ৰাজনীতিৰ অলিয়ে-গলিয়ে [৪]
ডেনমাৰ্কৰ বিখ্যাত পদাৰ্থ বিজ্ঞানী নীল্ছ বৰৰ ঘৰৰ সন্মুখৰ দুৱাৰত হৰ্ছ শ্বু [Horse Shoe] এডাল ওলোমাই ৰাখিছিল৷ এটা অন্ধবিশ্বাস আছিল যে হৰ্ছ শ্বুৱে সৌভাগ্য কঢ়িয়াই আনে৷ নীল্ছ বৰক এজন বন্ধুৱে যেতিয়া সুধিলে, ইমান ডাঙৰ বিজ্ঞানী হৈ এইধৰণৰ কথা বিশ্বাস কৰে কিয়?
একেবাৰে বিশ্বাস নকৰোঁ! নীল্ছ বৰৰ উত্তৰ– কিন্তু কি জানে, বিশ্বাস নকৰিলেও হেনো হৰ্ছ শ্বুডালে সৌভাগ্য কঢ়িয়াই আনে!
আমাৰ সমাজত বিভিন্ন বিশ্বাস, অন্ধবিশ্বাস বা কুসংস্কাৰ সুলভ, হয়তো আমি কোনোৱেই এইবোৰৰ পৰা সম্পূৰ্ণ মুক্ত নহয়৷ মই নিজকে অজ্ঞেয়বাদী [agnostic] বুলি দাবী কৰিলেও টানত পৰিলে ৰাম নাম লওঁ, মনত দুখ পাব বুলি এতিয়াও আঙুলিত মায়ে দিয়া গোমেদৰ আঙঠি এটা পিন্ধি আছোঁ৷
এমাহতকৈও কম সময়ৰ বাবে অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰী হোৱা ডাঃ ভূমিধৰ বৰ্মনৰ ওপৰত আলফাই তিনিবাৰকৈ প্ৰাণঘাতী আক্ৰমণ চলাইছিল৷ এবাৰ তেওঁ গাড়ীৰ তলত সোমাই বাচিছিল, এবাৰ পথাৰলৈ দৌৰি গৈ বোকাত সোমাই বাচিছিল... নিজৰ নিৰাপত্তাৰক্ষী কেইবাজনেও আলফাৰ ধাৰাসাৰ গুলীত প্ৰাণ হেৰুৱালেও বৰ্মন বাৰে বাৰে অলৌকিকভাৱে ৰক্ষা পৰিছিল৷ ক’ৰবাত কেতিয়াবা লগ পালে মেডিকেলৰ স্নাতক বৰ্মনে আমাক প্ৰায়েই কৈছিল, ‘বীৰা’কেইটাইহে মোক বচাই ৰাখিছে, বুজিছে৷ সিহঁতৰ বাবে কোনেও মোক একো কৰিব নোৱাৰে৷ কি এই মহাশক্তিধৰ বীৰা, কেনেকৈনো ডাঃ বৰ্মনে তেওঁলোকক প্ৰতিপাল কৰি আছে, আমি বুজা নাছিলোঁ৷ কিন্তু বুজিছিলোঁ যে দীৰ্ঘদিনৰ স্বাস্থ্যমন্ত্ৰী ভূমিধৰ বৰ্মন নিশ্চিত এই অদৃশ্য-অলৌকিক-অবিনশ্বৰ কেইটামান ‘প্ৰেতে’ সদায় তেওঁক বেমাৰ-আজাৰ, অপকাৰ-আক্ৰমণৰ পৰা ৰক্ষা কৰি আহিছে৷ এই বিশ্বাসক কু-সংস্কাৰেই কওক বা অন্ধবিশ্বাস বুলিয়েই কওক, ডাঃ বৰ্মনৰ কিন্তু ইয়াক লৈ কোনো বিবেক দংশন নাছিল৷
