গ্ৰন্থমেলাত কটোৱা আনন্দদায়ক সময়খিনি
কেইদিনমান হ’ল৷ মোৰ বন্ধু ৰমেশে ফোন কৰি সুধিলে– ‘দাদা, আপুনি এইবাৰ গ্ৰন্থমেলা চাবলৈ যাবনে নাই৷’
ৰমেশ মানে ৰমেশ কলিতা৷ মোতকৈ বয়সত কেইবাবছৰো সৰু৷ আমি এঠাইত একেলগে কাম কৰিছিলোঁ৷ আমাৰ কাম কৰাৰ বিভাগ বেলেগ আছিল যদিও আমাৰ মাজত এক বন্ধুত্বপূৰ্ণ সম্পৰ্ক আছিল৷ চাকৰিৰ পৰা অৱসৰ গ্ৰহণ কৰাৰ পাছত গুৱাহাটীত জাপৰিগোগৰ ফালে ঘৰ-দুৱাৰ সাজি নিগাজিকৈ বাস কৰি আছে৷ মূল ঘৰ আছিল ৰঙিয়াৰ ফালে৷ কিতাপ পঢ়া শুনা মানুহ৷ গ্ৰন্থপ্ৰিয়, অধ্যয়নপ্ৰিয়৷
মই ৰমেশক সুধিলোঁ– ‘এইবাৰ মই গ্ৰন্থমেলালৈ যাম নে নাযাম কিয় সুধিছাঞ্জ’ ক’লে– ‘অলপতে হৰেনক গণেশগুৰিত লগ পাই আপোনাৰ খা-খবৰ লওঁতে ক’লে– হুছেইনদা এনেয়ে ঠিক আছে৷ কেৱল খোজ কাঢেঁ.াতে অলপ থৰক-বৰক লাগে৷ সেয়েহে লগত এজন মানুহ লাগে৷ কিন্তু আজিকালি কোনো সভা-সমিতিলৈ নাযায়৷ বিয়া-বাৰুলৈও নাযায়৷ ঘৰৰ ভিতৰতে দৈনিক ২০ মিনিট খোজকাঢ়ে৷’ ৰমেশে কৈ গ’ল– ‘সেয়েহে এইবাৰ গ্ৰন্থমেলালৈও আপুনি নোযোৱাকৈ থাকিব নেকি সুধিছোঁ৷’
মই ৰমেশক ক’লোঁ– ‘মই এতিয়া আগৰ নিচিনাকৈ তজবজীয়া ডেকা ল’ৰা হৈ থকা নাই৷ আগতে গ্ৰন্থমেলা বুলিলে ‘বিহুবলীয়া ৰাইজ’ৰ নিচিনা হৈ আছিলোঁ৷ গ্ৰন্থমেলালৈ গ’লে বহুত মানুহ লগ পাওঁ৷ বহুধৰণৰ মানুহ– চিনাকি-অচিনাকি, ল’ৰা-বুঢ়া, ডেকা-গাভৰু, বাইদেউ-ভিনদেউ– এইসকলতো থাকেই৷ সকলোৰে লগতে হাঁহি-ধেমালিৰে কিছু সময় কথা পাতি এক বুজাব নোৱৰা আনন্দ লভোঁ৷ নিৰ্মল হাঁহি, বিমল হাঁহি৷ মানুহক দেখুৱাবলৈ দুই-চাৰিখন কিতাপো কিনো৷ মোনাটোও লৈ ফুৰোঁ৷
গ্ৰন্থমেলাত বহুতেই গ্ৰন্থ উন্মোচনী সভাও পাতে৷ তেনে গ্ৰন্থ উন্মোচনী সভালৈ পূৰ্বে নিমন্ত্ৰিত কোনোবা বিশিষ্ট অতিথি আহিব নোৱাৰিলে উদ্যোক্তাই মোকেই নি বিশিষ্ট অতিথিৰ আসনত বহুৱাই দিয়েগৈ৷ মই বক্তৃতা দিয়াত বৰ বেয়া নহওঁ৷ উন্মোচন কৰিবলগীয়া গ্ৰন্থ চকুৰে নেদেখাকৈয়ে, অকণো নপঢ়াকৈ, কোনো আগ-গুৰি নোহোৱাকৈ হ’লেও কিবাকিবি সলসলীয়াকৈ কৈ যাব পাৰোঁ৷ মোৰ অন্য গুণ নাথাকিলেও এইফেৰা গুণ কিন্তু আছে৷ এনেকুৱা সভাত বিশিষ্ট অতিথি আদি হ’লে দুই মূৰে ফুল থকা গামোচা এখনো পাওঁ৷ বিনা পইচাৰ কিতাপো পাওঁ৷ কাপ-প্লেটত চাহ খাবলৈও পাওঁ৷ গতিকে