কামাখ্যা-উমানন্দৰ মাটি আৰু মোগল বাদশ্বাহ ঔৰংজেৱ

... সুদীৰ্ঘ কাল কামৰূপ অঞ্চল মোগল শাসনাধীন 

হৈ থকা বাবে ইয়াত প্ৰশাসনীয়, ৰাজহ ব্যৱস্থা আদি মোগল প্ৰথামতে প্ৰৱৰ্তন হয়৷ পৰগণা, চৰকাৰ আদি প্ৰশাসনীয় বিভাগ হয়৷ ‘কামৰূপৰ বুৰঞ্জী’ত এই বিষয়ে বিস্তৃত বিৱৰণ আছে৷ গতিকে সম্ৰাট ঔৰংজেৱ নামনি অঞ্চলৰ ৰাজহ ব্যৱস্থাৰো সৰ্বাধিকাৰী হৈ থকাত ১৬৬৭ খ্ৰীষ্টাব্দত তেওঁ এনে দলিল সম্পাদন কৰাত আইনী অধিকাৰ প্ৰাপ্ত হৈছিল৷ গুৱাহাটী-পাণ্ডু বা দক্ষিণকুল বংগ-পৰগণাৰ ভুক্ত হৈ থকাত উমানন্দ-কামাখ্যাৰ ভূমি সম্পদৰ অধিকাৰো মুছলিম শাসনৰ কবলত পৰাত দলৈসকলে পূৰ্বতে প্ৰাপ্ত ভূমিৰ দখলস্বত্ব সকলো হেৰুৱাইছিল৷ শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে কোৱামতে সেই বাবেহে তেতিয়াৰ দলৈয়ে একেবাৰে সম্ৰাট ঔৰংজেৱৰ ওচৰত গোচৰ দিবলগীয়া হৈছিল ...

আমিনুল ইছলামৰ ভাষণ বনাম ৰাজনৈতিক বিতৰ্কই আৱেগৰ জগতত মিশ্ৰিত অনুভৱৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, কিন্তু ই ক্ষন্তেকীয়া কালৰ বাবেহে৷ ইতিহাস সদায় ইতিহাসেই হৈ থাকে৷ ই বিলুপ্ত হৈ নাযায়৷ নিৰপেক্ষ বিচাৰ-ধাৰণাৰে নিৰপেক্ষ ইতিহাসক বিশ্লেষণ কৰি শুদ্ধ ধাৰণা পাঠকে গ্ৰহণ কৰে৷ উল্লেখিত এই বিতৰ্কই ইতিমধ্যে ইতিহাসত পোহৰ নেপেলোৱা এখিলা পাতৰ কথা অনালোচিত হৈ থকা বাবে এতিয়া প্ৰকৃতভাৱে অনুসন্ধান কৰিলে এক নতুন সংবাদে ইতিহাসৰ আৰু প্ৰত্নতত্ত্বৰ গৱেষকক সহায় কৰিব৷

