কৃষক বিদ্ৰোহ

... এক দেশ, এক বজাৰ, আমাৰ পথাৰ, আমাৰ বজাৰ– এইবোৰ প্ৰকৃতপক্ষে ভোটাৰক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ দিয়া শ্লোগানহে৷ আমাৰ ‘দেশ’ এতিয়া পুঁজিপতিৰ হাতত বিক্ৰী হৈ যোৱা এখন ‘বজাৰ’, দেশৰ মানুহ পণ্য সামগ্ৰীৰ দৰে বজাৰত বিক্ৰী হয়৷ বিক্ৰী হয় মানুহৰ শ্ৰম, বিবেক-বুদ্ধি, আৱেগ-অনুভূতি, পাৰস্পৰিক সম্পৰ্ক, প্ৰেম-ভালপোৱা, মানৱীয় মূল্যবোধ আদি সকলো৷ সময় থাকোঁতেই ভাৰতৰ সচেতন লোকে অন্নদাতা কৃষকৰ পক্ষত থিয় দিয়া উচিত৷ গণতন্ত্ৰ পুনৰুদ্ধাৰৰ সংকল্পৰ লগতে চৰকাৰৰ জনবিৰোধী নীতিৰ বিৰুদ্ধে ৰাজপথত নামিব নোৱাৰিলে চৰম সংকটৰ পৰা দেশ আৰু দেশৰ জনগণক কোনেও উদ্ধাৰ কৰিব নোৱাৰিব ...

ভাৰতত কৃষক আন্দোলনৰ ইতিহাস নতুন নহয়৷ ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক আমোলতেই ভাৰতত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ইয়াৰ উকমুকনি হৈছিল৷ বিহাৰত স্বামী সহজানন্দ সৰস্বতীৰ নেতৃত্বত  ১৯২৯ চনত বিহাৰ প্ৰাদেশিক কৃষক সভা [বিপিকেএছ] গঠন হৈছিল আৰু ইয়াৰ পাছত  জমিদাৰী আক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে দখলদাৰিত্বৰ অধিকাৰ বিচাৰি আৰম্ভ হয় কৃষক আন্দোলনৰ৷ লাহে লাহে কৃষক আন্দোলন তীব্ৰ হৈ উঠে আৰু সমগ্ৰ ভাৰততে বিয়পি পৰে৷ ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ উদ্যোগত ১৯৩৬ চনত অল ইণ্ডিয়া কিষাণ সভাৰ [এআইকেএছ] লক্ষ্ণৌ  অধিৱেশনত স্বামী সহাজানন্দ  সৰস্বতী প্ৰথম সভাপতি  নিৰ্বাচিত হয়৷ পৰৱৰ্তী বছৰত কৃষক সংগঠনৰ স’তে কংগ্ৰেছৰ মনোমালিন্য হয় আৰু  আন্দোলনটো ক্ৰমবৰ্ধমান সমাজতান্ত্ৰিক আৰু কমিউনিষ্টৰ  দ্বাৰা পৰিচালিত হ’বলৈ ধৰে৷ ১৯৩৮ চনত নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ সভাপতিত্বত কংগ্ৰেছৰ  হৰিপুৰাৰ অধিৱেশনত এই দ্বন্দ্ব প্ৰকট হয় আৰু ১৯৪২ চনৰ  জুলাইত ভাৰতৰ কমিউনিষ্ট পাৰ্টীত এআইকেএছ চামিল হয়৷

এই বিদ্ৰোহৰ পথেৰেই কৃষকসকলে ১৯৪২ চনত স্বাধীনতা আন্দোলনত বিপুলভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল৷

স্বাধীনতাৰ পাছত কৃষক আন্দোলনৰ লগত সৰ্বোদয় বিনোৱা ভাবে তথা জয়প্ৰকাশ নাৰায়ণ বিশেষভাৱে জড়িত হৈ পৰিল৷

ভাৰতত অহিংস আৰু মানঞ্চাধিকাৰৰ প্ৰবক্তা বিনোৱা ভাবে ভূদান আন্দোলনৰ বাবে পৰিচিত আছিল৷

আকৌ তেভাগা, তেলেংগানা, খাগডু সত্যাগ্ৰহ, নক্সালবাড়ি মাটি দখল আন্দোলনৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ কৃষক আন্দোলন সংগঠিত হৈছিল কমিউনিষ্ট পাৰ্টীৰ প্ৰত্যক্ষ সহযোগত৷