গ্ৰন্থমেলাত ফুৰি, ঘূৰা-ঘূৰি কৰি ভাল লাগে৷ অলপ ভাগৰ যেন লাগিলে উদ্যোক্তাসকলৰ কাৰ্যালয়ত অভ্যৰ্থনা কক্ষৰ যি ব্যৱস্থা থাকে, তাতে খন্তেক বহি জিৰণি ল’লেই চাহ-কফী, বিস্কুট আদিও খাবলৈ পোৱা যায়েই৷ গ্ৰন্থমেলাৰ উদ্যোক্তাসকলৰ বিষয়ববীয়াৰ কাৰোবাক সৌজন্যমূলক মাত এষাৰ দিবলৈ গ’লেও, তাতো চাহ-কফী আদি যাচেই৷ মুঠতে গ্ৰন্থমেলা চাবলৈ গৈ কটোৱা সময়খিনি বৰ আনন্দদায়ক হয়, বৰ উপভোগ্য হয়৷
কিন্তু এইবাৰ কথাটো অলপ বেলেগ হ’ল৷ ঘৰৰ পৰা বাহিৰ হ’লেই মুখত সেই মুখাখন পিন্ধি ল’বই লাগিব৷ নহ’লে নিজৰেই বিপদৰ সম্ভাৱনা থাকে৷ গ্ৰন্থমেলালৈ মুখাখন পিন্ধি গ’লে মানুহে মোক চিনি নাপাবই দেখোন৷ সেইদৰে ময়ো আনক চিনি নাপাম৷ আগতে গ্ৰন্থমেলালৈ গ’লে মোৰ মুখত অনবৰতে মিচিকিয়াই মৰা হাঁহি এটা থাকেই৷ মানুহৰ মুখখন নেদেখাকৈ এইবাৰ মিচিকিয়া হাঁহিনো কেনেকৈ মাৰিম বাৰুঞ্জ আচলতে হাঁহি মৰাৰ কথা বাদেই, কাজিয়া কৰিবলৈকো, কাৰোবাক গালি পাৰিবলৈকো, মানুহৰ মুখ দেখাৰ প্ৰয়োজন আছে৷ মুখ নেদেখাকৈ গালি পাৰিলেও গালি পৰাৰ মজা পোৱা নাযায়৷
যি কি নহওক, মই ৰমেশক ক’লোঁ– ‘এইবাৰ বিভিন্ন অসুবিধা থাকিলেও মই গ্ৰন্থমেলা চাবলৈ যোৱাটোকেই ঠিক কৰিছোঁ, জুমৰ মাজত নোসোমাওঁ৷ আলেঙে আলেঙে চাম৷ ক’ভিড প্ৰট’কল মানি চলিম৷’
গ্ৰন্থমেলাৰ কথা কৈ থাকোঁতে কেইবছৰমানৰ আগৰ গ্ৰন্থমেলা এখনৰ কথা মনলৈ আহিছে৷ এদিন সন্ধিয়া গ্ৰন্থমেলাৰ আড্ডা এটাৰ পৰা ওলাই আহি গ্ৰন্থ বিপণীবোৰৰ ওপৰত বাহিৰৰ পৰাই মূৰটো বেঁকা কৰি চকু ফুৰাই যোৱা আৰম্ভ কৰিলোঁ৷ ভিতৰলৈ সোমাব নোৱাৰি৷ মানুহৰ অত্যন্ত ভিৰ৷ বাহিৰতো যথেষ্ট মানুহৰ আহ-যাহ৷ সেইদৰে বিপৰীত দিশৰ পৰাও এজন মানুহে মোৰ নিচিনাকৈ মূৰটো বেঁকা কৰি বাহিৰৰ পৰাই বিপণীবোৰৰ ওপৰত চকু ফুৰাই আহি আছে৷ এইদৰে আমি দুয়ো নিজৰ নিজৰ দিশত আহি থাকেঁাতে আমাৰ দুয়োৰে বাহুৰ লগত এক খুন্দিয়াখুন্দি লাগিল৷ মানুহজনে ৰৈ দিলে৷ ময়ো ৰৈ দিলোঁ৷ মানুহজনে খঙেৰে মোলৈ চাই ক’লে– ‘আপুনি কিয় মোক এইদৰে খুন্দা মাৰিলেঞ্জ’ মই ক’লোঁ– ‘ক’তা, মইতো আপোনাক খুন্দা মৰা নাই৷ আপুনিহে মোক খুন্দা মাৰিলে৷’ মানুহজন অলপ বিবুধিত পৰি ক’লে–‘হয় নেকিঞ্জ মইহে আপোনাক খুন্দা মাৰিলোঁ৷ ঠিক আছে তেনেহ’লে৷ হ’ব বাৰু৷’ আমাৰ মাজত কোনো তৰ্ক-বিতৰ্ক নহ’ল৷ দুয়ো এৰা-এৰি হ’লোঁ৷ কিন্তু মই এটা বৰ ডাঙৰ ভয় খালোঁ৷ মোৰ এই খুন্দাটো যদি কোনোবা মহিলা বা যুৱতীৰ বাহুত লাগিলহেঁতেন, তেনেহ’লে কথা দেখোন সাংঘাতিকেই হ’লহেঁতেন৷ সেইদিনা আৰু ঘূৰা-পকা নকৰি মই গ্ৰন্থমেলাৰ পৰাই বাহিৰলৈ ওলাই আহি ঘৰমুৱা হ’লোঁ৷
