তাত নদী আছিল! শুকাই গ’ল টেম্ছ, উদ্বিগ্ন ব্ৰিটেইন
আমাৰ অসম, ১৩ আগষ্টঃ ‘নেভাৰ শ্ব আই, নেভাৰ ফেল্ট, এ কাম ছ’ ডীপ’– কবি উইলিয়াম ৱৰ্ডছৱৰ্থ জীয়াই থকা হ’লে হয়তো ইংলেণ্ডৰ ইতিহাস প্ৰসিদ্ধ নদী টেমছক লৈ এনেদৰে কবিতা নিলিখি ‘ইয়াত এখন নদী আছিল...’ বুলি তেওঁৰ নতুন এটা কবিতা আৰম্ভ কৰিলেহেঁতেন৷ কিয়নো ইংলেণ্ডৰ এই প্ৰসিদ্ধ নদীখন শুকাই গৈছে, যাৰ সৈতে সংপৃক্ত হৈ আছে দেশখনৰ অগণিত ইতিহাস৷ একেবাৰেই শুকাই যাব নেকি টেমছ নদী? সেই প্ৰশ্নই এতিয়া ব্যাকুল কৰি তুলিছে ইংৰাজক৷ কিয়নো টেমছ নদীৰ উৎস এই মুহূৰ্তত সম্পূৰ্ণৰূপে শুকাই গৈছে৷ নদীখন প্ৰৱাহমান হৈ আছে কেৱল সেই নদীত আহি পৰা উপনদীৰ পানীৰ জোৰত৷ তীব্ৰ গৰমত ছটফটাই আছে ইংলেণ্ডে৷ কেৱল মানুহেই নহয়, পশু-পক্ষী, জীৱ-জন্তু সকলোকে অস্বাভাৱিক গৰমে দহি পেলাইছে৷ বতৰ বিজ্ঞানীৰ আগলি বতৰা অনুসৰি যিদৰে ইংলেণ্ডক এতিয়া গ্ৰীষ্মই আক্ৰমণ কৰিছে সেই গ্ৰীষ্ম আৰু তাৰ উত্তাপ পৰৱত¹ দিনত অধিক বাঢ়িব, যাৰ ফলত দেশখনত সৃষ্টি হ’ব খৰাঙৰ৷ এনে অৱস্থাত টেমছৰ উৎস বা উৎপত্তিস্থল প্ৰায় সম্পূৰ্ণৰূপে শুকাই গৈছে৷ ১৯৭৬ চনত এনে পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হৈছিল যদিও এতিয়া যিদৰে টেমছৰ উৎস সম্পূৰ্ণৰূপে শুকাই গৈছে তেতিয়া তাত সামান্য পৰিমাণে হ’লেও পানী আছিল৷ এতিয়া কিন্তু টেমছৰ উৎসত পানী নাই৷ অৰ্থাৎ ক’ব পৰা হৈছে– ইয়াত এখন নদী আছিল৷
‘দ্য টেমছ ইজ এ লিকুইড হিষ্টৰী’– জন বাৰ্ণছে টেমছ লৈ কোৱা এই বাক্য কোন কাহানিতে প্ৰবাদলৈ পৰিগণিত হৈছে৷ স্বৰূপাৰ্থতে টেমছে ইংলেণ্ডৰ, বিশেষকৈ লণ্ডনৰ সকলো ইতিহাসৰ সাক্ষী হৈ জীয়াই আছে– জুলীয়া ৰূপত৷ অৰ্থাৎ টেমছ নদী ইংলেণ্ডৰ বাবে জুলীয়া ৰূপৰ ইতিহাস৷ লণ্ডনৰ ৰয়েল পেলেচ, সকলো চৰকাৰী বাসভৱন, প্ৰখ্যাত দলং, নদীৰ তলেৰে যোৱা সুৰংগ, মাৰ্কেট