ৰাজনীতিৰ অলিয়ে-গলিয়ে [৫]

– সুৰেশ বৰ্মন?

– হয় ছাৰ!

ডাঙৰ ল’ৰাটোৱে কিবাকিবি স্কিমত অ’লা-উবেৰৰ ভালেমান ফ্ৰী অফাৰ পাইছিল৷ তাৰ জোৰ-জবৰদস্তিতেই মই বহুবাৰ ফ্ৰী ৰাইড লৈ অ’লা-উবেৰত উঠি অফিচলৈ যাব লগাত পৰিছিলোঁ৷ জিএছ ৰোডৰ ট্ৰেফিকত থমকি ৰৈ ৰৈ অফিচলৈ যাওঁতে মই সময় পাৰ কৰিবলৈ অ’লা-উবেৰৰ চালকজনৰ সৈতে কথা পতা আৰম্ভ কৰিছিলোঁ৷ পাছলৈ সেয়া এক মাইণ্ড গেইম বা নিৰ্দোষ ধেমালিৰ দৰেই হৈ পৰিল৷

– সুৰেশ বৰ্মন৷ ট্ৰু কলাৰত নামটো দেখি মই সোধোঁ৷

– হয় ছাৰ৷ চালকজনৰ উত্তৰ৷

– তুমি নলবাৰীৰ নহয় জানো?

– হয় ছাৰ, জিলা নলবাৰী৷ আমাৰ সেইখিনি মাখিবাহা বুলি কয়৷

– আগৰ গাড়ীখন কিয় এৰিলা? সুৰেশৰ সিদ্ধহস্ত ড্ৰাইভিং দেখি মই আন্দাজতে সোধোঁ৷ আচ্ছা, তোমাৰ এবাৰ এক্সিডেণ্টো হৈছিল নহয়?

কিছুমান প্ৰশ্ন মিলি যায়, কিছুমান নিমিলে৷ মাৰ অসুখ হৈ আছিল নহয়, এতিয়া কেনে?   ভণ্টী নে বাইদেউ আছে নহয় তোমাৰ? বিয়া-বাৰুৰ কথা চলিছে নহয়? নিজৰ গাড়ী এখন লোৱাৰ চেষ্টা নকৰা কিয়? ঘৰৰ আগৰ ধাৰবোৰ মৰিছেনে?

বিভিন্ন গাড়ীচালক– সুৰেশ, অজয়, কাণু বা ইক্ৰামূলে উত্তৰ দি যায় মোৰ প্ৰশ্নৰ৷ কাৰোবাৰ দেউতাকৰ অপাৰেচন হ’ব লগা হৈ আছে, কাৰোবাৰ গাড়ীৰ ইনষ্টলমেণ্ট দিব পৰা নাই, কাৰোবাৰ বায়েক আবিয়ৈ হৈ ঘৰতে বহি আছে৷ কোনোবা চালক হয়তো নিজেই অসুস্থ, চিকিৎসাৰ বাবে সময়-সুবিধা উলিয়াব পৰা নাই৷ অৱশ্যেই মই কোনো প্ৰাইভেট ইনভেষ্টিগেটৰ নহয়, সৰৱজান বা মনোবৈজ্ঞানিকো নহয়; কিন্তু দীৰ্ঘ অভিজ্ঞতাৰ পৰা মধ্যবিত্ত আৰু নিম্ন মধ্যবিত্ত পৰিয়ালৰ সমস্যাবোৰ মোৰ নখদৰ্পণত৷

– তুমি সুৰাপান কৰা, ধৰিব পাৰিছোঁ, কিন্তু কমাই কৰা, নহ’লে তোমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি হ’ব৷ এবাৰ এজন চালকৰ মুখলৈ চাই কৈছিলোঁ৷ আন এজনে গাড়ীৰ মিউজিক ছীষ্টেমত জুবিনৰ গানৰ সৈতে অজানিতে গুণ্‌গুণাইছিল, কণ্ঠ ভাল৷ মই সুধি উঠিছিলোঁ, ভাল গান গাইছিলা নহয়? এৰি দিলা কিয়?

– ছাৰ, গাইছিলোঁ হয়!গাড়ী চলোৱা যুৱকজনে আচৰিত হৈ মোলৈ চাই কৈছিল, হাইস্কুলত বেষ্ট ছিংগাৰো আছিলোঁ৷ কিন্তু ছাৰ, এইবোৰ আমাৰ বাবে বিলাসিতা! মেট্ৰিক পাছ কৰি উঠি দুপইচা উপাৰ্জনৰ বাবে আজিলৈকে হাহাকাৰ কৰি ফুৰিছোঁ!

