বেংক বচাওক দেশ বচাওক

... আজিলৈ এটাও ৰাজহুৱা বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হোৱা নাই, কিন্তু 

নতুন প্ৰজন্মৰ বেংক য়েছ বেংক, গ্লোবেল ট্ৰাষ্ট বেংক, ইউনাইটেড ৱেষ্টাৰ্ন বেংককে ধৰি ৩৬টা বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হৈছিল আৰু ৩৬টা বেংক ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ লগত সংযুক্ত কৰি জীয়াই ৰাখিব লগা হৈছিল৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকবোৰে এই বেংকবোৰৰ বৃহৎ পৰিমাণৰ লোকচান ল’ব লগা হৈছে৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে বেংকিং ব্যৱস্থাত প্ৰভুত্ব কৰাত বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হোৱা যুগৰ অৱসান ঘটিছিল৷ মোদী চৰকাৰ এতিয়া তৎপৰ হৈ পৰিছে ১৯৬৯১ বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ আইনখন সংশোধন কৰি এটাৰ পাছত এটাকৈ বেংক ব্যক্তিগতকৰণ কৰিবলৈ অৰ্থাৎ যিসকল পুঁজিপতিয়ে বেংকৰ ঋণ আদায় নিদি লুণ্ঠন কৰি ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ ক্ষতি কৰিছে তেওঁলোকৰ হাততে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকবোৰ গতাই দিব বিচাৰিছে ...

ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকবোৰ ব্যক্তিগতকৰণৰ বিৰুদ্ধে ভাৰতৰ সমস্ত বেংক কৰ্মচাৰী আৰু বিষয়াসকলে ১৬ আৰু ১৭ ডিচেম্বৰত ধৰ্মঘট কৰিছে৷ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে সংসদৰ বৰ্তমানৰ অধিৱেশনত বেংকিং আইন সংশোধনী বিধেয়ক উত্থাপন কৰিব৷ ১৯৬৯ চনৰ আগতে ভাৰতীয় ষ্টেট বেংকৰ বাহিৰে দেশৰ সকলো বেংকেই ব্যক্তিগত খণ্ডত পৰিচালিত হৈছিল৷ এই পটভূমিতে ১৯৬৯ত ১৪টা ব্যক্তিগত বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ ঐতিহাসিক দিশটো পুনৰীক্ষণ কৰা প্ৰয়োজন৷ ১৯৩৫ চনত ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক প্ৰতিষ্ঠা হোৱাৰ দিনৰে পৰা ১৯৪৭ চনলৈ ৯০০ ব্যক্তিগত বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হৈছিল৷ ভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ পাছত অৰ্থাৎ ১৯৪৭ চনৰ পৰা ১৯৬৯ চনলৈ ৬৬৪টা ব্যক্তিগত বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হৈছিল৷ বেংকত টকা জমাকাৰীয়ে তেওঁলোকৰ জমাধন হেৰুৱাইছিল৷ ১৯৬৯ চনত ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বাণিজ্যিক বেংকৰ সৃষ্টি হোৱাত ১৯৬৯ চনৰ পাছত ৩৬টা ব্যক্তিগত বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হোৱাত ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকক বাধ্য কৰাইছিল এই দেউলীয়া বেংকবোৰ সংযুক্ত কৰি অধিগ্ৰহণ কৰিবলৈ৷

