যীশুৰ জন্মদিন আৰু বুৰঞ্জী

কিছুদিন আগেয়ে লিখা এটা প্ৰবন্ধত মই‘খ্ৰীষ্টাব্দ’ৰ ঠাইত ‘চন’শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰিছিলোঁ৷ যেনেঃ ‘ইয়াণ্ডাবু সন্ধি স্বাক্ষৰিত হৈছিল ১৮২৬ চনত’৷ পঢ়ুৱৈয়ে আপত্তি দৰ্শাইছিল৷ কথা হ’ল যে আমাৰ মনত পৰা কালতে পশ্চিমীয়া বুৰঞ্জীবিদে AD [Anno Domini]ৰ সলনি CE [Common Era] আৰু BC [Before Christ]ৰ ঠাইত BCE [Before the Common Era] লিখা বহুলভাৱে প্ৰচলিত কৰিছিল৷ কাৰণ, এডি আৰু বিচি অৰ্থাৎ খ্ৰীষ্টাব্দ আৰু খ্ৰীষ্টপূৰ্ব এই দুয়োটা শব্দ এজন ধৰ্মগুৰুৰ লগত ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত, যিটো সকলোৰে কাৰণে গ্ৰহণযোগ্য নাছিল৷ ইংৰাজী ভাষাত এই শব্দ দুটা ক্ৰমান্বয়ে অপ্ৰচলিত হৈ অহাৰ লগে লগে ‘খ্ৰীষ্টাব্দ’আৰু ‘খ্ৰীষ্টপূৰ্ব’ শব্দ দুটাও প্ৰায় অপ্ৰাসংগিক হৈ পৰিছিল৷ সমস্যা হৈছিল তাতেই৷ প্ৰাচীন কালত কোনো এটা উল্লেখনীয় ঘটনাৰ সময়ৰ বৰ্ণনাত সেই দেশৰ এজন প্ৰখ্যাত সম্ৰাটৰ শাসনকালৰ লগত সম্বন্ধ ৰাখি গণনা কৰা হৈছিল৷ যেনে মেছোপটেমিয়াৰ ক্ষেত্ৰত কোৱা হৈছিলঃ ‘সম্ৰাট ছুলগীৰ শাসনকাল শেষ হোৱাৰ পাঁচ বছৰৰ পাছত’,অথবা ইজি ৫১ ক্ষেত্ৰতঃ ‘সম্ৰাট প্ৰথম ৰামেছিছৰ শাসন আৰম্ভ হোৱাৰ তিনি বছৰ আগেয়ে’ আদি৷ ইয়াৰ পাছৰ পৰ্যায়ত ৰোমানসকলেও একেই প্ৰথা মানি চলিছিল৷ [ভাৰতৰ ক্ষেত্ৰত বিজ্ঞানী মেঘনাদ সাহাৰ তত্ত্বাৱধানতাত প্ৰস্তুত কৰা জাতীয় বৰ্ষপঞ্জীৰ বেলিকাও শক বংশৰ ৰাজত্বকালৰ আৰম্ভণিৰ পৰা সময় গণনা কৰা হৈছিল; ধাৰণা কৰা হৈছিল যে শক বংশৰ ৰাজত্ব আৰম্ভ হৈছিল ৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দত৷] প্ৰথম শতিকাত যীশু খ্ৰীষ্টৰ মৃত্যুৰ পাছত সমগ্ৰ ৰোমান সাম্ৰাজ্যতে খ্ৰীষ্টিয়ান ধৰ্মই বিস্তাৰ লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল৷ ইয়াৰ প্ৰভাৱ সামাজিক জীৱনত পৰিবলৈকো বেছিপৰ নালাগিল৷ আনুমানিক ৫৫০ খ্ৰীষ্টাব্দত ইটালীৰ ডিয়নিছিয়াছ এক্সিগাছ নামৰ এজন যাজকে প্ৰথমবাৰৰ কাৰণে যীশু খ্ৰীষ্টৰ জীৱনকাল আধাৰিত এখন বৰ্ষপঞ্জীৰ প্ৰস্তাৱ দাঙি ধৰিছিল৷ ঘটনাৱলীৰ সময়কালক তেওঁ দুটা ভাগত বিভক্ত কৰিছিলঃ BC [Before Christ] অৰ্থাৎ ‘যীশুৰ জন্মৰ আগৰ’ আৰু AD [Anno Domini] অৰ্থাৎ ‘যীশুৰ সময়কালৰ’,বহুতে ভবাৰ দৰে After Death অৰ্থাৎ ‘যীশুৰ মৃত্যুৰ পাছৰ’নহয়৷ খ্ৰীষ্টিয়ানসকলে বিশ্বাস কৰে যে ক্ৰুছবিদ্ধ হোৱাৰ তিনি দিনৰ পাছত যীশুৱে পুনৰ্জন্ম লাভ কৰিছিল আৰু সেই দিনটোক পৱিত্ৰ ইষ্টাৰ দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয়৷ কিন্তু বৰ্ষপঞ্জীৰ অমিল থকা হেতুকে বিশাল ৰোমান সাম্ৰাজ্যৰ বিভিন্ন ঠাইত সেই উৎসৱ বিভিন্ন দিনত পালন কৰা হৈছিল৷ ডিয়নিছিয়াছৰ মতে, তেওঁৰ প্ৰথা অনুসৰণ কৰিলে প্ৰতিজন খ্ৰীষ্টিয়ানে তেওঁলোকৰ অতি পৱিত্ৰ উৎসৱ ইষ্টাৰ একেদিনাই পালন কৰিব পাৰিব৷ সমস্যা হ’ল যে কোনোৱেই সঠিককৈ নাজানিছিল কোন নিৰ্দিষ্ট দিনত যীশুৰ জন্ম হৈছিল আৰু সেই বিতৰ্ক তেতিয়াও অব্যাহত আছিল৷ সেই সময়ৰ পোপৰ নিৰ্দেশমতে ডিয়নিছিয়াছে প্ৰাচীন পুথি আদি অধ্যয়ন কৰি এই সিদ্ধান্তত উপনীত হৈছিল যে ৰোম নগৰ স্থাপন কৰাৰ ৭৫৩ বছৰৰ অন্তত যীশুৰ জন্ম হৈছিল আৰু সেই দিনটোৰ পৰাই ডিয়নিছিয়াছে আৰম্ভ কৰিছিল AD[Anno Domini] ৰ, অৰ্থাৎ যীশুৰ প্ৰথম বছৰ৷ ইয়াৰ ঠিক আগৰ বছৰটোক আখ্যা দিয়া হৈছিল ৰ BC [Before Christ]৷ কিন্তু এই প্ৰথা ইউৰোপৰ সমূহ দেশে মানি লোৱা নাছিল আৰু পৃথিৱীৰ আন দেশত ইয়াৰ প্ৰচলন হোৱা নাছিল৷ কিন্তু ইয়াৰ কোনো বিকল্প নথকাৰ হেতুকে ১১ শতিকাৰ পৰা এই প্ৰথাৰ বহুল প্ৰচলন আৰম্ভ হৈছিল আৰু ১৫ শতিকাত ইয়াক সৰ্বসন্মতিক্ৰমে গ্ৰহণ কৰা হৈছিল৷ তাৰো এশ বছৰ পাছত ১৫৮২ খ্ৰীষ্টাব্দত পোপ গ্ৰেগৰী [তিনি]ৰ কালত খ্ৰীষ্টিয়ান কেলেণ্ডাৰখন সামান্য সংশোধন কৰা হয় আৰু ই বৰ্তমান সময়লৈকে বৰ্তি আছে৷ সময় বাগৰি যোৱাৰ লগে লগে পণ্ডিতসকলে BC/AD প্ৰথাৰ শুদ্ধতাৰ বিষয়ে প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল৷ এটা আসোঁৱাহ হ’ল যে ডিয়নিছিয়াছৰ মতে ৰ BCশেষ হোৱাৰ লগে লগেই AD ৰ আৰম্ভ হৈছিল, অৰ্থাৎ মাজত কোনো শূন্য বছৰ নাছিল যাৰ আধাৰত ‘যীশুৰ সময়কাল’সঠিককৈ গণনা কৰিব পৰা গ’লহেঁতেন৷ এইটোও কোৱা