পৰিশ্ৰম অবিহনে অন্য গতি নাই

৯ ফেব্ৰুৱাৰীৰ ‘আমাৰ অসম’ত মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই কৰ্মসংস্কৃতিৰ বিষয়ে লিখা  নিবন্ধটো মনোযোগেৰে পঢ়িলোঁ৷  সেয়ে একে বিষয়ত কিছু কথা লিখিলোঁ৷ সংস্কৃতি  শব্দটোৰ অৰ্থ ব্যাপক৷  এই শব্দই সাহিত্য, নাচ-বাগ, বেশ¸-ভূষা, ভাব-চিন্তা, কৰ্মপন্থা আদি সকলো সামৰি লয়৷ বহুদিনৰ আগতে সচিবালয়ৰ কৰ্মসংস্কৃতিৰ বিষয়ে অৱসৰী মুখ্য সচিব জ্যোতিপ্ৰসাদ ৰাজখোৱাই কৈছিল যে সচিবালয়ত কোনো কৰ্মসংস্কৃতি নাই৷ তেতিয়া তদানীন্তন মুখ্যমন্ত্ৰী তৰুণ গগৈয়ে  তাচ্ছিল্য কৰি কৈছিল, যদি কৰ্মসংস্কৃতি সচিবালয়তে নাই, তেতিয়া হ’লে কামবোৰ কেনেকৈ হৈ আছে? আৰু কৈছিল– ‘আমিয়েই তেওঁক মুখ্য সচিবৰ পদত অধিষ্ঠিত কৰিলোঁ আৰু এতিয়া বোলে ইয়াত কৰ্মসংস্কৃতি নাই৷ প্ৰয়াত হোমেন বৰগোহাঞিয়ে মন্তব্য কৰিছিল যে  উচ্ছপদস্থ বিষয়াসকল সময় মতে নাহে, আহিয়েই  প্ৰথমতে তেওঁলোকে মিলি আড্ডা মাৰে ১২মান বজালৈকে, তাৰপাছতহে কামত ধৰে৷ কাৰো উপস্থিতি নিয়মীয়া নহয়৷ সকলোৰে  উপস্থিতিৰ  বাবে বায়’মেট্ৰিক উপস্থিতিৰ ব্যৱস্থা কৰা হওক৷ শ্বিলঙত ৰাজধানী থাকোঁতে বোলে চকীত আঁৰি থোৱা কোটটোৱেই উপস্থিতি দিছিল৷ অৱশ্যে, হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই প্ৰশাসনক জনমুখী কৰিবলৈ কৰা প্ৰচেষ্টা নি(য় প্ৰশংসনীয়৷ এজন ভুক্তভোগীৰ এটা উদাহৰণ দিওঁ– বিভাগীয় মন্ত্ৰীৰ আদেশ এখন টাইপ কৰি নিৰ্দেশনাখন উলিয়াবলৈ সচিবালয়ত সহায়ক এজনে ১০ হাজাৰ টকা বিচাৰে৷ সচিবৰ আলমাৰীত ৫০-৬০ লাখ টকা উদ্ধাৰ হৈছে, সোধা-পোছাত কয় যে এয়া  তেওঁৰ টকা নহয়, মন্ত্ৰীৰহে কমিছনৰ টকা  আদি৷ খোদ সচিবালয়তে প্ৰশাসন তেনেকৈ চলে যেতিয়া, জিলা পৰ্যায়লৈ গ’লে আৰু কত যে  কিমান কি  ওলাব লেখ-জোখ নহ’ব৷ উচ্ছস্তৰটো নিকা হ’লেহে নিম্ন স্তৰত নিকা প্ৰশাসন হ’ব৷ কেইবাজনো উচ্ছ প্ৰশাসনীয় বিষয়া উৎকোচ লোৱাৰ সময়ত হাতে-লোটে ধৰা পৰিছে, কেইবাজনো