Logo
image

জাকিৰ হুছেইন, তবলাত যাৰ আঙুলি নাচে...

বিখ্যাত তবলাবাদক জাকিৰ হুছেইনৰ পষ্টুনগ্ৰেমীৰ এই বছৰৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ (global]) পুৰস্কাৰ লাভ কৰিছে তেওঁৰ যাদুকৰী তবলা বাদনৰ বাবে৷ Pashto হৈছে আফগানিস্থানৰ পষ্টুনসকলৰ জাতীয় ভাষা৷ ১৯৩৬ চনত এই ভাষা তেওঁলোকৰ ভাষা হিচাবে গণ্য কৰা হৈছিল৷ ইছলাম ধৰ্মাৱলম্বী হোৱাৰ আগতে প্ৰায় ৮০ শতাংশ লোক বৌদ্ধ ধৰ্মৰ আছিল বাকীখিনি আছিল হিন্দু, পেগান, Zoroastrian, কিন্তু বৌদ্ধ ধৰ্মৰ আগতে তেওঁলোক হিন্দু ধৰ্মৰ আছিল৷ পষ্টুনসকল ধাৰ্মিক আছিল আৰু ইছলাম ধৰ্ম অহাৰ আগতে তেওঁলোকে হিন্দু আৰু বৌদ্ধ ধৰ্মত বিশ্বাসী আছিল৷ বৰ্তমান যি ঠাইত আগানিস্তান, তাত আগতে ইতিহাসে আৱৰা বহু সম্প্ৰদায় আছিল৷ Grammy পুৰস্কাৰৰ ঘোষণা হোৱাৰ কেইমাহমান আগতে আমেৰিকাৰ Oregon ৰ দৰ্শকক হুছেইনে কৈছিল যে, এই গীত বৃটিছ মিলিটেৰী সুৰত ভাৰতীয় বাদ্যযন্ত্ৰী আৰু উত্তৰ-পশ্চিম সীমান্তত সৈন্যসকলৰ পেৰেডৰ ভিত্তিত আগবঢ়োৱা হৈছে৷ জাকিৰ হুছেইনৰ সংগীতৰ আধাৰ যদিও ভাৰতীয়, তেওঁ বিশ্বাস কৰে যে সংগীত সাৰ্বজনীন আৰু সেই হিচাবেই তেওঁ প্ৰায়েই তৈয়াৰ কৰি উলিয়ায় ‘সমন্বয় বা fusion সংগীত, যিদৰে পণ্ডিত ৰবি শংকৰে চেতাৰৰ জৰিয়তে কৰিছিল৷ শংকৰে পশ্চিমৰ লগত মিলাইছিল ‘ৰাগ’ আৰু হুছেইনে মিলাইছে ‘তাল’৷ দুই সংগীতজ্ঞই cosmopolitanত বিশ্বাস কৰে বাবেই পূব আৰু পশ্চিমক সংযোগ কৰা সংগীত সৃষ্টি কৰিলে৷ জাকিৰ হুছেইন আৰু বাঁহী বাদক ৰাকেশ সৌৰাচিয়াই একলগে দুটা পুৰস্কাৰ পালে, এটা Pashtoৰ বাবে আৰু আনটো গোটেই এলবামটোৰ বাবে৷ Pashtoত যোগ দিয়া আন দুজন আছিল—— আমেৰিকাৰ Bela Fleck আৰু Edgar Meyar... তদুপৰি, হুছেইনৰ Aa We Speak এলবামেও শ্ৰেষ্ঠ সমকালীন পুৰস্কাৰ পাবলৈ সক্ষম হৈছে৷ হুছেইনৰ  ছুপাৰ গ্ৰুপ’ শক্তিয়েও লাভ কৰিলে শ্ৰেষ্ঠ গ্লোবেল পুৰস্কাৰ–This Momentৰ বাবে৷ বেহেলা বাদক এল শংকৰ, percussionist ভিকু বিনয়ক্ৰম আৰু বৃটিছ গীটাৰ বাদক John MacLaughim ৰ দ্বাৰা শক্তি’ বেণ্ড গঠিত৷ ইয়াত বৰ্তমান যোগ হৈছে গায়ক