হলেণ্ডৰ হাজোতত এৰাতি
২০০৭ চনৰ জুনত জাৰ্মানীৰ হেমলীন নগৰত এটা বিশেষ প্ৰশিক্ষণৰ বাবে দহ দিনমান আছিলোঁ৷ সেই প্ৰশিক্ষণৰ মাজতেই এটা শনিবাৰৰ পুৱাই আমি ভাৰতীয় সতীৰ্থ কেইজনমান হলেণ্ডৰ আমষ্টাৰডাম চহৰখন ফুৰিবলৈ ওলাই গ’লোঁ৷ পৰ্যটকৰ মধ্যমণি হলেণ্ডৰ এই ৰাজধানীৰ ইতিহাসৰ কিছু তথ্যৰ লগতে মোৰ লগত সংঘটিত এটা অবিস্মৰণীয় ঘটনাও আজি অৱগত কৰিম৷
১২ শতিকামানৰ কথা হ’ব৷ উত্তৰ সাগৰ আৰু আমষ্টেল নদীৰ মোহনাত পাশ্বৰ্ৱৰ্তী অঞ্চলৰ ডাটচ্সকলে যাতায়াতৰ সুবিধাৰ বাবে এখন দলং নিৰ্মাণ কৰিছিল৷ সেই বিশেষ দলংখনে নদীবান্ধৰ দৰে গাঁওবাসীক উত্তৰ সাগৰৰ জোৱাৰ-ভাটাৰ পৰাও ৰক্ষা কৰিছিল৷ কালক্ৰমত সেই গাঁওখন সকলোৰে বাবে আমষ্টেলডেম নামেৰে পৰিচিত হৈছিল৷ পৰৱৰ্তী কালত ১২৭৫ খ্ৰীষ্টাব্দত হলেণ্ডৰ ৰজা পঞ্চম ফ্লোৰিছে জাৰ্মানী, ডেনমাৰ্ক আৰু স্কেণ্ডিনেভিয়ৰ পৰা জলপথেদি অহা সাগৰীয় বণিকৰ পৰা দলংখন ব্যৱহাৰৰ নামত আদায় কৰা শু{¨ ৰেহাই দিয়ে৷ সেই ঘোষণাৰ পাছত আমষ্টেলডেম লাহে লাহে এটা বৃহত্তম আৰু ব্যস্ততাপূৰ্ণ পোতাশ্ৰয়ত পৰিণত হৈ পৰিছিল আৰু আমষ্টেলডেম নামৰ গাঁওখন বিশ্বৰ অন্যতম চহৰ আমষ্টাৰডামলৈ উন্নীত হৈছিল৷
শনিবাৰৰ দিনা পুৱা ছয় বজাতেই চাৰিশ কিলোমিটাৰ দূৰৈৰ হলেণ্ডৰ ৰাজধানী আমষ্টাৰডাম চহৰলৈ বুলি হেমলীনৰ পৰা ডাটচ্ বনৰ [জাৰ্মান ৰে’ল কোম্পানী] এখন নিৰ্দিষ্ট আইচ ট্ৰেইনত উঠিলোঁ৷ জাৰ্মান ৰে’ল কোম্পানীটোৰ অত্যাধুনিক আৰু তীব্ৰবেগী ইণ্টাৰচিটী এক্সপ্ৰেছ [চমুকৈ আইচ] ট্ৰেইনৰ চাহিদা বহু বেছি৷ এই আইচ ট্ৰেইেনৰে জাৰ্মানীৰ সকলো নগৰ-চহৰৰ উপৰি দাঁতি-কাষৰীয়া হলেণ্ড, পোলেণ্ড, অষ্ট্ৰিয়া আৰু ছুইজাৰলেণ্ডলৈ অতি কম সময় আৰু খৰচত ফুৰিব পাৰি৷ ডাটচ্ বন কোম্পানীৰ বিশাল অথচ অত্যন্ত চাফচিকুণ আৰু ভিৰ-ভাৰহীন ৰে’ল জংচনবোৰ দেখি আচৰিত হৈছিলোঁ৷ জংচনবোৰত বিস্কুট, চিপ্ছ আৰু পানীৰ ভেণ্ডিং মেচিন, দুই-এজন যাত্ৰীক বাদে আন কাকোৱেই চকুত পৰা নাছিল৷
