নীলমণিৰ চিঠিত নাই ‘নাম’, আছে অভিমান

আমাৰ অসম, ৪ ফেব্ৰুৱাৰী:  নিজৰ কাব্য প্ৰতিভাক অযুত বিপদসংকুল পৰিস্থিতিৰ মাজতো দেশৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ স্তৰলৈ কঢ়িয়াই নিয়াৰ সময়ত যিদৰে নিজৰ জীৱনচৰ্যাক পৰিশীলিত, অবিতৰ্কিত আৰু সাধাৰণ কৰি ৰাখিছিল, ঠিক অনুৰূপভাৱে নিজৰ বিৰুদ্ধে ৰচিত হোৱা ঘৃণনীয় ষড়যন্ত্ৰৰ মূল হোতা বা হোতাসকলৰ বিৰুদ্ধেও কাব্যঋষি নীলমণি ফুকন সংযমী হৈয়েই ৰ’ল৷ সম-সাময়িক  কবি-সাহিত্যিক আৰু অনুজ শিক্ষাবিদ তথা সাংবাদিকে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে ৰচনা কৰা ভয়ংকৰ ষড়যন্ত্ৰৰ বিষয়ে আৰু ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে তেওঁ জীৱনকালতে সকলো জানিলে৷ যিকেইজনৰ ষড়যন্ত্ৰৰ ফলত জীৱনটো জগা কাঠ যেন হৈছিল, সহ্য কৰাটো ভয়ংকৰ যন্ত্ৰণাদায়ক হৈছিল আৰু কবিতাও শেষ হৈ গৈছিল– সেই ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম স্পষ্ট ভাষাত উচ্ছাৰণ নকৰিলে কবি নীলমণি ফুকনে৷ তেওঁ ক’লে, সহিলে সম্পদ৷ কবিয়ে সকলো যন্ত্ৰণা সহ্য কৰিলে কিন্তু সমান্তৰালভাৱে প্ৰতিবাদো কৰিলে, নিজস্ব আৰু আৰক্ষীৰ অনুসন্ধানেৰে ষড়যন্ত্ৰকাৰী কোন তাকো জানিলে, কিন্তু পোনপটীয়াকৈ কৈ থৈ নগ’ল ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম৷ ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁ দি গ’ল বহু ইংগিত, য’ত নাম নাই কিন্তু আছে অভিমান৷ তাতেই প্ৰকাশ হ’ল কবিৰ মহত্ব৷ অন্ততঃ তেওঁৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্ৰ কৰা, তেওঁৰ কাব্য প্ৰতিভাক আটাইতকৈ সৃজনীশীল সময়ত ধবংস কৰি দিবলৈ চেষ্টা চলোৱা ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰকেইজনৰ স্বআৰ্জিত ভাৱমূৰ্তি, ৰাজ্যৰ অগণন পাঠক-গুণমুগ্ধৰ পোৱা সন্মান নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ ১৮ বছৰে অপ্ৰকাশিত চিঠিৰ জৰিয়তে ধুলিৰ সৈতে মিলাই নিদিলে৷ ১৯৭৪ চনত হোৱা ভয়ংকৰ ষড়যন্ত্ৰৰ বিষয়ে তেওঁ পুনৰ ২০০৫ চনত এখন চিঠি লিখিবলগীয়া হৈছিল ঘটনাৰ পটভূমি জনাই আৰু তেতিয়াও অন্ত নপৰা ষড়যন্ত্ৰ বা ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ পুনৰ আক্ৰমণ তথা আত্মৰক্ষাৰ শৃংখল অব্যাহত থকা দেখি৷ প্ৰদীপ আচাৰ্যই ঘটনাৰ ১৯ বছৰৰ পাছত পুনৰ নীলমণি ফুকনৰ ‘টোপনিতো তেওঁ মোক খেদি ফুৰিছিল’ শীৰ্ষক কবিতাটোত স্পেনিছ কবি কেমিনোৰ প্ৰভাৱ পৰা বুলি লিখাৰ ফলতে কবি নীলমণি ফুকনে পুনৰ প্ৰতিবাদ কৰিবলগীয়া হৈছিল৷ কিন্তু কৌশলী চক্ৰান্তৰে সেই প্ৰতিবাদ অৰণ্যৰোদনত পৰিণত কৰা হ’ল৷ তাৰেই ফলশ্ৰুতিত তেওঁ এখন ৪ পৃষ্ঠাৰ চিঠি লিখিছিল আৰু সেই চিঠি তেওঁ আমৃত্যু নুখুলিবলৈ অনুৰোধ জনাই সাংবাদিক-সাহিত্যিক নিত্য বৰাৰ হাতত জমা থৈছিল৷ কবিৰ মৃত্যুৰ পাছত আজি শুকুৰবাৰে নিত্য বৰাই সাংবাদিকৰ সন্মুখত খোলা চিঠিখনত ১৯৭৪ চনৰ ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম নাছিল, আছিল অভিমান৷ তেওঁ মূলতঃ এই চিঠিখনত ১৯৯৩ চনত হোমেন বৰগোহাঞিৰ সম্পাদনাত প্ৰকাশিত ‘অসমীয়া সাহিত্যৰ বুৰঞ্জী’ত প্ৰদীপ আচাৰ্যই লিখা ‘অসমীয়া কবিতাৰ কুৰিটা বছৰ’ প্ৰবন্ধত পুনৰ নীলমণি ফুকনক কুম্ভিলক বৃত্তিৰ অপযশ দিয়াৰ উত্তৰহে দিলে৷ তেতিয়াও যে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্ৰৰ শৃংখল অব্যাহত আছিল তাকো জনালে এই চিঠিত৷ সেইবাৰ তেওঁ বাৰম্বাৰ সেই প্ৰবন্ধৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিও যে সফল নহ’ল, লিখক-সম্পাদকৰ পৰা কোনো সঁহাৰি আৰু সমৰ্থন নাপালে সেয়া লিপিবদ্ধ কৰি থৈ গ’ল এই চিঠিত– অৱশ্যেই সীমাহীন অভিমানেৰে৷ 

১৯৭৪ চনৰ ষড়যন্ত্ৰৰ বিষয়ে তেওঁ যি সামান্য কথা চিঠিখনত উল্লেখ কৰিছে, তাত তেওঁ লিখিছে– ‘পৱিত্ৰ ডেকাই ক’ব পাৰে কোনে দিছিল তেওঁক ‘ইকো’খন৷ আজি ৩০ বছৰৰ পাছত তেওঁলোক কোন আছিল, জানিবা কি লাভ৷ তেওঁলোকে নিজেই নিজক সোধক, কি তাড়নাত, কি উন্মাদনাত মতলীয়া হৈ এনে দুষ্কৰ্ম কৰিছিল৷ কি লাভ হ’ল তাৰ পৰা অসমীয়া সমাজৰ, সাহিত্যৰ, কবিৰ কবিতাৰ আৰু সেই কু-চক্ৰী দুৰ্জনসকলৰ’৷ উল্লেখ্য ‘আমাৰ প্ৰতিনিধি’ৰ মুখ্য সম্পাদক ভূপেন হাজৰিকা আছিল যদিও সম্পাদকৰ দায়িত্ব বহন কৰিছিল সাংবাদিক পৱিত্ৰ ডেকাই৷ ইতিমধ্যে তেওঁৰ দেহাৱসান ঘটিছে৷ অৱশ্যে নীলমণি ফুকনে এই চিঠিখন লিখাৰ সময়ত তেওঁ জীয়াই আছিল আৰু নীলমণি ফুকনৰ বিশ্বাস আছিল প্ৰত্যেকজন ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে পৱিত্ৰ ডেকাই জানে৷ উল্লেখ্য যে কবিয়ে তেওঁৰ চিঠিখনত ১৯৭৪ চনত তেওঁৰ বিৰুদ্ধে কৰা দুষ্কাৰ্যৰ ষড়যন্ত্ৰকাৰী ‘দুজনমানৰ নাম শুনিছিলো, কোৱা-চিলাৰ মুখে শুনা৷ শুনা কথাহে, সঁচা-মিছাৰ নিশ্চয়তা নাই বুলি উল্লেখ কৰিছে৷ 

