ৰাজনীতিৰ অলিয়ে-গলিয়ে [৬]
জীৱনত কিমান যে বাট হেৰুৱাইছোঁ তাৰ হিচাপ নাই৷ বোধহয় এনেকৈ হেৰাই যোৱাৰ কিছু মজাও আছে৷ অৰুণাচল বা মেঘালয়ত বাট ভুল কৰি বিনন্দীয়া প্ৰকৃতি আৱিষ্কাৰ কৰাৰ মাদকতা কিন্তু অনন্য৷ সেই তাহানিতে এখন ৰাষ্ট্ৰীয় দৈনিক কাকতত কে পি এছ গীলে এটা সাক্ষাৎকাৰত কৈছিল যে তেওঁ ডিফুৰ পৰা হাফলঙলৈ কৰা যাত্ৰা জীৱনত পাহৰিব নোৱাৰে৷ সেউজীয়া বৰাইল পৰ্বতৰ মাজে মাজে দীৰ্ঘ সাপৰ দৰে পৰি থকা ক্ষীণ নিৰ্জন ৰাস্তা, দুয়োকাষে মোহনীয় নৈসৰ্গ–৷ সেই কথা পঢ়ি দুজনমান বন্ধুৰ সৈতে আমিও বৰাইল পৰ্বতৰ মাজে মাজে উদ্দেশ্যহীনভাৱে ঘূৰি ফুৰোঁতে এবাৰ বাট পাহৰি কোনোবা মুলুকত ওলাইছিলোঁগৈ৷ ডিমাচা গাঁও এখনত খোৱা ছাই মদ আৰু অচিনাকি চৰাইৰ পোৰা মঙহৰ সোৱাদ এতিয়াও জিভাত লাগি আছে৷
পিছে বিভিন্ন কাৰণে মোৰ বাবে স্মৰণীয় হৈ ৰ’ব এক যাত্ৰা– ডাৰবানৰ পৰা জোহান্সবাৰ্গলৈ৷ নব্বৈ দশকৰ শেষৰ পিনৰ কথা৷ মাথোঁ সেই দীৰ্ঘ পথৰ শ্বাসৰোধী নৈসৰ্গৰ বাবে নহয়, যাত্ৰাসংগী হিচাপে মোৰ পোৱাৰ সৌভাগ্য হৈছিল ভাৰতৰ স্বনামধন্য সাংবাদিক কুলদীপ নায়াৰ, এন ৰাম, আলোক মেহতা আৰু এম এছ প্ৰভাকৰকে ধৰি কেইবাজনকো৷
ডাৰবানৰ পৰা জোহান্সবাৰ্গলৈ ৬০০ কিলোমিটাৰৰো বেছি হ’ব৷ আমি ওলাইছোঁ এখন টয়’টা ভানত৷ আসনত বিশালকায় এজন কৃষ্ণাংগ চালক৷ বন্দৰ চহৰ ডাৰবানত প্ৰধানমন্ত্ৰী দেৱেগৌড়াৰ কাৰ্যসূচী আছিল তিনিদিনীয়া৷ দ্বিতীয় দিনা প্ৰভাকৰেই প্ৰস্তাৱ দিলে, আমি ডাৰবানৰ পৰা প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ বিমানত নগৈ আগদিনাই গাড়ীৰে নাযাওঁ কিয়? তেতিয়াহে আচল দক্ষিণ আফ্ৰিকা আপোনালোকে দেখা পাব! প্ৰভাকৰ ‘হিন্দু’ কাকতৰ জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক৷ বেছ কিছুদিন দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ পৰা হিন্দুৰ প্ৰতিবেদক হিচাপে কৰ্মৰত আছিল৷ এইবাৰো প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ বিমানত কিন্তু তেওঁ আমাৰ দৰে দিল্লীৰ পৰা উঠা নাছিল, উঠিছিল ডুবাইৰ পৰা৷ মোক দেখি প্ৰথমে আচৰিতেই হ’লঃ ‘আৰে মনোজ, তুমিও