১৯৫১-৫২ চনত ভাৰত চৰকাৰে অল ইণ্ডিয়া ৰুৰেল ছাৰ্ভে কমিটী গঠন কৰি দেশত ঋণৰ সুবিধাৰ বিষয়ে অধ্যয়নৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল আৰু এই কমিটীয়ে ১৯৫৪ চনত ৰিজাৰ্ভ বেংকক প্ৰতিবেদন দাখিল কৰি গাঁও অঞ্চলত ঋণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰিবলৈ ব্ৰিটিছ বেংক, ইম্পেৰিয়েল বেংকক অধিগ্ৰহণ কৰাৰ পৰামৰ্শ দিছিল৷ ১৯৫৫ চনত ভাৰত চৰকাৰে ইম্পেৰিয়েল বেংকক অধিগ্ৰহণ কৰি ষ্টেট বেংক অৱ ইণ্ডিয়ালৈ ৰূপান্তৰ কৰি ভাৰতত ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকিং ব্যৱস্থাৰ সূচনা কৰিছিল৷ সেই একে কাৰণতে ১৯৫৯ চনত এছবিআই ছাবচিডিয়েৰী এক্ট গ্ৰহণ কৰি ৪ টা ৰজাঘৰীয়া বেংক জাতীয়কৰণ কৰি ষ্টেট বেংকৰ সহযোগী বেংকৰূপে সৃষ্টি কৰিছিল৷ ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ ফলত দেশৰ সৰু চহৰবোৰত এই বেংককেইটাই বহু শাখা মুকলি কৰিছিল৷ তৎসত্ত্বেও ষ্টেট বেংক আৰু সহযোগী বেংককেইটাই দেশৰ সকলো অঞ্চল আৰু সকলো নাগৰিককে সামৰি ল’ব পৰা নাছিল৷ বহু বৃহৎ বৃহৎ ব্যক্তিগত বাণিজ্যিক বেংকে দেশৰ বেংকিং ব্যৱসায়ৰ অধিকাংশই দখল কৰিব পাৰিছিল৷ গাঁও অঞ্চললৈ ঋণ, উদ্যোগীকৰণ, কৃষিখণ্ডৰ উন্নয়ন, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ, কুটিৰ উদ্যোগ, আন্তঃগাঁথনিৰ উন্নয়ন, স্বনিযুক্ত প্ৰকল্প, শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু দৰিদ্ৰ দূৰীকৰণৰ বাবে পুঁজিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ কথা চৰকাৰে অনুভৱ কৰিছিল৷ ১৯৬৯ চনৰ ১৯ জুলাইৰ দিনা ১৪টা ব্যক্তিগত মুখ্য বাণিজ্যিক বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰে তদানীন্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীয়ে৷ বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰি ৰেডিঅ’ ভাষণত ইন্দিৰা গান্ধীয়ে কৈছিল, ‘ভাৰতত নতুন সামাজিক বিন্যাসৰ বাবে অৰ্থনীতি আৰু ইয়াৰ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশৰ ৰাজহুৱা মালিকনা এক প্ৰয়োজনীয় অংগ৷ জনসাধাৰণৰ সঞ্চয়ক উৎপাদনশীল উদ্দেশ্যত ব্যৱহাৰৰ বাবে মূল সংগঠনবোৰৰ ৰাজহুৱা নিয়ন্ত্ৰণৰ স্বাৰ্থত বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ হ’ল এটা উল্লেখযোগ্য পদক্ষেপ৷ চৰকাৰে বিশ্বাস কৰে যে এই কাৰ্যই ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পদৰাজিক প্ৰয়োজন অনুযায়ী ব্যৱহাৰ কৰাত সহায় কৰিব, যাৰ ফলত ৰাষ্ট্ৰীয় লক্ষ্য অধিক কৃতকাৰ্যতাৰে পূৰণ কৰিব পৰা যাব৷’ ‘দি বেংকিং কোম্পানিজ [একুইজিচন এণ্ড ট্ৰেন্সফাৰ অৱ আণ্ডাৰটেকিং] বিধেয়ক, ১৯৬৯ত বেংক জাতীয়কৰণৰ উদ্দেশ্য আৰু কাৰণসমূহ এইদৰে স্পষ্ট কৰি দিছিল– ‘বেংকিং ব্যৱস্থা আজি লাখ লাখ লোকৰ জীৱিকাৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছে আৰু এই ব্যৱস্থা