দ্য হিন্দু ৰেট অৱ গ্ৰ’থ

 [১ ]

হিন্দু ৰেট অৱ গ্ৰ’থ কি?

এই ‘টাৰ্ম’টো শুনাত নতুন যেন লাগিলেও মুঠেই নতুন নহয়৷ বৰং বহু পুৰণি৷ 

স্বাধীনতাৰ পাছত, মানে ’৫০ ৰ দশকৰ পৰা ’৮০ ৰ দশকলৈ ভাৰতৰ আৰ্থিক উন্নয়নৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ ৩.৫ শতাংশৰ ওপৰলৈ উঠা নাছিল৷ দেশৰ সেই হতশ্ৰী আৰ্থিক স্থিতিক ‘দিল্লী স্কুল অব ইক’নমিক্স’ৰ অৰ্থনীতিৰ অধ্যাপক ৰাজ কৃষ্ণই বিদ্ৰুপাত্মকভাৱে ‘দ্য বিন্দু ৰেট অৱ গ্ৰ’থ’ আখ্যা দিছিল৷

প্ৰকৃততে হিন্দুপ্ৰধান ভাৰতবৰ্ষৰ সাধু-সন্ত-সকলৰ অল্প সন্তুষ্টিৰ জীৱন যাপনৰ দৰে দেশৰ অৰ্থনীতিক লৈ চৰকাৰ সন্তুষ্ট হৈ থকাৰ বাবেই চৰকাৰী অৰ্থনৈতিক নীতিক বহুতে সাধু-সন্তৰ জীৱনৰ সৈতে তুলনা কৰি এই আখ্যা দিছিল৷ তেতিয়াৰ কংগ্ৰেছ চৰকাৰ অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ সেই হাৰতে ৪টা দশক সন্তুষ্ট আছিল৷ অথচ ভাৰতৰ দৰে প্ৰায় একে সময়তে স্বাধীনতা পোৱা এছিয়াৰ দেশ দক্ষিণ কোৰিয়া আৰু টাইৱানে চমৎকাৰ আৰ্থিক উন্নতি ঘটাইছিল এটা দশকৰো কম সময়তে৷ দক্ষিণ কোৰিয়াৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নক ‘মিৰাকল অন দ্য হান ৰিভাৰ’ আৰু টাইৱানক ‘টাইৱান মিৰাকল’ আখ্যা দিয়া হৈছিল৷

ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ এই দুৰ্দশাৰ কাৰণ আছিল ৰক্ষণশীল নীতি, যিটোক ‘নেহৰুৰ সমাজতন্ত্ৰ’ৰ কুফল বুলি বিশ্লেষণ কৰা হৈছিল৷ ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক উন্নতিৰ পথ মুকলি কৰিছিল প্ৰধানমন্ত্ৰী পি ভি নৰসিংহ ৰাৱে৷ এখন সংখ্যালঘু চৰকাৰৰ নেতৃত্ব দি নৰসিংহ ৰাৱে উদাৰীকৰণ অৰ্থনীতিক আদৰি আনি ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিৰ সংমিশ্ৰণৰ যি বিচক্ষণতা প্ৰদৰ্শন কৰিছিল, তেনে বিচক্ষণতা দেশৰ আন প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে আজিলৈকে দেখুৱাব পৰা নাই৷

আইনৰ ছাত্ৰ নৰসিংহ ৰাৱে অৰ্থনীতি নিজে নাজানিছিল, কিন্তু দেশৰ কোনে অৰ্থনীতি জানে সেয়া ভালদৰে জানিছিল৷ তেওঁ দেশৰ বিত্তমন্ত্ৰীৰূপে নিযুক্তি দিছিল তেতিয়াৰ দেশৰ ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ গৱৰ্ণৰ ড॰ মনমোহন সিঙক আৰু তেওঁৰ নীতিৰ ফলতে দেশৰ অৰ্থনীতি ঠন ধৰি উঠি লহপহকৈ বাঢ়িবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল৷ সেই গতি আৰু ধাৰা অব্যাহত ৰাখিছিল অটল বিহাৰী বাজপেয়ী আৰু স্বয়ং ড॰ মনমোহন সিঙে নিজে প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈ৷ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নৰ সেই ধাৰা ১৯৯১ চনৰ পাছত প্ৰথমবাৰৰ বাবে থমকি ৰ’ল নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ কাৰ্যকালত৷ ক’ভিড অতিমাৰীৰ ফলত দেশজুৰি অবিবেচকৰ দৰে বলৱৎ কৰা একেৰাহে ৬৮ দিনীয়া লকডাউনত দেশৰ অৰ্থনীতি স্থবিৰ নহয়, স্তব্ধ হৈ গ’ল৷ অৰ্থনীতিৰ স্থবিৰতাৰ বাবে অপযশ দিবলৈ ক’ভিড সৰ্বোৎকৃষ্ট উপায়, কিন্তু অৰ্থনীতিৰ ন্যূনতম খবৰ ৰখা সকলে জানে, তাৰ আগৰ পৰাই ক্ৰমাত দেশৰ অৰ্থনীতি প্ৰতিটো ত্ৰিমাসিকত এদোপ এদোপকৈ নামি আছিল৷ মোদীৰ কাৰ্যকালৰ এই অৰ্থনীতিক পুনৰ ‘হিন্দু ৰেট অব গ্ৰ’থ’ হিচাপে ব্যাখ্যা কৰিবলৈ লৈছে অৰ্থনীতিবিদে৷ কিয়নো হিন্দুত্ববাদী হিচাপে মোদী অতুলনীয় আৰু চৰম হিন্দুত্ববাদী ধাৰণা মুকলিকৈ প্ৰকাশ কৰি থকা মোদীৰ চৰকাৰখনৰ সৈতে অৰ্থনীতিৰ অৱনমন আৰু হিন্দুত্বৰ ধ্যান ধাৰণা ’৫০ ৰ পৰা ’৮০ ৰ দশকলৈ অব্যাহত থকা ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ সৈতে সম্পূৰ্ণৰূপে মিলি পৰে৷

