ধুমুহা আনিব নেকি বন্ধ খামে

আমাৰ অসম, ২১ জানুৱাৰী: ‘হুএভাৰ ইজ ট্ৰায়িং টু ব্ৰিং ইউ ডাউন ইজ অলৰেডী বিল’ ইউ৷’ এই বাক্যটোৰ পোনপটীয়া অৰ্থ হৈছে – তোমাক যি টানি আজুৰি তললৈ নমাবলৈ  অপচেষ্টা কৰিছে,- তেওঁ ইতিমধ্যে তলতেই আছে৷ আনৰ কথা নহয়, আজিৰ দিনটোত বিশেষভাৱে অসমত যিজন নমস্য সাহিত্যিক-কবি আটাইতকৈ প্ৰাসংগিক  আৰু সৰ্বাধিক চৰ্চিত, সদ্যপ্ৰয়াত সেই জ্ঞানপীঠ বঁটাপ্ৰাপক নীলমণি ফুকনকো এদিন কোনোবাই তললৈ টানি আজুৰি নমাবলৈ অপচেষ্টা কৰিছিল৷ কিন্তু অদৃষ্টই কবিৰ ভাগ্যৰেখা অন্যধৰণেৰে লিপিবদ্ধ কৰিছিল আৰু সেয়ে তেওঁক তলৰ পৰা টানিবলৈ চেষ্টা কৰাজন তলতে থাকি গ’ল আৰু কবি নীলমণি ফুকন আজিও তেওঁৰ অফুৰন্ত, অনিৰ্বচনীয় কাব্য কৃতিৰে দেশৰ সাহিত্যক্ষেত্ৰৰ এভাৰেষ্টত আৰোহণ কৰি তাতেই মৃত্যুৰ পাছতো স্থিতপ্ৰজ্ঞ হৈ ৰ’ল৷ আমৃত্যু কবি নীলমণি ফুকন যি উচ্ছতাত থিয় হৈ আছিল আৰু মৃত্যুৰ পাছত স্বৰ্গৰ পৰা তেওঁ দেখিবলৈ পোৱা চক্ৰান্তকাৰীজন বা কেইজন তেনেই বামন– বা লিলিপুট৷ কোনে কাব্যঋষিৰ বিৰুদ্ধে চক্ৰান্ত কৰিছিল সেয়া তেওঁ জীৱিত কালতে জানিছিল কিন্তু প্ৰকাশ কৰাৰ পৰা বিৰত আছিল৷ দীৰ্ঘ তদন্ত আৰু ব্যক্তিগত তথা আৰক্ষীৰ অনুসন্ধানৰ ফলত তেওঁ চক্ৰান্তকাৰীৰ নাম উদ্ধাৰ কৰিছিল যদিও সেই নাম তেওঁ মৃত্যুৰ পাছতহে প্ৰকাশ কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাই গৈছিল৷ এটা বন্ধ খামত তেওঁ চক্ৰান্তকাৰীৰ বিষয়ে সবিশেষ লিখিছিল আৰু সেই খামটো বন্ধ কৰি কাব্যঋষিয়ে সাংবাদিক-সাহিত্যিক নিত্য বৰাৰ হাতত জমা থৈছিল৷ খামটোৰ ওপৰত তেওঁ লিখিছিল– মই যোৱাৰ পাছতহে খামটো খুলিবা৷ বিশ্বাসটো ৰাখিবা৷ বৃহস্পতিবাৰে কাব্যঋষিৰ মৃত্যুৰ পাছত এতিয়া অনেকৰ মনত প্ৰশ্ন জাগিছে বন্ধ খামটো নিত্য বৰাই কেতিয়া খুলিব? অসমৰ ৰাইজে নীলমণি ফুকনৰ বিৰুদ্ধে চক্ৰান্ত কৰা ব্যক্তি বা ব্যক্তিসমষ্টিৰ নাম কেতিয়াকৈ জানিব? সেই খাম খুলিলেই অসমৰ সাহিত্য জগতত সৃষ্টি হ’ব পাৰে এক ভয়ংকৰ ধুমুহাৰ৷ অপ্ৰত্যাশিতভাৱে ওলাই আহিব পাৰে কোনো লব্ধপ্ৰতিষ্ঠ সাহিত্যিক, শিল্পী কিম্বা বুদ্ধিজীৱী অথবা কবিৰ নাম৷