আহিছা’ বুলি অসমীয়াতে চিঞৰি উঠিল৷ কাৰণ প্ৰভাকৰে দীৰ্ঘ সময় ‘হিন্দু’ৰ ব্যুৰ’ চীফ হৈ গুৱাহাটীত কটাইছে৷ খুব স্বাভিমানী, অধ্যয়নশীল, ছিৰিয়াছধৰণৰ মানুহ প্ৰভাকৰ৷ গুৱাহাটীত প্ৰভাকৰৰ সৈতে অ’ত-ত’ত গৈ মই দুই-এটা কথা শিকিছিলোঁ৷ তেওঁৰ সান্নিধ্যই মোক বহু উপকৃতও কৰিছিল৷ বিশাল মনটোৰ দৰেই মানুহজনো খুব সহজ-সৰল আছিল, খোজকাঢ়ি বা অটোৰিক্সাতেই গোটেইখন ঘূৰি ফুৰিছিল৷ কিন্তু খুব স্পষ্ট বক্তা আছিল তেওঁ৷ মন্ত্ৰী, ৰাজনীতিক নেতা, আমোলা– যিমানেই প্ৰভাৱশালী মানুহ হওক, তেওঁ প্ৰশ্ৰয় নিদিছিল৷ যিটো সত্য, মুখৰ ওচৰতে কৈ দিছিল বা লিখিছিল৷ এন ৰাম তেওঁৰ বছ, কিন্তু মই দেখিলোঁ ৰামৰ কথাত কিবা ভুল শুনিলে প্ৰভাকৰে পোনচাটেই– ন’ ন’ মিষ্টাৰ ৰাম, ইউ আৰ ৰং বুলি বিভিন্ন অকাট্য যুক্তিৰে নাকচ কৰি দিছিল৷ এন ৰামেও মূৰ দুপিয়াই মানি লৈছিল৷ দেশ-বিদেশৰ বহু ঠাইৰ পৰা ‘হিন্দু’ৰ হৈ সাংবাদিকতা কৰি প্ৰভাকৰে এতিয়া কৰ্ণাটকৰ কোলাৰত নিজৰ পৈতৃক ঘৰত অৱসৰী জীৱন কটাইছে৷
ডাৰবানত সেই প্ৰভাকৰেই মোক টয়’টা ভানখনত তুলি ল’লে৷ নহ’লে এন ৰাম, কুলদীপ নায়াৰৰ দৰে দিগ্বজ সাংবাদিকৰ সৈতে যাত্ৰা কৰাৰ বাবে মোৰ দৰে জুনিয়ৰ বাৰ্তাজীৱীৰ স্থান নহ’লেইহেঁতেন৷ বিদেশমন্ত্ৰকেই আমাক গাড়ীখন ঠিক কৰি দিছিল, লগত দিছিল বিশ্বস্ত গাড়ীচালকজনক৷
গুৱাহাটীত প্ৰভাকৰেই এদিন আমাক কৈছিল, অসমীয়া মানুহৰ এটা বৈশিষ্ট্য যে তেওঁলোকে অনবৰত এজন হিৰ’ বা নায়কৰ সন্ধানত থাকে৷ অসমীয়াৰ স্বভাৱজাত প্ৰত্যাশা যে সেই হিৰ’ বা নায়কেই তেওঁলোকক বাট দেখুৱাব, সমস্যা সমাধান কৰিব আৰু সুখ-দুখৰ সমভাগী হ’ব৷ সেয়ে প্ৰফুল্ল মহন্তৰ পৰা অখিল গগৈলৈ, পৰেশ বৰুৱাৰ পৰা সৰ্বানন্দ সোণোৱাললৈ– অসমীয়াই বহুজনক হিৰ’ সজাই চাইছে৷ প্ৰত্যাশাৰ ভাৰ ইমানেই বেছি যে সেই হিৰ’ ব্যৰ্থ হোৱাৰ লগে লগে অসমীয়াক হতাশাই ছানি ধৰিছে৷
প্ৰভাকৰৰ কথাখিনি আজিও মই উপলব্ধি কৰোঁ৷ আজি হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাক লৈও প্ৰত্যাশাৰ পাৰদ যিদৰে হোঁ-হোঁৱাই ওপৰলৈ উঠি গৈছে, সি এটা সময়ত মুখ্যমন্ত্ৰীজনক বিপদত নেপেলায়তো?