ডাঃ বৰ্মন বাৰু পুৰণিকলীয়া মানুহ, আজিৰ নতুন প্ৰজন্মৰ বা আধুনিক ৰাজনীতিত থকাসকলৰ বিভিন্ন বিশ্বাস আৰু কু-সংস্কাৰো কিন্তু চমক লগা৷ আজিকালি দিল্লী বা মুম্বাইৰ পৰা অসমলৈ আহিলে বিমানত দুই-এজন বহিঃৰাজ্যৰ জ্যোতিষী বা পূজাৰীক লগ পোৱা যায়েই৷ তেওঁলোক আহে বিভিন্ন ৰাজনৈতিক নেতাৰ হৈ যাগ-যজ্ঞ কৰিবলৈ বা তেওঁলোকৰ ভাগ্য গণনা কৰিবলৈ৷ তেওঁলোকক ভিভিআইপি আতিথ্য দিয়াও হয়৷ তদুপৰি আজিৰ মন্ত্ৰী-নেতাসকলে নিয়মীয়াকৈ অসমৰ বাহিৰৰ মঠ-মন্দিৰত বিশাল আয়োজনেৰে পূজা-পাৰ্বণ কৰে৷ অসমৰ নামঘৰ-মন্দিৰসমূহ দুৰ্বল হৈ গৈছে, লক্ষ্য আৰু অভীপ্সা পূৰণৰ বাবে আজি অধিক ‘জাগ্ৰত’ দেৱ-দেৱীৰ প্ৰয়োজন হৈছে৷ অসমৰ এজন শীৰ্ষস্থানীয় বিজেপি নেতাই এজন পীৰৰ আশীৰ্বাদ ল’বলৈ প্ৰায়েই বাংলাদেশলৈ যায়৷ এইখিনি কথা অৱশ্যে মই কাৰো ধৰ্ম বা বিশ্বাসত আঘাত দিবলৈ লিখা নাই; আচলতে ৰাজনীতিয়েই নহয়, আজিৰ আধুনিক মানুহৰ জীৱনত উচ্ছাকাংক্ষা আৰু অনি(য়তাই যুগপৎ যিদৰে ক্ৰিয়া কৰি থাকে, এনে বিশ্বাসৰ আশ্ৰয় লোৱা অধিক প্ৰয়োজন হৈ পৰে৷ আচৰিত হ’ব লগা একো নাই, সেয়ে আজি সংসদ বা বিধানসভাতকৈ মঠ-মন্দিৰ-মছজিদৰ চৌহদতহে ৰাজনীতিৰ দিক্ নিৰ্দেশ হয়৷
ভাৰতৰ ৰাজনীতিত এই পৰম্পৰাটো অৱশ্যে বহু পূৰ্বৰ৷ ইন্দিৰা গান্ধীৰ সময়ত গডমেন ধীৰেন্দ্ৰ ব্ৰহ্মচাৰী আছিল জ্যেষ্ঠ কেবিনেট মন্ত্ৰীতকৈও শক্তিশালী; তেওঁক এছক’ৰ্ট-পাইলট আনকি ছাউথ এভিনিউত চৰকাৰী ঘৰো দিয়া হৈছিল৷ চৰকাৰৰ বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত প্ৰভাৱান্বিত কৰিছিল ধীৰেন্দ্ৰ ব্ৰহ্মচাৰীয়ে৷ ইন্দিৰা গান্ধীৰ বেডৰূমতো প্ৰৱেশৰ অধিকাৰ পাইছিল ব্ৰহ্মচাৰীয়ে৷ ঘনিষ্ঠতা এই পৰ্যায় পাইছিলগৈ যে ছফুটতকৈও অধিক ওখ, সদায় একবস্ত্ৰ পৰিধান কৰি থকা ধীৰেন্দ্ৰ ব্ৰহ্মচাৰীৰ সৈতে ইন্দিৰাৰ ‘অন্য সম্পৰ্ক’ থাকিব পাৰে বুলিও সন্দেহ কৰিছিল বহুতে৷ ব্ৰহ্মচাৰীৰ ৰোষত পৰিলে ইন্দিৰাৰ কেবিনেট মন্ত্ৰীৰো দপ্তৰ সলনি হৈ গৈছিল বা চাকৰিয়েই গৈছিল৷ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দৰ গুজৰালে তেওঁৰ ‘মেটাৰ্ছ অৱ ডিছ্ক্ৰিচন’ নামৰ আত্মজীৱনীত লিখিছে যে তেওঁ নিৰ্মাণ আৰু আৱাসমন্ত্ৰী হৈ থকা কালত দিল্লীৰ যন্তৰ মন্তৰৰ সমীপত ব্ৰহ্মচাৰীয়ে বিচৰা মতে মাটি আবণ্টন নিদিয়াত কিদৰে গডমেনজনে তেওঁক ধমকিয়াইছিল আৰু তথাপি গুজৰালে চৰকাৰী মাটি দিবলৈ অমান্তি হোৱাত তেওঁক দপ্তৰৰ পৰাই আঁতৰাই দিছিল৷ তদানীন্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীক এই সন্দৰ্ভত গুজৰালে বিশদভাৱে জনাওঁতে নীৰৱ হৈ ৰৈছিল ইন্দিৰা৷ গডমেন ব্ৰহ্মচাৰীৰ নিজা চাৰি-পাঁচখন এৰোপ্লেন আছিল৷ এই এয়াৰক্ৰাফ্টবোৰেৰে ব্ৰহ্মচাৰী অ’লৈ-ত’লৈ গৈছিল আৰু ইন্দিৰা-পুত্ৰ সঞ্জয় গান্ধীক বিমানচালনাৰ অনুশীলন কৰিবলৈ দিছিল৷ ইন্দিৰাৰ বান্ধৱী ডৰথী নৰমেনে তেওঁৰ কিতাপ ‘ইন্দিৰা গান্ধীঃ লেটাৰ্ছ টু এন এমেৰিকান ফ্ৰেণ্ড’ত লিখিছে– ইন্দিৰাই প্ৰায়ে মোক জনাইছিল যে খুব সুদৰ্শন এজন যোগগুৰুৱে [ধীৰেন্দ্ৰ ব্ৰহ্মচাৰী] মোক যোগ শিকায়! এদিন বতৰ বেয়া থকা সত্ত্বেও পাইলটৰ আপত্তি নামানি বিমান উৰাবলৈ ব্ৰহ্মচাৰীয়ে বাধ্য কৰোৱাৰ পাছত বিমানখন দুৰ্ঘটনাত পতিত হৈ মহাপ্ৰতাপী গডমেনজনৰ মৃত্যু হয়৷ কাকতালীয়ভাৱে একেদৰেই বিমান দুৰ্ঘটনাত মৃত্যু হৈছিল সঞ্জয় গান্ধীৰো৷
আমি সকলোৱে সৰুৰে পৰাই এই পৰিৱেশৰ সন্মুখীন হৈ আহিছোঁ৷ পিছে সৰুতে জ্যোতিষীয়ে গণনা কৰি দিয়া মোৰ কুণ্ডলীৰ সৈতে মোৰ জীৱনৰ সামান্যও মিল নাই৷ গতি-গোত্ৰ ভাল নেদেখি এবাৰ মায়ে মোক মৰিগাঁৱৰ ‘দিব্যদৃষ্টিসম্পন্ন আই’ এগৰাকীৰ ওচৰলৈ লৈ গৈছিল৷ ৰক্তবৰ্ণৰ বস্ত্ৰ পৰিহিত