গণৰাজ্য দিৱসত উদ্বিগ্ন মনৰ বিক্ষিপ্ত চিন্তা
কোন চনৰ কোন তাৰিখে সৰ্বপ্ৰথম ভাৰতৰ স্বাধীনতা দিৱস উদ্যাপিত হৈছিল? এই প্ৰশ্নটো যদি আজিৰ নতুন প্ৰজন্মৰ এজনক কৰা হয়, তেতিয়া উত্তৰদাতাই প্ৰথমতে ভাবিব এই সাধাৰণ প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰ প্ৰশ্নকৰ্তাই নাজানে নে আন কিবা বুদ্ধিৰ পৰীক্ষা কৰিছে৷ নাইবা প্ৰশ্নকৰ্তাৰ মানসিক ভাৰসাম্যহীনতা আছে নেকি? খুব সম্ভৱ উত্তৰদাতাই ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টৰ কথা ক’ব; কিন্তু সেয়া যথাযথ উত্তৰ হ’ব জানো? একেদৰে আন এটা প্ৰশ্নৰ অৱতাৰণা কৰিব বিচাৰিছোঁ; সেয়া হ’ল অসমৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী কোন? যতদূৰ সম্ভৱ ভাৰতৰত্ন প্ৰয়াত লোকপ্ৰিয় বৰদলৈৰ নাম ক’ব৷ তদুপৰি উত্তৰদাতাই প্ৰশ্নকৰ্তাক ক’ব পাৰে, মুখ্যমন্ত্ৰীহে কয়, প্ৰধানমন্ত্ৰী নকয় নহয়৷ এই নিবন্ধৰ লেখকে এনেবোৰ উত্তৰ পাইছে৷ প্ৰকৃততে স্বাধীনতা সংগ্ৰামী ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছে ১৯৩০ চনৰ ২৬জানুৱাৰীত সৰ্বপ্ৰথম স্বাধীনতা দিৱস উদ্যাপন কৰিছিল আৰু ১৯৪৭ চনলৈকে কংগ্ৰেছে ২৬ জানুৱাৰীক স্বাধীনতা দিৱসৰূপে পালন কৰিছিল৷ অৱশ্যে, লাহোৰত ১৯২৯ চনৰ ডিচেম্বৰত বহা কংগ্ৰেছ অধিৱেশনে ১৯২৯ চনৰ ৩১ ডিচেম্বৰৰ মধ্যৰাতি বিপুল জনতাৰ সমাৱেশত অধিৱেশনৰ সভাপতি পণ্ডিত জৱাহৰলাল নেহৰুৱে ৰাঙী নদীৰ পাৰত পূৰ্ণ স্বাধীনতা ঘোষণা কৰি ব্ৰিটিছ ভাৰতত স্বাধীন ভাৰতৰ ত্ৰিৰংগা নিচান উত্তোলন কৰিছিল৷ এই অধিৱেশনতেই ১৯৩০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰীক স্বাধীনতা দিৱসৰূপে প্ৰথম পালন কৰিবলৈ দেশবাসীক আহ্বান জনাইছিল৷ এতেকে বুজিব লাগিব ‘স্বাধীনতা’ বা ‘ক্ষমতা হস্তান্তৰ’ ঘোষিত হোৱাৰ আগত অবিভক্ত ব্ৰিটিছ ভাৰতে ১৮টা স্বাধীনতা দিৱস উদ্যাপন কৰিলে, আৰু ১৯২৯ চনৰ ৩১ ডিচেম্বৰৰটো ধৰিলে ১৯টা স্বাধীনতা দিৱস অবিভক্ত ব্ৰিটিছ ভাৰতত উদ্যাপিত হ’ল৷ তেন্তে ৩১ ডিচেম্বৰ,২৬ জানুৱাৰী আৰু ১৫ আগষ্ট এই তিনিটা আমাৰ স্বাধীনতা দিৱস৷ আমাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকাৰ ৰং তিনিটা৷ অবিভক্ত ভাৰতো পাকিস্তান, বাংলাদেশ জন্ম হৈ তিনিভাগ হ’ল৷ কি বিচিত্ৰ এই ঐতিহাসিক ঘটনাৱলী৷
