সম্প্ৰীতিৰ প্ৰতীক চৈয়দ আব্দুল মালিক

চৈয়দ আব্দুল মালিক বুজনসংখ্যক উপন্যাসেৰে যেনেকৈ অসমীয়া উপন্যাস সাহিত্যৰ মুকুটবিহীন সম্ৰাট, সেইদৰে যুদ্ধোত্তৰ যুগৰ এজন শ্ৰেষ্ঠ গল্পকাৰ মালিকে অসমীয়া সাহিত্যৰ সকলো শাখাতে মেটমৰা সম্ভাৰেৰে সমৃদ্ধ কৰি থৈ গৈছে৷ আধুনিক অসমীয়া সাহিত্যত কথাশিল্পীৰূপে সমাদৃত চৈয়দ আব্দুল মালিক কুৰি শতিকাৰ এজন শ্ৰেষ্ঠ অসমীয়া৷ অসমীয়া সাহিত্যৰ বিভিন্ন দিশত তেওঁ যি অবিস্মৰণীয় অৱদান আগবঢ়ালে, তাতে এইজন সাহিত্যিকৰ বিৰল প্ৰতিভাৰ পৰিচয় পোৱা যায়৷ 

সমাজ সচেতন মালিকৰ সংবেদনশীল মন তথা মানৱতাবাদী দৃষ্টিভংগী তেওঁৰ লেখাৰ মূল৷ প্ৰেমৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ প্ৰকাশ তেওঁ কৰিছে৷ নিজৰ উপন্যাসৰ নেপথ্যৰ কাহিনী ক’বলৈ গৈ তেওঁ লিখিছে– ‘মানুহৰ চিন্তা আৰু কৰ্ম আদিৰ মাজেদি মানৱীয়তাৰ শাশ্বত ৰূপ নিষ্ঠাৰে ৰূপায়ণ কৰাৰ সাধনা কৰাটোৱেই প্ৰকৃত সৃজনীশীল সাহিত্যিকৰ আদৰ্শ হোৱাটো মই বাঞ্ছনীয় বুলি ভাবোঁ৷’ বৃহৎসংখ্যক গল্প-উপন্যাসৰ স্ৰষ্টা চৈয়দ আব্দুল মালিকে সৃষ্টি কৰিছিল হাজাৰ-বিজাৰ চৰিত্ৰ৷ মাটিৰ মানুহ এইজন সাহিত্যিকে অসমৰ কেঁচা মাটিৰ সৈতে সম্পৃক্ত মানুহৰ হৃদয়ৰ বতৰা ভালদৰে অনুভৱ কৰিব পাৰিছিল, সেইবাবে অশিক্ষিত, হালোৱা-হজুৱা-বনুৱাৰ পৰা বিশিষ্ট ব্যক্তিলৈকে সকলো চৰিত্ৰই তেওঁৰ লেখাত প্ৰাণ পাই উঠিছিল৷ কুৰি শতিকাৰ অসমীয়া সমাজখনক মালিকৰ ৰচনাতে পোৱা যায়৷ আনহাতে, অসমীয়া সমাজত থকা সাতামপুৰুষীয়া সম্প্ৰীতিৰ নিৰ্দশনো দাঙি ধৰিছে মালিকৰ ৰচনাই৷ 

তিনিকুৰি বাৰখন উপন্যাসৰ স্ৰষ্টা চৈয়দ আব্দুল মালিকৰ এখন উল্লেখযোগ্য উপন্যাস হ’ল– ‘সূৰুযমুখীৰ স্ব›Ÿ’৷ অন্যান্য ভাৰতীয় ভাষালৈ অনুবাদ হোৱাৰ বাহিৰেও বৰ্তমান ৰুচ আৰু চীনা ভাষালৈও অনুবাদ হোৱাটো অসমীয়া সাহিত্যৰ বাবেই এটা গৌৰৱৰ বিষয়৷ এইখন উপন্যাসতো অসমীয়া সমাজত থকা সম্প্ৰীতিৰ নিৰ্দশন জীৱন্ত ৰূপত প্ৰকাশ পাইছে৷ ‘সূৰুযমুখীৰ স্বপ্ন’ত নগৰীয়া আধুনিকতাৰ পৰশ নোপোৱা ধনশিৰি কাষৰীয়া ডালিম গাঁৱৰ কাহিনী প্ৰকাশ কৰিছে, য’ত হিন্দু-মুছলমানৰ সম্প্ৰীতি তথা সাম্প্ৰদায়িকতাৰ ঊধবৰ্ত এখন অসমীয়া সমাজৰ নিখুঁত ছবি পোৱা যায়৷ উপন্যাসখনৰ বিভিন্ন চৰিত্ৰৰ মাজেদি প্ৰকাশ হৈছে যে মানুহৰ মৌলিক সমস্যা– অন্ন, বস্ত্ৰ, বন্ধুত্ব আৰু মানৱীয় সম্পৰ্কহে৷ উপন্যাসখনত বৰ্ণিত মুছলমান সমাজখনৰ সৈতে হিন্দু, কাবি,ৰ্ নেপালী সকলো একাকাৰ হৈ পৰিছে৷ তেওঁলোকৰ জীৱন যাত্ৰাত প্ৰতিফলিত হৈছে অসমীয়া পৰম্পৰাগত লোকবিশ্বাস তথা ৰীতি-নীতি৷ প্ৰকৃততে মালিকে লেখাৰ জৰিয়তে গোটেই সমাজখনক ঐক্যবদ্ধ কৰি ৰাখিব খুজিছিল, সমাজৰ সাধাৰণজনৰ পৰা অসাধাৰণজনলৈকে সকলো চৰিত্ৰই মালিকৰ কাপত জীৱন্ত হৈ উঠিছিল বাবেই সকলো শ্ৰেণীৰ পাঠকেই মালিকৰ সৃষ্টিৰ মাজত নিজক, আপোনজনক বিচাৰি পাইছিল৷ এইখিনিতে মালিকৰ কৃতিত্ব আৰু তেওঁৰ লেখাৰ বৈশিষ্ট্য৷