বিকশিত কৰিব লাগিব বৃহৎ সামাজিক উদ্দেশ্যত৷ কৃষি, উদ্যোগ আৰু ১৫ানিৰ দ্ৰুত বিকাশ, কৰ্মসংস্থানৰ সুযোগ সৃষ্টি আৰু নতুন ঔদ্যোগিক উৎসাহ যোগোৱা আৰু অনুন্নত অঞ্চলৰ বিকাশ আদিৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় লক্ষ্য-উদ্দেশ্য আৰু অগ্ৰাধিকাৰ খণ্ডৰ বাবে ব্যৱহৃত হ’ব লাগিব এই ব্যৱস্থা৷ বেংকিং ব্যৱস্থাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশৰ কাম-কাজৰ বাবে এই ব্যৱস্থাৰ পোনপটীয়া দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰাটো চৰকাৰৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰিছে৷’

বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ ২৪ বছৰ পাছত ১৯৯৩ চনৰ ডিচেম্বৰত বিত্ত মন্ত্ৰণালয়ে এখন আলোচনা-পত্ৰত কৈছিল, ‘দেশৰ সকলো অংশলৈ আৰু সমাজৰ সৰ্বস্তৰলৈ বেংকিং আৰু বিত্তীয় সেৱা আগবঢ়োৱাই আছিল ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ লক্ষ্য৷ সম্পদ বিনিয়োজনৰ পৰিসৰ বৃদ্ধিও আন এটা কাৰণ আছিল৷ বিভিন্ন বিত্ত সেৱা আগবঢ়োৱাৰ মাজেদি ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকসমূহে যে এই প্ৰত্যাহ৩ানৰ সফলতাৰ মুখামুখি হ’ব পাৰিছে আৰু দেশৰ চুকে-কোণে বিস্তৃতি লাভ কৰিছে, তাত কোনো সন্দেহ নাই৷ বিত্তীয় উন্নয়নৰ প্ৰায়বিলাক মাপকাঠীয়েও উল্লেখযোগ্য প্ৰগতিকে সূচায়৷ ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ সময়ত জ্জ্ব,৩২১টা বেংকৰ শাখা আছিল, যাৰ ২৩ শতাংশ আছিল গাঁও অঞ্চলত৷ আজি গাঁৱলীয়া বেংকসমূহকে (RRB) ধৰি বেংকৰ মুঠ শাখা ৬০,০০০ অতিক্ৰম কৰিছে আৰু ইয়াৰ ৫৮ শতাংশই গাঁও অঞ্চলত অৱস্থিত৷ বেংকৰ মুঠ কাৰ্যালয়ৰ ৯৩ শতাংশ আৰু বেংক-জমাৰ ৮৭ শতাংশ আজি ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ দখলত [RRBকে ধৰি]৷ ব্যৱসায়িক বেংকসমূহৰ মুঠ জমাৰ পৰিমাণ ১৯৬৯ চনত আছিল জিডিপিৰ ১৩ শতাংশ, ১৯৯৩ চনত ৩৭ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছে৷ ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ সময়ত ৬৫,০০০ জনসংখ্যাৰ মাজত একোটাকৈ বেংকৰ শাখা আছিল, ১৯৯৩ চনৰ মাৰ্চত সেই সংখ্যা হৈছে প্ৰতি ১১,০০০ জনসংখ্যাৰ বিপৰীতে একোটাকৈ বেংকৰ শাখা৷ এই সংখ্যাগত প্ৰসাৰতাই জাতিৰ সঞ্চয়ৰ এক উল্লেখযোগ্য অংশক জমাধনৰ ৰূপত সংগ্ৰহ কৰিব পাৰিছে আৰু দেশব্যাপী জনসাধাৰণৰ মাজত বেংকিং সম্বন্ধীয় সজাগতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰিছে৷ ইয়াৰ উপৰি দেশৰ ঔদ্যোগিক ভিত্তি প্ৰসাৰৰ ক্ষেত্ৰত বেংক ব্যৱস্থা হ’ল এক প্ৰগতিশীল শক্তি৷’ ১৯৯৩ চনতে অৰ্থাৎ দেশত অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰ আৰম্ভ হোৱাৰ পাছত ভাৰত চৰকাৰে প্ৰস্তুত কৰা প্ৰতিবেদনত এইখিনি কথা কৈছিল৷ ২০২১ চনৰ মাৰ্চলৈ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ শাখাৰ সংখ্যা ৰ,১৮,০০০টালৈ বৃদ্ধি হৈছে৷ ১৯৬৯ চনত এই বেংকবোৰত মুঠ জমাৰ পৰিমাণ আছিল ৫০০০ কোটি, ২০২১ চনৰ মাৰ্চত ১৫৭ লাখ কোটি; ১৯৬৯ চনত ঋণৰ পৰিমাণ আছিল ৩৫০০ কোটি, ২০২১ চনৰ মাৰ্চত ১১০ লাখ কোটি৷

বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণে যে দেশৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নত বিৰাট ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছে এই সত্যটো ভাৰত চৰকাৰেই তথ্যসহকাৰে প্ৰকাশ কৰিছিল৷ কৃষিৰ উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰতো ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে বিৰাট অৰিহণা আগবঢ়াইছিল৷ ভাৰতে খাদ্যসামগ্ৰী আমেৰিকাৰ পৰা পি-এল ৪৮০ আঁচনিত আমদানি কৰি আনিছিল৷ বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ পাছত কৃষিখণ্ডত বেংকৰ অৰিহণাৰে ভাৰত খাদ্যত আত্মনিৰ্ভৰশীল হ’ব পাৰিছিল, সেউজ বিপ্লৱ সমাধা কৰিছিল৷ ১৯৭১ চনৰ ডিচেম্বৰত ভাৰতৰ কৃষিমন্ত্ৰী এ পি ছিন্দেই পি-এল ৪৮০ আঁচনিত খাদ্যসামগ্ৰী ১৫ানি বন্ধ কৰাৰ ঘোষণা কৰিছিল৷ উল্লেখ্য যে বেংকবোৰৰ জমাধনৰ প্ৰায় ৮০ শতাংশ হ’ল দেশৰ সাধাৰণ পৰিয়ালৰ৷ দুই বা তিনি শতাংশহে পুঁজিপতিৰ৷ বাকীখিনি চৰকাৰৰ আৰু বিভিন্ন অনুষ্ঠানৰ৷ সাধাৰণ নাগৰিকৰ এই টকা ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ হোৱাৰ আগতে প্ৰায়খিনিয়ে পুঁজিপতিয়ে ব্যৱহাৰ কৰিছিল তেওঁলোকৰ সমৃদ্ধিৰ বাবে৷ তদুপৰি বেংকবোৰৰ ধন পুঁজিপতি মালিকে লুণ্ঠন কৰি বেংকবোৰ দেউলীয়া কৰি দিছিল, ফলত জমাকাৰীয়ে জমাধন হেৰুৱাই পেলাইছিল৷

দেশত অৰ্থনীতি উদাৰীকৰণ আৰম্ভ হোৱা দিনৰে পৰা লাহে লাহে বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ মূল লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্যবোৰ লঘু কৰিবলৈ ধৰিলে৷ কৃষিখণ্ডত ঋণ, বিশেষকৈ দুখীয়া খেতিয়কক ঋণ, অগ্ৰাধিকাৰ খণ্ডত ঋণ আদিত মনোযোগ কমাই দিছিল৷ ভাৰতীয় বেংকিং ব্যৱস্থাৰ ভিত্তি ইমান শক্তিশালী আছিল যে বিশ্বত ২০০৮ চনত আমেৰিকা-ইউৰোপকে ধৰি দেশবোৰে অৰ্থনীতিত মহাসংকটত নিমজ্জিত হৈছিল আৰু বেংকিং ব্যৱস্থা বিধবস্ত হৈ পৰিছিল, চৰকাৰী ধনেৰে পুনৰুদ্ধাৰ কৰিব লগা হৈছিল৷ কিন্তু ইয়াৰ বিপৰীতে ভাৰতৰ অৰ্থনীতিক সেই সংকটে তেনেধৰণে আক্ৰমণ কৰিব পৰা নাছিল আৰু বেংকবোৰৰো ক্ষতি হোৱা নাছিল৷ সেই সময়ত ভাৰতৰ ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ গৱৰ্ণৰ ৱাই ভি ৰেড্ডী বিশ্বত প্ৰশংসিত হৈছিল৷ ইয়াৰ মুখ্য কাৰণ আছিল ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকিং ব্যৱস্থা, ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংকৰ নীতি আৰু আৰবিআইৰ নিয়ন্ত্ৰণ৷ আমেৰিকা আদি দেশৰ সমস্ত বেংক ব্যক্তিগত আছিল৷

ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংকবোৰ লোকচান হোৱা বেংক নহয়৷ ২০২০-২১ বিত্তীয় বৰ্ষত ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংকবোৰে মুঠ অপাৰেটিং লাভ কৰিছে ৰ,৯৭,৩৭৪ কোটি টকা৷ ১২ বছৰত এই বেংকবোৰে লাভ কৰিছে ১৬,৫৫,২১৫ কোটি টকা৷ ২০২১-২২১ প্ৰথম ত্ৰৈমাসিকত [এপ্ৰিল-মে’-জুন, ২০২১] ১২টা ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে অপাৰেটিং লাভ কৰিছে ৫০,০০০ কোটি৷ নগদ লাভ ১৭,০০০ কোটি টকা৷ আজিলৈ এটাও ৰাজহুৱা বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হোৱা নাই, কিন্তু নতুন প্ৰজন্মৰ বেংক য়েছ বেংক, গ্লোবেল ট্ৰাষ্ট বেংক, ইউনাইটেড ৱেষ্টাৰ্ন বেংককে ধৰি ৩৬টা বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হৈছিল আৰু ৩৬টা বেংক ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ লগত সংযুক্ত কৰি জীয়াই ৰাখিব লগা হৈছিল৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকবোৰে এই বেংকবোৰৰ বৃহৎ পৰিমাণৰ লোকচান ল’ব লগা হৈছে৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে বেংকিং ব্যৱস্থাত প্ৰভুত্ব কৰাত বেংক দেউলীয়া হৈ বন্ধ হোৱা যুগৰ অৱসান ঘটিছিল৷

মোদী চৰকাৰ এতিয়া তৎপৰ হৈ পৰিছে ১৯৬৯১ বেংক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ আইনখন সংশোধন কৰি এটাৰ পাছত এটাকৈ বেংক ব্যক্তিগতকৰণ কৰিবলৈ অৰ্থাৎ যিসকল পুঁজিপতিয়ে বেংকৰ ঋণ আদায় নিদি লুণ্ঠন কৰি ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ ক্ষতি কৰিছে তেওঁলোকৰ হাততে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকবোৰ গতাই দিব বিচাৰিছে৷

ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংকৰ ওপৰত মুখ্য অভিযোগ হ’ল অনাদায়ী ঋণ৷ বৰ্তমান ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকবোৰৰ অনাদায়ী ঋণৰ পৰিমাণ হ’ল ৬,১৬,৬১৫ কোটি টকা৷ অনাদীয় ঋণৰ প্ৰায় ৮০ শতাংশই হ’ল বৃহৎ ব্যৱসায়ী আৰু কৰ্প’ৰেট হাউছৰ৷ এই বৃহৎ ব্যৱসায়ীৰ বিৰুদ্ধে চৰকাৰে কোনো ব্যৱস্থাই নলয়৷ তদুপৰি বহু ঋণ অনাদায়ী বৃহৎ ব্যৱসায়ী দেশ এৰি পলায়ন কৰিছে আৰু পলায়নত চৰকাৰী সহযোগিতাৰ অভিযোগ উঠিছে৷ ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংকবোৰৰ পৰিচালিত ব’ৰ্ডবোৰেও ঋণ দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত স্বাধীনভাৱে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰে৷ ব’ৰ্ডৰ অনেক সঞ্চালক চৰকাৰ নিয়োজিত আৰু বেংকবোৰৰ অধ্যক্ষকো প্ৰভাৱিত কৰে চৰকাৰৰ বন্ধু পুঁজিপতিক ঋণ দিবলৈ৷ ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংকবোৰৰ ব’ৰ্ডে যদি চৰকাৰী হস্তক্ষেপ নোহোৱাকৈ স্বাধীনভাৱে সকলো বিষয়তে সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰিলেহেঁতেন, ঋণ দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত উপযুক্ত লোকক বা প্ৰতিষ্ঠানকে ঋণ দিব পাৰিলেহেঁতেন৷ ইমান পৰিমাণৰ অনাদায়ী ঋণ নহ’লহেঁতেন৷ আৰু অনেক চৰকাৰী আঁচনিৰ ঋণ বেংকে দিবলৈ বাধ্য হয়, যেনে– মুদ্ৰা ঋণ৷ ২০১৯-২০ বিত্তীয় বছৰত মুঠ মুদ্ৰা ঋণ ৩.