যি কি নহওক, ১৯৫০ চনৰ পৰা ধৰিলেও ২০২২ চনৰ গণৰাজ্য দিৱসটো ৭৩সংখ্যক হ’ব৷ বয়সেৰে আমাৰ গণতন্ত্ৰ চালুকীয়া নহয়, প্ৰৌঢ় অৱস্থাৰ৷ এই পূৰ্ণবয়স্ক গণতন্ত্ৰখনৰ বিকাশৰ গতিপ্ৰৱাহ কেনেকুৱা, চ্ছ জানুৱাৰীত এই ধাৰণাটো মনলৈ আহে, নাগৰিকৰূপে এই সম্পৰ্কত আমাৰ নিজা দৃষ্টিৰে অনুভূতি প্ৰকাশৰ এয়া প্ৰয়াস মাথোন৷ ৰাজনীতি বিজ্ঞানত গণতন্ত্ৰৰ সংজ্ঞা বহুত পোৱা যায়৷ তাৰ ভিতৰত আমেৰিকাৰ জনপ্ৰিয় ৰাষ্ট্ৰপতিকেইজনৰ ভিতৰৰ অন্যতম জনপ্ৰিয় ৰাষ্ট্ৰপতি আব্ৰাহাম লিংকনৰ সংজ্ঞাটোৱেই সাৰ্বজনীনভাৱে জনপ্ৰিয়৷ সংজ্ঞাটোৰ অসমীয়া ৰূপান্তৰ এনেকুৱা, ‘গণতন্ত্ৰ জনসাধাৰণৰ, জনসাধাৰণৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু জনসাধাৰণৰ অৰ্থে৷’ ইংৰাজীত ‘Democracy is of the people, by the people and for the people.’ Democracy শব্দটোৱেই greek tutonic শব্দ৷ Demos আৰু Craticaৰ অৰ্থ শাসন পদ্ধতি বা শাসন-তন্ত্ৰ৷ মানুহৰ সমষ্টিকেই জনতা বা জনসাধাৰণ কোৱা হয়৷ ইতৰ প্ৰাণীৰ ক্ষেত্ৰত জনসাধাৰণ শব্দটো প্ৰযোজ্য নহয়৷ বিশ্ব প্ৰকৃতিৰ অগণন প্ৰাণীকুলৰ ভিতৰত মানুহক প্ৰাণীশ্ৰেষ্ঠ, জীৱশ্ৰেষ্ঠ কোৱা হয়৷ তাৰমানে মানুহো এবিধ প্ৰাণী বা জীৱহে৷ সকলো সৰু-বৰ জীৱৰে Instiacts আৰু Emotion বা আৱেগ-অনুভূতি সহজাত৷ এইবোৰকেই জৈৱিক প্ৰবৃত্তি বোলা হয়৷ মানুহ যিহেতু এবিধ জীৱ, গতিকে জৈৱিক প্ৰবৃত্তি থকাটো স্বাভাৱিক৷ মানুহ বা মানৱৰ বিবেক থাকে৷ জৈৱিক বিকাশৰ ফলত বিবেকৰ বিকাশ হোৱাত বন্য জীৱনৰ আদিম মানৱে প্ৰকৃতিৰ বুকুত লুকাই থকা ‘জুই’ক আৱিষ্কাৰ কৰি, গছৰ গুটি মাটিত পোত খালে অনুৰূপ গছ এজোপা পোৱাৰ সত্যটো আৱিষ্কাৰ কৰি সভ্যতাৰ ভেটি নিৰ্মাণ কৰিলে৷ এই সভ্যতাই ভাষা দিলে৷ এই ভাষাই অৱশেষত মানুহৰ অন্তৰত পাৰস্পৰিক ভাব বিনিময়ৰ পথ মুকলি কৰিলে৷ বিশ্ব প্ৰকৃতিক বুজাৰ প্ৰয়াস জন্ম হ’ল৷ লাহে লাহে ক্ৰমাগত সংস্কৃতিৰ সৃষ্টি হ’ল আৰু বন্যজগতৰ আন ইতৰ প্ৰাণীৰ পৰা পৃথক হ’ল৷ সহজাত প্ৰবৃত্তিগত তাড়নাত সমাজ গঠিত হ’ল৷ এই সমাজেই ছ’চিয়েল কনটাক্ট থিয়ৰী মতে দলপতি বা নেতাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ অনুভূতি দিলে৷ এই অনুভূতিৰেই বিকশিত ৰূপ ৰাজতন্ত্ৰ৷ এতেকে ৰাজতন্ত্ৰই শাসনতন্ত্ৰৰ ৰূপান্তৰ ঘটি ‘গণতন্ত্ৰ’ৰ ৰূপ পৰিগ্ৰহণ কৰিলে৷ এতেকে গণতন্ত্ৰ নবীনতম শাসনতন্ত্ৰ৷ এই শাসনতন্ত্ৰ জনসাধাৰণৰ, এই জনসাধাৰণ দ্যোতেক শব্দটোত বিভিন্ন বৰ্গৰ মানুহ অন্তৰ্গত৷ ইয়াত জ্ঞানী, প্ৰাজ্ঞ, বিদ্বান, শিক্ষিত, সাধু-সন্ত যিদৰে অন্তভুৰ্ক্ত একেদৰেই চোৰ, ডকাইত, প্ৰৱঞ্চক, হত্যাকাৰী, দুষ্ট, দগাবাজ আদিত অন্তৰ্ভুক্ত৷ গতিকে স্বাভাৱিকতে প্ৰশ্ন উঠে গণতন্ত্ৰ জনসাধাৰণৰ চৰকাৰ বা শাসনতন্ত্ৰ হ’লেও জনসাধাৰণৰ সকলো স্তৰৰ ইচ্চাত বা সন্তুষ্টিত শাসনতন্ত্ৰ চলিব নোৱাৰে; অৰ্থাৎ চোৰ-ডকাইত, প্ৰৱঞ্চক, হত্যাকাৰী আদিৰ ইচ্চাত বা সন্তুষ্টিত শাসনতন্ত্ৰ চলিব নোৱাৰে৷ ন্যায় আৰু অন্যায়, সত্য আৰু অসত্য, বিকাশ আৰু বিনাশৰ মাজত ৰাষ্ট্ৰ পাৰ্থক্য থাকিব লাগিব৷ সেইবাবেই আইনৰ প্ৰয়োজন, ন্যায়ালয়ৰ প্ৰয়োজন৷ এই কথাখিনি মনলৈ আহিল এই কাৰণেই যে মানৱীয় প্ৰমূল্যবোধৰ অৱক্ষয়ৰ গতিপ্ৰৱাহ সমাজত, গণতন্ত্ৰত ইমান তীব্ৰ হ’বলৈ ধৰিছে যে এই অৱক্ষয়ে ক্ৰমবিকশিত সভ্যতাক প্ৰত্যাহ্বান জনাই আদিম বন্যতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ যেন এক অপ্ৰতিৰোধ্য অভিযাত্ৰাহে আৰম্ভ কৰিছে৷
মৰেল পুলিচিং, অচিনাক্ত মৃতদেহ উদ্ধাৰ, লাভ জেহাদ, গণপ্ৰহাৰ, কন্যা শিশুৰ যৌন নিৰ্যাতন, ধৰ্ষণ আদি অবাঞ্ছিত ঘটনা-পৰিঘটনা আজিৰ গণতন্ত্ৰৰ বিষাক্ত উপাদান৷ উৎকোচ, দুৰ্নীতি [আনকি বিশ্ববিদ্যালয়তো] এতিয়া সুলভ৷ জনগণৰ চৰকাৰে ইয়াৰ প্ৰতিৰোধৰ ব্যৱস্থা নাই লোৱা বুলিব নোৱাৰি, কিন্তু সাফল্য লাভ কৰিব পাৰিছে বুলিবও নোৱাৰি, ইয়াৰ কাৰণ কি? মনলৈ আহিছে, সংস্কৃত শ্লোক এটা ‘দু৭১্ন