আয়ে মোক ভৰিৰ পৰা মূৰলৈকে চাই ক’লে, বোপা তোমাৰ তুলা ৰাশি! মাটিত হাতৰ তলুৱাখন ৰাখা, মই মন্ত্ৰ গাম, সকলো তুলা ৰাশিৰ হাত মোৰ পিনে আগুৱাই আহিব৷ কেইবাজনো ভক্তই মোৰ লগতে মাটিত হাত থ’লে, আয়ে মন্ত্ৰ গালে৷ কি আচৰিত! সকলোৰে হাত আইৰ পিনে আগুৱাই গ’ল, পিছে মোৰ হাতহে লৰচৰ নহ’ল৷ তান্ত্ৰিক আই বিৰক্ত হোৱাই নহয়, নিশ্চিত হৈ গ’ল যে সত্ৰাধিকাৰৰ ঘৰত ই এটা ‘কুলাংগাৰ’ জন্ম হৈছে৷ আইৰ ওচৰলৈ মোক লৈ গৈ শান্তি পোৱাতকৈ মাৰ অশান্তিহে বাঢ়িল৷
এইখিনিতে কথা এটা মনত পৰিছে, তেতিয়া গুৱাহাটীত চাকৰি কৰা আৰম্ভ কৰিছোঁ, মাজে মাজে নগাঁৱৰ ঘৰলৈ যাওঁ৷ এদিন নগাঁৱলৈ গৈ ঘৰত সোমাই সন্ধিয়া লগৰবোৰৰ লগত আড্ডা মাৰি নিশা দেৰিকৈ ঘৰলৈ উভতিছোঁ, দেখোঁ মায়ে ভাত নাখাই ৰৈ আছে৷ মুখখন শুকান৷ মই সুধিলোঁ, কি হ’ল? মায়ে ক’লে, তই হেনো আজিকালি গুৱাহাটীত বিয়েৰ খোৱা কৰিছ? মই আকাশৰ পৰা পৰিলোঁ, এই তথ্য যোগান ধৰিলে কোনে? কিন্তু মাৰ আগততো মিছা মাতিব নোৱাৰি! হেহোঁনেহোঁকৈ ক্ষীণ মাতেৰে ক’লোঁ, কেতিয়াবা পাৰ্টী-চাৰ্টী হ’লে অকণমান খাব লগাত পৰোঁ আৰু! মায়ে মোৰ হাতখন লৈ নিজৰ মূৰত থৈ ক’লে– মোৰ শপত খা, আজিৰ পৰা বিয়েৰ নাখাবি!
সুৰাপান কৰি মই নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুওৱা মানুহ নহয়৷ কিন্তু তেতিয়াৰে পৰা ২৫ বছৰ ধৰি মই বিয়েৰ স্পৰ্শ কৰা নাই [বিদেশত খাইছোঁ অৱশ্যে, যিহেতু বিদেশে নিয়ম নাস্তি]৷ মাৰ কথা ৰাখি বিয়েৰ নাখালেও অন্য পানীয় ঠিকেই পান কৰিছোঁ৷ অৱশ্যে এতিয়া বিয়েৰতো মোৰ অনীহা নাই [২৫ বছৰ পাছত হেনো প্ৰতিজ্ঞাৰ সময়সীমা উকলি যায়]৷ বহু হত্যাকাণ্ড-কেলেংকাৰিৰ বাতৰি খুঁচৰি ইমান বছৰ পাৰ কৰিলোঁ তথাপি আজি ২৫-৩০ বছৰেও উলিয়াব নোৱাৰিলোঁ কোনে মাৰ কাণত মোৰ সেই ‘গুপ্ততথ্য’ দিছিলগৈ! তেওঁৰ উদ্দেশ্যইবা কি আছিল?