পিছে নিজৰ চিঠিখনত কবি নীলমণি ফুকনে ঘাইকৈ ১৯৯৩ চনত প্ৰদীপ আচাৰ্যই লিখা ‘অসমীয়া কবিতাৰ কুৰিটা বছৰ’ শীৰ্ষক যি প্ৰবন্ধৰ সবিশেষ উত্তৰ দিছে তাতে তেওঁ ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে প্ৰচ্ছন্ন ইংগিত দি গৈছে৷ প্ৰসংগতঃ ষড়যন্ত্ৰৰ সময়ত তেওঁৰ পক্ষত থিয় হৈছিল ভবেন বৰুৱা, ভবেন্দ্ৰ নাথ শইকীয়া, মুনীন বৰকটকী, সত্যেন্দ্ৰ নাথ শৰ্মা, বীৰেন্দ্ৰ কুমাৰ ভট্টাচাৰ্যকে ধৰি কবিয়ে বৰ্ণনা কৰা মতে গুৱাহাটীৰ সাৰস্বত সমাজখন৷ কিন্তু সেই সময়ত ৰাজ্যৰ প্ৰথিতযশা এজন কবিৰ সৈতে এই বিষয়টো লৈ মুখামুখি হওতে তেওঁ নীলমণি ফুকনক সমৰ্থন জনোৱা দূৰৰে কথা ‘লেট ভবেন বৰুৱা টু ডিফেণ্ড ইউ’ বুলি বিমুখ কৰিছিল৷ তাৎপৰ্যপূৰ্ণভাৱে প্ৰদীপ আচাৰ্যই পুনৰ কবিক অভিযুক্ত কৰাৰ উত্তৰ কবি নীলমণি ফুকনে তেওঁক মুখামুখিকৈ সোধোতেও তেওঁ উত্তৰ নিদি ফালৰি কাটি প্ৰায় পলায়ন কৰা বুলি চিঠিখনত উল্লেখ কৰা হৈছে৷ সেই সময়তে কবি নীলমণি ফুকনক নৱকান্ত বৰুৱাই হতাশ কৰি কৈছিল– তেওঁ ক’ৰবাত এই কবিতাটো পঢ়িছে৷ ক’ত পঢ়িছে সোধাত তেওঁ ক’ৰবাত পঢ়িছো বুলি মন্তব্য কৰিলে৷ ক’ত পাইছে সেয়া আৰু নক’লে৷ অৱশ্যে কবি নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে ৰচিত ষড়যন্ত্ৰৰ প্ৰতিবাদ কৰাৰ বিষয়টো চিঠিত উল্লেখ কৰি গৈছে৷ 

ইপিনে নীলমণি ফুকনৰ পুত্ৰ অমিতাভ ফুকনৰ সৈতে হোৱা বাৰ্তালাপত তেওঁ কয়– ‘দেউতাই লিখি থৈ যোৱা চিঠিখনত আচলতে ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম আছে৷ বহুতেই ছ’চিয়েল মিডিয়াত চিঠিখনত একো নাই বুলি কৰা মন্তব্য শুনি আমি ক্ষুণ্ণ হৈছোঁ৷ যি চিঠিখন হৃদয়ংগম কৰিব পাৰিব আৰু উপলব্ধি কৰিব পাৰিব তেওঁলোকে ষড়যন্ত্ৰকাৰী কোন আছিল সেয়া বুজি পাব৷’ তেওঁ পুনৰ কয়– ‘চিঠিত নাম উল্লেখ থকা এজন এতিয়াও জীৱিত আছে৷ তেওঁ কওক– এই ষড়যন্ত্ৰ কোনে কোনে কৰিছিল৷  তেওঁ প্ৰকাশ কৰক ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম৷ সেই সময়ত আমি অতি সন্ত্ৰস্ত হৈ কটাবলগীয়া হৈছিল৷ আনকি আমাৰ দুৱাৰমুখত থকা পাণ-দোকানতো কোনোবাই আহি আমাৰ ঘৰলৈ আঙুলিয়াই কৈ গৈছিল, এই ঘৰটোত এজন চোৰ কবি থাকে৷ মোৰ মায়ে এতিয়াও সেই সন্ত্ৰাসিত সময়ৰ কথা কৈ থাকে৷ আনকি আমি ভয়ত ঘৰৰ দুৱাৰো খুলিব নোৱাৰা হৈছিলো৷ কিয়নো দেউতাই আমাক বাধা দিছিল৷ কোনোবাই হয়তো আমাৰ অপকাৰ কৰিব পাৰে৷ সেই ভয়ে আমাক খেদি ফুৰিছিল৷ আমি জীৱনকালত সেই ঘটনা পাহৰিব নোৱাৰো৷’