পৰিহৰ্ত্তব্য বিদ্যয়া অলংকতোপি সন্, মনিনা ভূষিতো সৰ্প কিমসৌ ন ভয়ংকৰী’৷ হয় অনীতি-দুৰ্নীতি শিক্ষিতৰ মাজতহে বেছি৷ তেন্তে এইক্ষেত্ৰত শিক্ষাব্যৱস্থাই দোষী নেকি? নহয় বুলিবও নোৱাৰি৷ কেৱল শিক্ষাই মানুহৰ ভিতৰত লুকাই থকা পাণ্ডিত্যক বিনাশিব নোৱাৰে, যদিহে সেই শিক্ষাত প্ৰজ্ঞাৰ সাধনা নাথাকে৷ কৃতবিদ্য ৰুছ সাহিত্যিক টলষ্টয়ৰ সেই কালজয়ী গল্প ‘Imp and the peasant’ব্দ bread’ত কোৱা মূল বক্তব্যটো এইক্ষেত্ৰত অতি প্ৰাসংগিক৷ সাহিত্যিকজনৰ বক্তব্য আছিল ‘The blood of wild animal is always in man. It is kept under control while he is in need.’ শিক্ষাব্যৱস্থাৰ ওপৰত অনেক গৱেষণা হৈছে, কিন্তু শিক্ষাত প্ৰজ্ঞাৰ সাধনা যথাৰ্থভাৱে সংযুক্ত হোৱা নাই৷ নিৰ্ভয়া কাণ্ড, দেৱেন দত্ত, অনিমেষ ভূঞা আদিৰ লগত অভি-নীল কাণ্ড আদি অলেখ অমানৱীয় ঘটনাৰ থলি এই ভাৰত৷ বিলাস বৈভৱ ত্যাগী তপসিদ্ধ ঋষি-মুনিৰ প্ৰজ্ঞালব্ধ সাধনাৰে মানৱ সভ্যতাৰ প্ৰথম পুৱাৰ উদিত ভাস্কৰৰ কিৰণমালাত উদ্দীপ্ত হৈ জম্বুদ্বীপ ভাৰত হৈছিল৷ সেই ভাৰততেই আজি বৰ্বৰতাৰ লীলাক্ষেত্ৰ নিৰ্মীয়মান৷ উপায় নাই, লাজ লগা হৈছে ভাৰতীয় বুলি পৰিচিত হ’বলৈ৷ সন্দেহ নাই, ভোগবাদী সভ্যতাৰ বিকাশ চকুত লগা হৈছে, সমান্তৰাল গতিত নীতি-আদৰ্শৰো ¦খলন ঘটিছে৷ পৃথিৱীৰ আন প্ৰান্ততো হৈছে; হ’লেও আধ্যাত্মিকতাৰ জন্মস্থান ভাৰতত হ’ব নালাগিছিল৷ গণতন্ত্ৰ যদিহে জনতাৰ চৰকাৰ হয়, তেন্তে ‘জনমত’ৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাশীল হোৱাটো স্বাভাৱিক আৰু অপৰিহাৰ্য৷ জনমত গণতন্ত্ৰত প্ৰধানতঃ তিনিটা মাধ্যমত প্ৰকাশ পায়৷ সৰ্বপ্ৰথম আৰু সৰ্বোত্তম পদ্ধতি বা মাধ্যমটোৱেই হ’ল ‘নিৰ্বাচন’; দ্বিতীয়টো সংবাদ মাধ্যম আৰু তৃতীয়টো গণবিক্ষোভ অথবা আন্দোলন৷ সম্প্ৰতি প্ৰথম আৰু তৃতীয়টো জনমত প্ৰকাশৰ পদ্ধতি বা মাধ্যমত নৈতিকতাৰ ঠাইত বৰ্বৰতাই স্থান দখল কৰা পৰিলক্ষিত হৈছে৷ নিৰ্বাচনী হিংসা, অপৰাধপ্ৰৱণতা থকা প্ৰাৰ্থীৰ মনোনয়ন, অশ্ব বাণিজ্য , জালিয়াতি আদি কথা দিনক