ঘণ্টাত প্ৰায় দুশ কিলোমিটাৰ গতিবেগত চলা আইচ ট্ৰেইনত উঠি সময়তকৈ আধাঘণ্টামান আগতেই দহমান বজাত আমি আমষ্টাৰডাম পাইছিলোঁ৷ অত্যাধুনিক চহৰখনৰ মুখ্য ৰে’ল জংচনটোৰ কাষতে থকা ফেৰীঘাটত গৈ আমি এখন মটৰ লান্স আৰু এজন গাইড ভাৰা কৰি ঐতিহ্যমণ্ডিত পৰ্যটন ক্ষেত্ৰবোৰ এফালৰ পৰা চাবলৈ ধৰিলোঁ৷ চহৰখনৰ ভিতৰত চলাচল কৰিবলৈ যান-জঁটহীন সুচল জলপথৰ ব্যৱস্থাৰ অভিজ্ঞতাখিনি সঁচাই অবিস্মৰণীয় আৰু অনবদ্য আছিল৷ সোতৰ শতিকাৰ সময়ছোৱাক আমষ্টাৰডামৰ সোণালী যুগ বুলি কোৱা হয়৷ সেই শতিকাতে চহৰখনক ঘেৰি চাৰিটা বৃত্তাকাৰ শাল [গ্ৰেষ্টেনগৰ্ডেল] খান্দি এই জলপথ সাজি উলিওৱা হৈছিল৷ পৰৱৰ্তী কালত সেই প্ৰিচেনগ্ৰাষ্ট, কেইজাৰগ্ৰাষ্ট, চিন্জলগ্ৰাষ্ট আৰু হেৰেনগ্ৰাষ্ট নামৰ জলপথকেইটাক ইউনেস্ক’ৰ ৱল্ডৰ্ হেৰিটেজ ছাইট বুলি মান্যতা দিয়া হৈছিল৷ জলপথেদিয়েই আমি একাদিক্ৰমে চহৰখনৰ ভেন ঘগ যাদুঘৰ, ডাটচ্ ৰাষ্ট্ৰীয় যাদুঘৰ, আমষ্টাৰডামৰ ৰাজমহল, ডেম স্কুৱেৰ চাই এটা বিশেষ যাদুঘৰ পালোঁ৷ সেইটো আছিল পৃথিৱীৰ বিখ্যাত আৰু বিশাল যৌন যাদুঘৰ৷ সেই যাদুঘৰটোত সংৰক্ষিত আছিল ভাৰত, চীন, জাপান, তিব্বত, ব্ৰিটেইন, ফ্ৰান্স, ডাটচ্ আৰু আন দেশৰ যৌনগন্ধী আৰু কামোত্তেজক বিভিন্ন তথ্য, সাজপোছাক, আচবাবৰ লগতে নগ্নচিত্ৰ আৰু দেশী-বিদেশী পৌৰাণিক কামসূত্ৰ আৰু বিভিন্ন যৌনাচাৰৰ পুথি৷ এই যাদুঘৰটোতেই সংৰক্ষিত আছে পৃথিৱীৰ বহু বিখ্যাত দেহোপজীৱিনীৰ জীৱন্ত প্ৰতিমূৰ্তিও৷
তাৰপাছত গাইডজনে আমাক চহৰখনৰ এখন বিশেষ বজাৰ ফুৰাবলৈ লৈ গৈছিল৷ সেই বিশেষ বজাৰখন আছিল আমষ্টাৰডামৰ বিখ্যাত দেহোপজীৱিনীৰ বজাৰ [ৰেড লাইট ডিষ্ট্ৰিক্ট]৷ ইয়াৰে দেহোপজীৱিনীসকলক হলেণ্ডৰ চৰকাৰে আইনীভাৱে অনুজ্ঞাপত্ৰ প্ৰদান কৰে আৰু তাৰ বিনিময়ত তেওঁলোকে চৰকাৰক