অগ্নিগড়ে ৰিঙিয়াই...

তেজপুৰ অতি প্ৰাচীন কালৰে পৰা প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্যৰে ভৰপূৰ এখন বিতোপন চহৰ৷ ব্ৰহ্মপুত্ৰ ইয়াৰ দক্ষিণফালে আছে৷ তথ্য অনুসৰি পুৰণি নাম আছিল হাৰুপেশ্বৰ৷ ইয়াত হৰ্ষ বৰ্মন নামৰ ৰজাই ৰাজত্ব কৰিছিল৷ হজৰাপাৰ নামৰ আহল-বহল পুখুৰীটো তেওঁ খন্দাইছিল বুলি প্ৰবাদ আছে৷ পুখুৰীটোৰ মাজভাগতহে পানী আছে৷ বাকী অংশ বৰ্তমান খোলা পথাৰ৷

তেজপুৰক সাংস্কৃতিক চহৰ আখ্যা দিয়া হয়৷ কাৰণ ই অসমৰ বিখ্যাত ত্ৰিমূৰ্তিৰ জন্মস্থান– জ্যোতি, বিষ্ণু, ফণী শৰ্মা৷ তেওঁলোকৰ কলা-সংস্কৃতিৰ অৰিহণা অসমৰ আপুৰুগীয়া সম্পদ৷ সুধাকণ্ঠ ভূপেন হাজৰিকাই বাল্যকালত ইয়াতে শিক্ষাগ্ৰহণ কৰি সেই ত্ৰিমূৰ্তিৰ পৰাই গীত-সংগীতৰ আদিপাঠ লৈছিল৷ 

শৈক্ষিক দিশতো তেজপুৰ   আগবঢ়া৷ তেজপুৰত বালক চৰকাৰী বহুমুখী বিদ্যালয় স্থাপিত হৈছিল ১৮৬৮ চনতে, সেইদৰে দৰং কলেজ ১৯৪৫ চনত৷  আন বিদ্যালয়– তেজপুৰ একাডেমী [১৯৩০], বহুমুখী চৰকাৰী কন্যা বিদ্যালয় [১৯৭১], তেজপুৰ মহাবিদ্যালয়ৰ [১৯৬৫] লগতে আন বহু শিক্ষা অনুষ্ঠানেৰে ভৰপূৰ চহৰখন পুৰণি কালৰে পৰা শিক্ষাত আগবঢ়া৷ ব্ৰিটিছৰ ৰাজত্ব কালতে পুৰণি কছাৰী ঘৰ চৌহদত গৰ্ডন নামৰ ব্ৰিটিছ কমিছনাৰজনে দুশাৰী এজাৰ গছ ৰোপণ কৰাইছিল৷ গাঢ়. নীলা ৰঙৰ৷ এজাৰ ফুল ফুলি সৌন্দৰ্যবৰ্ধন কৰি আছে৷ কছাৰীৰ চোতালতে পৰি থকা প্ৰাচীন এডোখৰ শিল দেখি অগ্নিকবি কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্যই ‘পাহৰণি’ নামৰ কবিতাটো লিখিছিল৷

এইবোৰ কথা ইতিহাসৰ চিৰযুগমীয়া  সম্বল৷ তেজপুৰক বহুতে বাণৰ দেশ আখ্যা দিয়ে৷ য’ত ঊষা-অনিৰুদ্ধৰ মিলন হৈছিল৷ কেউফালে জুইশিখা জ্বলাই গড় মাৰি ঊষাক সখীসকলৰ সৈতে থৈছিল৷ সেই পাহাৰৰ নাম অগ্নিগড় নামে আজিও বিখ্যাত৷ ইয়াতে বোলে হৰিহৰৰ যুদ্ধ হৈছিল৷ তেজৰ নৈ বৈছিল৷ সেয়েহে পুৰণি শোণিতপুৰ, হাৰুপেশ্বৰ তল পৰিল, তেজপুৰ নাম হ’ল৷ ভাগৱত আৰু বিষ্ণু পুৰাণৰ মতে, বাণৰজা বোলে বলীৰ পুত্ৰ আছিল৷ বাণ শিৱভক্ত আছিল৷ বিখ্যাত মহাভৈৰৱ মন্দিৰ তেৱেঁই নিৰ্মাণ কৰাইছিল৷ ইয়াতে বৃহৎ শিৱলিংগ আজিও আছে৷ প্ৰতিদিনে শিৱৰ ভক্তসকলে আৰাধনা কৰে বা পূজা দিয়ে৷  শিৱৰাত্ৰিৰ দিনা বৃহৎ মেলা হয়৷

বামুণী পাহাৰৰ কাষত এটি ওখ টিলাৰ ওপৰত অতি প্ৰাচীন কালতে ভৈৰৱী দেৱালয় প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল৷ ইয়াতো প্ৰতিদিনে দেৱী পূজাৰ অৰ্চনা হয়৷ দুৰ্গা পূজাৰ সময়ত যাত্ৰীৰ ভিৰ হয়৷

তেজপুৰ ভৌগোলিকভাৱেই প্ৰকৃতিৰ বিশিষ্ট অৱদানেৰে ভৰপূৰ৷ তেজপুৰৰ দক্ষিণত অৰ্থাৎ ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰ পাৰত পূবৰ পৰা পশ্চিম দিশলৈ ক্ৰমে ভোমোৰাগুৰি, অগ্নিগড়, ৰুদ্ৰপদ, শিঙৰী আদি পাহাৰে আগুৰি আছে৷ গতিকে বাৰিষা বান বা খহনীয়াৰ কবলৰ পৰা ৰক্ষা পৰি আছে৷ চহৰখনৰ ভূমিভাগ সমতল আখ্যা দিব পাৰি৷ গতিকে ইয়াত বাৰিষা হোৱা প্ৰবল বৰষুণৰ পানী ইয়াত অৱস্থিত প্ৰাকৃতিক হোলা [নৰ্দমা] আদিৰ যোগেদি ব্ৰহ্মপুত্ৰ বা পূবত অৱস্থিত মৰাভৰালী নৈলৈ বাগৰি যায়৷ গতিকে ই প্ৰাকৃতিকভাৱেই বোকা, পানী আৱৰ্জনামুক্ত হৈ থাকে৷ 

এসময়ত অসমৰ ভিতৰতে তেজপুৰ এক নিকা পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্ন চহৰ বুলি নাম পাইছিল৷ কিন্তু বৰ্তমান জনসংখ্যা বৃদ্ধি হৈ দ ঠাই বা হোলা আদি পুতি বাসস্থান নিৰ্মাণ কৰা বাবে বা উপযুক্ত নলা-নৰ্দমা নথকা বাবে বাৰিষা বহু ঠাইত পানী জমা হয়৷ বাট-পথো কদৰ্যময় হয়৷ এয়াও মানুহৰ দূৰদৰ্শিতাৰ অভাৱ৷ অতীতত ইয়াত জনসমাগম অৰ্থাৎ বাসিন্দা সীমিত আছিল৷ ৰাজস্থানী, মাৰোৱাৰী আদিৰ লোক স্থায়ী বাসিন্দা হিচাপে বহুকালৰ পৰা আছে৷ অসমীয়া, বাঙালী, মুছলমান, নেপালী, বিহাৰৰ পৰা অহা বহু লোক স্থায়ী বাসিন্দা হৈছে৷ 

ওচৰৰ-পাঁজৰৰ গাঁৱৰ লোক এসময়ত চহৰত বাসিন্দা হ’বলৈ অহা নাছিল৷ বৰ্তমান গাঁৱৰ পৰা অহা বহু লোক স্থায়ী বাসিন্দা৷ তেজপুৰ শান্ত-শিষ্ট আৰু কৰ্মময়ী চহৰ বাবে আন ঠাইৰ কৰ্মৰত লোক  ইয়ালৈ আহি স্থায়ী বাসিন্দা হোৱা বহু উদাহৰণ আছে৷ চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ বাহিৰে বেছিভাগ লোক ব্যৱসায়ী বা দোকান-পোহাৰ দিয়া লোক৷ চাফাইকৰ্মী, মিস্ত্ৰী, ধোৱা আদি৷

