বিহুৰ গেৰুৱাকৰণঃ অসমীয়া সংস্কৃতিৰ সংকট
আজিৰ পৰা পাঁচ বছৰ আগতে ‘বিহুটো কাৰ বাৰু’শীৰ্ষক আমি লিখা এটা প্ৰবন্ধ ‘আমাৰ অসম’ত প্ৰকাশ পাইছিল৷ এই লেখাটো পঢ়ি প্ৰয়াত অনিল ৰায় চৌধুৰীয়ে ফোনযোগে অভিনন্দন জনাই এক উপদেশ দিছিল যে কিছু বছৰৰ অন্তৰে অন্তৰে বিহুৰ স্বামিত্ব [Ownership] বা এই সাংস্কৃতিক উৎসৱটোৱে প্ৰকৃতপক্ষে অসমৰ কোনখন সমাজক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে সেই সন্দৰ্ভত মূল্যায়ন কৰি থাকিব লাগে৷ প্ৰগতিশীল চিন্তাৰ এইজন ব্যক্তিৰ উপদেশৰ প্ৰতি সন্মান জনাই বিগত প্ৰায় পাঁচটা বছৰত বিহু সন্দৰ্ভত হোৱা দুই-এক সামাজিক-সাংস্কৃতিক ৰূপান্তৰৰ আভাস লোৱাৰ প্ৰয়াস কৰিছোঁ৷ আমাৰ দৃষ্টিৰে অসমৰ সমাজ-সংস্কৃতি আৰু ৰাজনীতিত বিগত পাঁচটা বছৰত হোৱা আটাইতকৈ তাৎপৰ্যপূৰ্ণ আৰু যুগান্তকাৰী পৰিৱৰ্তনটোৱে হৈছে বৃহৎ অসমীয়াৰ ভাষিক অস্তিত্বক অংগুষ্ঠ প্ৰদৰ্শন কৰি শাসকীয় দল ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টীয়ে ‘কা’আইন প্ৰণয়ন কৰা৷ ‘নাগৰিকত্ব সংশোধনী আইন’ৰ বিৰুদ্ধে সমগ্ৰ অসমজুৰি যি প্ৰবল প্ৰতিবাদ আৰু আন্দোলন হৈছিল সেই আন্দোলন-প্ৰতিবাদক একপ্ৰকাৰ ভেঙুচালি কৰি শাসকীয় দলটোৱে ‘কা’আইন ৰূপায়ণ কৰিবলৈ বদ্ধপৰিকৰ আছিল আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত অসমীয়াভাষী মানুহৰ প্ৰতিৰোধৰ যে কোনো ৰাজনৈতিক মূল্য নাই,তাক প্ৰমাণ কৰি ২০২১ৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনৰ জৰিয়তে পুনৰ শাসনত অধিষ্ঠিত হৈছিল৷ আমি মনত ৰখা প্ৰয়োজন যে অসম আন্দোলনৰ দৰে ‘কা’বিৰোধী আন্দোলনৰ সময়তো অসমৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত,বিশেষকৈ উজনি অসমত বিহুনাচ-গীতক অসমীয়াভাষী লোকৰ সংঘবদ্ধতাৰ প্ৰতীক হিচাপে উপস্থাপন কৰাৰ প্ৰয়াস কৰা হৈছিল৷
অসমীয়াৰ এই সংঘবদ্ধতাৰ বিপৰীতে ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টীয়ে ‘কা’প্ৰণয়ন আৰু ২০২১ৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনত সংখ্যাগৰিষ্ঠতা প্ৰাপ্তিৰে নিম্নলিখিত কথাবোৰ সাব্যস্ত কৰিছে বুলি ভাবিব পাৰিঃ [১] প্ৰথমতে,ৰাজ্যভাষা আন্দোলন, মাধ্যম আন্দোলন আৰু অসম আন্দোলনৰ ফলত অসমৰ যিসকল জনজাতীয় লোকে ক্ৰমাগতভাৱে অসমীয়াভাষীৰ পৰা দূৰৈত অৱস্থান কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল,তাক পূৰ্ণতা প্ৰদান কৰা হৈছিল ‘কা’প্ৰণয়নৰ জৰিয়তে৷ ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টী নেতৃত্বাধীন চৰকাৰখনে ষষ্ঠ অনুসূচীৰ এলেকা আৰু ইনাৰ লাইনে সামৰা এলেকাত ‘কা’আইন বলৱৎ নহ’ব বুলি