[২]

জিডিপি কোনো ‘ৰকেট চাইন্স’ নহয়৷ এয়া তেনেই ঘৰৰ সাধাৰণ খা-খৰচৰ হিচাপৰ দৰে৷

ধৰা হওঁক– এজন ব্যক্তি এটা চৰ বা দ্বীপত থাকে৷ তেওঁ সকলো খাদ্য নিজে উৎপাদন কৰে৷ মাছ, হাঁহ, কুকুৰা, ছাগলী, গৰু, ম’হ সকলো তেওঁ পোহে গাখীৰ আৰু মাংসৰ বাবে৷ বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰে উইভ মিল, গেছ উৎপন্ন কৰে গোবৰৰ পৰা৷ দৰৱ-পাতি ব্যৱহাৰ কৰে গছ-বনৰ পৰা আয়ুৰ্বেদ পদ্ধতিত৷ এখন দেশৰ ভৌগোলিক-ৰাজনৈতিক সীমাৰ ভিতৰত থাকিও তেওঁ কোনো বস্তু বেচা-কিনা নকৰে৷ সেয়ে দেশৰ জিডিপিলৈ তেওঁৰ কোনো অৱদান নাই৷

তেওঁৰে প্ৰাক্তন প্ৰেমিকা এতিয়া কৰ্প’ৰেটৰ উচ্ছ পদস্থ বিষয়া৷ মেট্ৰ’ত থাকে৷ অফিচলৈ টেক্সিত যায়৷ উভতি আহোতে মলৰ পৰা গ্ৰ’ছাৰী বজাৰ কৰে৷ শাক-পাচলি কিনে সংগঠিত বজাৰত৷ গধূলি জিমলৈ যায়৷ উইকএণ্ডত – চিনেমা চায়, ৰেষ্টোঁৰাত খায়৷ দীঘলীয়া ছুটী লৈ ফুৰিবলৈ যায়, ৰিছৰ্টত থাকে, ফুৰে, বিনোদনত খৰচ কৰে৷ ইয়াৰ প্ৰতিটো কামত তেওঁ যিমান খৰচ কৰে তাৰ প্ৰত্যেকটো ব্যয়েই দেশৰ জিডিপিৰ অন্তৰ্ভুক্ত৷ অৰ্থাৎ তেওঁৰ দৰে দেশখনৰ ৰাজনৈতিক সীমাৰ ভিতৰত দেশখনৰ প্ৰতিজন বাসিন্দাই কৰা শেষ ব্যয়খিনিৰ যেনে সামগ্ৰী কিনা, টেক্সিত যোৱা, ৰেষ্টোঁৰাত-জিম-হোটেল-চিনেমাহলত সেৱাৰ বিনিময়ত কৰা অন্তিম খৰচৰ ব্যয়ৰ মুঠ হিচাপেই দেশৰ জিডিপি অৰ্থাৎ মুঠ ঘৰুৱা উপাৰ্জন৷ ইয়াৰ লগতে ব্যৱসায়িক ব্যয়, চৰকাৰে কৰা ব্যয় সকলোৰে যোগফল জি ডিপিত অন্তৰ্ভুক্ত হয়৷

