ঘনচিৰিকা
‘মুখত দুডাল দূৱৰি বন, দুডাল খৰিকা,
মোৰ চোতালত ওমলহি অ’ ঘনচিৰিকা৷’
চিৰিক চিৰিক সৰু মাতটোৰে ঘৰ-চোতালত জঁপিয়াই জঁপিয়াই ঘূৰি ফুৰা, দেখিবলৈ বাদামী ৰঙৰ গাত বগা চিন থকা সৰু চৰাইজাকেই হ’ল ঘনচিৰিকা৷ ঘনচিৰিকাৰ আকাৰ সৰু যদিও দীঘলে প্ৰায় ছয় ইঞ্চিমান হয়৷ মতা ঘনচিৰিকা মাইকীজনীতকৈ কিছু ডাঙৰ হয়৷ মতাটোৰ ঠোঁট আৰু চকুৰ চাৰিওফালৰ পাখিৰ ৰং ক’লা৷ পেটৰ ফালৰ ৰং বগা৷ ঠোঁট আৰু চকু বাদামী ৰঙৰ৷ যোৰ পতাৰ সময়ত মতাটোৰ ঠোঁট ক’লা বৰণীয়া হয়৷ বাদামী ৰঙৰ ঠেং দুখন চুটি যদিও মজবুত৷ মানুহৰ ঘৰৰ আশে-পাশে বাস কৰে বাবে হয়তো ইহঁতক ঘৰচিৰিকা বুলিও কয়৷ বিশ্বৰ প্ৰায়বোৰ ঠাইতে ঘনচিৰিকা দেখা যায়৷ হিমালয় পৰ্বতৰ প্ৰায় পোন্ধৰ হাজাৰ ফুট উচ্ছতাত ঘনচিৰিকা দেখা যায়৷ গৰমকালি মতা-মাইকী যোৰা পাতে আৰু শীতকালত জাক পাতি পথাৰৰ শস্য খায়৷ পুৱাৰ পৰা গধূলিলৈকে ঘনচিৰিকাই জঁপিয়াই জঁপিয়াই খাদ্য বিচাৰি ফুৰে৷ ঘনচিৰিকা ইমান ভয়াতুৰ যে ডাঙৰকৈ শব্দ এটা হ’লেও উৰা মাৰি লুকায়৷ আন্ধাৰ হোৱাৰ লগে লগে ঘনচিৰিকাৰ জাকটো চিক্ চিক্কৈ গীত গাই আনন্দ মনেৰে নিজৰ বাহলৈ ঘূৰি যায় আৰু বাহত গীত গাই শুই পৰে৷ পুৱাই জাকটোৰ দলপতিয়ে সুমধুৰ গীত আৰম্ভ কৰাৰ লগে লগে সকলোৱে গীত গাই দিনটোৰ বাবে বাহৰ পৰা ওলাই যায়৷ ধান, মাহ আদি শস্য ইহঁতৰ প্ৰধান খাদ্য৷ ঘনচিৰিকাই খেৰৰ ঘৰত বাহ সাজিবলৈ ভাল পায় যদিও ইহঁতে য’তে-ত’তে বাহ সাজে৷ সুচল ঠাইত বাহ সাজিব পাৰিলেহে ইহঁতে যোৰ পাতে৷ ঘনচিৰিকাই গোটেই জীৱনৰ বাবে সংগী লয়৷ এটা মৰিলে লগৰটোৱে মানুহৰ দৰে শোক-বেজাৰ কৰে৷ যোৰ পতাৰ পাছত কণী পাৰি উমনি দিয়ে৷ এপ্ৰিলৰ পৰা জুনৰ ভিতৰতে একোবাৰত চাৰি-পাঁচটাকৈ কণী পাৰে৷ কণীৰ ৰং সাধাৰণতে সেউজীয়া-ধোঁৱাবৰণৰ হয়৷ ১০-১৫ দিনমান উমনি দিয়াৰ মূৰত পোৱালি জগে৷ কণীটোৰ বহল অংশৰ ফালে চোকোৰাখন ভাঙি পোৱালিটো ওলাই আহে৷ পোৱালিক মতা-মাইকী দুয়ো পোক-পতংগ খুৱায়৷ পোৱালি জগাৰ চাৰিদিনমানৰ পৰা পাখি গজিবলৈ লয়৷ পোৱালিৰ পাখি গজাৰ লগে লগে সিহঁতৰ লালন-পালনৰ দায়িত্ব মতাটোৱে লয় আৰু মাইকীজনীয়ে পুনৰ কণী পাৰিবলৈ সাজু হয়৷ মাইকী ঘনচিৰিকাই বছৰেকত চাৰিবাৰ কণী পাৰে৷ পোৱালিবিলাক ডাঙৰ হোৱাৰ লগে লগে জাক পাতি খোৱাবস্তু বিচাৰি যায়৷ ঘনচিৰিকাই সাধাৰণতে থকা ঠাইৰ বেছিদূৰলৈ নাযায়৷ চিক্ চিক্ শব্দ কৰি বিভিন্ন অংগী-ভংগীৰে জাকটোৰ এটাই আনটোক খবৰ-বাতৰি