এই যে ৰাস্তাই-ঘাটে ভয়ংকৰ জীৱনযুদ্ধত প্ৰবৃত্ত মানুহবোৰ, ক্ষোভ-ব্যৰ্থতা-আশাভংগৰে জৰ্জৰ মানুহবোৰ... আপুনি কি তেওঁলোকৰ মুখামুখি হোৱা নাইঞ্জ তেওঁলোকে জীৱনক ভাল পায়, স্বপ্ন দেখে৷ অথচ প্ৰতিজন মানুহেই হেনো জীৱনত এবাৰ হ’লেও আত্মহত্যাৰ কথা ভাবে৷ জীৱনত কিমান সংগীণ, দুৰ্বল মুহূৰ্ত আহে, মানুহে সকলো এৰি পলাই যাব খোজে, মৃত্যুভয় নোহোৱা হৈ যায়৷ বিছ বছৰমান পূৰ্বেই এজন বিখ্যাত সমালোচকে মোৰ গল্প সমালোচনা কৰিবলৈ গৈ লিখিছিল– মনোজ গোস্বামীৰ গল্পত যিদৰে পোক-পৰুৱাৰ দৰে মানুহে আত্মহত্যা কৰিছে, সেয়া বাস্তৱ নহয়, সেয়া ইতিবাচক দ্বন্দ্বৰ ফচল নহয়৷ হয়তো সেই সময়ত সমালোচকজনৰ কথাখিনি সঁচা আছিল, কিন্তু তাৰ পাছত আমি দেখিছোঁ মৃত্যুৰ কি অদ্ভুত মিছিল, প্ৰেম-পৰীক্ষা-ব্যৱসায়-কলা-সংস্কৃতি-অভিনয় আদিত ব্যস্ত মানুহ হঠাৎ হঠাৎ আত্মঘাতী হৈছে৷ কোনোবাই ব্যৰ্থতাৰ বাবে, কোনোবাই ডিপ্ৰেছনৰ বাবে, কেতিয়াবা কোনোবাই আপাতদৃষ্টিত কোনো কাৰণ নোহোৱাকৈ বিদায় লৈছে৷

‘জনসাধাৰণ’ নামেৰে দৈনিক বাতৰিকাকত এখন বামুণীমৈদামৰ উদ্যোগ পামৰ কাৰ্যালয়ৰ পৰা আৰম্ভ কৰিছিলোঁ৷ প্ৰায় প্ৰথম ভাগৰ পৰাই কাকতখনৰ প্ৰথম পৃষ্ঠাৰ ৰাজনৈতিক কাৰ্টুন, ভিতৰ পৃষ্ঠাৰ অলংকৰণৰ কাম কৰিছিল অম্লানে [নামটো সলাই দিয়া হৈছে]৷ কামটোত মজি গৈছিল অম্লান৷ এনেয়ে তেওঁ খুব আত্মমগ্ন ল’ৰা, কেতিয়াও আপত্তি নকৰে৷ কিন্তু মই মন কৰিছিলোঁ তেওঁৰ কামৰ হেঁচা বাঢ়িছে, বাতৰিকাকতত ডেটলাইন বৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ, গোটেইবোৰ ছবি অঁকা শেষ কৰোঁতে অম্লানৰ বহু দেৰি হয়৷ ছুটী ল’লেতো আৰু সমস্যা! এইবোৰ দেখি আমি অম্লানৰ উপৰি আৰু এজন আৰ্টিষ্ট ল’লোঁ৷ ঠিক হ’ল, তেওঁ ভিতৰ পৃষ্ঠাৰ অলংকৰণবোৰ কৰিব৷ নতুন আৰ্টিষ্টজন অহাৰ পাছৰে পৰা মন কৰিলোঁ অম্লানৰ মনটো মৰা৷ সহকৰ্মী এজনে ক’লে, অম্লানে ‘জনসাধাৰণ’ৰ ছবিবোৰ আনক আঁকিবলৈ দিয়াৰ বাবে খুব আঘাত পাইছে৷ দুই-এজনৰ আগত খুব দুখ প্ৰকাশো কৰিছে হেনো৷ কথাটোত মই খুব এটা গুৰুত্ব দিয়া নাছিলোঁ, কামবোৰ সময়মতে হোৱাতহে জোৰ দিছিলোঁ৷ এদিন বিয়লি, নিউজ ডেস্কৰ ব্যস্ত সময়, হঠাৎ অম্লান টেবুলৰ সন্মুখৰ পৰা নোহোৱা হ’ল৷ খবৰ কৰাত সহকৰ্মী এজনে অলপ ধেমালি কৰাৰ দৰেই ক’লে যে অম্লানে হেনো কৈছে এনেদৰে জীয়াই থাকি একো লাভ নাই, সি ছুইচাইড কৰিব!মই উদ্বিগ্ন হৈ অম্লানলৈ ফোন কৰিবলৈ ক’লোঁ৷ সহকৰ্মীজনে ফোন কৰি উচপ খাই চিঞৰি ক’লে, ছাৰ, ই সঁচাকৈয়ে ছুইচাইড কৰিবলৈ গৈছে!ৰে’লৰ আগত জঁপিয়াব হেনো, ইঞ্জিনৰ শব্দ শুনা পাইছোঁ, সৰ্বনাশ!