বাসিন্দাসকল সুখে-সন্তোষে বাস কৰি আছে৷ চিকিৎসা ক্ষেত্ৰতো কেইবাখনো ব্যক্তিগত চিকিৎসালয় আছে যদিও তেজপুৰ কনকলতা চৰকাৰী চিকিৎসালয় আৰু বৰ্তমান স্থাপিত তেজপুৰ মেডিকেল [টমুকী কলেজ হাস্পতালত চিকিৎসা সেৱা আগবঢ়োৱা কাৰ্য চলি আছে৷] তেজপুৰে এখন বাছকবনীয়া শিল্পীৰ ঠাই আখ্যা পাইছে৷ ১৯০৬ চনত কলিবাৰীত বাণ ৰংগমঞ্চ স্থাপিত হোৱাৰ পৰাই ইয়াত নাটক, সংগীত, চিনেমা, প্ৰযোজনা আদি কলা-কৃষ্টিৰ চৰ্চা হৈ আছে৷ বহু শিল্পীৰ সৃষ্টি হৈছে৷  বিশেষকৈ ৰূপকোঁৱৰ জ্যোতিপ্ৰসাদ আগৰৱালা সৃষ্টি ‘শোণিতকুঁৱৰী’ নাটক আৰু ইয়াত সন্নিৱিষ্ট অসমীয়া গীতৰ সুৰে সমগ্ৰ অসমলৈকে এক নতুন কলা-কৃষ্টিৰ বতৰা কঢ়িয়াই আনিলে৷ তাৰপাছতেই তেওঁৰ ‘জয়মতী’ চিনেমাই আলোড়ন তুলিলে৷ তাৰপাছতে নটসূৰ্যৰ ‘চিৰাজ’, ভূপেন হাজৰিকাৰ ‘এৰাবাটৰ সুৰে’ অসমত জাগৰণ আনিছিল৷ বাণ ৰংগমঞ্চত বহুতো নাটক হ’ল৷ কেইবাজনো নাট্যকাৰৰ জন্ম হ’ল৷ শিল্পী, গায়ক, সংগীতজ্ঞ সৃষ্টি হ’ল৷ পুৰণিসকলক বাদ দিলেও বৰ্তমান বহু নতুন প্ৰজন্মৰ শিল্পীৰ সৃষ্টি হৈছে৷ পুৰণি প্ৰজন্মৰ নাট্যকাৰৰ ভিতৰত প্ৰফুল্ল বৰা, ঐশ্বৰ্য কাকতি, প্ৰণৱ বৰা, দিলীপ চৌধুৰী, নতুনৰ ভিতৰত মৃদুল  চুতীয়াৰ ‘প্ৰথম দাস’ নাটক মঞ্চস্থ হৈছে৷ বাণত মঞ্চস্থ হোৱা প্ৰথমনিশা প্ৰফুল্ল বৰাৰ সাঁকো নাটকত নটসূৰ্য ফণী শৰ্মা মৌলবীৰ ভাৱত অৱতীৰ্ণ হৈছিল৷ নটসূৰ্যৰ মহীজীৱী নাটকখন নতুন বাণ ৰংগমঞ্চত মঞ্চস্থ হোৱা তেওঁৰ শেষ নাটক আছিল৷ য’ত চন্দ্ৰ গোস্বামী, টংক দত্ত, দেৱেন শৰ্মা, চাৰু তালুকদাৰ, ৰবীন গোস্বামী আদিয়েও অংশগ্ৰহণ কৰিছিল৷ কিন্তু নাটকৰ পাণ্ডুলিপিটো হেৰাল৷ 

খেল-ধেমালিতো এসময়ত আগৰণুৱা আছিল তেজপুৰ৷ তেজপুৰ টাউন ক্লাব, তৰুণ অসম সংঘ আদি ফুটবল দলে অসমত নাম কৰিছিল৷ প’ল ফিল্ডত প্ৰতিবছৰে ‘ডুগৰ শ্বিল্ডৰ’ ফুটবল খেল প্ৰতিযোগিতা হৈছিল৷ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ প্ৰাকক্ষণত [১৯২০-২১] চন্দ্ৰনাথ শৰ্মা, অমিয় কুমাৰ দাস, লক্ষীধৰ শৰ্মা আদি মুক্তিযোদ্ধাৰ আমন্ত্ৰণক্ৰমে মহাত্মা গান্ধী তেজপুৰলৈ আহি জ্যোতি আগৰৱালাৰ পকীত আলহী হৈছিল৷ তেওঁৰ আহ৩ানতে প’ল ফিল্ডত বস্ত্ৰযজ্ঞৰ আয়োজন হৈছিল৷ জ্যোতিপ্ৰসাদৰ নিৰ্দেশতে তেজপুৰত এটি মৃত্যু বাহিনী গঠন গৈছিল৷ যিটো দলে দেশৰ মুক্তিৰ বাবে প্ৰাণ আহুতি দিবলৈ সাজু হৈছিল৷ শ্বহীদ কনকলতাও এই মৃত্যু বাহিনীৰ সদস্য আছিল৷

