শৌৰ্য-বীৰ্যৰ প্ৰতীক দেশনায়ক সুভাষ চন্দ্ৰ বসু

যেতিয়াই দুৰ্জনৰ জালত ৰাষ্ট্ৰব্যৱস্থা বন্দী  হয়, তেতিয়াই  যুগে যুগে আবিৰ্ভাৱ হৈ আহিছে একো একোজন মহানায়কৰ– শোষিত, নিষ্পেষিত জনতাৰ কান্দোন শুনিবলৈ৷ ভাৰত মাতাৰ জয় নিচান উৰুৱাবলৈ যিসকল দেশহিতৈষীয়ে দুৰ্দান্ত সাহসেৰে স্বাধীনতা সংগ্ৰামত অৱতীৰ্ণ হৈছিল, সেইসকলৰ ভিতৰত নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু আছিল অন্যতম৷ ১৮৯৭ চনৰ ২৩ জানুৱাৰীত উৰিষ্যাৰ কটকত জানকীনাথ বসু আৰু প্ৰভাৱতী দেৱীৰ সংসাৰলৈ  বিপ্লৱক  শিৰত  লৈ আহিছিল সুভাষ চন্দ্ৰ বসু৷ সুভাষে এদিন উপলব্ধি কৰিব পাৰিছিল– যি জাতিয়ে শিৰ উচ্ছ কৰি সংস্কৃতি সংৰক্ষণ আৰু প্ৰসাৰ সাধন কৰিব নোৱাৰে, সেই জাতি ৰাজহাড় পোন হৈ থাকিব নোৱাৰে৷ সুভাষ বসুৰ জীৱন আৰু কৰ্মৰাজি বিশ্লেষণ কৰিলে সমাজতত্ত্বৰ ভিন্নমুখী দিশ প্ৰকট হয়৷ তেওঁ ১৮ আৰু ১৯ শতিকাত মানৱ সমাজৰ বাবে, দেশৰ বাবে, জাতিসত্তা নিৰ্মাণত অগ্ৰণী ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি  বিজ্ঞানমনস্ক দৃষ্টিৰে সমাজৰ অন্তৰ্নিল প্ৰবাহক স্পৰ্শ কৰিব পাৰিছিল৷ এয়া সম্ভৱ হৈছিল গভীৰ স্বদেশানুৰাগ আৰু দেশৰ আত্মমৰ্যাদা  প্ৰতিষ্ঠাৰ  বাবে থকা হৃদয়ৰ আকৰ্ষণৰ বাবে৷ এইক্ষেত্ৰত মাতৃ, শিক্ষক বেণীমাধৱ দাস, দেশবন্ধু চিত্তৰঞ্জন দাস, স্বামী বিবেকানন্দৰ আদৰ্শই তেওঁৰ চেতনাক নতুন মাত্ৰাৰে লৈ যায়৷ ৰাষ্ট্ৰীয় চেতনাই নহয়, বিশ্বজনীন চিন্তাই সমাজ বিজ্ঞানৰো মূল চাবিকাঠী– সেই কথা সুভাষ বসুৱে গভীৰভাৱে উপলব্ধি কৰিব পাৰিছিল৷