অফিচৰ মানুহবোৰ দৌৰাদৌৰিকৈ বামুণীমৈদামৰ ৰে’লগেট পালেগৈ, দেখে ৰে’লৰ ইঞ্জিনৰ খুন্দাত অম্লান ছিটিকি পৰিছে৷ ম’বাইল ফোনটো তেতিয়াও আমাৰ অফিচৰ সৈতে সংযোগ হৈ আছে, পৰি আছে ৰে’লৰ চিৰিৰ কাষত– কথা পাতি পাতিয়েই অম্লানে ৰে’লৰ আগত জাঁপ দিছিল৷ বাৰুকৈয়ে আঘাত পাইছিল অম্লানে, শৰীৰৰ বহু ঠাইত হাড় ভাগিছিল, মূৰ ফাটিছিল... বহুদিন হাস্পতালত থাকিবলগীয়া হ’ল৷ নিশ্চিত মৃত্যুমুখৰ পৰা উভতি অম্লানে গুৱাহাটী এৰি একেবাৰে দিল্লীলৈ গ’লগৈ৷

আজি অম্লান দিল্লীত এজন প্ৰতিষ্ঠিত চিত্ৰশিল্পী৷ সিদিনা গুৱাহাটীলৈ আহি অম্লানে মোক এখন পেইণ্টিং উপহাৰ দিলে৷ অম্লানৰ সেই আত্মঘাতৰ অপচেষ্টাৰ কাহিনীতকৈও ডাঙৰ কথা তেওঁৰ ছবি অঁকাৰ প্ৰতি থকা তীব্ৰ আৱেগ [passion]– এনে তীব্ৰ আৱেগ থকা এজন সৃষ্টিশীল মানুহ ব্যৰ্থ হ’বই নোৱাৰে৷

দুবছৰমানৰ পূৰ্বে মোৰ কিশোৰ পুত্ৰই খুব হতাশ হৈ ক’লে– লিল ল’ডেডে ছুইচাইড কৰিলে! কোন লিল ল’ডেডঞ্জ বিছ বছৰীয়া আমেৰিকান ৰেপাৰ, যাৰ শেষ গানটো ৫৯ মিলিয়ন মানুহে ইউটিউবত চাইছে৷ এই বয়সতে যি সাফল্য আৰু প্ৰাচুৰ্যৰ শৃংগত আৰোহণ কৰিছে, সি কিয় নিজৰ মূৰত গুলীয়াই আত্মহত্যা কৰিবঞ্জ উত্তৰ অৱশ্যে মোৰ পুত্ৰৰ মুখত নাছিল৷

এডল্‌ফ হিটলাৰে আত্মহত্যা কৰিছিল, বা ভিনচেণ্ট ভন গখে নিজৰ বুকুত গুলীয়াই মৃত্যু বিচাৰি লৈছিল, তাৰ এটা ব্যাখ্যা পোৱা যায়৷ কিন্তু দুই-তিনিটা প্ৰজন্মক হঁহুৱাই যোৱা হলীউডৰ ৰবিন উইলিয়াম্‌ছে বা ষ্টেফান বছে কিয় আত্মহত্যা কৰেঞ্জ সুশান্ত ৰাজপুতৰ দৰে উদীয়মান সফল অভিনেতা কিয় আত্মঘাতী হয়?