দিনে বৃদ্ধি পোৱা দেখা গৈছে৷ এইবোৰ জান্তৱ প্ৰবৃত্তিৰ পৰিচায়ক৷ বিক্ষোভ প্ৰদৰ্শনত উগ্ৰতা, হিংস্ৰতা আজিকালি সহজলভ্য৷ গণতান্ত্ৰিক বিক্ষোভ শান্তিপূৰ্ণ হ’বই লাগিব৷ মহামানৱ গান্ধীৰ বিপ্লৱ আছিল অহিংস আৰু শান্তিপূৰ্ণ৷ আইন অমান্য আন্দোলনৰ দাণ্ডী যাত্ৰা মহামানৱৰ মহাআদৰ্শৰ মহাপ্ৰদৰ্শন বুলিব নোৱাৰি৷ অসহযোগ আন্দোলনে যেতিয়াই অহিংসাৰ ঠাইত জিঘাংসাৰ ৰূপ লৈছিল, তেতিয়াই আন্দোলন বন্ধ কৰি মহাত্মা সমালোচনাৰ পাত্ৰ হৈছিল; কিন্তু গান্ধী তাত নিৰুদ্বিগ্ন আছিল৷ সাম্প্ৰতিক আন্দোলন বিক্ষোভত আৰম্ভণি শান্তিপূৰ্ণ গণতান্ত্ৰিক হ’লেও যিকোনো কাৰণতেই শান্তি ভংগ হোৱা দেখা যায়৷ তেতিয়াই বিক্ষোভ কক্ষচ্যুত হৈ অসফল হয়৷ সদ্যসমাপ্ত কৃষি আইনবিৰোধী কৃষক বিদ্ৰোহ এইক্ষেত্ৰত ব্যতিক্ৰম৷ চৰকাৰ বা প্ৰতিপক্ষৰ কিন্তু কক্ষচ্যুতি দেখা গ’ল৷ দেখা গ’ল প্ৰতিপক্ষৰ নিৰ্মম আচৰণ৷ এয়ে জান্তৱ প্ৰবৃত্তিৰ জাগৃতি৷ ইয়াত গণতান্ত্ৰিক প্ৰমূল্যবোধৰ অৱক্ষয় দেখা গ’ল, তেতিয়া, যেতিয়া আন্দোলনকাৰী কৃষকৰ ওপৰেদি মটৰ গাড়ী চলিছিল৷ এতেকে এইটো সনাতন সত্য যে জনমত উপেক্ষিত হ’লে গণতন্ত্ৰ ৰুগ্ন হৈ পৰে৷ কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰত ই উপেক্ষণীয় কেতিয়াও নহয়৷ আনহাতে, বিক্ষোভ আদিৰে উত্থাপিত লঘিষ্ঠসংখ্যক জনতাৰ জনমতে গৰিষ্ঠসংখ্যকৰ কল্যাণৰ পৰিপন্থী হ’লে পোনচাটেই গ্ৰহণীয় বুলিব নোৱাৰি; ই বিশ্লেষণপূৰ্বক সংশোধনীয় হৈহে গ্ৰহণীয় হোৱাটো উচিত৷
গণতন্ত্ৰ ক্ষমতা বিভাজন-তত্ত্ব যথাযথ ৰূপত ৰূপায়িত হ’লেহে সফলতা পোৱা যায়৷ বিধায়িনী, কাৰ্যপালিকা আৰু ন্যায়পালিকাৰ মাজত পাৰস্পৰিক সম্বন্ধ থাকিব লাগে যদিও প্ৰতিটোতেই স্বতন্ত্ৰতাও থকা উচিত৷ ন্যায়পালিকাক আন দুটা ক্ষমতাৰ শাখাৰ অভিভাৱকৰূপে লাগে; কিন্তু ন্যায়পালিকা কাৰ্যপালিকাৰ সকলো কৰ্মকৰ্তা চৰকাৰ বা বিধায়িনী দলৰ কৰ্মচাৰী৷ এইসকল বেতনভোগী, এইসকলৰ দলীয় আনুগত্য থাকিব নালাগে৷ এইটো কিমান সম্ভৱ? চাকৰিয়ালে চাকৰি ত্যাগ কৰি নিৰ্বাচনৰ প্ৰাৰ্থী হোৱাৰ উদাহৰণ নাই জানো? দলীয় আনুগত্যনো নাথাকিব কিয়, কাৰণ এইসকলৰতো ভোটাধিকাৰ থাকে আৰু নাথাকিবলগীয়াও নহয়৷ যথা সময়ত আৰু যথাস্থানত স্বকীয় ব্যক্তিত্বৰে কতৰ্ব্যনিষ্ঠা আৰু দায়বদ্ধতাৰে কাৰ্যসম্পাদন কৰাটোৱেই এইক্ষেত্ৰত প্ৰয়োজনীয়৷ চৰকাৰৰ কৰ্মচাৰী চৰকাৰৰ অনুগত হ’লেও ক্ষেত্ৰভিত্তিক কৰ্তৃব্যবোধ সক্ৰিয় হ’লেই গণতান্ত্ৰিক প্ৰমূল্যবোধো সুৰক্ষিত হয়৷
স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ নেতৃত্ব বহনকাৰী কংগ্ৰেছ নামৰ ৰাজনৈতিক সংগঠনটোৱে দাবী কৰিছিল, চ্ছ জানুৱাৰীটো স্বাধীনতা দিৱসৰূপে পাবলৈ; কিন্তু প্ৰতিপক্ষ বণিক ব্ৰিটিছৰ মনোভাব ইমান সৰল, উদাৰ নহয়৷ সূৰ্যাস্ত নোহোৱা উপনিৱেশ সাম্ৰাজ্যৰ ভিতৰত ভাৰত আছিল তেওঁলোকৰ বাবে সমৃদ্ধি৷ প্ৰাক ব্ৰিটিছ যুগত ভাৰত ভূখণ্ডহে আছিল, ৰাষ্ট্ৰ নাছিল৷ মোগল শক্তিয়েও সমস্ত ভাৰত ভূখণ্ডত অপ্ৰতিদ্বন্দ্বী আধিপত্য প্ৰতিষ্ঠা কৰিব পৰা নাছিল৷ ব্ৰিটিছেও পৰা নাছিল যদিও ব্ৰিটিছৰ বিতাড়নৰ অৰ্থে যি জাগৰণ উঠিছিল, সেই জাগৰণেই ভাৰতত ৰাষ্ট্ৰীয়ত্বৰ ধাৰণাৰ জন্ম দিলে বুলি ক’বই লাগিব৷ এতেকে ধৰ্মীয় বিভাজনেৰে ৰাষ্ট্ৰীয়তাৰ ভেটি দুৰ্বল কৰি ক্ষমতা হস্তান্তৰ কৰি ব্ৰিটিছ আঁতৰিলে৷ দাবী কৰা মতে ২৬ জানুৱাৰীক স্বাধীনতা দিৱসৰূপেও নিদিলে৷ ২৬জানুৱাৰী গণৰাজ্য দিৱসহে হ’ল৷ এই দিনটো আহিলেই মনলৈ কিছুমান প্ৰশ্ন আহে; ভাবিবলৈ মন যায়, সাত দশক অতিক্ৰান্ত আমাৰ গণতন্ত্ৰই পূৰ্ণ শতাংশ সফলতা লাভ কৰিছেনে? আমাৰ নিজা চিন্তাৰে এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিলে ক’ব লাগিব পূৰ্ণ শতাংশ সফলতা এতিয়াও যথেষ্ট দূৰত; কিন্তু বিফল হৈছে বুলিও ক’ব পৰা নাযায়৷ সাক্ষৰতাৰ হাৰ বৰ্তমানো ৭৫১ হোৱা নাই [৭৪.১২১ বুলি জনা যায়], গতিকে কমেও ২৪১ বা ২৫১ এতিয়াও নিৰক্ষৰ৷ প্ৰায় ৩০॥ এতিয়াও দাৰিদ্ৰ্য সীমাৰ তলত৷ প্ৰায় ৪.