নেতাজীৰ বিপ্লৱ ব্যক্তিস্বাৰ্থৰ সলনি জাতিৰ স্বাৰ্থত পৰিচালিত হৈছিল৷ সেয়েহে তেওঁৰ অভু্যত্থান বা বিপ্লৱ সঁচা অৰ্থত ব্যৰ্থতাত পৰ্যবসিত হোৱা নাছিল৷ যাৰ ঘামৰ ফচল আজিও ভাৰতবাসীয়ে ভোগ কৰি আছে৷ নামসৰ্বস্ব স্বাধীনতাৰ মোহে তেওঁক আশ্বস্ত কৰিব পৰা নাছিল৷ তেওঁ ভালদৰে উপলব্ধি কৰিছিল যে অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা অবিহনে ৰাষ্ট্ৰৰ স্বাধীনতা সম্পূৰ্ণ নহয়৷ সেয়ে আত্মগোপন কৰি থকা সময়ত জাপান আৰু জাৰ্মানীৰ পৰা সাহায্য লোৱাৰ সময়তো তেওঁ অধিক সচেষ্ট হৈ পৰিছিল, যাতে সাহায্যৰ বিনিময়ত ভাৰতৰ সাৰ্বভৌমত্ব আৰু স্বকীয়তা ভূলুণ্ঠিত নহয়৷ তেওঁ অৰ্থনৈতিক পৰিকাঠামো নিৰ্মাণ কৰিছিল সুচিন্তিত পৰিকল্পনাৰে৷ ভাৰততো তেওঁ ছোভিয়েট ৰাষ্ট্ৰৰ আৰ্হিত অৰ্থনৈতিক পৰিকল্পনা হোৱাটো বিচাৰিছিল৷ আৰু তেতিয়াই গান্ধীজীৰ সৈতে তেওঁৰ মতবিৰোধ ঘটে৷

কিন্তু তেওঁৰ অৰ্থনৈতিক চিন্তা যে নিখুঁত আছিল, সেই কথা স্বৰাজোত্তৰ কালত প্ৰবীণ অৰ্থনীতিবিদসকলেও স্বীকাৰ  কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল৷