আত্মহত্যা কি এচামৰ বাবে একধৰণৰ বিলাস? মৃত্যু-বিলাস? হোমেন বৰগোহাঞিয়ে নিজৰ আত্মহত্যাৰ চেষ্টাৰ কথা লিখিছে, কিদৰে হুইস্কীৰ সৈতে তেওঁ এমুঠি শ্লীপিং টেবলেট খাইছিল৷ জীৱনৰ গ্লানি আৰু নিঃসংগতাৰ ভাৰ বৰগোহাঞিৰ হেনো আৰু সহ্য হোৱা নাছিল৷ কিন্তু পাছত দেখিলোঁ, ব্ৰিটিছ কানাডিয়ান সাহিত্যিক আৰ্থাৰ হেইলীয়েও একেদৰেই সুৰা আৰু শ্লীপিং টেবলেট একেলগে খাই আত্মহত্যাৰ অপচেষ্টা কৰিছিল৷ নিজৰ লেখাত হোমেন বৰগোহাঞিয়ে সঘনে বহু বিখ্যাত লেখকৰ উদ্ধৃতি ব্যৱহাৰ কৰাৰ দৰে আত্মহত্যাৰ চেষ্টাও চাগে আৰ্থাৰ হেইলীৰ পৰা ধাৰ কৰা৷

মোৰ অতি প্ৰিয় গল্পকাৰ আৰ্থাৰ কোৱেষ্টলাৰেও আত্মহত্যা কৰিছিল৷ নোবেলজয়ী সাহিত্যিক আৰ্নেষ্ট হেমিংৱে, ছিলভিয়া প্লাথ আদিয়ে কি নৃশংস উপায়েৰে নিজৰ মৃত্যু মাতি আনিছিল! কেতিয়াবা ভাবি বিভ্ৰান্ত হৈ যাওঁ এয়া বিলাস নে যন্ত্ৰণা-কাতৰতা? ডিপ্ৰেছন, ড্ৰাগ্‌, প্ৰেম, বঞ্চনা– এইবোৰ কি অজুহাত মাত্ৰ?

হয়, মোৰ গল্পত বাৰে বাৰে আত্মহত্যাৰ কথা আহিছে৷ হয়তো অনাদিয়ে আত্মহত্যা কৰিব বিচাৰিছে বাৰে বাৰে, সাহস গোটাব পৰা নাই৷ মই ‘মানুহে আত্মহত্যা নকৰে কিয়’ শীৰ্ষক গল্প লিখিছোঁ, আকৌ সেইদৰে অসমৰ দুৰ্গম এচুকত ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ খবৰ শুনি গামোচাৰে ডিঙিত ফাঁচ লৈ আত্মহত্যা কৰা কমিউনিষ্ট জীৱন কলিতাৰ কথাও লিখিছোঁ৷ এটা সময়ত চৌদিশৰ পৰিৱেশ এনে হৈছে যে অপৈণত হাতেৰে কবিতাও লিখি উঠিছোঁ– এই যে আত্মহত্যা নকৰাকৈ জীয়াই আছোঁ, ওঁঠত ধৰি ৰাখিছোঁ হাঁহিৰ বিজ্ঞাপন, মইতো তামাম আছোঁ, তোমাৰ কি খবৰ ভাই! এয়াওতো একধৰণৰ সফলতাই... এই যে আত্মহত্যা নকৰাকৈ আছোঁ জীয়াই, স্বাদ-গন্ধ-স্বপ্নহীন এই কৃতঘ্ন পৃথিৱীত, এয়াওতো একধৰণৰ সফলতাই!

চেতনাস্ৰোতৰ বাবে বিখ্যাত জনপ্ৰিয় সাহিত্যিক ভাৰ্জিনিয়া উল্‌ফেতো নিজৰ কোটৰ পকেটত গধুৰ গধুৰ শিল ভৰাই উজ নদীত নামি অৱলীলাক্ৰমে মৃত্যুক গ্ৰহণ কৰিছিল৷

যাৰ নিত্য সাহচৰ্যত আমি বাস কৰোঁ, যাৰ সৈতে আমাৰ ৰসালাপ, ভাবৰ আদান-প্ৰদান, গল্প-গুজব, সেই মানুহবোৰেইনো আমাৰ কিমান চিনাকি? বাস্তৱ জীৱনৰ দুখ-দৈন্য-নৈৰাশ্য-হিংসা-কুটিলতা– সাধাৰণ দৃষ্টিৰে আমি সকলো দেখা পাওঁনে? নে ভাসমান বৰফচূড়াৰ দৰে জীৱনৰ সামান্য অংশহে আমাৰ চকুত পৰে? নে অতীতৰ সংশয়হীন মুগ্ধ বিস্ময় কমি আহিছে, বল্গাহীন অবাধ কল্পনাৰ প্ৰশ্ৰয় কমি আহিছে, মানুহৰ জীৱন আজি সংপৃক্ত, জীৱনৰ অৰ্থহীনতাত বহু মানুহ বিপজ্জনকভাৱে মগ্ন!

ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ উচ্ছপদস্থ বিষয়া আছিল দেৱদা৷ সদায় পৰিচ্ছন্ন ধূতি-পাঞ্জাবী পৰিহিত দেৱদা৷ গুৱাহাটীৰ আমাৰ চিনাকি মানুহবোৰৰ মাজত দেৱদা নহ’লে নচলিছিলেই৷ শ্ৰাদ্ধ-বিয়া-সকাম-বিকামত দেৱদাই আগভাগ লয়, নামঘৰতো তেওঁ বহে৷ আৰু সকলো সামৰি-সুতৰি আজৰাইহে তেওঁ ঘৰলৈ যায়৷ ঘৰত সমস্যা নাই৷ বৌ, ল’ৰা-ছোৱালী সকলোৱে চাকৰি কৰে৷ নদন-বদন ঘৰ৷

সেই দেৱদাই সেইদিনা আত্মহত্যা কৰিলে৷ কোনো কাৰণ নাই, কোনো অজুহাত নাই, ডিঙিত ৰছী বান্ধি শূন্যত ওলমি ৰ’ল দেৱদা৷ অথচ আমি এনে এটা পৰিৱেশৰ পৰা আহিছিলোঁ, পুৱা সাৰ পায়েই দেউতাই নামঘৰত বৰগীত গোৱা শুনিছিলোঁ৷ কেতিয়াবা বন্ধৰ দিনত আমাৰ ঘৰলৈ খগেন মহন্তও আহিছিল, দেউতাৰ সৈতে বৰগীতৰ ৰাগ-তালৰ চৰ্চা কৰিছিল৷ আমি শুনিছিলোঁ– বিষয় বিষধৰ বিষে জৰজৰ, জীৱন নাৰহে তোৰ, প্ৰাণ ৰাখবি মোৰ৷ সেই আধ্যাত্মিকতাৰ ব্যাখ্যা কৰা আজিৰ পৰিৱেশত সম্ভৱ নহয়৷ কিন্তু বহু বিপদ, বহু যন্ত্ৰণাত কাতৰ নহ’বলৈ সেই আধ্যাত্মিকতাই আমাক শিকাই গ’ল৷ শংকৰ-মাধৱৰ ভক্তিৰসে হয়তো মানুহৰ ক্লিষ্ট মনৰ বাতায়ন খুলি দিয়ে৷

এন ডি তিৱাৰী আছিল কংগ্ৰেছৰ মহাপৰাক্ৰমী আৰু সন্মানীয় নেতা৷ কিন্তু কংগ্ৰেছৰ ভৰপক দিনতে নিৰ্বাচনত হাৰি মুখ্যমন্ত্ৰী পদ হেৰুৱাইছিল তিৱাৰীয়ে৷ তাৰ পাছত অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ ৰাজ্যপাল হিচাপে নিযুক্তি পাই চিৰকুমাৰ কংগ্ৰেছ নেতাজন যৌন কেলেংকাৰিত অভিযুক্ত হয়৷ শোৱনি কোঠাত তিনিজনী গণিকাৰ সৈতে ৰাজ্যপাল তিৱাৰীৰ যৌনলীলা ভাইৰেল হয়৷ তেতিয়া তিৱাৰীৰ বয়স ৮৩ বছৰ৷ ৰাজ্যপাল পদ হেৰুৱাই উশাহ ল’বলৈ নৌপাওঁতেই এইবাৰ বৰ্ষীয়ান নেতাজনৰ অবৈধ পত্নীৰ পুত্ৰই স্বীকৃতি দাবী কৰে৷ গোটেই দেশজুৰি ছিঃ ছাঃ লাগি যায়– প্ৰথমে অস্বীকাৰ কৰা পত্নী-পুত্ৰক গ্ৰহণ কৰিবলগীয়াও হয় তিৱাৰীয়ে৷