নাটাল উপকূলেৰে আমি ডাৰবানৰ পৰা ওলাই আহিবলৈ লৈছোঁ৷ ৰাস্তাৰ কাষে কাষে পোতাশ্ৰয়ত শাৰী শাৰী জাহাজৰ ভিৰ৷ তেনেকুৱাতে প্ৰভাকৰে আমাৰ গাড়ীচালকক কোৱা শুনিলোঁ, হাইৱে’ৰে নাযাবা, ভিতৰৰ ৰাস্তাৰে লোৱা৷ কিয়? আলোক মেহতাই সুধিলে৷
– নহ’লে আপোনালোকে কুৱাজুলু-নাটালৰ আচল ৰূপ কেনেকৈ দেখা পাব! প্ৰভাকৰৰ উত্তৰ৷
কুলদীপ নায়াৰৰ অসমৰ সৈতে খুব ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছিল৷ অসম আন্দোলনৰ সময়তেই প্ৰফুল্ল মহন্তকে ধৰি তেতিয়াৰ আছু নেতৃত্বৰ বাবে তেওঁ পৰামৰ্শদাতাৰ দৰে আছিল৷ দিল্লীত তেওঁ আন্দোলনকাৰী নেতৃত্বক যথেষ্ট সহায় কৰি দিছিল, কৌশলগত আৰু ৰাজনৈতিক মহলত প্ৰভাৱ সৃষ্টিতো অৰিহণা যোগাইছিল৷ পিছলৈ সেই নেতৃত্ব শাসনলৈ অহাৰ পাছত স্বাভাৱিকতে নায়াৰৰ সৈতে সম্পৰ্ক ক্ষীণ হৈ আহে৷ নায়াৰে মাজে মাজে মোক সুধি থাকিল– অমুক কেনে আছে? তমুকে এতিয়া কি কৰিছে?
গাড়ীৰ ভিতৰত কথা-বতৰা চলিছিল বিক্ষিপ্তভাৱে৷ সময়ত কিবা এটা প্ৰসংগত ইমাৰ্জেঞ্চীৰ কথা ওলাইছিল৷ এন ৰামে কোৱা শুনিলোঁ– Whoever controls the media, controls minds and thoughts. [যি সংবাদ মাধ্যমক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে, সি মানুহৰ মন আৰু চিন্তাধাৰাকো নিয়ন্ত্ৰণ কৰে৷] তেতিয়া নায়াৰে কৈছিল, এই কথাষাৰ কিন্তু ইমাৰ্জেঞ্চীৰ সময়ত ভুল প্ৰমাণ হ’ল৷ ইন্দিৰা গান্ধীক গাদীচ্যুত কৰাত বুদ্ধিজীৱীৰ লগতে সাধাৰণ মানুহৰো উল্লেখনীয় ভূমিকা আছিল৷ মিডিয়াক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিও তেতিয়া চৰকাৰে মানুহৰ মন আৰু চিন্তাক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পৰা নাছিল৷
আজি হয়তো পৰিস্থিতি সলনি হৈছে৷ আজি মিডিয়া বা ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ মানুহৰ মনৰ ওপৰত সৰ্বগ্ৰাসী প্ৰভাৱ আছে৷ ক্ৰমবৰ্ধমান ইলেক্ট্ৰনিক আৰু ডিজিটেল মিডিয়াৰ সৌজন্যত আজি ভাৰতৰ দৰে অশিক্ষিত বা অৰ্ধশিক্ষিত দেশত মানুহৰ চিন্তা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা সহজ৷ ৰাজনৈতিক দলসমূহে তাৰ সুবিধাও লৈছে৷ ভাৰতত মিডিয়াৰ আগ্ৰাসী, ব্যয়বহুল, গ্লেমাৰসৰ্বস্ব, আৰু উচ্ছাকাংক্ষী ৰূপটোৱে তাৰ নিৰাপত্তাহীনতাও বঢ়াইছে৷ মই আন্তৰিকভাৱে এটা কথা বিশ্বাস কৰোঁ যে, আজি