৩৫ নিযুত শ্ৰমিক শিশু [২০১১ৰ লোকপিয়লৰ মতে], শ্ৰমিক শিশু উৎপাদনত ভাৰতৰ স্থান বিশ্বত প্ৰথম বুলি জনা যায়৷ অৰ্থনৈতিক বৈষম্য দূৰ হোৱা নাই৷ মহিলা সবলীকৰণত বহু পিছপৰি আছে, কিন্তু মহিলা নিগ্ৰহত অনগ্ৰসৰ নহয়৷ যুৱশক্তিৰ ৪৫১ কৰ্মসংস্থাপন নাই, এতেকে এইবোৰ ক্ষেত্ৰত আমাৰ গণতন্ত্ৰই এতিয়াও সফলতা আনিব পৰা নাই; আটাইতকৈ বেছি উদ্বিগ্নতাৰ কথা এয়ে যে মানৱীয় প্ৰমূল্যবোধ আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰমূল্যবোধৰ উত্তৰণ হোৱা নাই৷ আমাৰ গণতন্ত্ৰত লুণ্ঠন আৰু অপৰাধ প্ৰৱণতাৰ পৰিমাণ তাকৰ নহয়৷ আমি দৰিদ্ৰ বুলি ভাবি থকা ১৯৭২ চনত জন্ম বাংলাদেশৰ জি ডি পিৰ বিকাশ আমাতকৈ বেছি হ’ল; অথচ জন্মৰ সময়ত [-৭১] আৰু পাছৰ বছৰত [-১৫১] আছিল৷ এতিয়া ভাৰতৰ আটাইতকৈ বিকশিত ৰাজ্য গুজৰাটৰ জি ডি পি বাংলাদেশতকৈ ৪১ কম৷ উত্তৰ প্ৰদেশতকৈ বাংলাদেশ এইক্ষেত্ৰত ৫১১ আগবঢ়া আৰু অসম ১৬১ বাংলাদেশতকৈ পিছপৰা৷ বাংলাদেশৰ অবৈধ অনুপ্ৰৱেশকাৰী এতিয়া হয়তো নিজে নিজেই স্বদেশলৈ ঘূৰি যাব; কাৰণ বাংলাদেশ অসমতকৈ চহকী হ’বলৈ ধৰিছে৷ প্ৰকাৰান্তে এয়া ইতিবাচক, কিন্তু অনাকাংক্ষিত পৰিঘটনা৷
সন্দেহ নাই, আমাৰ বতৰ্মানৰ মুখ্যমন্ত্ৰীক কৰ্মৰত্ন উপাধি দিব পৰাবিধৰ হৈছে; কিন্তু দুৰ্নীতিতন্ত্ৰ উৎখাত অভিযানত এতিয়াও সাফল্য লাভ কৰা নাই৷ হ’ব পাৰিবনে পূৰ্ণ শতাংশ সফল? হয় যদি অসমৰ সৌভাগ্য, তেতিয়া হয়তো জীৱন কালতে ‘ভাৰতৰত্ন’ও হ’ব পাৰে৷ সময়ত স্পষ্ট হ’ব৷ গণতন্ত্ৰত একনায়কত্ব অগ্ৰহনীয়৷ মুখ্যমন্ত্ৰীৰ বক্তব্যতে দুই-এবাৰ কাণত পৰিছে যে অসম বিধানসভাৰ ১২৬টা সমষ্টি বিজেপিৰ কৰাব পাৰি৷ অৰ্থাৎ অসম বিধায়িনী বিৰোধী শূন্য হ’ব৷ তাৰমানে দৰকাৰ হ’লে শাসকীয় দলেই বিৰোধী বক্তব্য দিব৷ পিছে দলীয় অনুশাসন কি হ’ব? তেতিয়া হয় দলীয় অনুশাসন উঠাই দিব লাগিব, নহয় দলীয় একনায়কত্ব প্ৰতিষ্ঠা কৰিব লাগিব৷ সেয়া গণতন্ত্ৰ হ’বনে বাৰু? পাহৰিব নালাগিব পুঁজিবাদ, একনায়কত্ববাদ আদি গণতন্ত্ৰৰ প্ৰতিপক্ষ৷ দলত্যাগবিৰোধী আইনখন প্ৰণীত হোৱাৰ পাছতো অমিক্ৰন সংক্ৰমণৰ দৰে দলত্যাগ হ’বলৈ ধৰিছে৷ দলত্যাগো এবিধ আদৰ্শ লোক বাৰু৷ গণৰাজ্য দিৱসত উদ্বিগ্ন চিত্তৰ এইবোৰেই বিক্ষিপ্ত চিন্তা৷