জনায়৷ ঘনচিৰিকা বেছিদিন জীয়াই নাথাকে৷ কাউৰী, শেন, মেকুৰী, এন্দুৰ, ফেঁচা আদি ঘনচিৰিকাৰ প্ৰধান শত্ৰু৷ ইহঁতৰ বাহত কিছুমান সৰু পোকে বাহ লয়৷ এই পৰজীৱীবোৰৰ আক্ৰমণত বহু ঘনচিৰিকাৰ মৃত্যু হয়৷ এই পৰজীৱীবিলাকৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ ঘনচিৰিকাই পানীত গাটো তিয়াই ধূলিত বাগৰ দিয়ে আৰু তাৰপাছত গাটো ৰ’দত শুকুৱায়৷ শুকুৱাৰ পাছত পাখিবিলাক ঠোঁটেৰে আঁচুৰি দিয়ে৷ এনে কৰাৰ ফলত বহুত পৰজীৱী মৰে৷
১৮৫০ চনৰ মাজভাগত কিছুমান ইউৰোপীয় লোকে ইউৰোপৰ স্মৃতি হিচাপে ঘনচিৰিকা উত্তৰ আমেৰিকালৈ লৈ গৈছিল৷ ইয়াৰ পাছতে আমেৰিকাৰ খেতিয়কসকলে তেওঁলোকৰ খেতিৰ কীট-পতংগৰ বৃদ্ধি ৰোধ কৰিবৰ বাবে ঘনচিৰিকা আমদানি কৰিবলৈ ধৰিলে৷ সেই একে উদ্দেশ্যেই ১৮৬০ চনৰ শেষভাগত অষ্ট্ৰেলিয়া আৰু নিউজীলেণ্ডেও ঘনচিৰিকা আমদানি কৰিবলৈ লয়৷ ১৮৭২ চনত ঘনচিৰিকা আমেৰিকালৈ অনা হয়৷ আৰ্জেণ্টিনাৰ ৰাজধানী বুয়েনাছ এৰিচত মাত্ৰ বিছযোৰ ঘনচিৰিকা এৰি দিয়া হৈছিল৷ অতি দ্ৰুতগতিত বংশ বৃদ্ধি হৈ ইহঁত গোটেই দক্ষিণ আৰু মধ্য আমেৰিকাত বিয়পি পৰে৷ জাক পাতি থাকি ভাল পোৱা এই সৰু চৰাইটোৰ সম্প্ৰতি বিশ্বতে সংখ্যা দ্ৰুতগতিত কমি আহিছে৷ বাহ সাজিবলৈ প্ৰয়োজনীয় স্থান কমি অহাৰ লগতে গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ লগতে খাদ্য নাটনিৰ বাবে মানুহে শস্য ভালদৰে ৰক্ষণাবেক্ষণ দিয়াৰ ফলত সিহঁতৰ খাদ্য কমি আহিছে৷ শস্যবোৰ পোক-পতংগৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ কীটনাশক ঔষধ ছটিওৱা আৰু অধিক শস্য উৎপাদনৰ বাবে ৰাসায়নিক সাৰ আদি ব্যৱহাৰৰ বাবে সিহঁতৰ দেহ বিষাক্ত হৈ মৃত্যু হয় বা কণীবোৰ নষ্ট হয়৷ যাৰ বাবে ঘনচিৰিকাৰ ভৱিষ্যৎ বিপদাপন্ন হৈ পৰিছে৷ ১৮৫১ চনত আমেৰিকাত ঘনচিৰিকাৰ সংখ্যা কমি অহাত ইয়াৰ সংৰক্ষণৰ বাবে বিভিন্ন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হয়৷ ২০১০ চনত মহাৰাষ্ট্ৰত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ‘নেচাৰ ফৰ এভাৰ’ৰ উদ্যোগত ঘনচিৰিকা সংৰক্ষণৰ বাবে ২০ মাৰ্চত ঘনচিৰিকা দিৱস পালন কৰা হয়৷ বৰ্তমান ৫৯খন দেশত ঘনচিৰিকা দিৱস পাতি সংৰক্ষণৰ এটা পৰিৱেশ সৃষ্টিৰ বাবে বিভিন্ন কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰিছে৷ আমি যদি সকলোৱে ঘনচিৰিকাৰ বাবে একোটা বাহ সাজি দিব পাৰোঁ, তেনেহ’লে ইহঁতৰ কিছু বংশ বৃদ্ধি হ’ব৷