ফ্ৰীডম অৱ প্ৰেছ বা মিডিয়াৰ স্বাধীনতা বুলি কোনো কথা নাই, আচল কথাটো হৈছে মিডিয়াৰ মালিকৰ স্বাধীনতাহে, ফ্ৰীডম অৱ ইট্ছ প্ৰপ্ৰায়েটৰ৷ এটা সময়ত অসমৰ দৰে ৰাজ্যতো সংবাদ গোষ্ঠীসমূহে ভাবিবলৈ লৈছিল যে তেওঁলোকে চৰকাৰ পাতিব বা ভাঙিব পাৰে, আপাতদৃষ্টিত তেনে যেন লাগিছিলোঁ৷ কিন্তু অদৃষ্টৰ কি পৰিহাস আজি মিডিয়া গোষ্ঠীসমূহ নিজেই ৰাজনীতিৰ ক্ৰীড়নক হৈ পৰিল৷ মিডিয়া আজি ব্যৱসায়, ৰাজনীতি আৰু ক্ষমতাৰ এক কিম্ভূত সংমিশ্ৰণ৷ অৱশ্যে বহুতে মানিব নুখুজিলেও আঞ্চলিক সংবাদ মাধ্যমসমূহে দুৰ্বল অৰ্থনৈতিক ভিত্তি সত্ত্বেও ৰাষ্ট্ৰীয় সংবাদ মাধ্যমৰ দৰে শাসক বা কৰ্প’ৰেটৰ সন্মুখত আজিও সম্পূৰ্ণ আত্মসমৰ্পণ কৰা নাই৷ ক’ৰবাত অলপ হ’লেও প্ৰতিৰোধৰ মানসিকতা আছে, যিটো ৰাষ্ট্ৰীয় সংবাদ মাধ্যমত অপসৃয়মাণ৷
জোহান্সবাৰ্গমুখী সেই দীৰ্ঘযাত্ৰালৈ উভতি যাওঁ৷ তেতিয়া ম’বাইল ফোন নাছিল৷ আজিৰ দৰে গুগ্ল মেপৰ সুবিধাও নাছিল৷ গাড়ীচালকজনে [নামটো পাহৰিছোঁ] মাজে মাজে তেওঁ সমুখত সংলগ্ন নেভিগেটৰটো পৰীক্ষা কৰে আৰু মুখৰ ভিতৰতে বিৰ্বিৰাই কিবা কয়৷
আলোক মেহতাই সন্দেহী হৈ প্ৰভাকৰক হিন্দীতে সুধিলে– এওঁ আমাক ঠিকে-ঠাকে জোহান্সবাৰ্গ পৌচাব পাৰিবতো? প্ৰভাকৰে আশ্বস্ত কৰিলে– একদম চিন্তা নকৰিব৷ প্ৰফেছনেল ড্ৰাইভাৰ, তাতে নেভিগেটৰ আছে৷ ভুল নকৰে৷ এন ৰামে হাঁহি হাঁহি কৈ উঠিল, এষাৰ কথা আছে–পথ নেদেখুওৱাকৈ লক্ষ্যলৈ আঙুলিয়াই নিদিবা৷ লক্ষ্য আৰু তাত উপনীত হোৱা পথ দুয়োটাই পৃথক পৃথক অৰ্থ কঢ়িয়াই আনিব পাৰে৷ নায়াৰে শলাগিলে, হয়, আমিয়েই ভাৰতত কিমান কথা কওঁ– গৰিবী হটাও, সমৃদ্ধ অৰ্থনীতি, বেকাৰত্ব দূৰ কৰা, সংবাদ মাধ্যমৰ স্বাধীনতা ইত্যাদি৷ কিন্তু এইবোৰ লক্ষ্যত উপনীত হোৱাৰ পথ দেখুৱাই দিব নোৱাৰোঁ! তেতিয়া মানুহ লক্ষ্যভ্ৰষ্ট হয়, হতাশ হয়, নেতৃত্বৰ ওপৰত আস্থা হেৰাই যায়! মিঃ নায়াৰ, তেতিয়া প্ৰভাকৰে কৈ উঠিল, অসমত মই কি দেখিলোঁ জানে৷ অসমত মানুহে আন্দোলন আৰম্ভ কৰে, কিন্তু শেষ কৰিব নাজানে৷ ফলত তাৰ অৰ্থনীতিত খুব বেয়া প্ৰভাৱ পৰে, যুৱসমাজ দিশহাৰা হয়, অস্থিৰতা বাঢ়ে৷ দিল্লীয়েতো এইবোৰৰে সুবিধা লৈয়েই বিভিন্নধৰণে এক্সপ্লইট কৰে৷
বহু বছৰৰ পুৰণি কথা এইবোৰ৷ ২২ বছৰৰো অধিক পাৰ হৈ গ’ল৷ অসমৰ পৰিস্থিতি সেই প্ৰভাকৰে বৰ্ণনা কৰাধৰণেই নাই জানো?