ঘোষণা কৰাত গৰিষ্ঠসংখ্যক জনজাতীয় লোক এই আন্দোলনত চামিল নোহোৱাকৈ থাকিল আৰু ক্ষুদ্ৰসংখ্যক এচাম অসমীয়াভাষীয়ে এই আন্দোলন চলাই গ’ল৷ [২] পূৰ্ববংগীয় মূলৰ অভিবাসী মুছলমানসকলে মনে-প্ৰাণে ‘কা’বিৰোধী আন্দোলনত চামিল হৈছিল আৰু অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদক আইনখনে তচনচ কৰি দিয়াৰ শংকাটোৰ প্ৰতি প্ৰদৰ্শন কৰিছিল নৈতিক সমৰ্থন৷ অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদ পুনৰ ঠন ধৰি উঠাৰ এই সুৱৰ্ণ সুযোগটোক যাতে কলিতে মোহাৰি পেলাব পাৰি তাৰ বাবে বিজেপিয়ে পূৰ্ণ তৎপৰতা দেখুৱালে আৰু বহুধাবিভক্ত জাতীয়তাবাদী শিবিৰৰ উপস্থিতিৰ সুযোগ গ্ৰহণ কৰি আৰম্ভ কৰিলে হিন্দু-মুছলমান দ্বিভাজনৰ মন্ত্ৰণা৷ ‘সকলো মুছলমানেই মোগল তথা আক্ৰমণকাৰী’ধাৰণাটোৰে অসমৰ সমাজ জীৱন হিন্দু-মুছলমান দুটা ভাগত বিভক্ত হ’ল আৰু অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদৰ প্ৰাণকেন্দ্ৰস্বৰূপ বুলি দাবী কৰা উজনি অসমৰ অসমীয়া ভোটাৰে হিয়া উজাৰি বিজেপিৰ পক্ষত ভোট দিলে৷ অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদক ধৰ্মৰ আধাৰত দ্বি-বিভাজিত কৰিব পৰাটো আছিল বিজেপিৰ বাবে ডাঙৰ সফলতা৷ [৩]অসমৰ ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰখনত অসমীয়াভাষীৰ অস্তিত্বই যে কোনোধৰণৰ ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্তত প্ৰভাৱ পেলাব নোৱাৰে আৰু এই দলটো বা গোষ্ঠীটো যে জনগাঁথনিগতভাৱে আৰু ৰাজনৈতিকভাৱে সংখ্যালঘুত পৰিণত হৈছে তাকো ২০২১ৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনৰ জৰিয়তে বিজেপিয়ে প্ৰমাণ কৰিছে৷ এক ভাষিক জাতি হিচাপে ‘অসমীয়া’নামৰ কোনো জাতীয় অস্তিত্ব যে ভৱিষ্যতলৈ নাথাকিব তাক অনুভৱ কৰিয়েই বিজেপি দলে শেহতীয়াভাৱে অসমকে ধৰি উত্তৰ-পূবৰ জ্জ্বখন ৰাজ্যত দশমমানপৰ্যন্ত হিন্দী ভাষাক বাধ্যতামূলক কৰাৰ চিন্ত-চৰ্চা কৰিছে বুলি ভাবিব পাৰি৷ মণিপুৰী, নগা বা মিজো জাতীয়তাবাদৰ বৃহৎ সংঘবদ্ধতাৰ বিপৰীতে অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদ যে আজি ধবংসাৱেশলৈ গতি কৰিছে, তাক আনে নাজানিলেও বিজেপিয়ে ভালদৰে বুজে৷ আজি যি অসমীয়া ভাষা-সংস্কৃতিৰ কথা কোৱা হৈছে, সি যে অস্তিত্বৰ চূড়ান্ত সংকটত নিমজ্জিত আৰু এই অস্তিত্ব বহুধাবিভক্ত তাক অনুধাৱন কৰিব পাৰি বিজেপিয়ে অসমৰ বাকী ভাষিক গোষ্ঠীসমূহৰ সমৰ্থনত অসমত ৰাজনৈতিক অস্তিত্ব বৰ্তাই ৰাখিব পাৰিব বুলিও নিশ্চিত হৈছে৷ [৪] শেহত, অসমৰ চহৰাঞ্চলত পালন কৰা ‘বিহু’ৰ উদ্ভৱ সম্পৰ্কীয় যি ‘ঐতিহাসিক সন্দৰ্ভ’তাক একপ্ৰকাৰ উলাই কৰি ড॰ হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মা নেতৃত্বাধীন চৰকাৰখনে অসমীয়াভাষী মানুহৰ সামূহিক সংঘবদ্ধতাৰ যে বৰ্তমানৰ সামাজিক-ৰাজনৈতিক প্ৰেক্ষাপটত কোনো অৰ্থ নাই, তাক পৰোক্ষভাৱে সাব্যস্ত কৰিব বিচাৰিছে৷ মুখ্যমন্ত্ৰীজনে মঞ্চ বিহু সন্দৰ্ভত মত দাঙি ধৰি কৈছিল যে ব্যৱসায়ীৰ পৰা চান্দা তুলি বিহু পতাটো উচিত নহয় আৰু সেয়েহে মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে বিহু সমিতিলৈ বিহুৰ অনুষ্ঠান পতাৰ বাবে ডেৰ লাখকৈ টকা চৰকাৰী সাহায্যৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল৷ আমি মনত ৰখাটো নিতান্তই জৰুৰী যে বিগত শতিকাৰ প্ৰথমাৰ্ধত অসমৰ নগৰাঞ্চলৰ বিকাশ আৰু সম্প্ৰসাৰণ যেতিয়া আৰম্ভ হৈছিল তেতিয়া অসমৰ চহৰাঞ্চলত বাস কৰা একাংশ অসমীয়া মধ্যবিত্তৰ মননত সৃষ্টি হৈছিল অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদক সংঘবদ্ধ কৰাৰ কামনা৷ এই শ্ৰেণীটোৱে লক্ষ্য কৰিছিল যে অসমৰ চহৰাঞ্চলত ক্ৰমাগতভাৱে বহিৰাগতৰ দপ্দপনি বাঢ়িছে আৰু ব্যৱসায়-বাণিজ্য,ঠিকা-ঠুকলি,চৰকাৰী চাকৰি,চহৰাঞ্চলৰ ভূমি আদি সকলোতে এই বহিৰাগত, অসমীয়াভিন্ন ভাষিক গোষ্ঠীবোৰে আধিপত্য স্থাপন কৰিছে৷ এইসকল বহিৰাগতৰ আগ্ৰাসনক সমুচিত প্ৰত্যুত্তৰ দিবলৈ আৰু ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ চহৰাঞ্চলত অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদৰ অস্তিত্ব সজোৰে প্ৰতিষ্ঠাপন কৰাৰ স্বাৰ্থত প্ৰয়োজন হৈছিল এক বিশেষ সাংস্কৃতিক সমলৰ৷ অসমীয়াৰ সংঘবদ্ধতাক বহিঃবিশ্বৰ আগত দাঙি ধৰাৰ স্বাৰ্থতে উজনি অসমৰ গ্ৰামাঞ্চলত অতিকৈ জনপ্ৰিয় ৰঙালী বিহুৰ পৰিৱেশ্য ৰূপটোক মঞ্চলৈ লৈ অনা হৈছিল৷ অসম আন্দোলনৰ সময়ত এই সংঘবদ্ধতা প্ৰকাশৰ প্ৰৱণতা আৰু প্ৰবল হৈ পৰিল আৰু অসমৰ সকলো প্ৰান্তলৈ মঞ্চবিহুৰ সম্প্ৰসাৰণ ঘটিল৷
জাতি, মাটি আৰু ভেটিৰ সুৰক্ষাৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰে অসমত চৰকাৰ গঠন কৰা ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টীয়ে এই ঐতিহাসিক সন্দৰ্ভ ভালদৰে বুজি পায় আৰু সেয়েহে খুব কৌশলেৰে এনে মঞ্চ বিহুসমূহক হিতাধিকাৰীলৈ পৰিণত কৰি অসমীয়া ভাষিক সংঘবদ্ধতাক কৌশলেৰে গেৰুৱাকৰণ কৰিব বিচাৰিছে৷ বৈচিত্ৰ্যৰ পৰিপন্থী আৰু এক ভাষাৰ পৃষ্ঠপোষক অতিকেন্দ্ৰিক এই দলটোৱে জানে যে অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদৰ যি সংঘবদ্ধতা ইমান বছৰে গঢ় লৈ উঠিছে, তাক ধীৰে ধীৰে দুৰ্বল কৰি আনিব পাৰিলে অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ কম জনবসতিৰ ভালেসংখ্যক অঞ্চলত [যিসমূহত সংবিধানৰ ষষ্ঠ অনুসূচী আৰু আন সুৰক্ষামূলক উপবন্ধসমূহ প্ৰযোজ্য হৈ আছে বাবে বহিৰাগতৰ সংস্থাপন এতিয়াও অসম্ভৱ হৈ আছে] প্ৰযোজ্য হৈ থকা সুৰক্ষা বিধিসমূহ উঠাই দিব পৰা যাব আৰু দেশখনৰ বৰ্ধিত জনসংখ্যাৰ এক বৃহৎ অংশৰ বাবে উত্তৰ-পূবৰ দ্বাৰ চিৰদিনৰ বাবে মুকলি কৰাও সম্ভৱ হৈ পৰিব৷ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ সমগ্ৰ অঞ্চলটো অথলুৱা লোকৰ বাবে মুক্তাঞ্চল হৈ পৰাৰ প্ৰাথমিক চৰ্তটোৱে হৈছে অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদ আৰু তাৰ ছত্ৰছায়াত গঢ়ি উঠা আঞ্চলিকতাবাদক নিশকতীয়া কৰি অনা৷ অসমীয়া ভাষিক জাতীয়তাবাদ নিশকতীয়া আৰু সম্পূৰ্ণ আপোচমুখি হৈ উঠিলে উত্তৰ-পূবৰ বহুধাবিভক্ত সৰহসংখ্যক নৃ-গোষ্ঠীয় জাতীয়তাবাদে বহিৰাগত ভাষিক-সাংস্কৃতিক আগ্ৰাসনক প্ৰতিহত কৰিব নোৱাৰিব৷ সেয়েহে ‘কা’ প্ৰণয়নৰ পাছত বিজেপি চৰকাৰখনে ক্ৰমাগতভাৱে অসমীয়া লোকসেৱা আয়োগত অসমীয়া ভাষাৰ প্ৰশ্নকাকত বাতিল,নৱমৰ পৰা দশম শ্ৰেণীলৈ তিনিটা বিষয়ত ইংৰাজীত পাঠদানৰ প্ৰস্তাৱ, সমষ্টিয়ে সমষ্টিয়ে ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয় স্থাপন,চি বি এছ ইৰ পাঠ্যক্ৰম,উচ্চতৰ মাধ্যমিকৰ পৰা বিহুবিষয়ক পাঠ্যক্ৰম বাতিল আদি সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছে৷ বিহু বিষয়টো পাঠ্যক্ৰমৰ পৰা বাতিল কৰা সন্দৰ্ভত অসম উচ্ছতৰ মাধ্যমিক শিক্ষা সংসদৰ এটা সূত্ৰই মত প্ৰকাশ কৰিছিল [বাতৰিকাকতত প্ৰকাশ কৰা অনুসৰি]যে আঞ্চলিক সংস্কৃতিৰ বিষয় পৰিত্যাগ কৰি ৰাষ্ট্ৰীয় সংস্কৃতিক আদৰি লোৱাৰ মহৎ আৰু উদাৰ উদ্দেশ্যৰ বাবেই বিহু বিষয়টো পাঠ্যক্ৰমৰ পৰা বাতিল কৰা হৈছে৷ সূত্ৰটোৰ মতে,বিহু পাঠ্যক্ৰম বাতিল কৰাৰ পাছত পাঠ্যক্ৰমত থকা ‘স্বদেশ অধ্যয়ন’বিষয়টো অধিক গুৰুত্ব দি শক্তিশালী বিষয় হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়া হৈছে,যাতে অসমীয়া ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে ভাৰতীয় সংস্কৃতি-ইতিহাস গভীৰভাৱে বুজি ৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদৰ সোঁতত বিলীন হ’ব পাৰে৷
গতিকে বিহু মঞ্চত অতি সাম্প্ৰতিক চৰকাৰী হস্তক্ষেপৰ উদ্দেশ্য একেবাৰে স্পষ্ট৷ যেনেকৈ বিহু পাঠ্যক্ৰম বাতিল কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে, একেদৰে সমাগত সময়ত বিহু মঞ্চসমূহত বিহুৰ লগতে আন ভাৰতীয় মনোৰঞ্জনমূলক পৰিবেশ্য কলা [মূলতঃ আধুনিক আৰু হিন্দী চলচ্ছিত্ৰকেন্দ্ৰিক] পৰিৱেশনৰো প্ৰস্তাৱ উঠিব৷ হয়তো সময়ত গৈ বিহু মঞ্চসমূহৰ পৰা বিহুনাচ-গীত বাদ দিয়াৰো প্ৰস্তাৱ উঠিব পাৰে৷