বছৰি কৰ পৰিশোধ কৰে৷ ৰঙা লাইট জ্বলি থকা কাচৰ খিৰিকীৰ সিপাৰৰ পৰা দেহোপজীৱিনীয়ে কমনীয় চাৱনিৰে পৰ্যটকক প্ৰেম নিৱেদন কৰি আমন্ত্ৰণ দিয়ে৷ কিন্তু তেওঁলোকে পথলৈ ওলাই আহিব নোৱাৰে৷ ষোল্ল শতিকাতে বিদেশী নাবিকক আকৰ্ষিত কৰি দেশৰ অৰ্থনীতিক উন্নীত কৰিবলৈ দেহ ব্যৱসায়ক হলেণ্ডৰ চৰকাৰে আইনীভাৱে অনুমোদন দিছিল৷
মধ্যযুগত ঘটা এটা অলৌকিক ঘটনাৰ পাছত আমষ্টাৰডাম বাণিজ্যিক চহৰৰ পৰা তীৰ্থভূমিলৈ পৰিণত হৈছিল৷
কথিত আছে যে প্ৰভু যীশুই ক্ৰুছবিদ্ধ হোৱাৰ আগদিনা ৰাতি নিজৰ শিষ্যসকলৰ সৈতে অন্তিমটো নৈশভোজন গ্ৰহণৰ সময়ত কৈছিল, তোমালোকে ব্ৰেডটো মোৰ শৰীৰ আৰু ৱাইন গিলাচ মোৰ ৰক্ত বুলি গ্ৰহণ কৰা৷ মই নাথাকিলেও মোৰ সত্তা তোমালোকৰ ভিতৰতেই থাকি যাব৷ যীশুৰ অন্তিম ভোজনৰ সেই কথাখিনিকে সুঁৱৰি খ্ৰীষ্টিয়ানসকলে প্ৰতিটো দেওবাৰে দৈনন্দিন প্ৰাৰ্থনাৰ পাছত গিৰ্জাত ব্ৰেড আৰু ৱাইন খায়৷ ইয়াকে চমৎকাৰী ইউকাৰিষ্ট বুলি কোৱা হয়৷ ইতিহাসৰ পমখেদি জানিব পাৰিছিলোঁ যে ১৩৪৫ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ১৬ মাৰ্চৰ দিনা আমষ্টাৰডাম চহৰৰ গিৰ্জাত নগৰবাসী পৰম্পৰাগত সাপ্তাহিক ইউকাৰিষ্টৰ বাবে গোট খাইছিল৷ পাছে দুৰ্ভাগ্যবশতঃ সেইদিনা ইউকাৰিষ্টত পৰিৱেশন কৰা ব্ৰেড আৰু ৱাইন খাই এজন লোক সাংঘাতিকভাৱে অসুস্থ হৈ পৰিছিল৷ তেতিয়া ধৰ্মীয় নিয়ম অনুসৰি গিৰ্জাৰ ব্ৰেড আৰু ৱাইন পৰিৱেশন কৰা লোকজনক জুইত জাপি দিয়া হৈছিল৷ কিন্তু অবিশ্বাস্যভাৱে সেই ব্যক্তিজন দুদিনৰ পাছত অৱশিষ্ট ছাইখিনিৰ পৰা সোঁশৰীৰে উঠি আহিছিল৷
এই অলৌকিক ঘটনাটোৰ সত্যতাৰ প্ৰমাণ পাই চহৰখনৰ নগৰপালিকা আৰু ইউট্ৰাচৰ বিছপে মিলি সেই স্থানতে হেলিগে ষ্টাইড [পৱিত্ৰ স্থান] নামৰ এটা বিশাল গিৰ্জা প্ৰতিষ্ঠা কৰি সেই পথছোৱা হেলিগ ৱে [পৱিত্ৰ পথ] বুলি নামকৰণ কৰিছিল৷ পৰৱৰ্তী কালত বছৰৰ ১৬ মাৰ্চত হেলিগ ৱে পথত ৰোমান কেথলিকসকলে মৌন সমদল [ষ্টাইলে ওমগাংগ] উলিয়াই সেই অলৌকিক ঘটনাটোৰ কথা সুঁৱৰিছিল৷ সেই পৰম্পৰাগত মৌন সমদলত যোগ দিবলৈ দেশী-বিদেশী পৰ্যটক আৰু তীৰ্থযাত্ৰীয়ে ভিৰ কৰাত আমষ্টাৰডাম চহৰখন লাহে লাহে এখন তীৰ্থভূমি হৈ পৰিছিল৷
সেই হেলিগে ষ্টাইড নামৰ গিৰ্জাটো চাই আমি আমষ্টাৰডামৰ মুখ্য ৰে’ল ষ্টেচনলৈ উভতি আহোঁ মানে ইতিমধ্যে নিশা দহ বাজিছিল৷ ৰাতি দহ বজালৈকে সূৰ্য অস্তমিত নোহোৱাৰ বাবে আমাৰ উভতি যোৱা ট্ৰেইনৰ সময় যে পাৰ হৈ গৈছিল ধৰিবই পৰা নাছিলোঁ৷ ততাতৈয়াকৈ গৈ জংচন পালোঁ যদিও আমি যাবলগীয়া ট্ৰেইনখন ইতিমধ্যে দহ বজাতেই গুচি গ’ল বুলি জানিব পাৰিলোঁ৷ ডাটচ্ বনৰ বিষয়া এজনে পুৱা পাঁচ বজাতহে হেমলীনলৈ উভতি যোৱা ট্ৰেইন এখন আছে বুলি জনোৱাত কিংকৰ্তব্যবিমূঢ় হৈ আমি পাঁচটা টিকট লৈ ৰাতিটো কটাবৰ বাবে হোটেলৰ সন্ধানত ওলাই আহিলোঁ৷ পাছে দুঘণ্টা ধৰি ব্যস্ত চহৰখনৰ সকলো হোটেল, লজ, অতিথি নিবাস আৰু বেচেলৰ আৱাস ঘূৰিও নিশাটো কটোৱাৰ কোনো সুবিধা কৰিব নোৱাৰিলোঁ৷ ইতিমধ্যে ৰাতি প্ৰায় ১২ বাজি গৈছিল৷ সেয়ে বাকী পাঁচ ঘণ্টা আমি আটাইকেইজনে ৰে’ল ষ্টেচনতে বহি কটাই দিম বুলি ভাবি ষ্টেচন পালোঁ৷ পিছে হলেণ্ডৰ ৰে’ল জংচনটো আমাৰ দেশৰ দৰে নাছিল৷ নিশা বাৰ বজাত শেষ ট্ৰেইনখন যোৱাৰ পাছতে বিশাল জংচনটোৰ প্ৰৱেশ পথত তলা ওলমি আছিল৷ ডাটচ্ বনৰ অফিচাৰ এজনে আমাৰ টিকটকেইটা চাই যাত্ৰাৰ সময়ৰ আধাঘণ্টামান আগতহে আমি জংচনটোৰ ভিতৰলৈ যাব পাৰিম বুলি জনোৱাত আমি সেমেনা সেমেনি কৰি উভতি আহিলোঁ৷ সময় কটোৱাৰ বাবে আমি টিকট কাটি এখন নৈশবাৰলৈ গ’লোঁ৷ আৰম্ভণিতে ভাল লাগিছিল যদিও পাছলৈ মদ-ভাঙৰ উৎকট গোন্ধ আৰু উচ্ছস্বৰৰ গান-বাজনাৰ শব্দত আমাৰ আটাইকেইজনৰ শৰীৰ অৱশ হৈ পৰিছিল৷ নিশা ডেৰমান বজাত ভাৰাক্ৰান্ত হৈ বাৰখনৰ পৰা ওলাই আহিলোঁ৷ ব্যস্ত চহৰৰ ক’ৰবাত অলপ বহি জিৰণি লোৱাৰ সন্ধানত কিছুদূৰ আহোঁতেই এটা সুসজ্জিত শীততাপ নিয়ন্ত্ৰিত বাছষ্টেণ্ডত আমাৰ চকু পৰাত সমস্বৰে ইউৰেকা ইউৰেকা বুলি চিঞৰিলোঁ৷
