মহিলাৰ ৰাজনৈতিক সবলীকৰণ
লিংগ অসমতা দূৰীকৰণৰ প্ৰত্যাশাৰে বিগত কালছোৱাত ৰাষ্ট্ৰসংঘকে ধৰি অন্যান্য আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় অনুষ্ঠানে যথেষ্ট কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰি আহিছে৷ বিশেষকৈ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ‘মিলেনিয়াম ডেভেলপমেণ্ট গ’ল’ আৰু ‘ছাছটেইনেব্ল ডেভেলপমেণ্ট গ’ল’ উভয়তে লিংগ-সমতা তথা নাৰী সবলীকৰণত যথেষ্ট গুৰুত্ব দিয়া পৰিলক্ষিত হৈছে৷ কিন্তু দেখা গৈছে যে দেশে দেশে পৰ্যাপ্তসংখ্যক কৰ্ম-আঁচনি ৰূপায়ণ কৰি থকাৰ পাছতো লিংগ অসমতা কোনোখন দেশতেই সম্পূৰ্ণভাৱে দূৰ হোৱা নাই৷ ৱ’ল্ডৰ্ ইক’নমিক ফ’ৰামৰ ‘জেণ্ডাৰ গ্যেপ-২০২৩’ শীৰ্ষক প্ৰতিবেদনখনত বিতংভাৱে লিংগ-সমতাবিষয়ক তথ্যসমূহ প্ৰকাশ কৰা হৈছে৷ প্ৰধানত চাৰিটা দিশ সামৰি লিংগ-সমতাৰ বিষয়ে তেওঁলোকে সমীক্ষা চলায়৷ সেইকেইটা হৈছে শিক্ষা, স্বাস্থ্য, অৰ্থনৈতিক কাম-কাজত অংশগ্ৰহণ আৰু ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰত অংশগ্ৰহণ৷ বিশ্বৰ ১৪৮খন দেশ সামৰি চলোৱা এই সমীক্ষাৰ শেষত ৱ’ল্ডৰ্ ইক’নমিক ফ’ৰামে কৈছে যে সম্প্ৰতি প্ৰায় ৬৮ শতাংশ লিংগ-অসমতা দূৰ কৰিব পৰা গৈছে৷ অৰ্থাৎ, লিংগ-অসমতা দূৰীকৰণৰ বাবে চলোৱা শতিকাজোৰা যি সংগ্ৰাম দেশে দেশে চলাই থকা হৈছে, সি বিফলে যোৱা নাই৷ লিংগ-অসমতা দূৰীকৰণত যিখন দেশ শীৰ্ষত আছে, সেইখন হৈছে আইচলেণ্ড৷ নৰৱে, ফিনলেণ্ড, নিউজীলেণ্ড, ছুইডেন, জাৰ্মানী আদি দেশতো লিংগ-অসমতা বহু পৰিমাণে নোহোৱা হৈছে৷ লিংগ-অসমতা যিটো ক্ষেত্ৰত সৰ্বাধিক হৈ আছে এতিয়াও, সেইটো হৈছে ৰাজনৈতিক সবলীকৰণ৷ ভাৰতকে ধৰি অনেক দেশৰ ৰাষ্ট্ৰমুৰব্বীৰ স্থানতো মহিলাসকল সফলতাৰে অভিষিক্ত হৈছে যদিও মন্ত্ৰী, বিধায়ক, সাংসদ আদিৰ ৰূপত মহিলাৰ সংখ্যা অতি দুখলগাকৈ কম৷ অৱশ্যে, এইক্ষেত্ৰত আচৰিত হ’বলগীয়া বিশেষ একো নাই৷ কিয়নো ভোটাধিকাৰ পাবলৈও মহিলাসকলে সংগ্ৰাম কৰিবলগীয়া হৈছিল৷ প্ৰাচীন গ্ৰীচত হেনো দাস, অ-নাগৰিক আৰু মহিলাক ভোটাধিকাৰ দিয়া হোৱা নাছিল৷ আমেৰিকাৰ দৰে দেশতো সংবিধানৰ ১৯সংখ্যক সংশোধনীৰ যোগেদিহে ভোটাধিকাৰ দিয়া হৈছিল৷ ফ্ৰান্সত সৌ ১৯৪৪ চনতহে মহিলাসকলে ভোট দিয়াৰ অধিকাৰ পাইছিল৷ গতিকে, দেশে দেশে মহিলাসকলৰ ৰাজনৈতিক অধিকাৰ উপেক্ষিত হৈ আছিল, আৰু সেয়েহে পৰম্পৰাগতভাৱেই এইখন ক্ষেত্ৰত মহিলাৰ যোগদান দুৰ্বল৷ সম্প্ৰতি চেণ্ট্ৰেল আফ্ৰিকাৰ ৰাৱণ্ডা নামৰ দেশখনতেই মহিলাৰ ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণৰ হাৰ সৰ্বাধিক আৰু তাত সংসদত ৬১.