৰ সৃষ্টি কৰিছিল৷ অপৰিকল্পিত জি এছ টি কৰ ব্যৱস্থাই ক্ষুদ্ৰ-মজলীয়া উদ্যোগ আৰু ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ীলৈ সংকট কঢ়িয়াই আনিছিল৷ ক’ভিডৰ আগতেই দেশত মোদী অৰ্থনীতিয়ে ৪৫ বছৰৰ ভিতৰত অধিকতম নিবনুৱা সৃষ্টি কৰাৰ অভিলেখ স্থাপন কৰিছিল৷ ফলত জনসাধাৰণৰ অধিকসংখ্যকে আয়হীন হৈ যোৱাত দেশৰ বজাৰত উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ চাহিদা তীব্ৰ হাৰত হ্ৰাস পাইছিল আৰু ইয়াৰ প্ৰতিক্ৰিয়াত জি ডি পিৰ বিকাশ নিম্নগামী হৈছিল৷ ক’ভিডে হলা গছত কুঠাৰ মৰাৰ সুযোগ পালে৷ বৰ্তমান দেশৰ অৰ্থনীতিৰ মূল সমস্যা হ’ল বিনিয়োগহীনতা, নিবনুৱা সমস্যা আৰু বজাৰ চাহিদাহীনতা৷ বজাৰ চাহিদা সৃষ্টিৰ একমাত্ৰ উপায় হ’ল দেশৰ জনসাধাৰণৰ হাতত পইচা যোৱাৰ ব্যৱস্থা কৰা, যাতে তেওঁলোকৰ ক্ৰয় ক্ষমতা বৃদ্ধি হয়৷ মোদী চৰকাৰে ২০ লাখ কোটিটকীয়া আৰু দেৱালী উপলক্ষে ২.৬৫ লাখ কোটি টকাৰ উদ্দীপক পেকেজ ঘোষণা কৰিছে; কিন্তু দুয়োটা উদ্দীপক পেকেজে চৰকাৰী খৰচৰ পেকেজ নহয়, বেংকৰ ঋণৰ কিছুমান আঁচনিহে৷ প্ৰশ্নটো হ’ল– পুঁজিবাদী অৰ্থনীতিত মানুহৰ প্ৰয়োজন অনুযায়ী উৎপাদন নহয় সমাজবাদী অৰ্থনীতিৰ নিচিনা৷ পুঁজিপতিয়ে বা উৎপাদনকাৰীয়ে উৎপাদন কৰে বিক্ৰীৰ বাবে, বিনা পইচাই বিতৰণৰ বাবে নহয়৷ যদিও চৰকাৰে মহাত্মা গান্ধী কৰ্মসংস্থান নিশ্চয়তা আঁচনিত কিছু টকা দিছে, আজি দেশত মধ্যবিত্তকে ধৰি বৃহৎসংখ্যক লোকৰ আয় কৰাৰ সুযোগ নোহোৱা হৈছে, কাৰণ অধিকসংখ্যক লোক কৰ্মহীন হৈছে আৰু ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ী আৰু ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগীবোৰৰ ব্যৱসায়-বাণিজ্য বন্ধ হৈ গৈছে৷ সামগ্ৰিকভাৱে অৰ্থনীতিৰ কৰ্মসংস্থান সৃষ্টিকাৰী উৎসবোৰৰ ক্ৰিয়া-কৰ্ম বন্ধ হৈ গৈছে বা হ্ৰাস পাইছে৷ দেশৰ অৰ্থনীতি পুনৰুজ্জীৱিত কৰাৰ একমাত্ৰ উপায় হ’ল ৰাজহুৱা বিনিয়োগ৷ আন্তঃগাঁথনি খণ্ডকে ধৰি বিভিন্ন চৰকাৰী খণ্ডত বিনিয়োগ কৰিলে কৰ্মসংস্থান সৃষ্টি হ’ব আৰু জনসাধাৰণে আয় কৰিব পাৰিলে বজাৰ চাহিদাৰ সৃষ্টি হ’ব৷ বজাৰ চাহিদা বাঢ়িলে ব্যক্তিগত খণ্ডবোৰতো বিনিয়োগ বাঢ়িব, তেতিয়া ব্যক্তিগত খণ্ডবোৰো পুনৰুজ্জীৱিত হৈ তাতো কৰ্মসংস্থান সৃষ্টি হ’ব৷ মোদী চৰকাৰে ৰাজহুৱা খণ্ডত বিনিয়োগ কৰাৰ বিপৰীতে ৰাজহুৱা খণ্ডবোৰ পুঁজিপতিক বিক্ৰী কৰিবহে ধৰিছে৷ আনফালে মোদী চৰকাৰে ঘোষণা কৰিছে যে পূৰ্বৱৰ্তী চৰকাৰবোৰে বিশেষকৈ, নেহৰু-ইন্দিৰা চৰকাৰে দেশৰ বাবে একো কৰা নাই৷ কিন্তু পৰিহাসৰ কথা যে নেহৰু-ইন্দিৰা চৰকাৰে সৃষ্টি কৰা সম্পদবোৰো এতিয়া বিক্ৰী কৰিবলৈ ধৰিছে মোদীয়৷ মোদী চৰকাৰৰ এই নীতিত দেশত বিনিয়োগো বৃদ্ধি নহ’ব আৰু অৰ্থনীতিও পুনৰুজ্জীৱিত নহ’ব৷ মোদী চৰকাৰে সেইবাবেই অৰ্থনীতিৰ অধঃপতনৰ অভিলেখ স্থাপন কৰিব পাৰিছে৷