২০১৪ চন৷ প্ৰথমবাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিবলৈ গৈ সংসদ ভৱনৰ দুৱাৰডলিত সাষ্টাংগে প্ৰণাম কৰি নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে প্ৰমাণ কৰিব খুজিছিল যে সাংবিধানিক গণতন্ত্ৰৰ সৰ্বোচ্ছ প্ৰতিষ্ঠান সংসদৰ প্ৰতি তেওঁৰ আস্থা অটুট আছে/ দ্বিতীয়বাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী পদ গ্ৰহণ কৰি ২০১৯ চনতো একেই নাটক দৃশ্যমান, বুজাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল যে তেৱেঁই সংবিধানৰ প্ৰধান ৰক্ষক৷ আচলতে এই  দুয়োটাই আছিল প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ চূড়ান্ত ভণ্ডামি আৰু মানুহক মিছাৰ মায়াজালেৰে বান্ধি ৰখাৰ প্ৰচেষ্টা৷ তাৰ প্ৰমাণ পাবলৈ বেছি দিন ৰ’বলগীয়া নহ’ল, ৰামমন্দিৰৰ শিলান্যাসৰ মাজেৰে সংবিধানৰ ধৰ্মনিৰপেক্ষতাক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱাৰ পাছত এইবাৰ কৰ’না পৰিস্থিতিৰ সুযোগ লৈ  ৰাজ্যসভাত কৃষি সংক্ৰান্তীয় তিনিখন কৃষকবিৰোধী বিধেয়ক কোনো আলোচনা-বিলোচনাৰ মাজেৰে নহাকৈ সংখ্যাৰ ভিত্তিত গৃহীত কৰি ৰাষ্ট্ৰপতিৰ অনুমোদনৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰিলে৷

ভোটদানৰ বাৰম্বাৰ দাবী  উপেক্ষা কৰি অগণতান্ত্ৰিকভাৱে  ধবনিভোটৰ সহায়ত বিল গৃহীত হোৱা বুলি ঘোষণা কৰা হ’ল৷  সত্তৰ বছৰীয়া সংসদীয় ব্যৱস্থাত এনেকুৱা দিন কোনোদিনে অহা নাছিল৷ ভোটযুদ্ধত পৰাজিত হোৱাৰ আশংকাত ভোটগ্ৰহণৰ পৰা বিৰত থাকিল৷ ফেচিষ্টৰ কায়দাৰে গাৰ জোৰত নিজৰ জয় ঘোষণা কৰিলে৷ চৰকাৰৰ একপক্ষীয় স্বৈৰাচাৰী সিদ্ধান্ত কাৰ্যকৰী কৰিবলৈ গৈ সংসদীয় গণতন্ত্ৰৰ পীঠস্থানতেই গণতন্ত্ৰক বলি দিয়া হ’ল৷ ই এক নজিৰবিহীন ঘটনা৷

গণতন্ত্ৰৰ ঘাতকসকলে কোনো সময়তে সময়ৰ দেৱাল লিখন পঢ়িবলৈ সক্ষম নহয়৷ বুজিবই পৰা নাই সমগ্ৰ দেশতে  কৃষক সমাজ জাগি উঠিছে৷

২৫ ছেপ্টেম্বৰত সমগ্ৰ দেশতে কৃষক বিদ্ৰোহত যোগ দিলে বিভিন্ন শ্ৰমিক সংগঠন   আৰু আন গণতান্ত্ৰিক ব্যক্তি সংগঠনে৷ সমস্যাটো কেৱল কৃষকৰ বুলি ভাবিলে সঠিক নহ’ব৷  ই কৃষক- শ্ৰমিকৰ ঐক্যবদ্ধ সংগ্ৰামৰ পথ মসৃণ কৰিব পাৰে৷ ‘কা’ বিৰোধৰ পাছত কৰ’না কালত হয়তো এই বিদ্ৰোহে পুনৰ দেশ জোকাৰি গ’ল৷ পঞ্জাব, হাৰিয়ানা, উত্তৰ প্ৰদেশত বিক্ষোভে ব্যাপক ৰূপ লোৱা দেখা গ’ল৷

পঁচিছ ছেপ্টেম্বৰ আৰম্ভণিহে,  কৃষকৰ সৰ্বনাশ মাতি অনা মোদী চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে প্ৰত্যক্ষ যুদ্ধত নামিবলৈ বাধ্য হোৱা কৃষক সমাজৰ কণ্ঠ ৰোধ কৰিবলৈ ফেচিষ্টৰ কোনো চেষ্টাই সফল নহ’ব৷ তিনি বছৰ আগতে কৃষক  বিক্ষোভৰ ফলত সমগ্ৰ দেশ জোকাৰি গৈছিল আৰু পাঁচখন ৰাজ্যত বিজেপিয়ে ক্ষমতা হেৰুৱাবলগীয়া হৈছিল৷ পিছে শিক্ষা নহ’ল কৃষকবিৰোধী শাসকবৰ্গৰ৷