৮ ডিচেম্বৰৰ ‘আমাৰ অসম’ত প্ৰকাশিত আৰু ইছলামে কোৱা বুলি উল্লিখিত সম্ৰাট ঔৰংজেৱৰ তথাকথিত ‘ফৰমান’বিলাকৰ কথা আমাৰ কোনো এখন বুৰঞ্জীতে নাই৷ যদি ব্ৰিটিছ মিউজিয়ামত সেইবোৰ মজুত আছে, তাৰ নকল আমি সংগ্ৰহ কৰা উচিত আৰু সেইবোৰ পাৰ্ছী ভাষাত লিখিত হ’লে, তাৰ অনুবাদো হোৱা প্ৰয়োজন৷ উক্ত প্ৰসংগতে ‘আমাৰ অসম’ত উল্লেখিত ‘সাতভনী’ বুৰঞ্জীত  এনে কোনো ‘ফৰমান’ বা কামাখ্যাত ঔৰংজেৱে ভূমিদান কৰা প্ৰসংগৰ কোনো সংবাদ নাই৷ তাত আহোম-মোগলৰ যুদ্ধৰ কথা আছে, ভৰলী যুদ্ধৰ কথা আছে– ইত্যাদিবোৰহে আছে৷ কিন্তু ড॰ মহেশ্বৰ নেওগে যিখিনি সংবাদ এই সম্পৰ্কে পৰিৱেশন কৰিছে, সেইখিনি সত্য তথ্যৰ আধাৰত প্ৰতিষ্ঠিত৷ তেওঁ উল্লেখ কৰা তথ্যখিনি শুদ্ধভাৱে এতিয়াও বিস্তৃত ৰূপত পোহৰলৈ অহা নাই বা তাৰ বিষয়ে এতিয়াও গৱেষণা হোৱা নাই৷ ড॰ নেওগৰ মূল তথ্য-উৎস হৈছে– ‘কামৰূপ অনুসন্ধান সমিতিৰ গৱেষণা পত্ৰিকা’ত [vol.IX-ত্ত্বপ্স. ৰ-২, ১৯৪২]৷ তদানীন্তন শিক্ষাবিদ, সাহিত্যিক প্ৰয়াত শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে লিখা এটি প্ৰবন্ধ; শিৰোনাম Land Grant to the temple of Umananda at Gauhati by Badshah Ghazi Aurangazeb solar Khan৷ পৰৱৰ্তী সময়ত এই প্ৰবন্ধটো অসম সাহিত্য সভাই প্ৰকাশ কৰা ‘শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামী ৰচনাৱলী’ সংকলনত [পৃঃ ৪৯৪] সন্নিবিষ্ট হৈছে৷ এই প্ৰবন্ধত তেওঁ উমানন্দ দেৱালয়ৰ দলৈৰ হাতত থকা হস্তপ্ৰস্তুত এখন কাগজত পাৰ্ছী ভাষাত লিখা দস্তাবেজ বা দলিলৰ কথা উল্লেখ কৰিছে, য’ত ঔৰংজেৱ বাদশ্বাহে উমানন্দৰ দলৈক ভূমিদান দিয়া বিষয় লিপিবদ্ধ হৈ আছে৷ প্ৰয়াত গোস্বামীয়ে এই দস্তাবেজ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ঐতিহাসিক দলিল বুলি মন্তব্য কৰি এই সম্পৰ্কে বহলাই ইতিহাসৰ আলোচনা কৰিছে৷ প্ৰথমেই তেওঁ লিখিছে– 'It is curious to contemplate how documents of grant historical importance come to be discovered. The merest accident is after the cause. The find of this important document is yet another illustration of this curious fact.ক্স তাৰপাছত তেওঁ এই বিস্ময়কৰ আৱিষ্কাৰ কেনেকৈ হ’ল সেই সম্পৰ্কে উনুকিয়ায়৷

এই প্ৰবন্ধ লিখাৰ সময়ত উমানন্দ দেৱালয়ৰ দলৈ আছিল  লোকনাথ ভট্টাচাৰ্য৷ তেওঁৰেই সময়ত গুৱাহাটীৰ দেৱানী আদালতত এই দেৱালয় সম্পৰ্কে এটি দেৱানী গোচৰ চলি আছিল৷ এইজন দলৈ গুৱাহাটীলৈ আহিলে তেওঁ এজন অনুসন্ধিৎসু যুৱক শিক্ষক আদ্যনাথ শৰ্মাৰ নিকটৱৰ্তী ঘৰতে থাকিছিল৷ দলৈয়ে এইজন শৰ্মাক কথা প্ৰসংগত কৈছিল যে দলৈৰ পৰিয়ালৰ হাতত এখন বহুদিনীয়া পাৰ্ছী ভাষাত লিখা পুৰণি দলিল আছে, য’ত দেৱালয়ৰ দলৈক মাটি দান দিয়া কথা আছে৷ আদ্যনাথ শৰ্মাই তেতিয়া এই দস্তাবেজৰ গুৰুত্ব তৎক্ষণাৎ বুজি ভট্টাচাৰ্য দলৈৰ পৰা সেইখন হস্তগত কৰে আৰু অসম চৰকাৰৰ শিক্ষা সেৱাৰ এজন বিষয়া মৌলবী চৈয়দ এ কুদ্দুচৰ দ্বাৰাই ইয়াৰ পাঠ উদ্ধাৰ কৰে আৰু তেওঁৰে হতুৱাই ইংৰাজীলৈ অনুবাদ কৰে৷ শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে এই মূল দলিলৰ দুয়োপৃষ্ঠাৰ ফটোসহ ইয়াৰ পাঠ আৰু উক্ত অনুবাদ উল্লেখিত পত্ৰিকাত তেওঁৰ প্ৰবন্ধৰে সৈতে প্ৰকাশ কৰে৷

গোস্বামীয়ে কৈছে যে এই দলিলখন বহুপৰিমাণে নষ্ট হৈছে আৰু সম্পূৰ্ণ পাঠোদ্ধাৰ সম্ভৱ নহয়৷ অনূদিত পাঠৰো নিৰ্ভৰযোগ্যতা সুনিশ্চিত নহয়৷ কিন্তু তথাপি তেওঁ মন্তব্য কৰিছে এইদৰে, 'Substance of the document is clear enough for the purpose of this paper.