তাৰ পিছদিনা এটা বিশেষ কামত মই ফাঁচীবজাৰলৈ যাবলগীয়া হ’ল৷ ঘূৰি আহোঁতে ছীট এটাত বহিবলৈ লওঁতে কাষৰ ছীটত বহি থকা মানুহ এজনে মোৰ মুখলৈ চাই ক’লে– ‘কালি ৰাতি গ্ৰন্থমেলাত মোক খুন্দা মৰা মানুহজন আপুনিয়েই নাছিল জানোঞ্জ’ মই বহি লৈ ওলোটাকৈ উত্তৰ দিলোঁ– ‘হয়, কালি মোক খুন্দা মৰা মানুহজন আপুনিয়েই আছিল৷’ মানুহজনে একো নকৈ মনে মনে থাকিল৷ অলপ সময়ৰ পাছত মানুহজনে মুডটো অলপ সলনি কৰি সুধিলে– ‘আপুনি ক’ত থাকেনোঞ্জ’ ক’লোঁ– পঞ্জাবাৰীত৷ ‘পাঞ্জাবাৰীত থকা তবিউল হুছেইনক চিনি পায় নেকিঞ্জ’ ‘হয় পাওঁ, কিয় সুধিলেঞ্জ’ ‘শুনিছোঁ মানুহজন বৰ ভাল৷ পিছে মই তেওঁক কোনোদিন লগ পোৱা নাই৷ তেওঁৰ ছোৱালী এজনীৰ লগত মোৰ বোৱাৰীয়ে একেলগে কাম কৰে৷ বোৱাৰীয়ে তেওঁৰ কথা কৈ থাকে৷’ এনেতে মানুহজন নামিবলগীয়া বাছষ্টপটো পাবলৈ হ’ল৷ মানুহজনে থিয় হৈ ক’লে– ‘মই পিছে অতপৰে আপোনাৰ নামটোকে সুধিবলৈ নহ’ল৷’ ক’লোঁ– ‘মোৰ নাম তবিউল হুছেইন৷’ মোৰ নামটো শুনি মানুহজন উচপ খাই উঠিল৷ ক’লে– ‘সঁচা’৷ ‘সঁচা’– মই ক’লোঁ৷’ ‘ইছ্ ৰাম, ইমান পৰে কিয় কোৱা নাছিল৷’ ‘মই কথা অলপ দেৰিকৈয়ে কওঁ৷’ ‘আপুনি কম মানুহ নহয় দেই৷’ ‘তেনেকুৱা বুলিয়েই ধৰক৷’ মুখত হাঁহি এটা লৈ মানুহজন ততাতৈয়াকৈ নামি গ’ল৷
উপ-সংহাৰ ঃ অফিচত কাম কৰা বিষয়া এজনে সেইদিনা ছুটীৰ পাছত ঘৰ পাওঁতে ৰাতি আঠমানেই বাজিল৷ মিছেছে সুধিলে– ‘আজি কিয় ইমান দেৰি হ’ল৷’ ক’লে– দিনততো সময় নাপাৱেই৷ গতিকে অফিচৰ পৰা বাহিৰে বাহিৰে গ্ৰন্থমেলাত পাক এটা মাৰি আহিলোঁ৷ ‘পিছে তোমাৰ কোটত এইডাল কাৰ মূৰৰ চুলিঞ্জ মই জানিছোঁ নহয়, তুমি আকৌ বিয়াৰ আগৰ সেইজনীৰ লগ লাগিছা, ক’ত গ্ৰন্থমেলালৈ গৈছাঞ্জ’
পিছদিনাও বিষয়াজনৰ ঘৰ পাওঁতে দেৰি হ’ল৷ সেইদিনাও মিছেছে কোটত চুলি আছে নেকি চেক কৰি চুলি নাপাই ক’লে– ‘মই জানিছোঁ নহয়, আজি তুমি কোনোবা এজনী তপামূৰীয়া ছোৱালীৰ লগ লাগিলাঁ৷’