কৃষকসকলে  খেতি  কৰি উৎপাদিত ফচলৰ ন্যায্য মূল্য প্ৰাপ্তিৰ পৰা যে সদায় বঞ্চিত হৈ আহিছে, তাক অস্বীকাৰ কৰাৰ উপায় নাই৷ এই অৱস্থাত  কৃষকৰ আয় দ্বিগুণ কৰি দিয়াৰ বাণী প্ৰচাৰ কৰি দিলেই আয় দ্বিগুণ হৈ নাযায়৷ চৰকাৰে ভালদৰে জানে যে উৎপাদিত শস্য বিক্ৰীৰ সমস্যা দিনে দিনে বাঢ়ি গৈছে৷ এনেস্থলত চৰকাৰী বিপণন কেন্দ্ৰসমূহৰ বিলুপ্তি নঘটাই সেইসমূহ অধিক কাৰ্যকৰী কৰিবহে লাগিছিল৷ উৎপাদিত শস্যৰ নূ্যনতম উৎপাদন মূল্য নাথাকিলে কৃষকৰ সুৰক্ষা কত?  কৃষকৰ জীৱনৰ মূল্য কি থাকিল? উৎপাদন বঢ়াবলৈ প্ৰয়োজন হ্ৰস্ব আৰু  দীৰ্ঘম্যাদী পৰিকল্পনাৰ৷

পৰিতাপৰ বিষয় যে কেৱল কৰ্প’ৰেটৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰিবলৈ গৈ চাউল, আলু, পিঁয়াজ, মিঠা তেল, আটা আনকি কৃষকক যোগান ধৰা বীজ অত্যাৱশ্যকীয় হৈ নাথাকিব৷ এই বিলে কৃষিসামগ্ৰীৰ ওপৰত চৰকাৰী  নিয়ন্ত্ৰণক ৰেহাই দিব,  মূল্যবৃদ্ধি, আনকি ব্যৱসায়ীসকলৰ নীতিবিৰুদ্ধ মজুতকৰণ আৰু কৃত্ৰিম নাটনিৰ বিৰুদ্ধেও চৰকাৰে কোনো পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰিব৷

এতিয়াৰ পৰা অত্যাৱশ্যকীয় দ্ৰব্যৰ যোগান ধৰিব নোৱাৰিলে  চৰকাৰ জগৰীয়া নহ’ব আৰু এই দ্ৰব্যসমূহৰ নাটনি, মূল্যবৃদ্ধিৰ বাবে আনকি কৰ্প’ৰেট গোষ্ঠীও জবাবদিহি নহ’ব৷

১৯৫৫ চনত তেতিয়াৰ কংগ্ৰেছ চৰকাৰে অত্যাৱশ্যকীয় পণ্য আইন বলৱৎ কৰি দেশৰ দুৰ্বল শ্ৰেণীক অৰ্থনৈতিকভাৱে সকাহ দিয়াৰ চেষ্টা কৰিছিল৷ ইয়াৰ ফলত দেশত এই পণ্যসমূহৰ মূল্য প্ৰায় একে আছিল৷

এটা সুন্দৰ শ্লোগান– এক দেশ, এক বজাৰ-কৃষকৰ স্বাৰ্থক শিখণ্ডি হিচাপে লৈ  কৃষিক্ষেত্ৰত সংস্কাৰকামী যি তিনিখন বিধেয়ক গৃহীত কৰা হ’ল, স্বয়ং কৃষক সমাজেই তাৰ বিৰোধিতা কৰি ৰাজপথত নামিল৷ দেশত  কৃষিক বাদ দি আন কোনো  ক্ষেত্ৰত  ব্যাপক আৰু ভয়াৱহ মাত্ৰাত ঋণগ্ৰস্ততা নাই৷ ঋনৰ জ্বালা সহিব নোৱাৰি আত্মহত্যা কৰাৰ ঘটনা ভাৰতৰ দৰে বিশ্বৰ কোনো দেশত হোৱা নাই৷