এই অবিশ্বাস্য …লন আৰু অপমানৰ মাজত আত্মঘাতী হোৱাৰ কথা ভবা দূৰৰে কথা, তিৱাৰীৰ ৰাজনৈতিক সক্ৰিয়তাও আনকি নকমিল৷ মেলে-মিটিঙে তেওঁক হাত জোকাৰি অভিবাদন লোৱা দেখা গ’ল৷ মাজে মাজে অৱশ্যে ‘মোৰ বিৰুদ্ধে সেয়া ৰাজনৈতিক ষড়যন্ত্ৰ’ আছিল বুলি ক’বলৈ নাপাহৰিলে৷  কলকাতাৰ ধূসৰ এক সন্ধ্যা অকাৰণে বিমৰ্ষ হৈ জীৱনানন্দই ট্ৰামৰ আগত থিয় হৈ আত্মহত্যা কৰিছিল, এন ডি তিৱাৰীয়ে ইমান গঞ্জনা-অৱমাননাৰ পাছত হাঁহি হাঁহি ৰাজনীতি কৰিছিল৷

কিয় জানো এই মুহূৰ্তত মনত পৰিছে, ফ্ৰয়ডে কৈছিল, যৌনতাই সমাজৰ দিক নিৰ্দেশ কৰে; মাৰ্ক্সে কৈছিল, অৰ্থনীতিয়েহে সমাজৰ গতি নিৰ্ধাৰণ কৰে;বাৰ্ট্ৰাণ্ড ৰাছেলে কৈছিল– নহয়, ক্ষমতাইহে সমাজক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে৷

অৰুণাচলৰ প্ৰাক্তন মুখ্যমন্ত্ৰী কালিখ’ পুলৰ বাহিৰে সাম্প্ৰতিক কালত ভাৰতৰ কোনো গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাজনৈতিক নেতাই আত্মহত্যা কৰাৰ কথা মোৰ মনত পৰা নাই৷ বৰ্তমানৰ অসমৰ এজন অতি ক্ষমতাধৰ নেতাৰ কথা মনলৈ আহিছে৷ তেতিয়া তেওঁ দলত উপেক্ষিত, নতুন দলত যোগ দিয়া নাই৷ ৰাজনৈতিক ভৱিষ্যৎ অনিশ্চয়তাত৷ বিভিন্ন অভিযোগ, তদন্ত, শাস্তিৰ গিলোটিন তেওঁৰ মূৰৰ ওপৰত ওলমিছে৷ এদিন বিয়লি তেওঁ আহি মোৰ বহা কোঠাত নিশ্চুপ হৈ সময় কটালে৷ হতাশ-ম্লান মুখ, দৃষ্টি লক্ষ্যহীন৷ সাধাৰণতে বাৰে বাৰে বাজি থকা তেওঁৰ ম’বাইল ফোনটো সেই দুঘণ্টামানত এবাৰো নাবাজিল৷ ওলাই যোৱাৰ সময়ত নেতাৰ সংগীজনক মই উদ্বেগেৰে ক’লোঁ, দাদাৰাৰ খেয়াল ৰাখিবা! অকলে নেৰিবা!মোৰ ভয় লাগিছিল– তেওঁ কিবা কৰি নেপেলায়তো!

নাই, তেনেকুৱা একো নহয়৷ ভাৰতত বছৰি দুই লাখ মানুহে আত্মহত্যা কৰে৷ সন্ত্ৰাসবাদী, শিল্পী-সাহিত্যিক, ব্যৱসায়ী, ছাত্ৰ-ছাত্ৰী... সেই তালিকাত কোনো ৰাজনৈতিক নেতা নাই৷ এই কথাটো মই এজন বন্ধু মনোবিজ্ঞানীৰ সৈতে আলোচনা কৰিছিলোঁ৷ ৰাজনৈতিক নেতাই যিকোনো পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন কিদৰে হয়ঞ্জ চূড়ান্ত ব্যৰ্থতা, হতাশা, গ্লানিৰ মাজতো তেওঁলোকে আত্মহত্যা নকৰে কিয়?