প্ৰবন্ধটোত কোৱা হৈছে ঃ [ৰ] মূল দলিলখনৰ তাৰিখ সম্ৰাট ঔৰংজেৱে সিংহাসনত আৰোহণ কৰাৰ নৱম বছৰৰ ‘সফৰ’ মাহৰ দ্বিতীয় দিন৷ এই দলিল সম্পাদনৰ জ্জ্বমাহ পাছত ৰমজান মাহৰ ২১ তাৰিখে এই দলিলৰ এটা নকল ‘দফ্‌তৰ-ই-দেৱান দৱিষ্টা’ত অৰ্থাৎ সাম্ৰাজ্যিক সচিবালয়ত প্ৰস্তুত কৰা হয়৷ এই নকলটোও দলৈৰ হাতত আছিল৷ এইখনো মূল দলিলৰ আকাৰৰ সমান আৰু কাকত আছিল হস্তৰে প্ৰস্তুত কৰা৷ তাৰিখকেইটা ১৬৬৭ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাৰ্চ মাহ আৰু অক্টোবৰ আছিল৷ কিন্তু গোস্বামীয়ে প্ৰবন্ধৰ পাদটোকাত উল্লেখ কৰিছে যে এজন বিজ্ঞ পণ্ডিতে গণনা কৰি এই তাৰিখ দুটা ১৬৬৭ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ১৪ জুলাই আৰু ১৬৬৮১ ২৪ ফেব্ৰুৱাৰী হ’ব বুলি কৈছে৷ গোস্বামীয়ে আৰু কৈছে যে মূল আৰু ইয়াৰ নকলখন মহীশূৰৰ প্ৰদৰ্শনীত দেখুওৱা হ’ব৷

মহীশূৰত কি প্ৰদৰ্শনী হৈছিল জনা নাযায় বা সেই বিষয়ে উল্লেখ নাই৷ কিন্তু ১৯৪৪ খ্ৰীষ্টাব্দত উদয়পুৰত হোৱা ‘হিষ্টৰিকেল ৰেকৰ্ডছ কমিছন’ৰ সন্মিলনত অসম চৰকাৰৰ প্ৰতিনিধিৰূপে শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে যোগদান কৰি তেওঁ লিখা এই প্ৰবন্ধ পাঠ কৰিছিল [‘শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামী ঃ অতুল চন্দ্ৰ বৰুৱা]৷ উদয়পুৰৰ সন্মিলন শেষ কৰি দিল্লী হৈ আহোঁতে দিল্লীতে তেওঁৰ প্ৰয়াণ হৈছিল৷

[২] দলিলখনৰ কথাবস্তু হৈছে উমানন্দ দেৱালয়ৰ মেনেজাৰ সুদামন ব্ৰাহ্মণ আৰু তেওঁৰ পুত্ৰ কামদেৱলৈ দুই স্থানত ভূমিদান বিষয়ৰ৷ উল্লেখ কৰা হৈছে যে পূৰ্বতে এই ভূমি পূৰ্বৰ শাসনকৰ্তাসকলে এই মন্দিৰক পট্টন দিছিল৷ এতিয়া এই মাটিৰ পুনৰ দখল সম্পৰ্কে এটা অভিযোগ বা মোকৰ্দমা [‘মু্‌ক্কাদামিন’] কৰা হৈছে৷

শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে মূল পাঠ আৰু ইংৰাজীত অনূদিত পাঠ প্ৰবন্ধৰ শেষত ‘পত্ৰিকা’ত সংযোজন কৰি দিছিল৷ তাৰ পৰা জনা যায় যে বংগেশ্বৰৰ ‘পৰগণা’ভুক্ত দক্ষিণকুলৰ পাণ্ডু ‘চৰকাৰ’ৰ অন্তৰ্গত শেকৰ আৰু ইটাখুলিত পূৰ্বৰ শাসনকৰ্তাই দি যোৱা মাটি উমানন্দ মন্দিৰৰ পূজাৰী সুদামন ব্ৰাহ্মণ আৰু তেওঁৰ পুত্ৰক তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ ভৰণ-পোষণৰ বাবে প্ৰদত্ত কৰা হৈছে৷ নগদ টকাও জীৱন নিৰ্বাহৰ বাবে দিয়া হৈছে৷ তেওঁলোকে তাৰ বাবে ৰাজ্যৰ ধাৰাবাহিকতা আৰু কল্যাণৰ বাবে প্ৰাৰ্থনা কৰি থাকিব৷

