বেষমাঃ খিলঞ্জীয়া দেশী মুছলমানৰ ৰঙালী বিহু
ব’হাগ মাথোঁ এটি ঋতু নহয়, নহয় ব’হাগ এটি মাহ,
অসমীয়া জাতিৰ ই আয়ুস ৰেখা, গণ জীৱনৰ ই সাহ!!
–ভূপেন হাজৰিকা
বসন্তৰ আগমনৰ লগে লগে অসমৰ আন খিলঞ্জীয়া জনগোষ্ঠীৰ দৰে অবিভক্ত গোৱালপাৰা জিলাৰ দেশী মুছলমানসকলেও স্বকীয়তাৰে বিহু উৎসৱ পালন কৰে৷ বড়োসকলৰ ‘বৈছাগু’, ৰাভাসকলৰ ‘বৈষু’,কোঁচ-ৰাজবংশীসকলৰ ‘বিষুমা’ৰ দৰে ‘দেশী’সকলৰো বিহুক কোৱা হয় ‘বেষমা’৷
বেষমা মূলতঃ দুদিনীয়া৷ চ’তৰ শেষৰ দিনা আৰম্ভ হয় বাবে বেষমাৰ প্ৰথম দিনক কেতিয়াবা ‘চৈত-বৈষ্ণে’ বুলিও কোৱা হয়৷ চৈত-বৈষ্ণেৰ দিনা গৰু বিহুৰ নিচিনাই,ধলপুৱাতে পৰিয়ালৰ সকলোৱে শোৱাপাটীৰ পৰা উঠে আৰু গাঁৱৰ পুৰুষসকল একেলগ হৈ বনলৈ যায়৷ আনহাতে, মহিলাসকল ঘৰ-দুৱাৰ-পদূলি পৰিষ্কাৰ কৰাত লাগি যায়৷ বনৰ পৰা পুৰুষসকলে ‘বিলাই হাচৰা’, ‘বগা হাচৰা’[শতমূল],কছলত [দ্ৰোণ],নৰসিংহ,বিহ-ঢেঁকীয়া,ভাটি গছৰ পাত,ভাং গছৰ ঠাল, বেতৰ পাত,হালধীৰ পাত,কাণশিয়া গছ,নিমৰ ঠাল আদি বিভিন্ন ঔষধি গুণ থকা পাত-লতা সংগ্ৰহ কৰি আনে৷ এই পাত-লতাসমূহক ভালকৈ ধুই মৰাপাতেৰে মুঠা বন্ধা হয়৷ ইয়াক কোৱা হয় ‘বিষ কাটালী’৷ তাৰপাছত পৰিষ্কাৰ ঘৰ-চোতাল,পদূলিমুখত বিষ কাটালীৰে পানী ছটিয়াই দিয়া হয়৷ এনেকুৱা কৰিলে ঘৰ আৰু গৃহস্থ ‘চৈতেৰ বাও’ৰ পৰা ৰক্ষা পৰে,ফলত আগন্তুক গ্ৰীষ্মত কাৰো বেমাৰ-আজাৰ নহয় বুলি বিশ্বাস৷ পানী ছটিওৱা হ’লে ‘বিষ-কাটালী’ৰ মুঠাটোক দুৱাৰৰ ওপৰত আঁৰি থোৱা হয়৷ ইপিনে,বনৰ পৰা অনা বাহকা তিতা, চিৰতা তিতা আদিৰ পাত থেতেলিয়াই ৰস উলিয়াই মহিলাসকলে এবিধ তিতা পানীয় তৈয়াৰ কৰে৷ সেই তিতা পানীয় পৰিয়ালৰ সকলোৱে খালী পেটে খাব লাগে৷ ইয়াক ‘তিতা খোৱা পৰ্ব’বুলি কোৱা হয়৷ তিতা খোৱা পৰ্ব শেষ হ’লে পৰিয়ালৰ সকলোৱে মিলি আনন্দৰে ‘সাত-মিচেলী’ খায়, ওচৰ-চুবুৰীয়া,আত্মীয়-স্বজনকো মাতি আনি ‘সাত-মিচেলী’ পৰিৱেশন কৰা হয়৷ ‘সাত-মিচেলী’ হ’ল চাউল,গম,মুগু,মাটিমাহ,মটৰ, তিল, বুট এই সাতবিধ শস্য একেলগে মিহলাই ভাজি তৈয়াৰ কৰা এক বিশেষ ব্যঞ্জন৷ ‘সাত-মিচেলী’ খোৱাটো ‘বেষমা’ৰ এক উল্লেখযোগ্য পৰম্পৰা৷