শংকৰ মহাদেৱন৷ যেতিয়া আমেৰিকান, ভাৰতীয় আৰু ইৰোপিয়ান বাদ্যযন্ত্ৰ বেঞ্জো, তবলা, ডবল bass আৰু কাঠৰ বাঁহীৰ শব্দ একেলগ হয়, সেয়া কেৱল ভাৰতীয় সংগীতৰ সোণালী মুহূৰ্ত নহয়– এয়া ‘ৰংগিলা’  শব্দৰ তৰংগ ধবনি৷ জাকিৰ হুছেইনৰ ব্যক্তিত্বই হৈছে ৰংগিলা, যেন dervish সকলৰ নৃত্যহে৷ সৰুতে এবাৰ যেতিয়া ক্ৰিকেট খেলি জাকিৰ হুছেইনৰ হাতৰ আঙুলি এটা ভাগিছিল, পিতৃ আল্লা ৰাখা খানে জানিছিল, পুত্ৰৰ এই আঙুলি কেৱল তবলাৰ বাবেহে; সেয়েহে মাত্ৰ চৈধ্য বছৰ বয়সতে জাকিৰ হুছেইনক কথক নৃত্যৰ সম্ৰাট বিৰজু মহাৰাজৰ লগত তবলা বজাবলৈ পিতৃয়ে পঠিয়াইছিল৷ সংগীতৰ জৰিয়তে পূব-পশ্চিমক সাঙুৰি লৈ ভাৰতীয় সংগীতক বিশ্বত চিনাকি কৰাই দিয়া বাবে পণ্ডিত ৰবি শংকৰৰ প্ৰতি জাকিৰ হুছেইন সদায় কৃতজ্ঞ৷ সৰোদ বিশাৰদ ওস্তাদ আলী আকবৰ খানৰ সংস্পৰ্শলৈ অহা জাকিৰ হুছেইনে বম্বে প্ৰেছ ক্লাবত তেওঁৰ লগত বজাই এশ টকা মাননি পাইছিল৷ অলপতে হুছেইনৰ জীৱনী লিখা নাচৰিন মুন্নি কবিৰক জাকিৰ হুছেইনে কয়– এয়া ভাবিব নোৱাৰা কথা৷ আজিৰ দিনত খান আৰু তেওঁৰ ভিনিহীয়েক পণ্ডিত ৰবি শংকৰ তেওঁলোকৰ জনপ্ৰিয়তাৰ শিখৰত থাকোঁতেই আমেৰিকাত আছিল৷ কিন্তু দুয়ো ইয়াৰ পৰা একো লাভ বিচৰা নাছিল অৰ্থাৎ আলী আকবৰ খানে কাহানিও এজেণ্টৰ জৰিয়তে কনচাৰ্ট কৰা নাছিল আৰু ডলাৰ আৰ্জিব খোজাও নাছিল৷ খানে নিয়মিতভাৱে সপ্তাহত চাৰিদিন পুৱা পাঁচ বজাৰ পৰা নিশা ন বজালৈকে নিজৰ সংগীতৰ স্কুললৈ গৈ শিকাইছিল৷ জাকিৰ হুছেইনেও পিতৃ আল্লা ৰাখা আৰু ৰবি শংকৰৰ দৰে বিশ্বাস কৰিছিল যে– সংগীত জনতাৰ বাবে, জনতাৰ মনোৰঞ্জনৰ বাবে; হুছেইনৰ বাবে সেয়েহে তবলা কেৱল শুনিবলৈ নহয়, আনে যাতে দেখি অনুভৱ কৰিবও পাৰে৷ টিভিত হ’লেও আমি দেখি আহিছো, জাকিৰ হুছেইনৰ দুই হাত কিদৰে তবলাৰ ওপৰত নাচি থাকে৷ গতিকে, ভাৰতীয় সংগীত প্ৰেমীসকলৰ বাবে Grammyৰ ছয়টাকৈ পুৰস্কাৰ পোৱাটো এক ‘ৱাহ’ মুহূৰ্ত– জাকিৰ হুছেইনৰ বাবেও, আমাৰ বাবেও৷ জাকিৰ হুছেইনৰ পত্নী ইটালীৰ Antonia Minnecola, কথক নৃত্য বিশাৰদ, শিক্ষয়িত্ৰী আৰু হুছেইনৰ মেনেজাৰ৷ তেওঁলোকৰ দুগৰাকী জীয়ৰীও আছে৷