পুলিচৰ উচ্ছ বিষয়াৰো একে দশা, তৰুণ গগৈৰ নাকৰ তলতে কামবোৰ এনেকৈয়ে চলি আছিল সচিবালয়ত, ভ্ৰূক্ষেপ নাছিল সচিবালয়ৰ কৰ্মসংস্কৃতি বিষয়ে৷ চৰকাৰী বিষয়াক যে নজৰত ৰখা হৈছে ঠিকেই হৈছে, কিন্তু বিধায়ক, মন্ত্ৰীসকল আৰু সাংসদসকলৰ বহুতৰে  ৰাজনীতিৰ পাছত যে সম্পত্তি বহুগুণে বৃদ্ধি হয় এইবোৰো নজৰৰ আওতালৈ আনিব লাগে, ইয়াৰ মাত্ৰ ব্যতিক্ৰম কমিউনিষ্ট সভ্যসকল, যিসকলৰ সম্পত্তি বঢ়া নাই৷ 

দালালিৰাজ কমিলেও কিন্তু নিৰ্মূল হোৱা নাই৷ তেজপুৰত ডুপ্লিকেট ড্ৰাইভিং লাইচেন্স আৰু আৰ চি বুক এই দুখন আমি কোনো উৎকোচ নিদিয়াকৈ সম্পূৰ্ণ দুমাহৰ মূৰত পালোঁ৷  কিন্তু গুৱাহাটীত আন এজনে ১০ হাজাৰ টকা খৰচ কৰাত এসপ্তাহতে ঘৰতে বহি পালে৷ মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে চান্দা সংস্কৃতিৰ কথা কৈছে, মাৰোৱাৰীৰ পৰা চান্দা লৈ জাতীয় উৎসৱ বিহু পতাটো ভিক্ষাৰীৰ দৰে কাৰ্য, ইয়াত কোনো আত্মসন্মান নাথাকে৷ অসমীয়া জাতি ভিক্ষাৰী জাতি নহয়৷ কিন্তু মাৰোৱাৰীসকলৰো প্ৰদেশখনৰ বাবে কৰণীয় থকাৰ লগতে কিছু সহযোগিতা থকা উচিত৷ তেওঁলোকৰ গ্ৰাহক অসমীয়া৷ বিহুৰ চান্দাৰ বাবেই যে বস্তুৰ দাম বাঢ়ে এনে নহয়, প্ৰতিটো নিৰ্বাচনত ৰাজনৈতিক দলবোৰে ব্যৱসায়ীৰ পৰা গুপুতে মোটা অংকৰ বৰঙণি আদায় লয়, ফলত নিৰ্বাচনৰ পাছতে দাম আকাশলং¸ঘী হয়৷ উৎকট হিন্দুবাদীবোৰেও বাৰ মাহত তেৰটা পূজা বা যজ্ঞৰ বাবে চান্দা বিচাৰি ফুৰি কম আমনিখন নকৰে৷ এইবোৰো বৰ্জনীয়৷ নদী পূজা, যাগ-যজ্ঞ আদিৰে জানো খহনীয়া, মাৰি-মৰক ৰোধিব পাৰি? অনেক টকা-পইচা এনেয়ে খৰচ হয়৷ চাকৰিৰে পেট নভৰে বুলি বদনাম এটা আছে, গতিকে অসমীয়াসকলেও ব্যৱসায়ৰ প্ৰতি ধাউতি দেখুওৱা উচিত৷ কিন্তু মিঠাতেলত বিহ, চাউলত শিল মিহলাই আৰু ক’লা বজাৰ কৰি সেইসকলে ঘটাৰ দৰে ধন  ঘটিবলৈ কোৱা নাই৷ বিহু পাতে এমাহ, পাছত আকৌ ব’হাগী বিদায় আদি পাতি কিমান যে কৰ্মদিন নষ্ট কৰে তাৰ লেখ-জোখ নাই, পূজা-পাৰ্বনতো আছেই৷ ঈদৰ দিনতো