এই দলিল মহামহিম সম্ৰাট বাদশ্বাহ ঘাজী ঔৰংজেৱ চলৰ খানে সাম্ৰাজ্যৰ সিংহাসনত আৰোহণ কৰাৰ জ্ঝম বছৰৰ ‘চফৰ’ মাহৰ দ্বিতীয় দিনত উমানন্দৰ পূজাৰী সুদামন আৰু কামদেৱক প্ৰদান কৰে৷

[৩] এই ভূমি আছিল লেকৰ আৰু ইটাখুলি মৌজাত৷ তেতিয়া গুৱাহাটী পুৰণি ইটাখুলি মৌজাৰ অন্তৰ্ভুক্ত আছিল৷ ভূমিৰ পৰিমাণ দলিলৰ পৰা জনা নাযায়৷ বহুখিনি কথা, টকা-পইচাৰ সংখ্যাটো মূল্য হিচাপে সংখ্যাত লিখা আছে৷

বৰ্তমানে এই দলিল ক’ত সংৰক্ষিত হৈছে জনা নাযায়৷ সম্ভৱতঃ মহীশূৰত প্ৰদৰ্শিত হোৱাৰ পাছত কামৰূপ অনুসন্ধান সমিতিৰ সৈতে ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে এই সম্পদ তাতেই জমা দিছিল আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত ই ৰাজ্যিক সংগ্ৰহালয়লৈ স্থানান্তৰিত হ’ব পাৰে৷

বাদশ্বাহ ঔৰংজেৱৰ এই ভূমিদানৰ ইতিহাস অসমৰ এছোৱা বুৰঞ্জীৰ সৈতে সম্পৰ্কিত৷ সেই বুৰঞ্জী মনত পেলালেহে এই প্ৰসংগটোৰ স্পষ্টতা আহে৷ আলোচনা দীঘলীয়া হোৱাৰ ভয়ত চমুকৈ এই কথা কোৱা হয় যে কামৰূপ আৰু নামনি অঞ্চল কেঁাচৰজা ৰঘুদেৱৰ পুত্ৰ পৰীক্ষিত নাৰায়ণৰ হাতলৈ যোৱাৰ পাছৰে পৰা মোগলৰ সৈতে যুদ্ধ আৰম্ভ হৈ থাকে৷ ১৬১৩ খ্ৰীষ্টাব্দত কামৰূপ অঞ্চল মোগল শাসনৰ কৰতলীয়া হৈ বংগৰ শাসনকৰ্তাৰ অধীন হয়৷ ১৬১৬ খ্ৰীষ্টাব্দৰ পৰা ১৬২০লৈকে আহোম ৰজাৰ সৈতে মোগলৰ যুদ্ধ-বিগ্ৰহ হৈ থাকে৷ শেষত প্ৰতাপশালী আহোম ৰজা প্ৰতাপ সিংহৰ [১৬০৩-১৬৪১] দিনত ১৬৩৮ খ্ৰীষ্টাব্দত আহোম-মোগলৰ এক ঐতিহাসিক চুক্তিমতে উত্তৰকুলত বৰনদী আৰু দক্ষিণকুলত ‘অসুৰৰ আলি’ উভয়পক্ষৰ ৰাজ্যৰ সীমা নিৰ্ধাৰিত হয়৷ ‘অসুৰৰ আলি’ হৈছে বৰ্তমান গুৱাহাটীৰ ভঙাগড় অঞ্চলৰ পৰা বশিষ্ঠাশ্ৰমমানলৈকে থকা এটা প্ৰকাণ্ড আলি বা গড়সদৃশ ৰাস্তা৷ কিংবদন্তী মতে, এই আলি বা গড় হেনো নৰকাসুৰে নিৰ্মাণ কৰাইছিল৷ যি নহওক, তেতিয়াৰ পৰাই গুৱাহাটীৰ অৰ্ধেক অংশৰে সৈতে নামনি অঞ্চল মোগল শাসনৰ অধীন হৈ থাকে৷

