কৃষকৰ পৰিপন্থী কৃষি আইন

... ভাৰতে ইতিমধ্যে নতুন অৰ্থনীতি গ্ৰহণ কৰিছে৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰসিংহ ৰাও- বিত্তমন্ত্ৰী 

ড॰ মনমোহন সিঙৰ দিনতে কংগ্ৰেছ চৰকাৰে সূচনা কৰা নতুন অৰ্থনৈতিক নীতি বিজেপি চৰকাৰে পূৰ্ণে্যদ্যমে ৰূপায়ণ কৰি আছে৷ নতুন অৰ্থনীতিৰ মূল তিনিটা দিশ হ’ল– উদাৰীকৰণ, ব্যক্তিগতকৰণ আৰু গোলকীকৰণ৷ এতিয়া যি দলেই চৰকাৰ নচলাওক, চৰকাৰ চলিব উক্ত তিনিটা নীতিত৷ বৰ্তমানৰ নীতিয়ে হ’ল মুক্ত বাণিজ্যৰ পৃষ্ঠপোষকতা কৰা আৰু গোলকীকৰণৰ অংশীদাৰ হোৱা৷ গতিকে, আইনৰ সংশোধন অৱধাৰিত ...

ইতিমধ্যে আইনত পৰিণত হোৱা দুখন বিশেষ বিধেয়ক সদনত গৃহীত কৰাৰ  পাছতে দেশৰ ভিন্ন প্ৰান্তত, বিশেষকৈ পাঞ্জাব আৰু হাৰিয়ানাত হাহাকাৰ লাগে৷ কৃষকসকল প্ৰতিবাদত নামে৷ বিষয়টোক লৈ দেশৰ ৰাজনীতিও গৰম হ’বলৈ ধৰিছে৷ এই বিধেয়ক [সম্প্ৰতি আইন] অনা কাৰ্যৰ বিৰুদ্ধে বিজেপি চৰকাৰৰ অংশীদাৰী শিৰোমণি আকালি দল খৰ্গহস্ত হৈছে৷ এই দলৰ সদস্য, কেন্দ্ৰীয় খাদ্য সংশোধনী দপ্তৰৰ মন্ত্ৰীয়ে ইতিমধ্যে পদত্যাগ কৰিছে৷ এনে ঘটনাক্ৰমৰ মাজতো অসমত কিন্তু ইয়াক লৈ বেছি প্ৰতিবাদ বা হুলস্থূল হোৱা নাই৷ কথাটো বিশ্লেষণ কৰি চাবলগীয়া৷

কৃষিপ্ৰধান ৰাজ্য হ’লেও অসমত কৃষিৰ বিশেষ গুৰুত্ব নাই৷ অসমত ডাঙৰ কৃষক আৰু কৃষকৰ সমস্যাক লৈ প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ ডাঙৰ কৃষক সংগঠন নাই৷ আগৰবোৰো নাইকিয়া হৈছে৷ বাঁওপন্থী দলবোৰে ইছ্যুভিত্তিত মাত মাতে৷ ‘কৃষক মুক্তি’য়ে কৃষকৰ সমস্যাক লৈ ব্যস্ত নাথাকে৷ অন্য দলত নামতহে কৃষক শাখা আছে, কামত একো নাই৷ পথৰুঘাটৰ ৰণৰ পাছত অসমত কোনো কৃষক বিদ্ৰোহৰ কথা শুনা নাই৷ সেই কাৰণেই সদনত গৃহীত হোৱা কৃষি আৰু কৃষক সম্পৰ্কীয় বিধেয়ককেইখনক লৈ অসমত বিশেষ আলোচনা, প্ৰতিবাদ নহ’ল৷ অসমৰ কৃষকে হয়তো এইবিলাক কি হৈছে শুনাও নাই, বুজাও নাই৷ সংবাদ মাধ্যমতো বিষয়টোৱে গুৰুত্ব লাভ কৰা নাই৷

অসমত কৃষিক্ষেত্ৰ আছে যদিও জলসিঞ্চনৰ সুবিধা নাই, নিয়ন্ত্ৰিত বজাৰ নাই, ন্য়ূনতম সমৰ্থন মূল্যৰ প্ৰকৃত ব্যৱস্থা নাই, শীতলীকৰণ ঘৰৰ সুবিধা নাই৷ মুঠতে সমস্যাই সমস্যা৷ অসমত কৃষকৰ সামাজিক মৰ্যাদা কম৷ তেনে কাৰণতে কৃষকে নিজ সন্তানক অন্য কাম কৰাটো বিচাৰে আৰু কৃষকৰ সন্তানে কৃষক হ’ব নোখোজে৷ অসমৰ কৃষকসকলে আগৰে পৰা ভাবে– ‘পঢ়া-শুনা কৰে যি হাতী-ঘোঁৰাত উঠে সি৷’ এতিয়া সেই কথা বেছিকৈ ভাবে৷ তেনে কাৰণতে অসমত কৃষিৰ গুৰুত্ব আগতকৈও কমিছে৷ স্বাভাৱিকতে কৃষকক লৈ ৰাজ্যত বৃহৎ সংগঠন গঢ়ি উঠা নাই৷