যদিহে হঠাত তেওঁৰ চাকৰিটো হেৰুৱায়, তেতিয়া তেওঁৰ সকলো খৰচ যেনে টেক্সিত উঠা, বিমানত উঠা, সামগ্ৰী ক্ৰয়, চিনেমা চোৱা, জিমলৈ যোৱা, ৰেষ্টোঁৰাত খোৱা, ফুৰিবলৈ যোৱা কমি আহিব৷ এই সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ বিনিময়ত তেওঁ কৰি থকা ব্যয় নোহোৱা হ’লে সেয়া দেশৰ অন্তিম ব্যয়ৰ হিচাপৰ পৰা বাদ পৰি যাব, অৰ্থাৎ দেশৰ জিডিপি হ্ৰাস হৈ পৰিব৷

এতিয়া দেশত জিডিপি-ৰ সংকোচন হোৱা বুলি যি হুলস্থূল হৈছে, সেয়া এই ঘটনাটোৰে সামূহিক ৰূপ৷ বিভিন্ন কাৰকৰ বাবে, ঘাইকৈ নৰেন্দ্ৰ মোদী চৰকাৰৰ ভুল আৰ্থিক নীতিৰ বাবে শেহতীয়াকৈ প্ৰায় দুবছৰ ধৰি জিডিপি-ৰ উন্নয়ন হোৱা নাছিল৷ বৰং অৱনমনৰ হাৰ বৃদ্ধি পাই আহিছিল৷ অৰ্থাৎ ২০১৮-১৯ বিত্তীয় বৰ্ষৰ প্ৰথম তিনিমাহত থকা ৭.৯৫ শতাংশ উন্নয়নৰ হাৰ পাছৰ ৩ মাহত ৭ শতাংশ, তাৰ পাছৰ ৩ মাহত ৬.৫৮ শতাংশকৈ নামি আহি ২০১৯-২০ বিত্তীয় বৰ্ষৰ অন্তিম ৩ মাহত অৰ্থাৎ জানুৱাৰীৰ পৰা মাৰ্চত ৩.১ শতাংশলৈ পতন ঘটিছিল৷ এতিয়া যোৱা মাৰ্চৰ পৰা জুনলৈ দেশৰ জিডিপি -২৩.৯ শতাংশলৈ পতন ঘটিল৷ অৰ্থাৎ সম্প্ৰতি দেশৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন সংকোচন হ’ল প্ৰায় চাৰি ভাগৰ এভাগ৷ দেশৰ মুঠ জিডিপিৰ চাৰি ভাগৰ এভাগ অদৃশ্য হৈ পৰা বা সংকোচন ঘটাৰ কাৰণ হ’ল চৰকাৰে বলৱৎ কৰা লকডাউন৷ একেৰাহে ৬৮ দিন দেশৰ দোকান-পোহাৰ, কল-কাৰখানা, ব্যৱসায়-বাণিজ্য, ফুৰা-চকা, যাতায়াত-পৰিবহণ সকলো বন্ধ হৈ থকাৰ ফলত কোনো খণ্ডতে দেশবাসীয়ে ব্যয় কৰা নাই আৰু সেইবাবেই এপ্ৰিলৰ পৰা জুনলৈ ৩ মাহত দেশৰ জিডিপিলৈ কাৰো অৱদান নাই৷ অৰ্থাৎ সকলো খোলা থাকিলে দেশবাসীয়ে এই তিনি মাহত যিমান ব্যয় কৰিলেহেঁতেন, বন্ধত ব্যয় নকৰাত জিডিপিৰ চাৰিভাগৰ এভাগ সংকোচন ঘটিল, মানে নোহোৱা হৈ পৰিল৷

ভাৰতৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ এই দশা যোৱা ৪টা দশকৰ ভিতৰত অধোগতিৰ হিচাপত সৰ্বাধিক আৰু অভিলেখ সৃষ্টিকাৰী৷ দেশ স্তব্ধ হৈ থকাৰ বাবে এই তিনিমাহত উৎপাদন শিল্পৰ উন্নয়ন ২৩.৯ শতাংশ, নিৰ্মাণ শিল্প ৫০ শতাংশ, হোটেল-পৰিবহণ-যোগাযোগ ৪৭ শতাংশ, আবাস-আৰ্থিক সেৱাখণ্ড ৫.৩ শতাংশ, চৰকাৰী প্ৰশাসন-প্ৰতিৰক্ষা ১০.৩ শতাংশ, খনি-পৰিবহণ ২৩.৩ শতাংশ সংকোচন হৈছে৷ দেশৰ ৮টা বুনিয়াদী খণ্ড বন্ধ থকাত তাৰো উৎপাদন-উন্নয়নৰ সংকোচন হৈছে৷ 

প্ৰশ্ন উঠিছে– ভাৰতৰ অৰ্থনীতি পুনৰ ‘হিন্দু ৰেট অব গ্ৰ’থ’ৰ যুগলৈ উভতি যাব নেকি?