দোকান কিছু মুছলমান লোকে  খোলা ৰখা  নিজে দেখিছোঁ৷ চৰকাৰী বন্ধৰ সংখ্যা ৩৪, দেওবাৰ ৫২, দ্বিতীয় আৰn চতুৰ্থ শনিবাৰ মিলি ২৪, আকস্মিক ছুটী ১৫ দিন, মাক-দেউতাকৰ লগত থাকিবলৈ ২ নে চ্ছ্ৰ দিন, আৰু বহু অঘোষিত ছুটী, কাৰ্যালয়লৈ আহিব লাগে মাত্ৰ ২০০ দিনৰো কম৷ এনেকুৱা কৰ্মসংস্কৃতি কোন দেশত আছে? যিকেইদিন আহে, তাৰো কেইঘণ্টামানহে কাৰ্যালয়ত উপস্থিত থাকে৷   উদ্যোগ-প্ৰতিষ্ঠানত চৰকাৰী ছুটী আৰু আকস্মিক ছুটী মাত্ৰ ১০দিনকৈ, কোনো দ্বিতীয় বা চতুৰ্থ শনিবাৰে ছুটীৰ ব্যৱস্থা  নাই৷ চৰকাৰে সকলোকে তোষামোদ কৰিবলৈ নানা দিৱস উলিয়ালে; অসমৰ জনজীৱনৰ লগত সামঞ্জস্য নথকা কোনো পূজাৰ ছুটী থকা উচিত নহয়৷ এইবোৰ কমাব লাগে৷ 

  কামৰ সৰু-বৰ নাই, শ্ৰমৰ মৰ্যাদা ৰাখিব লাগে৷ ব্যৱসায়ৰ ক্ষেত্ৰতো একে কথা, য’তে লাভ হয় সেই সকলো ব্যৱসায় কৰিব লাগে৷ মাত্ৰ ৫০০ টকাৰ মূলধনেৰে সাউদ  ভোলানাথে নানা তৰহৰ ব্যৱসায় কৰি  ১০০ কোটি টকাৰ সম্পত্তি এৰি গৈছে৷ বাহিৰা মানুহেও লগত মাত্ৰ লোটাটো আনি পাছত চতুৰ ব্যৱসায়িক বুদ্ধি আৰু ধৈৰ্যৰে ব্যৱসায় কৰি ধনৱান হৈছে৷ চৰকাৰে প্ৰতিজন লোকক চাকৰি কেতিয়াও দিব নোৱাৰে, অযথা চাকৰিৰ ব্যৱস্থা কৰি এনেয়ে পুহিলে ৰাজভঁৰালহে উদং হ’ব, কামৰ বোজাটোও চাব লাগে৷ বহু চাকৰিয়ালৰ যথোপযুক্ত কাম কাৰ্যালয়ত দেখা নাযায়৷ ৰাইজক বিকাশৰ বাবে ধন লাগে৷ অসমীয়া মানুহে কিছুমান কৰ্ম নকৰে, যেনে কুঁৱা খন্দা, পকীৰ  ৰিং বহুৱা আদি৷ এতিয়া জলপৃষ্ঠ তললৈ যোৱাত চহৰে-নগৰে, গাঁৱে-ভূঞে নলীনাদ বহুওৱাৰ কিটিপটো শিকি এই বৃত্তিৰে ভালকৈ খাই-মেলি আছে নৱাগতসকল, আজি পানী নলিচাৰ মিস্ত্ৰী তেওঁলোক, সেইসকল নহ’লে আমি চলিব নোৱাৰোঁ৷ বৰপেটীয়া কৌশলেৰে বনোৱা বৰপেটীয়া কুঁৱা এতিয়াও বোলে দুটামান দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ অনাভ্যাসত বহু কৌশল আমি পাহৰিলোঁ৷ সকলোৱে আহি আমাক চাহাব বা বাবু সাজিলে৷ বাংলাদেশত যি স্বাৱলম্বী গোটবোৰে  অৰ্থনৈতিক