ৰজা জয়ধবংজ সিংহই [১৬৪৪-৬৩] এই চুক্তি উলংঘা কৰি মোগল সম্ৰাট চাহজাহানৰ অসুস্থতা আৰু দুৰ্বলতাৰ সুযোগ লৈ পশ্চিমে সংকোশ নদীলৈকে নামনি অসম দখল কৰি লয় যদিও ১৬৫৯ খ্ৰীষ্টাব্দত দিল্লীত ঔৰংজেৱে সিংহাসনত আৰোহণ কৰাৰ পাছত বংগৰ গৱৰ্নৰ মীৰজুমলাই এক বিশাল সৈন্য বাহিনীৰে সৈতে ১৬৬২ খ্ৰীষ্টাব্দত অসম আক্ৰমণ কৰিবলৈ আগবাঢ়ে৷ শক্তিশালী মীৰজুমলাই গোৱালপাৰাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি গুৱাহাটী হৈ গড়গাঁৱলৈকে সমগ্ৰ অসম দখল কৰে৷ আত্মগোপন কৰা ৰজা জয়ধবজ সিংহই উপায়হীন হৈ পুনৰ এক সন্ধি চুক্তি কৰিবলৈ বাধ্য হয়৷ ১৬৬৩ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ২৩ জানুৱাৰীতে সম্পাদন কৰা এই চুক্তিমতে মানাহ নৈৰ পৰা গুৱাহাটী আৰু কলং নৈলৈকে আৰু উত্তৰকুলত ভৰলী-চামধৰালৈকে এই সমগ্ৰ অঞ্চল মোগলক এৰি দিয়ে৷ মীৰজুমলা ইয়াত ১৬৬৬ খ্ৰীষ্টাব্দলৈ থাকে যদিও অসমৰ প্ৰতিকূল পৰিৱেশৰ বাবে উভতি যাবলৈ বাধ্য হয় আৰু বাটতে তেওঁৰ মৃত্যু হয়৷ কিন্তু অঞ্চলটো মোগল শাসনাধীন হৈ থাকে৷ সুদীৰ্ঘ কাল কামৰূপ অঞ্চল মোগল শাসনাধীন হৈ থকা বাবে ইয়াত প্ৰশাসনীয়, ৰাজহ ব্যৱস্থা আদি মোগল প্ৰথামতে প্ৰৱৰ্তন হয়৷ পৰগণা, চৰকাৰ আদি প্ৰশাসনীয় বিভাগ হয়৷ ‘কামৰূপৰ বুৰঞ্জী’ত এই বিষয়ে বিস্তৃত বিৱৰণ আছে৷ গতিকে সম্ৰাট ঔৰংজেৱ নামনি অঞ্চলৰ ৰাজহ ব্যৱস্থাৰো সৰ্বাধিকাৰী হৈ থকাত ১৬৬৭ খ্ৰীষ্টাব্দত তেওঁ এনে দলিল সম্পাদন কৰাত আইনী অধিকাৰ প্ৰাপ্ত হৈছিল৷ গুৱাহাটী-পাণ্ডু বা দক্ষিণকুল বংগ-পৰগণাৰ ভুক্ত হৈ থকাত উমানন্দ-কামাখ্যাৰ ভূমি সম্পদৰ অধিকাৰো মুছলিম শাসনৰ কবলত পৰাত দলৈসকলে পূৰ্বতে প্ৰাপ্ত ভূমিৰ দখলস্বত্ব সকলো হেৰুৱাইছিল৷ শৰৎ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে কোৱামতে সেই বাবেহে তেতিয়াৰ দলৈয়ে একেবাৰে সম্ৰাট ঔৰংজেৱৰ ওচৰত গোচৰ দিবলগীয়া হৈছিল৷

কিন্তু প্ৰশ্ন হয়, এইটো কেনেকৈ সম্ভৱ হৈছিল? গোস্বামীৰ অনুমান যে উমানন্দৰ দলৈ তেতিয়া খুব প্ৰতিপত্তিশালী আৰু প্ৰভাৱশীল আছিল৷ দলৈসকল স্বভাৱতেই প্ৰভাৱশালী হৈ আছিল সেই কালত৷ আনকি তেওঁ কৈছে যে ১৬১৯ খ্ৰীঃত মোগল শাসকসকলৰ সৈতে উমানন্দত দলৈৰ সৈতে এক শান্তিচুক্তিও হৈছিল৷ তেওঁ ধাৰণা কৰে যে সুদামন দলৈয়ে কোনোবা গুৱাহাটীস্থিত প্ৰবল পৰাক্ৰমী মোগল সেনাপতিৰ সৈতে বন্ধুত্ব স্থাপন কৰি তেওঁৰ জৰিয়তে সম্ৰাটৰ ওচৰ চাপিছিল৷ এই কথাৰ কোনো শুংসূত্ৰ অৱশ্যে এতিয়া পোৱাৰ উপায় নাই৷ গোস্বামীয়ে সুদামন দলৈৰ পৰা অধস্তন দশম পুৰুষলৈকে আগতে উল্লেখ কৰি অহা লোকনাথ ভট্টাচাৰ্যলৈকে এখন পুৰুষীনামা প্ৰবন্ধত সংযোজন কৰি দিছে৷