বন্ধু মনোবিজ্ঞানীজনৰ মতে ৰাজনীতিৰ পথ আন পথৰ দৰে নহয়৷ ইয়াত থাকে ক্ষমতা আৰু প্ৰাচুৰ্যৰ অবিৰত হাতছানি৷ তদুপৰি সেই পথৰ বাহিৰেও লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ বিভিন্ন পথ-উপপথ থাকে৷ ৰাজনীতিৰ পথ কেতিয়াও শেষ নহয়৷ হাজাৰ হাজাৰ বা লাখ লাখ সাধাৰণ মানুহে তেওঁৰ মুখলৈ চাই ৰৈ আছে তেওঁলোকৰ আশা-আকাংক্ষা পূৰণৰ বাবে৷ ই এক অতিৰিক্ত জীৱনীশক্তিও যোগান ধৰে ৰাজনৈতিক নেতাসকলক৷

দুবছৰমান পূৰ্বে কাৰ্যালয়ত বহি থাকোঁতে যুৱক কেইজনমান আহিছিল বৰ্তমানৰ শাসকীয় দলটোৰ এটা অনুষ্ঠানলৈ আমন্ত্ৰণ জনাবৰ বাবে৷ তাৰে দুজন যুৱক মোৰ চিনাকি যেন লাগিল৷ দলটো ওলাই যোৱাৰ সময়ত তেওঁলোক দুজনক মাতি মই সুধিলোঁ– তোমালোক পূৰ্বে কোনোবা এটা বাঁওপন্থী দলত আছিলা নহয়ঞ্জ একেবাৰে বিপৰীত দল এটালৈ কেনেকৈ আহি গ’লা?

– ছাৰ, নীতি-আদৰ্শই পেটৰ ভোকৰ ওচৰত তলমূৰ কৰি থাকে৷ অধোবদনে ল’ৰা দুজনে ক’লে৷ আত্মহত্যা নকৰাকৈ আমি যে বাচি আহিলোঁ সেয়াই বহুত!

বৰুৱানী খুড়ীৰ কথা আগেয়েও ক’ৰবাত লিখিছোঁ৷ গুৱাহাটীৰ ছাৰ্ভেত আমাৰ চুবুৰীয়া আছিল বৰুৱানী খুড়ী৷ যোৰহাটৰ অভিজাত পৰিয়ালটিত বৰুৱানীৰ উপৰি অৱসৰপ্ৰাপ্ত স্বামী, কন্যা আৰু পুত্ৰ৷ চাৰিওজনৰে মিল চাবলগীয়া, একেলগে ভাত খায়, এজন বাহিৰলৈ গ’লে পৰিয়ালটোৰ আনবোৰ পদূলিলৈ ওলাই আহি হাত জোকাৰে৷ ঘৰৰ চাৰিটা মানুহৰ বাদে পৃথিৱীৰ কাৰোৰে লগত সম্পৰ্ক নাই পৰিয়ালটোৰ৷ এদিন পুৱা হঠাৎ হুলস্থূল শুনি ওলাই দেখোঁ, গাড়ীৰ ভিতৰতে হাৰ্ট এটেক হৈ বৰুৱানী খুড়ীৰ ল’ৰাজন পৰি আছে৷ হাস্পতাললৈ নিয়াৰ পূৰ্বে মৃত্যু ঘোষণা কৰা হ’ল৷ কেইদিনমানৰ পাছত বৰুৱা খুড়াও ঢুকাল৷ অসহায় মাক-জীয়েক, আমি মাজে মাজে গৈ সহানুভূতি দেখুৱাওঁগৈ৷ জীয়েকগৰাকী অসুখীয়া, কিবা এটা চাকৰি কৰিছিল, এৰি দিছিল অসুস্থতাৰ বাবেই৷ মই ছোৱালীজনীৰ চিকিৎসাৰ ব্যৱস্থা কৰি দিলোঁ৷ উপাৰ্জনহীন অসহায় নিঃসংগ মাক-জীয়েক ঘৰটোতে সোমাই থাকে৷ এদিন ভাৰাঘৰৰ মালিকে ভাৰা বিচাৰি দেখে দুৱাৰ ভিতৰৰ পৰা বন্ধ, বহুবাৰ মাত দিয়াতো কোনেও নুখুলিলে৷ ওচৰৰ অৰ্চনা বৰঠাকুৰে মোক ফোন কৰিলে– মাক-জীয়েকে ফেনাইল খাই আত্মহত্যাৰ অপচেষ্টা কৰিছে৷ হুৰমূৰকৈ আমি দুয়োকে জিএমচিএইচলৈ লৈ গ’লোঁ৷ সেইবাৰলৈ দুয়ো বাচিল, কিন্তু কেইমাহমানৰ পাছত জীয়েকজনীও ঢুকাল, তীক্ষ্ণ কেমিকেলে গুৰুতৰ ক্ষতি কৰিছিল পাকস্থলীত৷ অসুখীয়া ছোৱালীজনীয়ে সহ্য কৰিব নোৱাৰিলে৷