চৈয়দ আব্দুল মালিক মুছলমান সম্প্ৰদায়ৰ আছিল, কিন্তু তেওঁ ধৰ্মৰ গণ্ডীৰ মাজত আবদ্ধ নাছিল৷ সকলো ধৰ্মই তেওঁৰ দৃষ্টিত একেই৷ তেওঁৰ ধৰ্মৰ মূল হ’ল– মানৱতা আৰু এনে মানৱতাবাদী দৃষ্টিভংগীৰেই তেওঁ সৃষ্টিত ব্ৰতী হৈছিল৷ আব্দুল মালিকে মছজিদত যিদৰে স্থান পাইছিল, সেইদৰে সত্ৰ-নামঘৰতো স্থান পাইছিল৷ এনে মানৱিকতাবাদী দৃষ্টিভংগীৰ বাবেই লিখি উলিয়াইছিল মহাপুৰুষ শংকৰদেৱৰ জীৱন আধাৰিত প্ৰথমখন জীৱনভিত্তিক উপন্যাস ‘ধন্য নৰ তনু ভাল’৷ মহাপুৰুষ শংকৰদেৱৰ বিশাল ব্যক্তিত্ব তথা তেওঁৰ দৃষ্টিভংগীৰ গভীৰতা ঔপন্যাসিকজনে যে অনুভৱ কৰিছিল, তাৰ প্ৰমাণ উপন্যাসখনত সুন্দৰভাৱে ফুটি উঠিছে৷ এঠাইত কৈছে– ‘থ থ, সেইবোৰ জাত-পাতৰ দিন উকলিল আৰু৷ শংকৰদেৱে বোলে কৈছে কৈৱৰ্তৰ হাতেৰে নালাগে, গৰীয়া, মুছলমানৰ হাতে খালেও ধৰ্ম নষ্ট নহয়, জাত নাযায়৷ সকলো মানুহৰে জাত হেনো একেটা মানুহৰ জাত৷ তাকে দুভাগ কৰিব পাৰি, ভাল মানুহ বেয়া মানুহ’ [পৃঃ ২১৭]৷ উপন্যাসৰ চৰিত্ৰৰ যোগেদি ঔপন্যাসিকৰ জীৱন দৰ্শন প্ৰতিফলিত  হয়৷ মহাপুৰুষজনাৰ জীৱনভিত্তিক উপন্যাসখনত চৰিত্ৰৰ যোগেদি তেওঁ যেন নিজৰ ভাবকে ব্যক্ত কৰিছে৷ সেইদৰে অসমীয়া সমাজত থকা ধৰ্মীয় সম্প্ৰীতিৰ নিদৰ্শন ‘ধন্য নৰ তনু ভাল’ত সুন্দৰকৈ প্ৰতিফলিত হৈছে৷ মহাপুৰুষ মাধৱদেৱৰ জীৱনৰ ভেটিত ৰচিত ‘প্ৰেম অমৃতৰ নদী’তো একেই মনোভাবৰ প্ৰকাশ দেখা যায়৷ বিশিষ্ট গল্পকাৰ মালিকৰ গল্পসমূহতো তেওঁৰ সংস্কাৰযুক্ত মানৱতাবাদী মনটোৰে প্ৰকাশ দেখা যায়৷ বহুতৰে চকুত নপৰা সমাজৰ নিষ্পেষিত দুখ-বেদনাৰে জৰ্জৰজনকো মালিকে আলফুলকৈ তুলি আনি গল্পৰ মাজত ঠাই দিছে৷ সুদক্ষ কলাকাৰ মালিকৰ হাতত এইবোৰ চৰিত্ৰ জীৱন্ত তথা মনোৰম হৈ উঠিছে৷ সেইবাবেই তেওঁ লেখক হিচাপে অসাধাৰণ৷ তেওঁৰ ‘ৰঙাগড়া’ গল্পত হিন্দুৱে মছজিদ আৰু মুছলমানে নামঘৰ ৰক্ষা কৰিবলৈ যিধৰণে তৎপৰ হৈছে, সেয়া হয়তো অসমৰ সমাজতহে সম্ভৱ৷ ড॰ নগেন শইকীয়াই ক’বৰ দৰে