অসমত ডাঙৰ খেতিপথাৰ আৰু ডাঙৰ কৃষক নাই৷ সকলো ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া কৃষক৷ অসমৰ কৃষিত এতিয়াও বাণিজ্যিকীকৰণ হোৱা নাই৷ ক্ষুদ্ৰ কৃষকসকলে স্থানীয় বজাৰতে বস্তু বিক্ৰী কৰে৷ আগৰে পৰা কৃষিত মধ্যভোগী আছে যদিও সাংঘাতিক শক্তিশালী নহয়৷ আজিলৈ কোনো চৰকাৰে কৃষি সামগ্ৰী বিক্ৰী-বিপণনৰ উৎকৃষ্ট ব্যৱস্থা কৰা নাই৷ কৃষি বিভাগটোৰ গাত দুৰ্নীতি আৰু দুৰ্বলতাৰ চেকা লাগি আহিছে৷ এনেবোৰ কাৰণতে অসমত কৃষকে বিদ্ৰোহ-বিপ্লৱ কৰাতকৈ সন্তানক ডাঙৰ মানুহ [!] বা অন্য কামৰ মানুহ কৰাত গুৰুত্ব দিয়ে৷ ভৱিষ্যতেও অসমত কৃষি আৰু কৃষকৰ সংগঠন শক্তিশালী হোৱাৰ সম্ভাৱনা নাই৷

সংসদত গৃহীত হোৱা বিধেয়ক দুখন আইনত পৰিণত হোৱাৰ পাছত কাৰ্যকৰী হ’লেও অসমত বিশেষ প্ৰভাৱ নপৰিব৷ কাৰণ পাঞ্জাব, হাৰিয়ানাত এ পি এম চি এক্টৰ অধীনত ‘মাণ্ডী’ৰ ব্যৱস্থা আছে৷ এই মাণ্ডীবোৰত চৰকাৰে বান্ধি দিয়া ন্যূনতম সমৰ্থন মূল্যত কৃষকে ধান, ঘেঁহু আদি বিক্ৰী কৰে৷ চৰকাৰেও ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাৰ বাবে এই মূল্যত ক্ৰয় কৰে৷ বিহাৰ, উত্তৰ প্ৰদেশৰ কৃষকেও অধিক দামৰ আশাত পাঞ্জাব, হাৰিয়ানাত কৃষিশস্য বিক্ৰীৰ বাবে [বেআইনীভাবে] যায়৷ মাণ্ডী আৰু ন্যূনতম সমৰ্থন মূল্য ব্যৱস্থাৰ বাবে তাত কৃষকসকল উপকৃত হৈ আছিল৷ এতিয়া চৰকাৰৰ যুক্তি হ’ল– মাণ্ডীবোৰ মধ্যভোগীৰ কবলত৷ নতুন আইনৰ অধীনত কৃষকে মাণ্ডীৰ বাহিৰতো উৎপাদিত বস্তু বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷ কৃষকে নূ্যনতম সমৰ্থন মূল্যৰ সলনি মুকলি বজাৰত চলিত দৰতো বস্তু বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷ ফলত কৃষকসকল লাভৱান হ’ব৷ নতুন ব্যৱস্থাত কৃষকে ৰাজ্যৰ বাহিৰতো কৃষিশস্য বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷ আনকি ইলেক্টª’নিক ব্যৱস্থা–অনলাইনতো বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷ কৃষকসকলে ভয় খাইছে– এনে কৰাৰ ফলত মাণ্ডী আৰু ন্য়ূনতম সমৰ্থন মূল্য ব্যৱস্থা উঠি যোৱাৰ দৰে হ’ব৷ ফলত কৃষকসকল ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’ব, তেওঁলোকৰ লোকচান হ’ব৷ তেনে কাৰণতে কৃষকসকল প্ৰতিবাদত নামিছে৷ নতুন আইন হ’লে চৰকাৰৰ মতে মধ্যভোগীৰ দৌৰাত্ম্য কমিব৷ প্ৰতিবাদী কৃষকৰ মতে মুকলি বজাৰতো মধ্যভোগী থাকিব, কেৱল অন্য ৰূপত৷ মুকলি বজাৰত বিক্ৰীৰ ব্যৱস্থা মানে ৰাজ্যৰ সীমা অতিক্ৰমী বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷

অসমত পাঞ্জাব, হাৰিয়ানাত থকাৰ দৰে ‘মাণ্ডী’ নাই৷ অসমৰ কৃষকে পাঞ্জাব, হাৰিয়ানাৰ মাণ্ডীত বস্তু বিক্ৰীৰ বাবে নাযায়৷ ন্যূনতম সমৰ্থন মূল্য আছে মাত্ৰ কাগজে-পত্ৰই৷ গতিকে, অসমত পৰিস্থিতি স্বাভাৱিক৷ 

এখন বিধেয়কৰ জৰিয়তে দেশত চুক্তিবদ্ধ কৃষিৰ¸ [contract farming] ধাৰণাটো আনিব খোজা হৈছে৷ চৰকাৰৰ মতে এনে ব্যৱস্থাই কৃষকক লাভৱান কৰিব৷ Contract Farming মানে নিৰ্দিষ্ট মানযুক্ত সামগ্ৰী উৎপাদনৰ কাৰণে কৃষক আৰু ব্যৱসায়িক গোষ্ঠীৰ [সহজ ভাষাত কোম্পেনী-কৰ্প’ৰেট হাউছ] মাজত চুক্তি হ’ব৷ উৎপাদিত সামগ্ৰী আগতে নিৰ্ধাৰিত দৰত কিনি লোৱা হ’ব৷ কৃষকে সামগ্ৰী উৎপাদনৰ আগতে কি দাম পাব জানিব পাৰিব৷

আমাৰ মতে ইতিমধ্যে আইনত পৰিণত হোৱা বিধেয়ক দুখন কাৰ্যকৰী হ’লে সামগ্ৰিকভাৱে কৃষিক্ষেত্ৰত বিভিন্ন ধৰণৰ প্ৰভাৱ পৰিব৷ উদাহৰণ স্বৰূপে–

[১] ভাৰতে ইতিমধ্যে নতুন অৰ্থনীতি গ্ৰহণ কৰিছে৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰসিংহ ৰাও- বিত্তমন্ত্ৰী ড॰ মনমোহন সিঙৰ দিনতে কংগ্ৰেছ চৰকাৰে সূচনা কৰা নতুন অৰ্থনৈতিক নীতি বিজেপি চৰকাৰে পূৰ্ণে্যদ্যমে ৰূপায়ণ কৰি আছে৷ নতুন অৰ্থনীতিৰ মূল তিনিটা দিশ হ’ল– উদাৰীকৰণ, ব্যক্তিগতকৰণ আৰু গোলকীকৰণ৷ এতিয়া যি দলেই চৰকাৰ নচলাওক, চৰকাৰ চলিব উক্ত তিনিটা নীতিত৷ বৰ্তমানৰ নীতিয়ে হ’ল মুক্ত বাণিজ্যৰ পৃষ্ঠপোষকতা কৰা আৰু গোলকীকৰণৰ অংশীদাৰ হোৱা৷ গতিকে, আইনৰ সংশোধন অৱধাৰিত৷

[২] মুক্ত বাণিজ্যত বজাৰ দৰৰ উঠা-নমা হ’ব, ই এক স্বাভাৱিক প্ৰক্ৰিয়া৷ চৰকাৰৰ নিয়ন্ত্ৰণ [নূ্যনতম সমৰ্থন মূল্য] নাথাকিলে বজাৰে নিৰ্ধাৰণ কৰিব বস্তুৰ দৰ৷ সেই দৰত কোন লাভৱান হয়, কোন কেতিয়া উছন্ন হয় কোনেও আগতীয়াকৈ ক’ব নোৱাৰে৷ প্ৰতিযোগিতাত তিস্তি থকাটো সহজ বেপাৰ হৈ নাথাকিব৷

[৩] এতিয়া সকলোতে মধ্যভোগী দেখা যায়৷ ড্ৰাইভিং লাইচেন্স, আধাৰ কাৰ্ড, বি পি এল কাৰ্ডৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ডাঙৰ ডাঙৰ ঠিকা-ঠুকলিলৈ সকলোতে মধ্যভোগীৰ অৱস্থান৷ অনলাইন, অফলাইন সকলোতে মধ্যভোগী থাকে৷ আইন সলনি হ’লেও মধ্যভোগীৰ জাল কোনোকালে শেষ নহ’ব৷ কেৱল ৰূপ সলনি হ’ব৷

[৪] চুক্তিবদ্ধ কৃষিৰ ¸যুগত লাভৰ লগতে শোষণৰো সম্ভাৱনা থাকিব৷ কৃষকৰ লগত বৃহৎ পুঁজিপতিৰ চুক্তি হ’লে কোন বেছিভাগ বলৱান বা লাভৱান হ’ব, সেয়া সহজেই অনুমেয়৷ আৰম্ভণিত ভাল হ’লেও পিছলৈ কি হয় কোৱা মস্কিল৷

[৫] নতুন অৰ্থনীতিয়ে বহুতো সুযোগ আৰু সম্ভাৱনা আনিছে, সমানে আনিছে সংশয় আৰু অনিশ্চয়তা৷ নতুন ব্যৱস্থাত ধনীবোৰ বেছি ধনী হোৱা দেখা গৈছে৷ 

অনুমান কৰিব পাৰি যে অনাগত কিছু বছৰত বিভিন্ন কাৰণত ভাৰতৰ অৰ্থনীতিত অনিশ্চয়তা আৰু অস্থিৰতাই বিৰাজ কৰিব৷ এনে অৱস্থাত কৃষিজীৱী, দৰিদ্ৰ আৰু নিম্ন মধ্যবিত্তসকলৰ দুখ-দুৰ্দশা বঢ়াৰে সম্ভাৱনা বেছি৷