কৈ আছিলোঁ বিশ্বাস-অন্ধবিশ্বাসৰ কাহিনী৷ মই কিন্তু মানুহক ঘপহকৈ বিশ্বাস কৰোঁ৷ সেইটো মোৰ দুৰ্বলতাই বোলক বা শক্তিয়েই বোলক! কেইদিনমানৰ পূৰ্বে পুৱাই মানুহ এজন মোৰ ওচৰলৈ আহিল– হাতত টকা নাই, ল’ৰাৰ ফীজ দিব পৰা নাই৷ নতুন শ্ৰেণীত নামভৰ্তি আৰু তিনি মাহৰ ফীজ ৩০ হাজাৰ টকা নিদিয়াৰ বাবে সন্তানক স্কুললৈ পঠিয়াব পৰা নাই৷ সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ কথা ক’লে বা বেমাৰ-আজাৰত পৰি অসহায় হ’লে মই আগবাঢ়ি নহাকৈ থাকিব নোৱাৰোঁ৷ হাতত নগদ নাছিল, তেওঁৰ পৰা মই ল’ৰাটোৰ আৰু স্কুলৰ নাম জানি থ’লোঁ৷
পাছদিনা মোৰ অফিচৰ কৰ্মচাৰী এজনক স্কুলখনলৈ পঠিওৱাত জানিব পাৰিলোঁ যে ফীজ দিব নোৱৰাটো সঁচা৷ মুঠ ২৫ হাজাৰ টকা দিব লাগে৷ টকাখিনি দি ল’ৰাটোৰ পাঠ্যক্ৰম নিয়মীয়া কৰালোঁ৷ কিন্তু এই উপলব্ধিও হ’ল যে নিজৰ কিশোৰ সন্তানটিৰ ফীজৰ কথা কৈ মানুহজনে যে মোক সেই ৫ হাজাৰ টকা বঢ়াই ক’লে, সেয়া তেওঁ কমখিনি অসহায়তাত কোৱা নাই৷ পাছৰ মাহত মই তেওঁক আৰু অলপ সহায় কৰি দিলোঁ৷
এবাৰ নগাঁৱত থকা মা-দেউতাহঁতক গাড়ী এখন লগা হ’ল৷ দেউতাৰ বয়স হৈছে৷ ৰিক্সাত উঠি ফুৰা অসুবিধা৷ গুৱাহাটীত মই ইজন-সিজনক ছেকেণ্ডহেণ্ড গাড়ী কিবা পোৱা যায় নেকি খবৰ ল’লোঁ৷ বাজেট সীমিত৷ এদিন বিয়লি বাতৰিকাকতৰ কাৰ্যালয়ৰ তিনি মহলাত বহি কাম কৰি আছোঁ৷ সাংবাদিক নীতিন গোখলেই ফোন কৰিলে [নীতিন এতিয়া দিল্লীস্থ নিৰাপত্তা বিশেষজ্ঞ]– মনোজ, তোমাক গাড়ী এখন লাগে বোলে৷ মোৰ ফিয়েটখন বেচিব খুজিছোঁ৷
মই জনালোঁ, মোৰ বাজেট ইমান৷ ইয়াৰ ভিতৰত যদি হয় আপত্তি নাই৷ গাড়ীখন ঠিকে আছেতো?
সন্ধিয়া হাতত গাড়ীৰ চাবি লৈ নীতিন মোৰ কাৰ্যালয়লৈ আহিল৷ মোক ক’লে, গাড়ীখন তলত আছে, চাই লোৱা৷ ফিয়েটখন ভাল কণ্ডিচনত আছে, মই নিজেই ড্ৰাইভ কৰোঁ৷ মই ক’লোঁ– ক’ত আৰু গাড়ী চাবলৈ তললৈ নামিম, তুমি কৈছা যেতিয়া ঠিকে আছে, চাবি দিয়া আৰু এয়া গাড়ীৰ দাম লোৱা৷ নীতীনে অলপ ভেবাচেকা খাই চাবিপাত মোৰ টেবুলত থৈ ওলাই গ’ল৷ নিশা অফিচৰ পৰা ওলাই চৌহদত থোৱা গাড়ীখন বিচাৰি লৈ ময়ো ঘৰলৈ গ’লোঁ৷