যোৱা ১২ এপ্ৰিলত নীলমণি ফুকনক জ্ঞানপীঠ বঁটা প্ৰদান কৰা অনুষ্ঠানত যিখন স্মৰণিকা প্ৰকাশ হৈছিল সেই স্মৰণিকাত ‘আমাৰ অসম’ৰ মুখ্য সম্পাদক মনোজ কুমাৰ গোস্বামীয়ে ‘কবি নীলমণিৰ নাইটমেয়াৰ’ বুলি এটা প্ৰবন্ধ লিখিছিল৷ সেই প্ৰবন্ধত তেওঁ উল্লেখ কৰিছিল ’৮০ দশকৰ আৰম্ভণিত অসমৰ সাহিত্য ক্ষেত্ৰত আৰু ৰাজ্যৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ কবিগৰাকীৰ বিৰুদ্ধে সৃষ্টি হোৱা কলংকিত অধ্যায়ৰ৷ তাৰ পূৰ্বে দীৰ্ঘদিন এই বিষয়টো পাহৰণিৰ গৰ্ভত আছিল৷ এতিয়াৰ প্ৰজন্মৰ বহু সাংবাদিক আৰু সাহিত্যিকে এই ঘটনাটোৰ বিষয়ে প্ৰায় নাজানিছিলেই৷ অন্যান্য বহুতৰ বাবেও বিষয়টো পাহৰণিৰ গৰ্ভত নিমজ্জিত হৈছিল৷ কোৱা বাহুল্য মাথোঁ, মনোজ কুমাৰ গোস্বামীৰ সেই প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ হোৱাৰ লগে লগে সৃষ্টি হয় তীব্ৰ বিতৰ্কৰ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াত আপলোড কৰা সেই লিখনিয়ে তেতিয়াৰ পৰা এতিয়ালৈকে ৰাজ্যজুৰি তীব্ৰ চাঞ্চল্যৰ সৃষ্টি কৰি আছে৷ ৰাজ্যৰ সাংবাদিক-সাহিত্যিকৰ সৰহভাগেই এই বিষয়টোক লৈ তেতিয়া তীব্ৰ প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰাৰ লগতে এতিয়া ষড়যন্ত্ৰটো কোনো ৰচনা কৰিছিল সেই বিষয়টো জানিবৰ বাবে গভীৰ ঔৎসুকতা প্ৰকাশ কৰিছে৷ পিছে সেই ঔৎসুকতাৰ এতিয়াই অৱসান অচিৰেই ঘটিব৷ সেই ৰহস্য উন্মোচিত হ’ব কবিৰ অৱৰ্তমানত৷ স্বাভাৱিকতে আজিৰ দিনটোত সাংবাদিক-সাহিত্যিক নিত্য বৰাৰ হাতত জমা থকা সেই বন্ধ খামটো যেন এতিয়া অসমৰ অনুসন্ধিৎসু পাঠক, সাহিত্যিক, শিল্পী আৰু সাধাৰণ নাগৰিকৰ বাবে ‘পেণ্ডোৰাৰ বক্স৷’

কবি নীলমণি ফুকন তেতিয়া তেওঁৰ কাব্য জীৱনৰ মধ্যগগণত৷ এটাৰ পাছত এটা দুৰ্দান্ত কবিতাৰে নীলমণি ফুকনে অসমৰ কাব্যজগতক শীৰ্ষৰ পৰা শীৰ্ষলৈ আগবঢ়াই নি আছে৷ চনটো ১৯৭৪ ৷ সেইসময়তে  কবিৰ কাপৰ পৰা ওলাইছিল ‘টোপনিতো তেওঁ মোক খেদি ফুৰিছিল’ শীৰ্ষক এটা কবিতা৷ কবিয়ে লিখিছিল–টোপনিতো তেওঁ মোক খেদি ফুৰিছিলযতেওঁ বাৰু এতিয়া ক’ত আছেযআছেনে বাৰু তেওঁৰ মুখতযসেই উতলি পৰা এজোপা গছযওঁঠ দুখনত আছেনে বৈযপানী ৰঙা হোৱা দুখন নৈযআছেনে বাৰু তেওঁৰ দুচকুতযসেই দুটা ক’লা ঘোঁৰাযআজিও মোৰ নিতৌ নিশায কলিজা গছকি বয়৷ এই কবিতাটো প্ৰকাশ হোৱাৰ কিছুদিনৰ পাছত আমাৰ প্ৰতিনিধি নামৰ অধুনালুপ্ত আলোচনীখনৰ ১৯৭৪ চনৰ ৰঙালী বিহুৰ সংখ্যাত মৃদুপৱন বৰুৱা নামৰ অখ্যাত, অৰ্ধ কবিয়ে লিখিলে, নীলমণি ফুকনে ৰচনা কৰা এই কবিতাটো এটা বিদেশী কবিতাৰ নকল৷ কবিয়ে লিয়ন ফিলিপ কেমিন’ [১৮৩৪] নামৰ এজন স্পেইনৰ কবিৰ ‘নাইটমেয়াৰ’ নামৰ এটা কবিতাৰ পৰা নকল কৰি ‘টোপনিতো তেওঁ ...’ শীৰ্ষক কবিতাটো ৰচনা কৰিছে৷ লগে লগে ৰাজ্যজুৰি হুলস্থূলৰ সৃষ্টি হ’ল৷ তেতিয়া ৰাজ্যৰ অতি জনপ্ৰিয় সেই আলোচনীখন সম্পাদনা কৰিছিল ভূপেন হাজৰিকাই৷ অৱশ্যে হাতে-কামে আলোচনীখনৰ সম্পাদনাৰ কাম সম্পন্ন কৰিছিল মূলতঃ সাংস্কৃতিক সাংবাদিক পৱিত্ৰ  কুমাৰ ডেকাই৷  তেওঁ আমাৰ প্ৰতিনিধিৰ এটা বিশেষ শিতানৰ সম্পাদনাৰ দায়িত্ব দিছিল সাংবাদিক নিত্য বৰাক৷ কবি নীলমণি ফুকন কুম্ভীলক বৃত্তিত জড়িত হৈ পৰা বুলি মৃদুপৱন বৰুৱা নামৰ যিজন অখ্যাত অৰ্ধ কবিয়ে চিঠিখন লিখিছিল সেই অংশৰ সম্পাদনাৰ দায়িত্বত আছিল নিত্য বৰা৷ সেই চিঠিখনত কোৱা হৈছিল ‘ইকো’ নামৰ কেৰালাৰ কোচিন চহৰৰ কই ৰোডৰ পৰা প্ৰকাশ পোৱা এখন আলোচনীত নাইটমেয়াৰ নামৰ উক্ত কবিতা প্ৰকাশ পাইছিল আৰু সেই কবিতাটোকে নীলমণি ফুকনে নকল কৰা বুলি অভিযোগ কৰি আমাৰ প্ৰতিনিধিত প্ৰকাশ কৰা হৈছিল৷ আলোচনীখন বিজয়ৱাড়াৰ ৰাঘবন নামৰ এটা ছপাশালত ছপা কৰা বুলি উল্লেখ আছিল৷ এই বিষয়টো  প্ৰকাশ হোৱাৰ লগে লগে ৰাজ্যজুৰি অস্বাভাৱিক হুলস্থূলৰ সৃষ্টি হ’ল৷ কবি নীলমণি ফুকন ভাগি পৰিল৷ তেওঁৰ গুণগ্ৰাহী পাঠকো অসন্তুষ্ট আৰু ততোধিক স্তম্ভিত হৈ পৰিল৷ পিছে এই ঘটনাত হতোদ্যম নহৈ কবি নীলমণি ফুকন তেতিয়াৰ গুৱাহাটীৰ আৰক্ষী অধীক্ষক কে পি এছ গিলৰ কাষ চাপিল আৰু তেওঁক এই বিষয়টোৰ অনুসন্ধান কৰিবলৈ অনুৰোধ জনালে৷ ছুপাৰ কপ হিচাপে খ্যাত গিলক কবিয়ে এটা কথা নিশ্চিত কৰিলে যে তেওঁ কবিতাটো নকল কৰা নাই সেয়া সত্য৷ সেই সত্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই তেওঁ অনুসন্ধান কৰক৷ কে পি এছ গিলে তেতিয়াৰ দিনৰ যোগাযোগৰ যথেষ্ট সীমাবদ্ধতাৰ মাজত থাকিও অনুসন্ধান কৰিলে আৰু তেওঁৰ তৎপৰতাত ধৰা পৰিল ইকো নামৰ কোনো আলোচনী ভাৰতৰ পৰা প্ৰকাশিত নহয় থিক তেনেদৰে কেৰালাৰ কই ৰোড নামৰ কোনো স্থানৰ পৰা  তেনে আলোচনী কেতিয়াও ওলোৱা নাই আৰু বিজয়ৱাড়াত ৰাঘবন নামৰ কোনো ছপাশালো নাই৷ অনুসন্ধানত এইটোও ওলাল যে গুৱাহাটৰে এটা ছপাশালত কোনোবা এখন বাতৰি কাকতৰ ছপাশালৰ পৰা ৰঙচুৱা কাগজ আনি এই আলোচনীখনৰ কেইটামান কপি ছপা কৰা হৈছে৷ ছপা কৰা আলোচনীখন যে পুৰণি সেয়া বুজাবলৈ ষড়যন্ত্ৰকাৰীয়ে আলোচনীখন কিছুদিন ধোৱাচাঙৰ ওপৰতো তুলি ৰাখিলে৷ তদুপৰি অনুসন্ধানত ধৰা পৰিল লিয়ন ফিলিপ নামৰ কোনো স্পেনিছ কবি নাই আৰু নাইটমেয়াৰ নামৰ কোনো কবিতাও কোনোকালে কোনোও লিখা নাই৷ তেতিয়া অনুসন্ধানৰ ফলাফলৰ বিষয়ে বিজ্ঞাপন আকাৰে গুৱাহাটীৰ পৰা প্ৰকাশিত এখন প্ৰাচীন সংবাদ পত্ৰত কবি নীলমণি ফুকনে নিজে ধন ভাঙি বিজ্ঞাপন দি সমস্ত বিষয়টো অৱগত কৰিলে৷ তদুপৰি গুৱাহাটীৰ ভগৱতী প্ৰসাদ বৰুৱা ভৱনত ১৯৭৪ চনৰ ৮ ছেপ্টেম্বৰত  এখন নাগৰিক সভা অনুষ্ঠিত হ’ল, য’ত গন্য-মান্য সাহিত্যিক উপস্থিত থাকি এই ভয়ংকৰ জালিয়াতিক গৰিহণা দিলে আৰু কবি নীলমণি ফুকন যে কুম্ভীলক বৃত্তিত জড়িত নহয় সেই বিষয়ে সকলোৱে সাহসৰে নিজৰ মত প্ৰকাশ কৰিলে৷ এই ঘটনাৰ পাছত কবি মানসিকভাৱে ইমানেই ভাগি পৰিছিল যে তেওঁ কবিতা লিখাৰ কথাই বাদ দিবলৈ বিচাৰিছিল৷  

পৰৱৰ্তী সময়ত ২০০৪ চনত ২৫ জুনত সাংবাদিক নিত্য বৰাই এই সন্দৰ্ভত সবিশেষ জনাই এটা প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ কৰিলে আৰু কি পৰিস্থিতিত তেওঁ সেই ৰচনাখন বা চিঠিখন আমাৰ প্ৰতিনিধিত প্ৰকাশ কৰিবলগীয়া হৈছিল সেই সন্দৰ্ভত সবিশেষ লিখিলে৷ তেওঁ জনোৱা অনুসৰি যিসময়ত তেওঁৰ হাতত ইকো নামৰ আলোচনীখন পৰিছিল আৰু একেলগে নীলমণি ফুকনৰ কবিতাটোও দিয়া হৈছিল, তেতিয়া তেওঁ দুয়োটা কবিতা পঢ়ি ইংৰাজীৰ পৰা নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ কবিতাটো অনুবাদ কৰা বুলি পতিয়ন গৈছিল৷ অন্ততঃ পতিয়ন যাব পৰাকৈ সেই দুয়োটা তথ্য যথেষ্ট আছিল৷ অৱশ্যে তাৰ বহু বছৰ পূৰ্বে সেই ষড়যন্ত্ৰৰ বিষয়ে অসমৰ সাহিত্য জগতৰ প্ৰায় সকলোৱেই অৱগত হৈছিল৷ আধা কেচেলুৱা কোনোবা কবি আৰু কোনোবা অৰ্ধ কবিয়ে অসমৰ আগশাৰীৰ কোনো সাহিত্যিক বা কবিৰ স্তাবক বা চেলা হৈ এই ষড়যন্ত্ৰত ভাগ লৈছিল৷ ২০০৪ চনত নিত্য বৰাই যেতিয়া সম্পূৰ্ণ ঘটনাটোৰ বিষয়ে প্ৰকাশ কৰিলে, তেতিয়া কবি নীলমণি ফুকনে তাৰ দুমাহমানৰ পাছত নিত্য বৰাৰ হাতত বন্ধ খামৰ ভিতৰত এখন চিঠি দিলে৷ লগতে কবি নীলমণি ফুকনে জনাইছিল– সেই চিঠিখন যাতে কবিৰ অবৰ্তমানতহে খোলা হয়৷ কবিয়ে সেই সন্দৰ্ভত বিশেষ একো মুকলিকৈ প্ৰকাশ কৰা নাছিল৷ কিন্তু তেওঁৰ পুত্ৰ অমিতাভ ফুকনে আমাৰ অসমত লিখা ‘মই দেখা নীলমণি’ নামৰ এলানি প্ৰবন্ধত উল্লেখ কৰিছিল, খুউব সম্ভৱতঃ তেওঁৰ পিতৃয়ে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে হোৱা ষড়যন্ত্ৰৰ গুৰি কোন সেই বিষয়ে ভালদৰে জানে৷ কিন্তু