কৃষ্ণাংগ চালকজনে আমাক সময়মতে জোহান্সবাৰ্গ পোৱাই দিলেগৈ৷ কি নাছিল সেই যাত্ৰাটোত! সেউজ পৰ্বত, হ্ৰদ, নদী, জুৰি, ঘোঁৰা-ভেড়াৰ ফাৰ্মত ব্যস্ত কৃষ্ণাংগ কৃষকৰ দল৷ মাজে মাজে দুই-এটা ৰেষ্ট এৰিয়াত আমি ৰৈ জিৰালোঁ৷ ৰেষ্ট এৰিয়াত বহি ৰাম, প্ৰভাকৰ আৰু আলোক মেহতাই বীয়েৰ খাইছিল৷ মোক যাচি দিয়াতো সন্মান প্ৰদৰ্শন কৰি মই নিজকে নিবৃত্ত কৰিছিলোঁ৷ সেউজীয়া অৰণ্যৰ মাজত দ্বীপৰ দৰে সুন্দৰ ঠাইবোৰত ভাৰতৰ সাংবাদিকতাৰ কেইজনমান মহীৰূহৰ সান্নিধ্যত শিক্ষানবিচ অসমীয়া সাংবাদিক এজনে জীৱনৰ এটা স্মৰণীয় যাত্ৰা অতিক্ৰম কৰিলে৷
ইয়াৰ বেছ কিছুবছৰৰ পাছত গুৱাহাটীৰ পৰা চৰাইদেউ অভিমুখে গৈ আছোঁ৷ গাড়ীখনত হোমেন বৰগোহাঞি আৰু মই পিছৰ ছীটত, সন্মুখত চালকৰ কাষত আমাৰ সংবাদ প্ৰতিষ্ঠানটোৰ এজন সহযোগী৷ পুৱা চৰাইদেউৰ আদালতত বাতৰি সংক্ৰান্তীয় এটা গোচৰত বৰগোহাঞি আৰু মই উপস্থিত হ’ব লাগে৷ কাম-বন শেষ কৰি গুৱাহাটীৰ পৰা বিয়লি ওলাইছোঁ৷ মাজনিশা চৰাইদেউ পালেও হ’ব৷ নগাঁও পাৰ হওঁতে আন্ধাৰেই হ’ল৷ সেই সময়ৰ ঠেক, খলা-বমা ৰাস্তা– আজিৰ তুলনাততো খুবেই বেয়া৷ ঠিক কৰিছোঁ যে, ৰাস্তাত ক’তো নৰৈ কাজিৰঙাতে নিশাৰ সাঁজটো খাই গৈ থাকিম লক্ষ্যস্থানলৈ৷ কলিয়াবৰ পাৰ হওঁতে সাতেই বাজিল৷ বৰগোহাঞিয়ে উচপিচাই আছে৷ এটা সময়ত মোক অলপ ওজৰ কৰাৰ দৰে কৈয়েই পেলালে– মনোজ, তোমাৰ কোনো হিচাপ নাইহে৷ সাত বাজিলেই নহয়, ক’ৰবাত ৰোৱা৷ কিবা এটা ব্যৱস্থা কৰা! অকণমান গমি মই কথাটো বুজি পালোঁ৷ জখলাবন্ধাত ৰৈ পেকেজ্ড ৱাটাৰ বটল কেইটামান আৰু হুইস্কি এবটল আনিবলৈ দি ক’লোঁ– এতিয়া আৰু ক’ৰবাত ৰোৱা সম্ভৱ নহ’ব৷ চৰাইদেউ পাওঁতে ৰাতি পুৱাবগৈ৷ যি কৰোঁ গাড়ীতে ব্যৱস্থা কৰিব লাগিব৷ সেই হিচাপে ‘জলযোগ’ৰ ব্যৱস্থা কৰি দিয়াতহে হোমেন বৰগোহাঞি শান্ত হ’ল৷ আচলতে তেওঁ খুব নিয়মমতে চলা মানুহ৷ সন্ধিয়া সাত বজাত খুব আমেজেৰে তেওঁ অলপ সুৰাপান কৰে৷ ইয়াৰ ইফাল-সিফাল হ’লেই তেওঁ বিৰক্ত হয়৷ কথাটো মই জানিছিলোঁ যদিও লক্ষ্যস্থান সোনকালে গৈ পোৱা-নোপোৱাৰ চিন্তাত মই কথাটো গম কৰা নাছিলোঁ৷