দৰং কলেজৰ পুৰণি ঘৰৰ প্ৰাংগণত যিসকলে শাৰী শাৰী চিৰ সেউজী বোল সনা আমলখি গছৰ শাৰী দেখিছে, তেওঁলোকে এই স্মৃতি পাহৰিব নোৱাৰে৷ ১৯৬২ চনত চীনৰ আক্ৰমণত তেজপুৰ প্ৰায় বিধবস্ত হৈছিল৷ চীনা আহি ব’মডিলা পালেহি৷ দুই-তিনি ঘণ্টামানতে তেজপুৰ দখল কৰিব৷ ভাৰতীয় বায়ুসেনাই বোমা দি তেজপুৰ ধবংস কৰি চীনক বাধা দিব– এনে বাণী প্ৰচাৰ হোৱাৰ লগে লগে তেজপুৰ জনশূন্য হ’ল৷  ইতিমধ্যে চীনে তিব্বত দখল কৰিলে৷ তাৰ প্ৰধান ধৰ্মগুৰু দালাই লামা অৰুণাচলৰ ব’মডিলা হৈ ফুটহিলৰ পৰা আহি দৰং কলেজ প্ৰাংগণত ঘটনাক্ৰমে উপস্থিত হৈছিল৷ ১৯৫৯ চনৰ ১৮ এপ্ৰিলত দৰং কলেজৰ হোষ্টেলৰ পৰা তেতিয়াও কিছুসংখ্যক ছাত্ৰ ঘৰলৈ ঘূৰি যোৱা নাছিল৷ হোষ্টেল ছুপাৰ আছিল বৈকুণ্ঠ শৰ্মা৷ তেওঁ আছিল সাহসী মানুহ৷ তেওঁৰ নিৰ্দেশতে আমি কেইজনমান ছাত্ৰই লৰালৰিকৈ এটি অস্থায়ী মঞ্চ সাজি দালাই লামাক উপৱিষ্ট কৰাই আদৰিলোঁ৷ দালাই লামাই চমু ভাষণত ক’লে– মই তেজপুৰত উপস্থিত হৈ অভিভূত হৈছোঁ আৰু আশ্ৰয় পাই জীৱনলৈ মমতা আহিছে৷ মই এতিয়া আপোনালোকৰ আলহী৷ অৰ্থাৎ ভাৰত ৰাষ্ট্ৰৰ আশ্ৰয়ত৷ চীনা উভতি গ’ল৷ দুদিন পাছতে তেজপুৰ সদৰ থানাৰ সন্মুখত এটি শোকাৱহ  দৃশ্য দেখি আমি অচৰিত হৈছিলোঁ৷ যি পুলিচে চীনাৰ ভয়ত থানা এৰি পলাই-পত্ৰং দিছিল, সেই পুলিচ দলে বিষ্ণু ৰাভা আৰু অমলেন্দু গুহক চীনা সমৰ্থক আখ্যা দি কঁকালত ৰছী বান্ধি জে’ল-হাজোতলৈ লৈ গৈছিল৷ পাছত শুনা পাইছিলোঁ– তেওঁলোকক বোলে তিহাৰ জে’ললৈ প্ৰেৰণ কৰিছিল৷  যি শাসকীয় দলে এই কাম কৰাইছিল, তেওঁলোক ধূলিত মিহলি হৈ গ’ল৷ বিষ্ণু ৰাভা, অমলেন্দু গুহ, উজ্জ্বল নক্ষত্ৰ  হৈ জিলিকি আছে৷ 

এয়া আছিল তেজপুৰৰ বাবে এক মুখ দেখুৱাব নোৱৰ বিষাদৰ ঐতিহ্যমণ্ডিত কথা৷ সেয়ে হয়তো বিষ্ণু ৰাভাই লিখিছিল– 

‘অ অসমীয়া ডেকা দল 

তোৰ তেজাল বদন মলিন

কিয় হ’ল’৷

ফোন ঃ ৮৮৭৬২-১৩২৪৩