ফিয়েটখন ভাল নাছিল, ছমাহতে জহি-খহি গ’ল৷ কিন্তু মানুহক বিশ্বাস কৰাত এটা মজা আছে৷ উচ্ছাকাংক্ষী ৰাজনীতি বা আগ্ৰাসী প্ৰতিযোগিতাত নমা মানুহে সেই মজা নাপাব পাৰে৷
মুখ্যমন্ত্ৰী হোৱাৰ পাছত এদিন কথা প্ৰসংগত হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই মোক কৈছিল যে তেওঁৰ বিশ্বাসী মানুহ চব দলতে আছে৷ কি কংগ্ৰেছ, কি এআইইউডিএফ সকলো বিৰোধী দলতে আছে তেওঁৰ ‘বন্ধু’৷ মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে ইয়াকো জনালে যে এই ‘বন্ধু’সকলে তেওঁক দলৰ অন্দৰমহলৰ খবৰবোৰ দি থাকে! কেতিয়াবা হেনো তেওঁলোকে দলৰ বৈঠকৰ পৰাই কোনো গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিলে হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাক লগে লগে ফোনযোগে জনাই দিয়ে! অৰ্থাৎ হিমন্ত বিশ্বৰ কাৰোবাৰ প্ৰতি বিশ্বাস, আন কাৰোবাৰ বাবে বিশ্বাসঘাতকতা৷
আজিৰ প’ষ্টমডাৰ্ন ৰাজনীতিত অৱশ্যে শাসক আৰু বিৰোধীৰ মাজত কোনো নিৰ্দিষ্ট সীমাৰেখা নাই৷ কেতিয়াবা শাসকে বিৰোধীৰ ৰূপ লয়, কেতিয়াবা বিৰোধীয়ে শাসকৰ৷ মই কথা খুবেই পাহৰোঁ, ৰাজনীতিৰো মই খুব ভাল নিৰীক্ষক নহয়– কেতিয়াবা কোনো ৰাজনৈতিক নেতাক লগ পালে মই সাৱধানেৰে কথা পাতোঁ, পাঁচ মিনিটমান কথা পতাৰ পাছতহে মনত পৰে– অহ্, এতিয়া তেওঁ এই দলটোত আছে!
চাৰ্লক হোম্ছৰ সেই কাহিনীটো কোনে পঢ়া নাই? চাৰ্লক হোম্ছে এদিন নিজৰ চেম্বাৰলৈ ছিৰিয়েদি উঠি গৈ থাকোঁতে ড॰ ৱাট্ছনক সুধিছিল– তুমি কিবা এটা বস্তু দেখা বা নিৰীক্ষণ কৰা দুটা বেলেগ কথা! কোৱাচোন তুমি আৰু মই প্ৰায় প্ৰতিদিনেই এই ছিৰিয়েদি চেম্বাৰলৈ কিমান দিন এইদৰে উঠি আহিছোঁ!
– কেইবাশবাৰ হ’ব! ড॰ ৱাট্ছনৰ উত্তৰ৷
– তেন্তে কোৱাচোন, মুঠ কিমানটা ছিৰি আছে ইয়াত?
– নাজানো দেই!