হৈছিল যে যীশুৰ আনুমানিক জন্মদিনটোক লৈয়েই যদি বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হয়, তেন্তে ঘটি যোৱা ঘটনাৱলীৰ সময়ৰেখা কোনোপধ্যেই সম্পূৰ্ণৰূপে সত্য হ’ব নোৱাৰে; কাৰণ সেই তথ্যৰ সত্যতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই ইতিহাসৰ বিৱৰণী গঢ়ি উঠিছিল৷ ইতিমধ্যে BC/AD প্ৰথা প্ৰৱৰ্তনৰ বহু হাজাৰ বছৰ পাৰ হৈ গৈছিল৷ বুৰঞ্জীবিদসকলে এইটোও বুজিছিল যে বিগত কালৰ ইতিহাসৰ সময়ৰেখা সলনি কৰাটো কোনোপধ্যেই সম্ভৱপৰ নাছিল৷ অৱশেষত সোতৰ শতিকাত জাৰ্মান বৈজ্ঞানিক জোহানেছ কেপলাৰে ADৰ সলনি Common Era [CE] অৰ্থাৎ ‘বৰ্তমান সময়’ সংজ্ঞা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল যাৰ দ্বাৰা যীশুৰ আনুমানিক জন্মদিনৰ পাছৰ সময়খিনিক বুজোৱা হৈছিল৷ ফলস্বৰূপে, পূৰ্বৰ ঘটনাৱলীৰ সময়ৰেখাৰ কোনো সাল-সলনি নোহোৱাকৈয়ে ADৰ হৈ পৰিছিল CEৰ৷ ইয়াৰ পাছত BCৰ ঠাইত BCE [Before the Common Era] ব্যৱহাৰ আৰম্ভ হ’বলৈ বেছিদিন নালাগিল৷ ইয়াৰ লগে লগে বহুদিন ধৰি এটা আনুমানিক ধাৰণাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সৃষ্টি হোৱা এখন ইতিহাসৰ অন্ত পৰিছিল৷ কেৱল সেয়াই নহয়, অ-খ্ৰীষ্টিয়ান বিশেষকৈ ইহুদী, আৰবী, হিন্দু আৰু বৌদ্ধধৰ্মী পণ্ডিতসকলে এই প্ৰথা আগ্ৰহেৰে গ্ৰহণ কৰিছিল৷ কাৰণ তেওঁলোকে এখন ধৰ্মকেন্দ্ৰিক আৰু বিশেষ ব্যক্তিভিত্তিক বৰ্ষপঞ্জিকা ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰয়োজন নাথাকিল৷ বৰং তেওঁলোকে এতিয়া ঘটনাৱলী লিপিবদ্ধ কৰাৰ সময়ত নিজ নিজ বিশ্বাসৰ ওপৰত আধাৰিত বৰ্ষপঞ্জী ব্যৱহাৰ কৰিও গ্ৰেগোৰিয়ান কেলেণ্ডাৰৰ লগত যোগাযোগ অক্ষুণ্ণ ৰখাত কোনো বাধা নাথাকিল৷ ওঠৰ-ঊনৈছ শতিকাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি এই প্ৰথা আজি সৰ্বত্ৰ প্ৰচলিত৷ ক’ব নোৱৰাকৈয়ে এদিন অসমীয়া ভাষাতো‘খ্ৰীষ্টাব্দ’পৰিণত হৈছিল ‘চন’ত৷  আমি লিখোঁ–‘ভাৰত স্বাধীন হৈছিল ১৯৪৭ চনত’,কিন্তু মিৰজুমলাই অসম আক্ৰমণ কৰিছিল কেতিয়া? ১৬৬২ খ্ৰীষ্টাব্দত? ‘বৰ্তমান সময়’ আমাৰ কাৰণে এতিয়াও বহুদূৰ?