তেওঁ জীৱিতকালত সেই সন্দৰ্ভত কাকো ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম প্ৰকাশ কৰিবলৈ ইচ্ছা কৰা নাই৷ সেয়ে তেওঁ ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰি নিত্য বৰাৰ হাতত বন্ধ খামৰ ভিতৰত সকলো তথ্য ৰাখি গৈছে৷ যেন এয়া কবি নীলমণি ফুকনৰ ইচ্ছাপত্ৰহে, কিয়নো সেই পত্ৰ খোলাৰ অনুমতি আছিল কবিৰ অবৰ্তমানত৷ অৰ্থাৎ কবি যেতিয়া ইহজগতত নাথাকিব তেতিয়াহে অসমৰ উৎসুক লোকে জানিব পাৰিব, ১৯৭৪ চনত কবি তেওঁৰ কাব্যিক জীৱনৰ মধ্যগগণত থাকোতে কোনে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে এই ভয়ংকৰ ষড়যন্ত্ৰ ৰচনা কৰিছিল৷ কবি নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ জীৱন কালত সেইজন ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে প্ৰকাশ কৰিবলৈ ইচ্ছা কৰা নাছিল৷ মিতভাষী, স্বভাৱগতভাৱে সৎ নীলমণি ফুকনে বিতৰ্কও বিচৰা নাছিল তেওঁৰ বৰ্তমানত যি ৰহস্য আছে, তেওঁৰ বৰ্তমানত সেয়া ৰহস্য হৈয়েই থাকক৷ তেওঁৰ অৱৰ্তমানতহে উন্মোচিত হওক অসমৰ সাহিত্যক্ষেত্ৰত সংঘটিত এই কলংকিত অধ্যায়৷

নিত্য বৰাই এই বন্ধ খামটো কেতিয়া খুলিব বুলি শুকুৰবাৰে তেওঁক প্ৰশ্ন কৰাত নিৰ্দিষ্ট দিনৰ বিষয়ে উল্লেখ নকৰিলে৷ একাংশ সংবাদ মাধ্যমত কবিৰ মৃত্যুৰ দুদিনৰ পাছত খামটো খুলিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়া আছিল বুলি প্ৰকাশ পালেও নিত্য বৰাই সেই দাবী নাকচ কৰিছে৷ তেওঁ কয়– বন্ধ খামটো খোলাৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট দিন কবিয়ে দি যোৱা নাই৷ কেইদিনমানৰ ভিতৰতে মই এই খামটো খুলিম৷ সম্ভৱতঃ কবিৰ মৃত্যুৰ অষ্টমৰ পৰা দশম দিনৰ ভিতৰত সেই ৰহস্য উন্মোচিত কৰা হ’ব৷ অসমৰ সংবাদ মাধ্যমক মই দুই-এদিনৰ ভিতৰতে বন্ধ খামটো খোলাৰ দিনটো নিৰ্দিষ্টভাৱে জনাম৷ খামটো খোলাৰ সময়ত মই সাংবাদিকক নিমন্ত্ৰণ জনাম আৰু তেওঁলোকৰ সন্মুখত ৰাজহুৱাকৈ খামটো খুলিম৷ কোনো বুদ্ধিজীৱী বা সাহিত্যিকক মই খামটো খোলাৰ সময়ত উপস্থিত থাকিবলৈ আমন্ত্ৰণ নজনোৱাৰ সিদ্ধান্ত লৈছো৷ এই বিষয়টো নিৰপেক্ষ সাংবাদিকৰ জৰিয়তেই ৰাইজৰ মাজলৈ যোৱাটোৱেই শ্ৰেয়৷ আশা কৰিছে দীৰ্ঘদিনৰ পাছত অসমৰ সাহিত্য জগতৰ এটা ভয়ংকৰ ষড়যন্ত্ৰ আৰু গভীৰ ৰহস্যৰ সমাধান ঘটিব৷ য’ত সেই ৰহস্য সোমাই আছে সেই পেণ্ডোৰাৰ বক্স এতিয়াও অক্ষত৷