– চোৱা, এই ষ্টেয়াৰকেছটোত আছে ৫৯টা ছিৰি৷ সেইটো তোমাৰ চকুত পৰা নাই, কাৰণ তুমি দেখিছা কিন্তু নিৰীক্ষণ কৰা নাই, কিন্তু মই দেখিছোঁ আৰু নিৰীক্ষণো কৰিছোঁ৷ [এ স্কেণ্ডেল ইন বহেমিয়া]
এই কাহিনীৰ আপাত দৃষ্টিত কোনো প্ৰাসংগিকতা নাই৷ কিন্তু এবাৰ অৰুণ শ্বোৰী অসমলৈ আহোঁতে সম্ভৱতঃ গুৱাহাটী চাৰ্কিট হাউছত আমি কেইবাজনো গুণমুগ্ধই আড্ডাৰ ছলেৰে লগ ধৰিছিলোঁ৷ সেই ‘ইলাষ্টে˜টেড উইকলী’ আৰু ‘ইণ্ডিয়ান এক্সপ্ৰেছ’ৰ দিনৰে পৰা আমি আছিলোঁ শ্বোৰীৰ অনুসন্ধানমূলক সাংবাদিকতাৰ ভক্ত৷ এদিন হঠাৎ কথাৰ মাজতে অৰুণ শ্বোৰীয়ে শ্বাৰ্লক হোম্ছৰ সৈতে ড॰ ৱাট্ছনৰ সেই কথোপকথন উল্লেখ কৰিলে৷ সাধাৰণ মানুহে যিটো ঘটনা দেখে, সাংবাদিকে পুংখানুপুংখভাৱে নিৰীক্ষণ কৰিব লাগে– চাৰ্লক হোম্ছে কোৱাৰ দৰে৷ শ্বোৰীৰ বিশ্বাস আছিল ভাৰতৰ সাংবাদিকতাই তেওঁ দেখুওৱা বাট ল’ব৷ কিন্তু তেওঁৰ পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ সাংবাদিকতা সেই পথেৰে নগ’ল৷ অৰুণ শ্বোৰী আজিও জীয়াই আছে, ভাৰতৰ সাংবাদিকতা কিন্তু এই মুহূৰ্তত মুমূৰ্ষু৷
ষাঠিৰ দশকতে এমএছচি আৰু এমকম ডিগ্ৰী লৈছিল দেউতাই৷ তাৰ পাছত আইনৰ স্নাতকো হৈছিল৷ সৰু সত্ৰখনৰ সত্ৰাধিকাৰৰ ঘৰৰ পৰা দেউতাই কলেজ শিক্ষকতাৰ চাকৰিটোৰে পৰিয়ালটোকে নহয়, আত্মীয়-স্বজনকো পোহপাল দিব লগাত পৰিছিল৷ সৰুৰে পৰাই আমাক সাধাৰণ দামৰ কাপোৰ-কানি পিন্ধোৱা হৈছিল৷ পাছলৈ নিজে উপাৰ্জন কৰাৰ পাছতো মোৰ দামী পোছাক-পৰিচ্ছদত অনীহা আহিল৷ আগতে এইলানি লেখাত মই উল্লেখ কৰিছোঁ জীৱনত মই হাজাৰ-বাৰশ টকাতকৈ দামী হাতঘড়ী পিন্ধি পোৱা নাই৷ সৰুতে এবাৰ সহপাঠী এজনৰ দামী জোতা এযোৰ দেখি দেউতাক তেনে এযোৰ জোতা দিয়াৰ আব্দাৰ কৰিছিলোঁ, দেউতাৰ সামৰ্থ্য আছিল নে নাই নাজানো, কিন্তু তেখেতে কোৱা এষাৰ কথা মোৰ মনত আছে– ভালকৈ পঢ়া-শুনা কৰা৷ মানুহে তোমাৰ জোতা নাচাব, মুখলৈহে চাব!পাছলৈ মই নিজে দামী কাপোৰ-কানি পিন্ধা নাই, ব্ৰেণ্ডেড বস্তুক গুৰুত্ব দিয়া নাই! তথাপি আজি মোৰ বোধ হয়, দেউতা শুদ্ধ নাছিল– আজিকালি মানুহে মুখ নহয়, জোতালৈও চায়! দুবছৰমানৰ পূৰ্বে দেখিলোঁ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ে কেইজনমান ব্যক্তিক সন্মানীয় ডক্টৰেট ডিগ্ৰী প্ৰদান কৰিলে৷ তাৰ মাজতে একাধিক ফাঁচীবজাৰৰ ব্যৱসায়ীৰো নাম৷ উদ্দেশ্য অৱশ্যেই অস্পষ্ট নহয়! দেউতাৰ বিশ্বাস ভুল বুলি আকৌ ভাবিলোঁ, মাথোঁ মুখ নহয়, দামী জোতায়ো আজিৰ সমাজত আপোনাৰ স্থান নিৰ্ধাৰণ কৰে৷