শীত-তাপ নিয়ন্ত্ৰিত আৰামদায়ক বাছ ষ্টেণ্ডটোত বহি কিছুসময় জিৰণি লোৱাৰ পাছতেই আমি সকলোৱেই গভীৰ টোপনিত লালকাল দিছিলোঁ৷ হঠাৎ কাৰোবাৰ শব্দত সাৰ পাই দেখোঁ এখন হাতত স্কেট ব’ৰ্ড আনখন হাতত এডাল সৰু লাঠী লৈ এজনী ষোড়শী মোৰ সন্মুখত৷ ছোৱালীজনীয়ে ডাটচ্ ভাষাত কিবাকিবি সুধিছিল যদিও মই একো বুজিব পৰা নাছিলোঁ৷ ইতিমধ্যে সতীৰ্থকেইজনেও টোপনিৰ পৰা সাৰ পাই খপজপাই উঠিছিল৷ আমি সকলোৱেই ছোৱালীজনীক প্ৰথমে দেহোপজীৱিনী বুলি ভাবিছিলোঁ যদিও বাৰে বাৰে তাই পাছপ’ৰ্টৰ বিষয়ে সোধাত সন্দেহ হৈছিল৷ আমি ইংৰাজীতে আমাৰ পৰিচয় আৰু পৰিস্থিতিৰ বিষয়ে অৱগত কৰাইছিলোঁ যদিও তাই আমাৰ কথা একোৱেই বুজা নাছিল৷ অৱশেষত তাই পকেটৰ পৰা এটা ৱায়াৰলেছ ছেট উলিয়াই কাৰোবাক কিবা কোৱাতহে আমাৰ গা চোবাইছিল৷ আৰু তাৰ অলপ সময়ৰ পাছতেই আমাৰ সন্দেহ আঁতৰাই এদল হলেণ্ডৰ পুলিচে আগুৰি ধৰিছিল৷ তাৰ মাজৰে এজনে আমাৰ পাছপ’ৰ্টকেইখন জব্দ কৰি আমি কোন, ক’ৰপৰা আহিছোঁ, কিয় আহিছোঁ, কেতিয়া আহিছোঁ সকলোৰে পৰা বেলেগে বেলেগে স্পষ্টীকৰণ লৈছিল৷ তেওঁ আমাক জনাইছিল যে আমষ্টাৰডামৰ বাছষ্টেণ্ড, ট্ৰাম ষ্টেণ্ড অথবা ৰে’ল জংচন আদিত শোৱাটো আইনমতে দণ্ডনীয়৷ গতিকে আমি থানালৈ যাব লাগিব৷ পাছপ’ৰ্টকেইখনৰ লগতে আমাৰ আটাইকেইজনৰে মানীবেগ, ঘড়ী আৰু ম’বাইল ফোন সকলো জব্দ কৰি গাড়ীত বহুৱাই থানালৈ লৈ গ’ল৷
থানা গৈ পোৱাৰ লগে লগে আমাৰ শৰীৰৰ ৰক্তচাপ, চকুৰ কৰ্ণিয়া আৰু তেজত মাদকদ্ৰব্যৰ অস্তিত্ব পৰীক্ষা কৰিছিল৷ বিদেশত পুলিচৰ তালাচীৰ সন্মুখীন হৈ ভয় আৰু উৎকণ্ঠাত অণ্ঠ-কণ্ঠ শুকাই গৈছিল যদিও আমি যিমান পাৰোঁ সংযত হৈ আৰু আত্মবিশ্বাস ৰাখি পুলিচজনে কৰা