ৰঙাগড়াৰ মাজত যেন ‘অসমীয়া মানুহৰ বিবেকে প্ৰহৰী হৈ থিয় দি আছে৷ মালিক সেই বিবেকৰে প্ৰতিভূ৷’ [মালিক ৰচনাৱলীৰ ভূমিকা] তেওঁৰ হাজাৰ-বিজাৰ গল্পৰ মাজত এইটো এটা উদাহৰণহে৷ মালিকৰ লেখাত থকা সদ্ভাব তথা সম্প্ৰীতিৰ কথা লক্ষ্য কৰি শৰৎ চন্দ্ৰ সিংহই মালিক সংহতিৰ ‘বীণ বৰাগী’ বুলি অভিহিত কৰিছিল৷ সাহিত্যৰ যোগেদি একতাৰে অসমীয়া সমাজক বান্ধিব খোজা আব্দুল মালিকে সঁচা কথা ক’বলৈ যে ভয় কৰা নাছিল, তাৰ প্ৰমাণ বহু লেখাত পোৱা যায়৷ মানৱদৰদী সমাজ সচেতন লেখকজনে এঠাইত কৈছে– ‘নিতৌ আমাৰ চাৰিওফালৰ মানুহৰ সমাজখনত কি কদৰ্য পাশৱিক বৰ্বৰতাৰ অবাধ তাণ্ডৱ চলিছে, তাৰ অসহায় দৰ্শক হৈ নিজক বচাই ৰখাৰ নীচ প্ৰয়াসত লাগি থকা আমাৰ আজিৰ পুৰুষৰ জ্যোতিপ্ৰসাদ, বিষ্ণুপ্ৰসাদৰ নাম লোৱাৰ যোগ্যতা আছেনে? চৰম লজ্জা আৰু দুৰ্ভাগ্যৰ কথা যে বিষ্ণু ৰাভা জ্যোতিপ্ৰসাদক আজিৰ লেতেৰা হীন স্বাৰ্থসৰ্বস্ব ৰাজনীতিৰ বজাৰৰ পণ্য দ্ৰব্য কৰাৰ দুৰ্মতিও বহুতৰে হৈছে৷ তাৰ মাজেদি প্ৰকট হৈ উঠিছে আমাৰ আজিৰ ৰাজনৈতিক চিন্তাকৰ্মৰ চৰম দেউলীয়া অৱস্থা আৰু অন্তঃসাৰশূন্যতাৰ নগ্ন ৰূপ৷’ [মোৰ জীৱনৰ নহ’লবোৰ, পৃঃ ১৮৫] দুখৰ বিষয় যে কুৰি শতিকাৰ এজন শ্ৰেষ্ঠ অসমীয়া, বিশিষ্ট সাহিত্যিক চৈয়দ আব্দুল মালিকৰ নামো স্বাৰ্থান্বেষী কোনো কোনোৱে ব্যৱহাৰ কৰে৷ অৱশ্যে এইক্ষেত্ৰত এটা কথাই আশাব্যঞ্জক যে অসমৰ বৰ্তমানৰ নতুন প্ৰজন্ময়ো সচেতনভাৱে ইয়াৰ প্ৰতিবাদ কৰিছে৷ তেওঁৰ সৃষ্টি আৰু কৰ্মৰ যোগেদি অনুভৱ কৰিব পাৰি মানৱপ্ৰেম আৰু জাতীয় প্ৰেমৰ অপূৰ্ব স্বাদ৷ ২০০০ চনৰ ১৯ ডিচেম্বৰত তেওঁ গুচি যোৱাৰ বৰ্তমান দুটা দশক হ’ল৷  কায়িকভাৱে নাথাকিলেও জীৱনে-মৰণে চিৰদিন অসমীয়া কবিজন অসমীয়া সাহিত্যত উজলি থাকিব৷ তেখেতেই লিখিছিল–

‘মোৰ ই কণ্ঠত আজি অমৰ যি বাণী জাগে 

সেই বাণী অসমত ৰ’ৱ বাজি চিৰকাল

সৃষ্টি প্ৰলয়ৰ আঁৰে আঁৰে 

মৃত্যুঞ্জয়ী অসমীয়া– মোক কোনে মাৰে

মোক কোন মাৰে?’