ভাৰতীয় বিজ্ঞান গৱেষণা কোন দিশে

বৰ্তমান ভাৰতীয় বিজ্ঞান গৱেষণা ক্ষেত্ৰখনৰ অৱস্থা তেনেই পুতৌলগা৷ দুই-এটা প্ৰতিষ্ঠানৰ বাদে উচ্ছমানবিশিষ্ট গৱেষণা নাই বুলিয়েই ক’ব পাৰি৷ যদিও দেশৰ শতাধিক বিশ্ববিদ্যালয় বা গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানে কোটি কোটি টকা গৱেষণাৰ নামত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিভিন্ন পুঁজিৰ পৰা অনুদান হিচাপে লাভ কৰি আহিছে, প্ৰকৃতাৰ্থত সেইবোৰ গৱেষণা মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত কিমান প্ৰযোজ্য হৈছে, সি সন্দিহানযুক্ত৷ বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগে উচ্ছ শিক্ষাৰ শিক্ষকৰ ক্ষেত্ৰত গৱেষণা বাধ্যতামূলক কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত বহু শিক্ষকে হোৱাই-নোহোৱাই কিছুমান অব্যৱহাৰিক পৰিকল্পনা লিখি কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ওচৰত প্ৰকল্প বিচাৰি আৱেদন কৰে৷ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিভিন্ন সংস্থাৰ প্ৰকল্প নিৰ্বাচন সমিতিসমূহেও বিশেষ বিচাৰ-বিবেচনা নকৰাকৈ প্ৰকল্পসমূহত অনুমোদন জনায়৷ পৰিসমাপ্তিৰ পাছত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমোদিত ধনেৰে কৰা গৱেষণাটোৰ পুংখানুপংখ পৰ্যালোচনা কৰিবলৈ কিন্তু কাৰো সময় নাথাকে৷ বহুসংখ্যক গৱেষকে এখন-দুখন গৱেষণা পত্ৰ প্ৰকাশ কৰিয়েই নিৰ্দিষ্ট সময়ত প্ৰকল্পটোৰ পৰিসমাপ্তিৰ মানপত্ৰ দাখিল কৰা দেখা যায়৷ সাধাৰণতে এনে সময়ত গৱেষণাটোৰ প্ৰকৃতাৰ্থত সম্পূৰ্ণতাৰ শতাংশ আৰু তাৰ ব্যৱহাৰিক মান বিচাৰ কৰি চোৱা নাযায়৷ গতিকে এনেধৰণৰ গৱেষণাৰ যোগেদি ভাৰতৰ বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তি কিমান আগুৱাই যাব পাৰিব, সিও সন্দেহৰ আৱৰ্তত৷ তদুপৰি বহুসংখ্যক গৱেষকে নিজৰ নাম থকা গৱেষণা-পত্ৰৰ সংখ্যা বৃদ্ধি কৰাটোৱেই গৱেষণাৰ মূল উদ্দেশ্য হিচাপে বিবেচনা কৰে৷ প্ৰকাশিত গৱেষণা-পত্ৰৰ সংখ্যাই তেওঁলোকৰ কেৰিয়াৰৰ গ্ৰাফডাল ঊধবৰ্মুখী কৰে সঁচা, কিন্তু দুৰ্ভাগজনকভাৱে এনে গৱেষণা-পত্ৰৰ সৰহসংখ্যকৰে বাস্তৱিক ব্যৱহাৰিক উপযোগিতা নাই বা মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখনীয় ভূমিকা নাই৷ এনেধৰণৰ অপ্ৰায়োগিক গৱেষণা কৰা বহু বিজ্ঞানীকে দেশৰ বিজ্ঞানী মহলে নানা বঁটা বা সন্মানেৰে বিভূষিত কৰে৷ গৱেষণা যদি কেৱল গৱেষণা-পত্ৰতেই লুকাই থাকে, তেনেবোৰ গৱেষণাৰ যদি কোনো ঔদ্যোগিক ব্যৱহাৰ সম্ভৱপৰ নহয়, তেনেহ’লে সেইবোৰ গৱেষণাৰ পৰা দেশৰ বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ উন্নতি কিদৰে সম্ভৱ? তদুপৰি ভাৰত চৰকাৰে বিভিন্ন সময়ত গৱেষণাৰ সামগ্ৰিক উন্নতিকৰণৰ বাবে বিভিন্ন আলোচনা-চক্ৰৰ আয়োজন কৰি আহিছে৷ বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগেও শিক্ষক তথা গৱেষকসকলক এনেধৰণৰ আলোচনা-চক্ৰত ভাগ লোৱাটো বাধ্যতামূলক কৰিছে৷ আলোচনা-চক্ৰবোৰ আয়োজন কৰাৰ উদ্দেশ্য হৈছে দেশৰ বিজ্ঞানীসকলে যাতে ভাব বিনিময় কৰিব পাৰে, ইজনে-সিজনৰ মনত যাতে নতুন চিন্তাধাৰাৰ বীজ ৰোপণ কৰিব পাৰে আৰু তাতোকৈ দৰকাৰী ইজনে-সিজনৰ লগ হৈ যুগ্মভাৱে একোটা গৱেষণা আগুৱাই লৈ যাব পাৰে৷ কিন্তু এই আলোচনা-চক্ৰবোৰৰ সফল পৰিসমাপ্তিয়ে দেশৰ গৱেষণাত কিমান বৰঙণি যোগাব পাৰিছে সিও সন্দেহযুক্ত৷ এনেধৰণৰ অব্যৱহাৰিকতাৰ বাবেই দেশৰ বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তি এতিয়াও বহুখিনি পিছপৰি আছে৷ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে শিক্ষা আৰু গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত আটাইতকৈ বেছি বিনিয়োগ কৰা আৰু গুৰুত্ব দিয়া চৈধ্যখন ভাৰতীয় প্ৰযুক্তিবিদ্যা প্ৰতিষ্ঠানৰ এখনো বিশ্বৰ এশখন শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানৰ ভিতৰত নপৰে৷ ইয়েই প্ৰমাণ কৰে যে ভাৰতীয় শিক্ষা আৰু গৱেষণা আন্তৰ্জাতিক পৰ্যায়ত কিমান পিছপৰি আছে৷ ইছৰোৰ [ISRO- Indian Space Research Organization] বাদে বিশ্বৰ বিজ্ঞানী মহলত সগৰ্বে থিয় দিব পৰা প্ৰতিষ্ঠান নাই বুলিবই পাৰি৷ সেয়েহে বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ উন্নীতকৰণৰ বাবে চৰকাৰে ব্যৱহাৰিক গৱেষণাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰাটো নিতান্তই প্ৰয়োজনীয়৷ গৱেষণাৰ পুঁজি মোকলাই দিয়াৰ ক্ষেত্ৰতো সতৰ্কতা অৱলম্বন কৰি প্ৰকল্প পৰিসমাপ্তিৰ দলিলৰ উচিত মূল্যায়ন কৰা দৰকাৰ৷ বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগেও পদোন্নতি বা নিয়োগৰ ক্ষেত্ৰত গৱেষণা-পত্ৰৰ সংখ্যাতকৈ গৱেষণাৰ ব্যৱহাৰিক মানত অধিক গুৰুত্ব দিয়া দৰকাৰ৷ অন্যথা বহু বছৰৰ পাছতো মানৱ সম্পদ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতীয় বিজ্ঞানে বিশেষ অৰিহণা যোগাব নোৱাৰিব৷