স্কোৱাৰ– সকলোৰে নিৰ্মাণ আৰু ব্যৱহাৰৰ সাক্ষী টেমছ নদী৷ লণ্ডনৰ টাৱাৰ ব্ৰীজ, লণ্ডন ব্ৰীজ, মিলেনিয়াম ব্ৰীজকে ধৰি অসংখ্য খ্যাত-অখ্যাত দলঙক বুকুৰ ওপৰত ধৰি ৰাখি নীৰৱে প্ৰৱাহমান হৈ আছে টেমছ৷ অসংখ্য নামী-অনামী কবিৰ কবিতাত আৰু ঔপন্যাসিকৰ কাহিনীত স্থান নিগাজী কৰি থৈছে টেমছে৷ এনে এখন নদী যদি উৎসতে শুকাই যায় সেই দেশৰ অধিবাসী ব্যাকুল হোৱাই স্বাভাৱিক৷
৩৪৬ কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ টেমছ নদী লণ্ডনসহ সমগ্ৰ দক্ষিণ ইংলণ্ডজুৰি বৈ গৈছে৷ সাধাৰণতে তীব্ৰ গৰমৰ সময়ত টেমছ নদীৰ উৎস কিছু পৰিমাণে শুকাই যায়৷ কিন্তু এইবাৰ টেমছৰ উৎস সম্প্ৰতি সম্পূৰ্ণৰূপে শুকাই গৈছে৷ দেশখনৰ ৰিভাৰ্ছ ট্ৰাষ্টৰ আঁচনি আৰু বিজ্ঞান সঞ্চালক ৰব কলিনছে জনোৱা অনুসৰি তাপমাত্ৰা ক্ৰমাগতভাৱে বাঢ়ি থকাৰ বাবে গ্ল’চেষ্টাৰশ্বায়াৰৰ ওচৰৰ এষ্ট্ৰন কেনছত থকা টেমছৰ উৎস সম্পূৰ্ণৰূপে শুকাই গৈছে৷ ফলত নদীখনৰ সোঁতৰ শক্তি দুৰ্বল হৈ পৰিছে৷ এতিয়া নদীখন বাচি আছে টেমছৰ বুকুত আহি পৰা উপনদীৰ পানীৰ শক্তিত৷ উল্লেখ্য, ব্ৰিটেইনৰ বতৰ বিজ্ঞান কেন্দ্ৰৰ পৰিসংখ্যা অনুসৰি ১৯৩৫ চনৰ পাছত এইবাৰৰ জুলাই আছিল ব্ৰিটেইনৰ সবাতোকৈ উষ্ণ মাহ৷ সেই উষ্ণতাৰ ফলতেই টেমছৰ নদীমুখ বা উৎস শুকাই গৈছে৷ যদিহে পৰিস্থিতিৰ সাল-সলনি নহয়, তেন্তে উৎসতে পানী নোহোৱা হৈ পৰা টেমছ শুকাই যাবলৈ বৰ বেছি বছৰ নালাগিব৷ প্ৰতি বছৰত যদি এনেদৰে টেমছৰ উৎস শুকাই যায় তেন্তে লাহে লাহে নদীখন শক্তিহীন আৰু শীৰ্ণ হৈ পৰিব৷ বাৰিষা দুয়োকুল উপচি পৰিলেও গ্ৰীষ্মৰ দিনত পানী নোহোৱা হৈ পৰিলে ইতিহাস প্ৰসিদ্ধ নদীখন নোহোৱা হ’বলৈ বেছিদিন নালাগিব৷ তেতিয়া নোহোৱা হৈ পৰিব সূৰ্য ডুব নোযোৱা দেশখনৰ ‘জুলীয়া ইতিহাস’ হিচাপে প্ৰসিদ্ধ টেমছ৷ হয়তো নতুন কোনো ৱৰ্ডছৱৰ্থে ভৱিষ্যতে লিখিব– ইয়াত এখন নদী আছিল৷