গুৱাহাটীৰ ৰমেশ শৰ্মা আছিল অসমৰ অট’ম’বাইল ব্যৱসায়ৰ বাটকটীয়া৷ মটৰচাইকেল, স্কুটাৰ আদি দুচকীয়া বাহন বিক্ৰীৰে ব্যৱসায় আৰম্ভ কৰিছিল শৰ্মাই৷ এতিয়াৰ উদেষ্ণা চিনেমা বা মলৰ প্ৰতিটুকুৰা ইটাত সেই পৰিশ্ৰমৰ ঘাম সনা আছে৷ এদিন এগৰাকী মহিলাই লগত কিশোৰ পুত্ৰক লৈ শৰ্মাৰ শ্ব’ৰূমলৈ আহিল৷ পুতেকক মটৰচাইকেল লাগে৷ পিছে দূৰৰ পৰা শৰ্মাই লক্ষ্য কৰিলে যে মানুহগৰাকীয়ে মনটো মাৰি আছে৷ মাজে মাজে ৰুমালেৰে চকুও মচিছে৷
শৰ্মাই অচিনাকি মহিলাগৰাকীক কাষৰীয়াকৈ মাতি কিবা অসুবিধা হৈছে নেকি সুধিলে! মহিলাগৰাকীয়ে কওঁ নকওঁকৈ শৰ্মাক কথাটো ক’লে, তেওঁৰ কিশোৰ পুত্ৰই এখন মটৰচাইকেলৰ কাৰণে জেদ ধৰি আছে৷ আজি উপায় নোহোৱাত তেওঁ শ্ব’ৰূমলৈ আহিছে মটৰচাইকেলখন কিনিবলৈ৷ তেওঁ খুব উদ্বেগবোধ কৰিছে, কাৰণ যোৱা কেইদিনমান বাতৰিকাকতত গুৰুতৰ মটৰচাইকেল দুৰ্ঘটনাৰ একাধিক খবৰ পঢ়িবলৈ পাইছে৷ তেওঁৰ একমাত্ৰ পুত্ৰক মটৰচাইকেল কিনি দি তেওঁ অমংগল চপাব খোজা নাই৷ কিন্তু ল’ৰাটোৱে নেৰে, বাইক লাগিবই!
সেই সময়ত গুৱাহাটীত শৰ্মায়েই একমাত্ৰ ডীলাৰ আছিল, আজিৰ দৰে আলু-কচুৰ দৰে মটৰচাইকেল বিক্ৰীও নহৈছিল৷ অলপ ভাবি শৰ্মাই মানুহগৰাকীৰ পুতেকক ওচৰলৈ মাতি সুধিলে, তুমি কি মটৰচাইকেল বিচাৰিছা? ল’ৰাজনে শ্ব’ৰূমত থকা নতুন মডেলৰ কেইবাখনো বাইকৰ এখনলৈ আঙুলিয়াই দিয়াত প্ৰত্যুৎপন্নমতি শৰ্মাই তেওঁক বুজাই দিলে যে সেই সময়ত শ্ব’ৰূমত থকা চব মটৰচাইকেলেই অন্য গ্ৰাহকে পূৰ্বে বুক কৰি থৈছে৷ নতুন বাইক শ্ব’ৰূমলৈ আহোঁতে আহোঁতে আৰু ছমাহ লাগিব৷ শৰ্মাৰ কথাত ল’ৰাজন হতাশ হ’ল, ছমাহৰ পাছত তেওঁৰ বাইকপ্ৰীতি চাগে নোহোৱা হ’ব, মাকগৰাকীয়েও সকাহ পালে৷ এগৰাকী অচিনাকি মহিলাৰ নিজৰ সন্তানৰ প্ৰতি হোৱা উদ্বেগ দূৰ কৰিবলৈ ব্যৱসায়ী শৰ্মাই কিন্তু নিজৰ লাভলৈ নাচালে৷ কিয়নো সেই সময়ত ৰমেশ শৰ্মাৰ বিশ্বাস আছিল যে সেইখিনি সততাৰেও তেওঁ ব্যৱসায়ত লাভ কৰিব পাৰিব৷