এতিয়াৰ জনপ্ৰিয় চৰকাৰে  সৰ্বসাধাৰণৰ মূৰত ৰামটাঙোন শোধাই নিতৌ নতুন জনবিৰোধী বিধেয়ক গৃহীত কৰি আছে, ই চিন্তাৰ কাৰণ৷ কেৱল সংখ্যাগৰিষ্ঠতা আৰু আগ্ৰাসী ৰাজনীতিৰ জৰিয়তে মোদী চৰকাৰে দৰিদ্ৰ জনতাৰ কিমান ক্ষত কৰিব পাৰে, সেয়া দেখুৱাই দিলে৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ উদ্যোগ-প্ৰতিষ্ঠানসমূহ পৰ্যায়ক্ৰমে পুঁজিপতিৰ হাতত তুলি দিয়াৰ পাছত এইবাৰ কৃষি [আনকি শিক্ষাও] খণ্ডক পুঁজিপতিৰ হাতত গতাই দিবলৈ কৰা চক্ৰান্তই জনবিৰোধী চৰকাৰখনৰ চৰিত্ৰ উদঙাই দি বিজেপিৰ মিত্ৰদল শিৰোমনি আকালি দলৰ নেত্ৰী তথা কেন্দ্ৰীয় কৃষিমন্ত্ৰী হৰচিমৰত কৌৰ বাদলে ইয়াৰ প্ৰতিবাদত মন্ত্ৰিত্বৰ পৰা পদত্যাগ কৰিছে৷ যিসময়ত আকালি দলৰ  নেতৃত্বই অনুভৱ কৰিলে যে এই কৃষি বিল খেতিয়কৰ স্বাৰ্থৰ পৰিপন্থী, তেতিয়াই পঞ্জাবৰ  আঞ্চলিক দলটোৰ নেত্ৰীয়ে কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰীৰ দৰে লোভনীয় পদমৰ্যাদাক হেলাৰঙে পৰিহাৰ কৰি এই কঠোৰ সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰিলে, ইয়াৰ  বিপৰীতে অসমৰ কৃষিমন্ত্ৰীয়ে হয়তো বুজিয়েই পোৱা নাই কৃষি বিধেয়ককেইখন আইনত পৰিণত হ’লে তাৰ পৰা আহিব পৰা ভৱিষ্যতৰ বিপদ কিমান ভয়াৱহ  হ’ব পাৰে?

নেশ্বনেল ক্ৰাইম ৰেকৰ্ডছ অৱ ইণ্ডিয়াই সদৰী কৰা মতে ১৯৯৫ চনৰ পৰা ২,৯৬,৪৩৮জন ভাৰতীয় কৃষকে  আত্মহত্যা কৰিছিল৷ কেৱল মহাৰাষ্ট্ৰতেই ৬০,৭৫০ কৃষকে আত্মহত্যা কৰিছিল ঋণৰ বোজা আৰু উৎপাদিত ফচলৰ উপযুক্ত মূল্য নোপোৱাৰ বাবে৷ গুজৰাট, ওড়িশা, তেলেংগানা, অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ আদিতো একেই অৱস্থা৷ ২০১৭-১৮ চনত প্ৰতিদিনে দহজনকৈ কৃষিকৰ্মীয়ে আত্মহত্যা কৰে বুলি চৰকাৰী প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছিল, বাস্তৱত এই সংখ্যা আৰু বেছি হ’ব৷

এক দেশ, এক বজাৰ, আমাৰ পথাৰ, আমাৰ বজাৰ– এইবোৰ প্ৰকৃতপক্ষে ভোটাৰক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ দিয়া শ্লোগানহে৷ আমাৰ ‘দেশ’ এতিয়া পুঁজিপতিৰ হাতত বিক্ৰী হৈ যোৱা এখন ‘বজাৰ’, দেশৰ মানুহ পণ্য সামগ্ৰীৰ দৰে বজাৰত বিক্ৰী হয়৷ বিক্ৰী হয় মানুহৰ শ্ৰম, বিবেক-বুদ্ধি, আৱেগ-অনুভূতি, পাৰস্পৰিক সম্পৰ্ক, প্ৰেম-ভালপোৱা, মানৱীয় মূল্যবোধ আদি সকলো৷ সময় থাকোঁতেই ভাৰতৰ সচেতন লোকে অন্নদাতা কৃষকৰ পক্ষত থিয় দিয়া উচিত৷ গণতন্ত্ৰ পুনৰুদ্ধাৰৰ সংকল্পৰ লগতে চৰকাৰৰ জনবিৰোধী নীতিৰ বিৰুদ্ধে ৰাজপথত নামিব নোৱাৰিলে চৰম সংকটৰ পৰা দেশ আৰু দেশৰ জনগণক কোনেও উদ্ধাৰ কৰিব নোৱাৰিব৷