‘সাত-মিচেলী’খোৱা পৰ্ব শেষ হ’লে গাঁৱৰ মতাসকলে স্থানীয় নদী-বিল-পুখুৰীত গৰুক গা ধুৱাবলৈ লৈ যায়৷ গৰুক তেল-হালধীৰে গা-ধুৱাই উঠি দা এখন অলপ গৰম কৰি গৰুৰ গাত লগাই দিয়া হয়৷ ইয়াক ‘ছেংটা দেওৱা’ বা ‘দাগনি দেওৱা’ বুলি কোৱা হয়৷ তাৰপাছত গৰুক পৰিয়ালৰ সকলোৱে মৰমেৰে খাদ্য খুৱায়৷
গৰুক গা ধুৱাই উঠি সকলোৱে কেঁচা হালধি আৰু নিমপাত বটি গাত সানি গা ধুৱে৷ এনে কৰিলে আগন্তুক গ্ৰীষ্মত কাৰো কোনো চৰ্ম ৰোগ নহয় বুলি বিশ্বাস৷ গা ধোৱাৰ সময়তে ঘৰত থকা কৃষি-সঁজুলি যেনে দা,কোৰ,কুঠাৰ,নাঙল,মৈ আদিও ধুই পৰিষ্কাৰ কৰা নিয়ম৷
আনহাতে, পুৰুষসকল যেতিয়া গৰুক গা ধুৱাবলৈ লৈ যায়,সেই সময়ত গাঁৱৰ মহিলাসকলে একগোট হৈ গীত গাই,ৰং-ধেমালি কৰি শাক তুলিবলৈ যায়৷ কমেও সাতবিধ শাক সংগ্ৰহ কৰা নিয়ম৷ এই সাতবিধ শাকেৰে দুপৰীয়া এক বিশেষ ব্যঞ্জন ৰন্ধা হয়, যাক কোৱা হয় ‘সাত-শাকী’৷ ‘সাত-শাকী’ত মৰাপাটৰ শাক থকাটো বাধ্যতামূলক৷ ৰন্ধন পৰ্ব শেষ হ’লে মহিলাসকলেও হালধী,নিমপাত আদিৰে গা ধোৱে৷
গা ধোৱা পৰ্ব শেষ হ’লে,‘বছৰ খাপৰা’ অৰ্থাৎ পানীলাওৰ শুকান ছাল,শুকান হালধী আৰু কঁড়ি– এই তিনিবিধ বস্তুক সূতা [ছিকে]ত মেৰিয়াই সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ কঁকালত বান্ধি দিয়া হয়৷ এনে কৰিলে ‘খৰাণ’নালাগে অৰ্থাৎ গ্ৰীষ্মকালীন বেমাৰ-আজাৰ নহয় বুলি বিশ্বাস কৰে৷ ঠিক সেইদৰে, ঘৰখনক ‘চৈতেৰ বাও’ৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ ঘৰৰ চালত ধান-খেৰ আৰু মূধচত নহৰু বান্ধি থোৱা হয়৷
খোৱা-বোৱাৰ ক্ষেত্ৰত সিদিনা কোনো আমিষ ব্যঞ্জন খোৱা নিষেধ৷ দুপৰীয়াৰ সাঁজত ‘সাত-শাকী’ খোৱাৰ নিয়ম৷ আন এক উল্লেখযোগ্য দিশ হ’ল,বেষমাৰ দিনাহে বছৰৰ প্ৰথম আম খোৱাৰ বিধান৷ তাৰ আগত কেঁচা আম খোৱা একধৰণৰ নিষিদ্ধ৷