২৯ লাখ কোটি টকাৰ ১৮,৮৩৫ কোটি টকা অনাদায়ী ঋণত পৰিণত হৈছে৷ বেংকিং পৰিভাষাত আগতে ঋণ ঘূৰাই নিদিয়া ধৰুৱাসকলক ‘ইচ্ছাকৃত ঋণ অনাদায়ী’ বুলি কোৱা হৈছিল [উইলফুল ডিফলটাৰ]৷ চৰকাৰে এইসকলক উইলফুল ডিফলটাৰৰ সলনি ‘অসহযোগী দেনাদাৰ’ বুলি ক’বলৈ কৈ ঋণ আদায়ৰ প্ৰক্ৰিয়াক লঘু কৰিছে৷ তদুপৰি এই দেনাদাৰসকলৰ বিৰুদ্ধে ফৌজদাৰী বিধি প্ৰয়োগ কৰি স্থাৱৰ-অস্থাৱৰ সম্পত্তি বাজেয়াপ্ত কৰি ঋণ আদায় কৰিবলৈ চৰকাৰে  নিদিয়ে৷ ১৩টা কৰ্প’ৰেট হাউছৰ অনাদায়ী ঋণৰ পৰিমাণ ৪,৪৬,৮০০ কোটি টকা৷ দুৰ্ভাগ্যজনক যে বৃহৎ ধনী কৰ্প’ৰেটকেইটাক ২,৮৪,৯৮০ কোটি টকা ৰেহাই দি ৰ,৬১,৮২০ কোটি টকাহে ঘূৰাই দিবলৈ কৈছে৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকত কৰ্মচাৰী নিয়োগো কমাই দিছে চৰকাৰে, যি কাৰণে ঋণ সঠিকভাৱে নিৰীক্ষণ কৰিব নোৱাৰে৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ ১২টা বেংকৰ মুঠ গ্ৰাহকৰ সংখ্যা ১৪০.২ কোটি৷ প্ৰতি কৰ্মচাৰীৰ ভাগত পৰে ৰ,৭৮৫জন৷ বিপৰীতে এইচডিএফচি বেংকৰ প্ৰতি কৰ্মচাৰীৰ ভাগত ১৬৭জন গ্ৰাহক, আইচিআইচিআই বেংকৰ প্ৰতি কৰ্মচাৰীৰ ভাগত ৩৫৩জন গ্ৰাহক, এক্সিছ বেংকৰ প্ৰতি কৰ্মচাৰীৰ ভাগত ৩২৫জন গ্ৰাহক৷ ৰাজহুৱা বেংকবোৰত জনধন যোজনা, স্কুলৰ ছাত্ৰ আদিৰ একাউণ্ট খোলা গ্ৰাহকৰ ইমান ভিৰ যে ভাল ব্যৱসায় কৰা গ্ৰাহক ভিৰৰ ভয়তে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকলৈ নগৈ ব্যক্তিগত বেংকতে তেওঁলোকৰ ব্যৱসায়ৰ কাম কৰে৷ এই ভিৰৰ ফলত ৰাজহুৱা বেংকে অনেক ভাল ব্যৱসায়ৰ গ্ৰাহক হেৰুৱাইছে৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী জনধন যোজনাৰ একাউণ্ট ২০২১ চনৰ ২৭ জানুৱাৰীলৈ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংক আৰু আৰআৰবি মিলি ৪০ কোটি ২৭ লাখ খুলিছিল, কিন্তু ১৪টা ব্যক্তিগত খণ্ডৰ বেংকে মাত্ৰ এক কোটি ২৭ লাখ একাউণ্টহে খুলিছে৷ দুখীয়া মানুহৰ বাবে শূন্য জমা বা কম জমাতে একাউণ্ট খোলাৰ বাবে চৰকাৰী নিৰ্দেশত সাত বছৰৰ ভিতৰত [২০০৫১ পৰা ২০১২লৈ] ১৩ কোটি ৫০ লাখ একাউণ্ট খোলা হৈছিল, ইয়াৰে ৯০ শতাংশ ১২টা ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে খুলিছে৷ ১২টা ব্যক্তিগত বেংকে মাত্ৰ ১০ শতাংশ একাউণ্ট খুলিছে৷ জনধন যোজনাৰ একাউণ্টৰ বিপৰীতে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে ২৩ কোটি এক লাখ ডেবিট কাৰ্ড প্ৰদান কৰিছে৷ এইবোৰ একাউণ্টৰ বাবে বেংকে লোকচান ভৰে৷ একাউণ্ট খোলোঁতে যথেষ্ট খৰচ হয় আৰু কৰ্মচাৰীৰ প্ৰয়োজন হয়৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকত কৰ্মচাৰী নিয়োগ প্ৰায় বন্ধ, কিন্তু এনে অতিৰিক্ত কামৰ বাবে বহুসময়ত গ্ৰাহক সেৱা ক্ষতি কৰে, ঋণৰ একাউণ্টবোৰ সঠিকভাৱে নিৰীক্ষণ কৰিব নোৱাৰে৷ বৰ্তমান দেশত ৫২,৪৪৪টা বেংকৰ শাখা গাঁও অঞ্চলত আছে, ইয়াৰে ৫৫.২২ শতাংশ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকৰ আৰু ব্যক্তিগত বেংকৰ  ১৩.৭৯ শতাংশ৷ ১৯৬৯লৈ কৃষিখণ্ডত মুঠ বেংক ঋণ আছিল ২.২ শতাংশ, ১৯৮০ চনলৈ বৃদ্ধি হৈছিল ১৩ শতাংশলৈ আৰু ১৯৮৯ চনলৈ বৃদ্ধি হৈছিল ১৫.৮ শতাংশলৈ৷ ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগত বেংক ঋণ ১৯৬৯ত নগণ্য আছিল৷ ১৯৮৯ চনলৈ ১৫.৩ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছিল৷ বৰ্তমান শিক্ষাৰ বাবে ঋণৰ ৯৫ শতাংশ দিছে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে৷ তদুপৰি ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে দহ লাখতকৈ অধিক লোকক প্ৰত্যক্ষভাৱে কৰ্মসংস্থান দিছে৷

দেশৰ অৰ্থনীতিৰ ৰাজহাড় ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংক; যিটো সত্য প্ৰমাণ হৈছে ২০০৮ চনৰ বিশ্ব অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সময়ত৷ ভাৰতৰ অৰ্থনীতিক ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকে বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ সংকটৰ পৰা ৰক্ষা কৰিছিল৷ ব্যক্তিগত উদ্যোগ প্ৰতিষ্ঠানৰ মুখ্য লক্ষ্য হ’ল লাভ, ব্যক্তিগত বেংকৰো লক্ষ্য হ’ব লাভ৷ ভাৰত চৰকাৰে বৃহৎ পুঁজিপতিৰ পৰা ঋণ আদায়ত সহযোগিতা নকৰি অনাদায়ী ঋণৰ বাবে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংকক দায়বদ্ধ কৰি ভাৰতৰ জনসাধাৰণৰ মূৰত মাধমাৰ শোধাই পুঁজিপতিৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষাত অগ্ৰাধিকাৰ দিছে৷ আনফালে বেংকবোৰ ব্যক্তিগতকৰণেৰে দেউলীয়া চৰকাৰে লাখ কোটি টকা সংগ্ৰহ কৰাৰ কথা ভাবিছে৷ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংক ব্যক্তিগতকৰণ হ’লে অকল ভাৰতীয় পুঁজিপতিয়েই নহয়, বিদেশী পুঁজিপতিয়েও মালিকনাৰ অধিকাংশ ল’ব লাভ অৰ্জনৰ বাবে৷ ইতিমধ্যে ভাৰতৰ বৃহৎ ব্যক্তিগত বেংক এইচডিএফচি বেংকৰ ৫৮.১০ শতাংশ, এক্সিছ বেংকৰ ৫২.৫০ শতাংশ, আইচিআইচিআই বেংকৰ ৪৮ শতাংশ, ক’টক বেংকৰ ৪২.৮০ শতাংশ বিদেশী বিনিয়োগকাৰী মালিক৷ এইধৰণে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বেংক ব্যক্তিগতকৰণৰ দ্বাৰা মোদী চৰকাৰে জনসাধাৰণৰ স্বাৰ্থক জলাঞ্জলি দি দেশী-বিদেশী পুঁজিপতিৰ স্বাৰ্থ পূৰণ কৰিবলৈ ওলাইছে, যি পদক্ষেপৰ বিৰুদ্ধে কৰ্মচাৰীসকলে তীব্ৰ আন্দোলন গঢ়ি তুলিছে৷

ফোন ঃ ৯৪৩৫০-৪১২০৩