সুৰাই কেতিয়াবা চাট্কৈ মনৰ দুৱাৰ-খিৰিকী খুলি দিয়ে৷ সেই নিশা যাত্ৰাপথত মই শুনি গৈছিলোঁ হোমেন বৰগোহাঞিৰ স্বগতোক্তি– কেতিয়াবা ভাবোঁ, মানুহৰ জীৱন অনাৱশ্যকভাৱে দীৰ্ঘ৷ মাৰ্ক টোৱেইনে ধেমালিতে কি কৈছিল জানা, জীৱনত দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিনৰ এটা হ’ল এজন ব্যক্তিৰ জন্ম দিনটো আৰু আনটো হ’ল তেওঁৰ কিয় জন্ম হ’ল তাক বুজি পোৱা দিনটো৷ সম্ভৱতঃ শেষ গ্ৰীষ্মৰ সময়, গাড়ীৰ খিৰিকীৰে বতাহ সোমাই আহিছে৷ আমাৰ গতিৰ বাবেই আকাশত জোনটো নাচি থকা যেন লাগিছে, ৰাস্তাৰ দুয়োফালে ধাৱমান চাহগছ, কেঁচাপাতৰ গোন্ধো পাইছিলোঁ৷ মই সুধিলোঁ– আপুনিতো নিঃসংগতাক লৈ বহু কথা লিখিছে, নিঃসংগতা আপোনাৰ কাৰণে একধৰণৰ বিলাসিতা নেকি?
– সাধাৰণতে মানুহে নিঃসংগতাক ঘৃণা কৰে৷ কিন্তু তুমি যদি নিঃসংগ নোহোৱা, তুমি নিজকে বুজি নাপাবা৷ একাকীত্বই প্ৰমাণ কৰে যে, সম্পৰ্ক সৃষ্টিৰ বাবে তোমাৰ সহজাত অনুসন্ধান অক্ষত আছে৷ আচলতে কি জানা, মোৰ বিষণ্ণতা আৰু একাকীত্বক একে সময়তে ভালো লাগো আৰু বেয়াও লাগে৷ আৰু সেই যে কোনোবাই কৈছিল Being alone has a power that very few people can handle
বোকাখাত পাৰ হোৱাৰ পাছত ৰাস্তা খুব বেয়া৷ জোনটো ডাৱৰে ঢাকি ধৰিছে৷ একেবাৰে ঘিটমিটিয়া আন্ধাৰ, দুৰ্বল হেডলাইটে তাক আঁতৰাব পৰা নাই৷ বৰগোহাঞি আছিল হিতেশ্বৰ শইকীয়াৰ পৰম বন্ধু৷ সেই সময়ত বহু জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক বা বুদ্ধিজীৱীৰ ৰাজনীতিৰ প্ৰতি শুচিবায়ুগ্ৰস্ততা নাছিল৷ ছৈয়দ আব্দুল মালিক, লক্ষ্মীনন্দন বৰা সাহিত্য-সংস্কৃতিৰে সম্পৰ্ক নথকা নিগম-নিকায়ৰ অধ্যক্ষ হৈছিল, ড॰ মহেন্দ্ৰ বৰাই হিতেশ্বৰ শইকীয়াৰ খৰচত বেলিভিউ হোটেলত কেইবাদিনো বাহৰ পাতি মুখ্যমন্ত্ৰীজনৰেই জীৱনী [The Swooping Sparrow] লিখিছিল৷ আজিৰ দিনত এনেকুৱা ঘটনা হ’লে