নেতাজী সুভাষ বসুৱে দেশ বিভাজনেৰে স্বাধীনতা বিচৰা নাছিল৷ সেয়েহে তেওঁৰ বিপ্লৱী সত্তাটোৱেই আছিল চৰম পন্থাৰ৷  জাতীয় চৰকাৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ ইতিহাসত বিশ্বৰ বহু চৰম পন্থাৰ বিপ্লৱ সম্ভৱ হৈছিল৷ স্বাধীনতাৰ ক্ষেত্ৰত গান্ধীজীৰ অহিংসা আন্দোলনৰ ভূমিকা যিমান, সমানেই ভূমিকা সুভাষ বসুৰ৷ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত জাপান আৰু জাৰ্মান শক্তিৰ লগত ঐক্যবদ্ধ হৈ ১৯৪৩ চনত আজাদ হিন্দ ফৌজ গঠনেৰে ভাৰতত স্বাধীনতাৰ কাৰণে মণিপুৰ পাৰ হৈ তেওঁ নাগালেণ্ডৰ ক’হিমা চহৰ পায়৷ প্ৰচণ্ড যুদ্ধৰ পাছত  ইংৰাজসকলে ক’হিমা এৰি পলাবলগীয়া হয়৷ জাপানী সেনাৰ সহায়ত আজাদ হিন্দ ফৌজে আন্দামান নিকোবৰ দখল কৰে৷ ইয়াতে সুভাষ বসুৱে প্ৰথমবাৰৰ বাবে স্বাধীন ভাৰতৰ পতাকা উত্তোলন কৰে৷ অৱশ্যে প্ৰাকৃতিক প্ৰতিকূলতাৰ বাবে ইম্ফল বিজয় সম্ভৱ নহ’ল৷ উদ্দেশ্য যিয়েই নহওক প্ৰতিকূলতাৰ দোহাই দি জাপানে আজাদ হিন্দ ফৌজক দিয়া  সহযোগিতাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰত্যাহাৰ কৰে ১৯৪৫ চনৰ আৰম্ভণিতে৷ ইয়াৰ পৰিণতিত আজাদ হিন্দ সেনানীৰ কি বিপৰ্যয় হৈছিল সেয়া বৰ্ণনাতীত৷ সেনাবাহিনীয়ে তাৰ মাজতো যি মানসিক বলেৰে এঘাৰদিন প্ৰতিৰোধ আগবঢ়ালে, তাৰ দৃষ্টান্ত অতি বিৰল৷ আপাতভাৱে এই ভাবেই হয় যে শেষপৰ্যন্ত নেতাজী ব্যৰ্থ অভু্যত্থানৰ নায়ক৷ কিন্তু ৰাষ্ট্ৰৰ স্বাৰ্থত ইটালী, জাৰ্মানী বা জাপানৰ হাতৰ পুতলা নাছিল৷ ব্ৰিটিছৰ সন্মুখত হোৱা বিপৰ্যয়ৰ পাছতো তেওঁৰ মনত অদম্য সাহস আছিল যে ৰাছিয়া বা আন কোনো শক্তিৰ সহায় লৈ হ’লেও আজাদ হিন্দ ফৌজৰ পুনৰ গঠন কৰি ভাৰত মুক্তিৰ পথ দেখুৱাব৷ তেনে এক পৰিকল্পনা যুগুত কৰি তেওঁ ছিংগাপুৰলৈ  আহিল আৰু তাৰ পাছত বেংকক৷ তাৰ পাছৰ পৰ্যায়ত কি হ’ল সেয়া আজিও ৰহস্যৰ আৱৰ্তত৷ প্ৰকৃতাৰ্থত জাপানে বিচাৰিছিল যে যুটীয়া প্ৰচেষ্টাৰে যদি ইংৰাজক পৰাস্ত কৰা যায়, তেন্তে ভাৰত তেওঁলোকৰ অধীনলৈ আহক আৰু তাৰ পাছত স্বাধীনতা প্ৰদান কৰা যাওক৷ কিন্তু নেতাজীয়ে এখন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰৰ স্বাৰ্থত আপোচ কৰা নাছিল৷ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধই যিদৰে ইংলেণ্ডৰ সাম্ৰাজ্যবাদী শক্তিক এফালৰ পৰা চেপি আনিলে, ইংলেণ্ডত তেতিয়া শ্ৰমিক দলৰ নেতৃত্বই চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য হ’ল যে ভাৰতক আৰু অধিক কাল উপনিৱেশত ৰাখিব পৰা নহ’ব৷ ইংলেণ্ডে সাম্ৰাজ্যবাদী নীতি পৰিহাৰ কৰিবলৈ বাধ্য হ’ল৷ নেতাজীয়ে যদি দেশ স্বাধীনতাৰ সোৱাদ পালেহেঁতেন, হয়তো আজি ভাৰতৰ বিভাজন নহ’লহেঁতেন৷ ভাৰত এখন ঐক্যবদ্ধ ৰাষ্ট্ৰ হৈ থাকিলহেঁতেন৷ যদিও ভাৰতৰ ইতিহাসৰ স্বাধীনতাৰ সংগ্ৰামখনত সুভাষ বসু বিফল নায়ক হৈ থাকিল, তথাপি তেওঁৰ যি বৈপ্লৱিক সত্তা আৰু তেওঁৰ ভাৰতৰ ঐক্যৰ যি দৃষ্টিভংগী, সেয়া যুগে যুগে ভাৰতীয়ৰ মনত অনুৰণিত হৈ থাকিব৷ ৰবীন্দ্ৰনাথেও  কৈছিল–

‘সুভাষ চন্দ্ৰ, বাঙালী কবি মই, বাংলাদেশৰ হৈ মই তোমাক দেশ নায়কৰ পদত বৰণ কৰিছোঁ৷ গীতটোত কোৱা হয়– দুষ্কৃতিক বিনাশ কৰি সুকৃতি ৰক্ষাৰ বাবে  বাৰংবাৰ আৱিৰ্ভাৱ হয় মহামহাপুৰুষসকলৰো৷

আজাদ হিন্দ ফৌজৰ অভিযান ব্যৰ্থতাত পৰ্যবসিত হ’লেও, সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ শৌৰ্য-বীৰ্য আৰু আপোচবিহীন নীতিয়ে আজিও তেওঁক বিশ্ব দৰবাৰত জিলিকাই ৰাখিছে৷ নেতাজীৰ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ভূমিকা ভাৰতৰ প্ৰতিজন দেশপ্ৰেমিকৰ হৃদয়ত অনুপ্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ থাকিল৷

ফোনঃ ৮৪৮৬০-১৬০৪৫