দলিলত দলৈসকলক পূৰ্বৰ শাসনকৰ্তাসকলে এই মাটি প্ৰদান কৰা বুলি উল্লেখ কৰা কথাটোও এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা আৰু ইতিহাস বিজৰিত প্ৰসংগ৷ ১৫৬৪ খ্ৰীষ্টাব্দত বংগৰ নবাব বা চুলতানৰ সেনাপতি কালাপাহাৰে কোচৰাজ্য পৰাভূত কৰি কামৰূপ-হাজোলৈ আগুৱাই আহি কামাখ্যা মন্দিৰ আৰু হাজোৰ হয়গ্ৰীৱ মন্দিৰ ধবংস কৰাৰ কথা বুৰঞ্জীত পোৱা যায়৷ ৰজা নৰনাৰায়ণ আৰু চিলাৰায়ে পুনৰ কামাখ্যা মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰে; সেইদৰে হয়গ্ৰীৱ মন্দিৰো নিৰ্মিত হয়৷ লগতে ভূমি আৰু আন সম্পদো প্ৰদত্ত হয়৷ [দ্ৰষ্টব্য ঃ ‘প্ৰাচ্য শাসনাৱলী’– নীলাচল কামাখ্যা মন্দিৰৰ শিলৰ ফলি]৷ ৰজা ৰঘুদেৱেও হয়গ্ৰীৱ মন্দিৰ আৰু উমানন্দ মন্দিৰলৈ প্ৰভূতভাৱে ভূমি-সম্পত্তি দান কৰে৷ বিধবস্ত হয়গ্ৰীৱ মন্দিৰ ১৫৮৩ খ্ৰীষ্টাব্দত পুনৰ নিৰ্মিত হয়৷ গোস্বামীয়ে উল্লেখ কৰা মতে, ৰঘুদেৱ ৰজাই প্ৰথমতে উমানন্দ মন্দিৰলৈ ভূমিদান কৰিছিল৷ আহোম ৰজা গদাধৰ সিংহই [১৬৮১-৯৬] নামনি অসম মোগল শাসনৰ পৰা মুক্ত হোৱাৰ পাছতহে ১৬৯৪ খ্ৰীষ্টাব্দত প্ৰথমতে উমানন্দ মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰি ১৬৯৫ আৰু ১৬৯৭১ ভিতৰত এই মন্দিৰৰ পুনৰ ভূমি আৰু পাইক প্ৰদান কৰে৷ [দ্ৰষ্টব্য ঃ ‘প্ৰাচ্য শাসনাৱলী’]৷ গতিকে স্বাভাৱিকতেই ঔৰংজেৱৰ দলিলত উল্লেখিত পূৰ্বে ভূমিদান কৰা শাসনকৰ্তাসকল হৈছে কোচৰজাসকল– ৰজা নৰনাৰায়ণ-চিলাৰায়-ৰঘুদেৱ আদি৷

উক্ত দলিল সম্পাদন কৰা বাংলা চন আছিল ১০৭৪, মাহ আহিন৷ বাংলা চন প্ৰকৃততে ভাস্কৰাব্দহে– ১০৭৪, অৰ্থাৎ ১৬৬৭ খ্ৰীষ্টাব্দ৷

ড॰ মহেশ্বৰ নেওগে উল্লেখ কৰা চান্দ মহম্মদ চৌধুৰীয়ে লিখা প্ৰবন্ধ পঢ়াৰ সুযোগ নোহোৱাত এই সম্পৰ্কে কোনো আলোচনা কৰিব নোৱাৰিলোঁ৷ এই বিষয় সম্পৰ্কে অধিক বিদ্যায়তনিক অধ্যয়নৰ প্ৰয়োজন অনুভৱ কৰা হয়৷

ফোন ঃ ৯৮৬৪০-৭৩০৭২