৩ শতাংশ হৈছে মহিলা৷ তদুপৰি, উত্তৰ আমেৰিকাৰ কিউবা, মেক্সিকো, চেণ্ট্ৰেল আমেৰিকাৰ নিকাৰাগুৱা, ইউৰোপৰ ছুইডেন আদিতো মহিলাৰ ৰাজনৈতিক স্থিতি সন্তোষজনক৷ ভাৰতত মহিলাসকলে পুৰুষৰ লগে লগেই ভোটদান আৰু প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰাৰ অধিকাৰ প্ৰথম লোকসভা নিৰ্বাচনৰ পৰাই পাইছিল৷ অৱশ্যে, ব্ৰিটিছ শাসনাধীন ভাৰতত মহিলাসকলে ৰাজনৈতিক অধিকাৰৰ বাবে যুঁজ দিবলগীয়া হৈছিল৷ প্ৰথম লোকসভাত নিৰ্বাচিত মহিলা সাংসদৰ সংখ্যা আছিল মুঠ সদস্যৰ ৫ শতাংশ৷ বৰ্তমানেও এই সংখ্যা উৎসাহজনকভাৱে বৃদ্ধি পোৱা নাই৷ শেহতীয়া তথ্যানুসৰি এই সংখ্যা হৈছেগৈ ১৫ শতাংশ৷ এনে প্ৰেক্ষাপটত বিগত বৰ্ষৰ ছেপ্টেম্বৰতেই লোকসভাত ৩৩ শতাংশ আসন মহিলাৰ বাবে সংৰক্ষণৰ বিল গৃহীত হৈছিল, যাৰ বাবে প্ৰায় তিনিটা দশকজোৰা বিতৰ্ক চলিছিল৷ অৱশ্যে, ১৯৯২ চনতেই সংবিধান সংশোধনীৰ যোগেদি পঞ্চায়তীৰাজ অনুষ্ঠানবোৰৰ বাবে মহিলাৰ এক-তৃতীয়াংশ আসন সংৰক্ষণ কৰা হৈছিল৷ ইয়াৰ দ্বাৰা তৃণমূল পৰ্যায়ত ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণত মহিলাৰ অংশগ্ৰহণ সুদৃঢ় কৰা হৈছিল৷ কিন্তু, বাস্তৱত ই একপ্ৰকাৰ ‘প্ৰক্সী’ ব্যৱস্থাহে হোৱা বুলি সমালোচকসকলে মন্তব্য কৰিছিল৷ সমালোচনা-বিতৰ্ক যিয়েই নহওক কিয়, এটা কথা ঠিক যে ‘সমতা’ৰ খাতিৰত ‘সংৰক্ষণ’ৰ প্ৰয়োজনীয়তাক কোনেও নুই কৰিব নোৱাৰে৷ এই কথাও সত্য যে কেৱল কাগজে-পত্ৰই দেখুৱাবৰ বাবে ‘সংৰক্ষণ’ৰ কোনো প্ৰয়োজন নাই৷ দেশৰ প্ৰগতিৰ খাতিৰত সকলোধৰণৰ আৰ্থ-সামাজিক-ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণত মহিলাসকল প্ৰকৃত অৰ্থত চামিল হোৱা উচিত৷ আজি ভাৰতত ভোটাৰসকলৰ আধা অংশই মহিলা, অথচ নিৰ্বাচিত সাংসদৰ সংখ্যা এক-পঞ্চমাংশও হোৱা নাই৷ প্ৰকৃততে, আৰ্থ-সামাজিক ক্ষেত্ৰৰ অন্যান্য কামৰ দৰে ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰৰ সক্ৰিয় অংশ হ’বলৈ মহিলাসকল স্বেচ্ছাই ওলাই আহিব পৰা পৰিস্থিতি এটা সৃষ্টি হ’ব লাগিব৷ ভাৰতত এনে স্থিতি পাবলৈ আমি যেন বহু বছৰ অপেক্ষা কৰিব লাগিব৷ অন্ততঃ বৰ্তমানৰ ৰেহ-ৰূপ চাই নিকট ভৱিষ্যতত ছবিখন প্ৰত্যাশিতভাৱে সলনি হৈ যাব বুলি ক’ব নোৱাৰি৷