আমাৰে একাংশই তুচ্ছ-তাচ্ছিল্য কৰিলেহেঁতেন৷ বৰগোহাঞিয়েও শইকীয়াৰ মালিকানাধীন এখন আলোচনীৰ সম্পাদক হৈ আছিল দীৰ্ঘদিন৷ আমি গৈ থকা গাড়ীখনৰ চাৰিওপিনে ইমান আন্ধাৰ, কাৰো মুখ নমনি, সেই সুযোগতে মই সুধিয়েই পেলালোঁ– বিভিন্ন ৰাজনৈতিক নেতাৰ সৈতে আপোনাৰ ইমান অন্তৰংগতা, কেতিয়াবা আপোনাৰ পাঠক বিভ্ৰান্তয়েই হৈ যায়৷
কিছু সময় মৌনতা৷ বৰগোহাঞিয়ে পানীয়ত শেষ চুমুক দিছে৷ কথাটো কি জানা, আজি আমি এনে এখন পৃথিৱীত বাস কৰিছোঁ– য’ত দৰ্শনৰ স্থান লৈছে ৰাজনীতিয়ে [এইখিনি কথা তেওঁ অৱশ্যে ইংৰাজীত ক’লে, দ্দ্বঙ্গ Live in a world in which politics has replaced philosophy...]৷ ৰাজনীতিবিদে সদায় পৰৱৰ্তী নিৰ্বাচনৰ বাবে ভাবে৷ এজন ৰাষ্ট্ৰনায়কে [Statesman] ভাবে পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ কথা৷ মই হিতেশ্বৰ শইকীয়াৰ মাজত এই দুয়োটা গুণ দেখিছিলোঁ৷
আমাৰ গুৱাহাটীয়া গাড়ীচালকে বাৰে বাৰে বাট ভুল কৰিছে৷ শ্বৰ্টকাট মাৰিবলৈ নাজিৰাৰে গাড়ী লৈ গৈ চাহ বাগিচা এখনৰ মাজত ৰৈ গ’ল৷ সন্মুখত আৰু বাট নাই৷
- কি হ’ল?
- বাট ভুল হ’ল! এওঁ চৰাইদেউ চিনি পাওঁ বুলি কৈছিল, এতিয়া ৰাস্তা খেলিমেলি কৰিছে!
- হুঁ! বাট নেদেখুওৱাকৈ গন্তব্যলৈ আঙুলিয়াই নিদিবা৷ বৰগোহাঞিয়ে গম্ভীৰতাৰে ক’লে৷
মই চমকি উঠিলোঁ, এই কথাষাৰ মই ক’ৰবাত শুনিছিলোঁ৷ বহুদিনৰ আগেয়ে জোহান্সবাৰ্গৰ ৰাস্তাত!
গ্যেটেই কি কৈছিল জানা– ক্লান্ত কিছু বিৰক্ত বৰগোহাঞিয়ে পুনৰ স্বগতোক্তি কৰাৰ দৰে ক’লে, It is not enough to take steps which may someday lead to a goal...
কথাবোৰ মোৰ ঠিক মনত নাই৷ স্মৃতিয়ে সকলো ধূসৰ কৰি তুলিছে৷ কিন্তু গ্যেটেৰ পৰা কুলদ্বীপ নায়াৰলৈ, এন ৰামৰ পৰা হোমেন বৰগোহাঞিলৈ সকলোৰে মুখত এই একেটা কথাই অনুৰণিত হোৱাত মই আচৰিত হৈ গ’লোঁ– পথ নেদেখুওৱাকৈ লক্ষ্যলৈ আঙুলিয়াই নিদিবা, লক্ষ্য আৰু তাত উপনীত হোৱা পথ দুয়োটাই পৃথক পৃথক অৰ্থ কঢ়িয়াই আনে!