পিছদিনা অৰ্থাৎ ব’হাগৰ প্ৰথম দিনা ঘৰত পিঠা-পনা আদি ভাল সুস্বাদযুক্ত খাদ্য ৰন্ধা হয় আৰু পৰিয়ালৰ সকলোৱে নতুন কাপোৰ পৰিধান কৰা নিয়ম৷ বেষমাৰ আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্য দিশটো হ’ল– ব’হাগৰ প্ৰথমদিনা গাঁৱৰ সকলো মানুহ একেলগ হৈ বিভিন্ন গাঁৱলীয়া খেল-ধেমালি আৰু গীত-নৃত্যৰ আয়োজন কৰে৷ এনেকুৱা অনুষ্ঠানত গোৱালপৰীয়া লোকগীতৰ আনন্দ-ফূৰ্তিৰ গীতসমূহ গোৱা হয়৷ আনহাতে,ডেকা-গাভৰুৱে দল বান্ধি গোৱালপৰীয়া ‘কুশান নৃত্য’আৰু ‘গোৱালনী নৃত্য’ পৰিৱেশন কৰে৷ মুঠতে,বছৰৰ প্ৰথমটো দিন দোতোৰা, সাৰুন্দে, ঢোল, তালৰ মূৰ্ছনাত মুখৰত হৈ থাকে গাঁৱৰ পৰিৱেশ ৷
বেষমাৰ সৈতে ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত আছে আন এক স্থানীয় পৰম্পৰা– মেলা৷ অবিভক্ত গোৱালপাৰা জিলাৰ বিভিন্ন ঠাইত এনেকুৱা ‘মেলা’যোৱা বহু শতিকাৰ পৰা চলি আছে৷ মেলা হ’ল মীনা বজাৰৰ দৰে সাময়িক বজাৰ,য’ত দূৰ-দূৰণিৰ পৰা বিভিন্ন ব্যৱসায়ীয়ে নিজৰ নিজৰ দোকান লৈ আহে৷ দক্ষিণপাৰৰ মানকাচৰ-হাটশিঙিমাৰীৰ সমীপৱৰ্তী চণ্ডীশিলাৰ মেলা,দক্ষিণ শালমাৰা-ফুলবাৰীৰ আঠুচিপাৰ মেলা,গোৱালপাৰা জিলাৰ গাইবান্ধা-হাড়িভাঙাৰ ‘সাত বেষমা মেলা’, লক্ষীপুৰ-জলেশ্বৰৰ ‘বুঢ়া-বুঢ়ী’ৰ মেলা,বগুলাৰভিটাৰ ‘বিষমা মেলা’অন্যতম৷ আনহাতে, উত্তৰপাৰৰ আগমনিৰ ছত্ৰশালৰ মেলা অন্যতম৷ বেষমাৰ দিনা মেলাৰ পৰা ‘বাতাছা’আৰু ‘জিলেপু’[জিলেপী] আনি খোৱাটো অন্যতম জনপ্ৰিয় পৰম্পৰা৷
দুখৰ কথা যে,আধুনিকতাৰ কৰাল গ্ৰাস আৰু ধৰ্মান্ধতাৰ বলি হৈ দেশীসকলৰ পৰম্পৰাগত ‘বেষমা’ উৎসৱ ক্ৰমাৎ লুপ্ত হোৱাৰ পথত৷ দেশীসকলৰ দৰে এটা ক্ষুদ্ৰ খিলঞ্জীয়া জনগোষ্ঠীৰ সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্য ৰক্ষা কৰিবলৈ চৰকাৰে যদি সহৃদয়তাৰে আগুৱাই নাহে,তেন্তে সময়ৰ স্ৰোতত সকলো নাইকিয়া হৈ যাব৷