প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দি গৈছিলোঁ৷ থানাৰ পুলিচসকলেও আমাৰ লগত ভদ্ৰতাৰে সোধাপোছা কৰিছিল৷ থানাৰ ভাৰপ্ৰাপ্ত বিষয়াজনে আমাক গাইপতি দুশ ইউৰো [ প্ৰায় ষোল্ল হাজাৰ টকা] দিব লাগিব বুলি জনাইছিল৷ আমি বিনি দ্বিধাই আধাঘণ্টামান টোপনিৰ বাবদ সেই জৰিমনা পৰিশোধ কৰিছিলোঁ৷ যাতে আমি আৰু কোনো অনাকাংক্ষিত সংকটত নপৰোঁ৷ আমাৰ মুখত হোটেল নোপোৱাৰ দুৰ্দশাপূৰ্ণ কাহিনী শুনি ভাৰপ্ৰাপ্ত বিষয়াজনে থানাখনৰ একোণত থকা সুন্দৰ জিৰণী কোঠা এটাত আমাক চাৰিমান বজালৈ আৰাম কৰাৰো ব্যৱস্থা কৰি দিছিল৷ কিছু সময় আমি জিৰণি লোৱাৰ পাছত আমাক কিছু লঘু আহাৰ খাবলৈ দিলে৷ লগতে জব্দ কৰা আমাৰ সকলো বস্তু ঘূৰাই দি চাৰে চাৰিমান বজাত চহৰখনৰ মুখ্য ৰে’ল জংচনটোত থানাৰ গাড়ী এখনেৰে নমাই থৈ গৈছিল৷ ট্ৰেইনৰ আসনত নবহালৈকে আমি সকলোৱেই নিশ্চুপ হৈ আছিলোঁ৷
সোমবাৰৰ পৰা গতানুগতিক আকৌ আমি প্ৰশিক্ষণত ব্যস্ত হৈ পৰিছিলোঁ৷ মঙলবাৰে আবেলি ছুটীৰ সময়ত আমাৰ প্ৰশিক্ষক ইউৱে মেডাৰে এটা এনভেলেপ মোৰ হাতত তুলি দিছিল৷ এনভেলেপটো আমষ্টাৰডাম পুলিচ থানাৰ পৰা কোৰিয়াৰত আহিছিল মোৰ নামত৷ এনভেলেপটো খুলি চোৱাৰ আগতেই হাত-ভৰি কঁপি উঠিছিল৷ আৰুবা কি অথন্তৰ ঘটিল৷ পাছে এনভেলেপটো খুলি বিস্ময়ত আমাৰ আটাইকেইজন সতীৰ্থৰ চকু ডাঙৰ হৈ পৰিল৷ হলেণ্ডৰ এখন চিভিল ক’ৰ্টে আমাৰ পঞ্চাছ শতাংশ জৰিমনা মাফ কৰা বাবে থানাৰ পৰা আমালৈ গাইপতি পঞ্চাছ ইউৰোৰ ট্ৰেভেলাৰ্ছ চেক কাটি পঠিয়াই দিছে৷ চেককেইখন পাই আমি হলেণ্ড পুলিচৰ কাণ্ড দেখি আপ্লুত হৈছিলোঁ৷ তেওঁলোকৰ কৰ্মনিষ্ঠা, সততা আৰু সামাজিক দায়বদ্ধতাৰ আৰ্হি দেখি কৃতজ্ঞতাত মূৰ দোঁ খাইছিল৷ মনতে ভাবিছিলোঁ আমাৰ দেশৰ আৰক্ষী আৰু প্ৰশাসন ব্যৱস্থাই এনেবোৰ দেশৰ পৰা নৈতিকতাৰ পাঠ শিকাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে৷