বৰুৱানী খুড়ী একেবাৰে অকলশৰীয়া হৈ গ’ল৷ এতিয়া কি হ’ব? আমি তেখেতক মহানগৰীৰ এক বৃদ্ধাশ্ৰমত থকাৰ ব্যৱস্থা কৰিলোঁ৷ আমাৰ আশংকা আছিল ৭০ বছৰীয়া বৰুৱানী খুড়ী আৰু বাচি নাথাকিব৷ গোটেই পৃথিৱীখনত আজি তেওঁৰ আৰু কোনো নাই৷ এই একাকিত্ব সহ্য নহ’ব তেওঁৰ৷

আমাক ভুল প্ৰমাণিত কৰি কিন্তু বৰুৱানী খুড়ী জীয়াই থাকিল৷ ভালদৰেই থাকিল৷ বৃদ্ধাশ্ৰমটোত সকলোৰে সৈতে তেওঁ মিলি গ’ল৷ টেলিভিছনত বৃদ্ধাসকলৰ সৈতে ইটো-সিটো প্ৰগ্ৰামতো তেওঁক দেখা গ’ল৷ আনকি এনেয়ে খুব কম কথা কোৱা বৰুৱানী খুড়ীয়ে মানুহক প্ৰেৰণাদায়ক কথা ক’বলৈ ল’লে৷ মটিভেচনেল স্পীকাৰৰ দৰে তেওঁক কোৱা শুনা গ’ল– চোৱা, মই সকলো হেৰুৱাইছোঁ, স্বামী-কন্যা-সন্তান সকলোৰে মোৰ চকুৰ আগতে মৃত্যু হ’ল৷ মই আত্মহত্যাৰো চেষ্টা কৰিছিলোঁ৷ কিন্তু আজি চোৱা, মই বাচি আছোঁ, হাঁহিছোঁ, স্ফূৰ্তি কৰিছোঁ, মানুহক সাহস দিছোঁ...৷

কেইদিনমানৰ পূৰ্বে বাতৰিকাকতৰ পাত লুটিয়াই থাকোঁতে হঠাৎ ভিতৰৰ পৃষ্ঠাত সৰু হেডলাইন এটাত চকু পৰিল– যুৱকৰ আত্মহত্যা৷ নলবাৰীৰ সুৰেশ ৰয় নামৰ যুৱকজনে ঘৰতে হাতৰ সিৰা কাটি আত্মঘাতী হৈছে৷ মাখিবাহাৰ যুৱকজন উবেৰ চালক আছিল, কিস্তি দিব নোৱৰাত ফাইনেন্স কোম্পানীয়ে গাড়ীখন কাঢ়ি লৈ যোৱাত হতাশাত ভুগিছিল সুৰেশ!...

সুৰেশ? সুৰেশ ৰয়? সুৰেশ বৰ্মন? মাখিবাহা? মুহূৰ্তৰ বাবে চমকি উঠোঁ, যেন সকলো ধূঁৱলি-কুঁৱলী হৈ যায়৷ চাঁতকৈ মনত পৰিল সুৰেশে এদিন ফোন কৰিছিল৷ ব্যস্ত আছিলোঁ, ফোন ধৰিব পৰা নাছিলোঁ, পুনৰ কল কৰাও নহ’ল৷ যদি ফোনটো ধৰি সুৰেশৰ সৈতে কথা পাতিলোঁহেঁতেন, তেতিয়া হয়তো...! কিমান অপৰাধবোধেৰে ভাৰাক্ৰান্ত দুৰ্বহ এই জীৱন৷ পিছ মুহূৰ্ততে ভাবিলোঁ, সুৰেশ ৰয়, সুৰেশ বৰ্মন, অজয়, কাণু– কি পাৰ্থক্য আছে? সেইবোৰ ৰুক্ষ মলিন ৰুগ্ন মুখৰ ক্লান্ত আশাহত মানুহ, আত্মহত্যাৰ বাদে সিহঁতৰ আৰু ৰাস্তাই কি আছে!নৈৰ্ব্যক্তিক মানুহৰ দৰে মই পুনৰ নিৰ্লিপ্ত হৈ যাওঁ৷

ইও সঁচা, সকলোৱেইতো আৰু ৰাজনীতি-ৰাজনীতি খেলি অন্তহীন আশা-ক্ষমতা-প্ৰাচুৰ্যৰ দৌৰত নামিব নোৱাৰে!