ধল বোৱাইছে, তাৰ লহৰ আহি অসমৰ গোৱালপাৰা অঞ্চলৰ লোককো পখালিছেহি৷ শাৰী পিন্ধা মহিলাই বোৱা-কটা শিকি অসমীয়া চানেকিৰে মেখেলা-চাদৰ বৈ পুৱাৰ ভাগত নলবাৰীলৈ আহি বিক্ৰী কৰি সন্ধিয়া ৰে’লেৰে উভতি যায়৷ ফাঁচীবজাৰৰ গলিত পোৱা    বিয়াৰ মানত দিয়া অসমীয়া কাপোৰবোৰ  সুদূৰ গুজৰাটৰ পৰা আহে, সস্তাত উপলব্ধ৷ অসমৰ লাখ লাখ তাঁতশাল নিমাওমাও হ’ল৷ অসমৰ মানচেষ্টাৰখ্যাত শুৱালকুছিৰ বোলে বৰ বেয়া দশা পৰিছে৷ নাপিতৰ কাম কৰা  অসমীয়া লোক  নায়েই৷  দৰ্জীৰ কাম নকৰে, কিন্তু অসমত বৰ্তমান মহিলা দৰ্জীৰ চাহিদা আছে৷ দৰ্জীৰ কামেৰে আৰম্ভ কৰি কোটি কোটি টকা দান দিব পৰা ব্যৱসায়ীৰ স্তৰলৈ উন্নীত হোৱা পৰিয়ালৰ নজিৰ আছে৷ বিহুৰ গামোচাখন বাহিৰৰ পৰা অহা, দৈ খোৱা টেকেলি বা মলাটো বাৰু কোনে সাজে? পূজাৰ প্ৰতিমাখনৰ কুমাৰজন অসমীয়া হয়নে? ঘৰে ঘৰে মাছ, শাক-পাচলি বিক্ৰী কৰা লোকৰ কেইজন থলুৱা অসমীয়া? কৰ্ম নকৰা সংস্কৃতিৰ মানুহ এদিন নিঃশেষ হ’ব৷ চৰকাৰৰো কৰণীয় আছে৷ দোকান আদি খুলিবলৈ ভাল স্থানৰো অভাৱ৷

বহুদিনৰ আগতে ফাঁচীবজাৰৰ পৰা জে’লখন আঁতৰাই এখন অসমীয়া বজাৰ গঢ়িবলৈ গুণাগঠা কৰিছিল, কিন্তু হ’লগৈ উদ্যান, তেজপুৰতো ৰিফিউজী মাৰ্কেট বুলি জনাজাত পথাৰখন খণ্ড খণ্ডকৈ বিক্ৰী কৰিলে, তাতে এখন অসমীয়া বজাৰ গঢ়িব পাৰিলেহেঁতেন৷ জ্যোতিপ্ৰসাদে লিখিছিল, ‘চাহৰে গছতে সোণৰে গুটি’, আজি বাৰু কেইখন চাহৰ বাগান অসমীয়াৰ হাতত আছে?  অসমীয়াই কিয় চলাব নোৱৰা হ’ল, যেন আমোদ-প্ৰমোদতে মচগুল৷ ব্যৱসায়ত চাকৰিতকৈ অধিক মনোযোগ লাগে, কথাতে কয় ‘পৰত আশ, বনত বাস’৷ ফাঁচীবজাৰৰ লেখীয়া পদপথৰ ব্যৱসায়ী অসমৰ চুকে-কোণে বিয়পি সোণগুটি কমাই আছে, অসমীয়াৰ চকু গজাই নাই৷

শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰতো অসমীয়া অগ্ৰসৰ নহয়৷ সৰ্বভাৰতীয় পৰীক্ষাতো অসমীয়াৰ স্থিতি সন্তোষজনক নহয়৷ সেই পৰীক্ষাবোৰত বিহাৰ, উত্তৰ প্ৰদেশ আদিৰ ল’ৰা-ছোৱালীয়ে হোৰা-হোৰে সফলতা লাভ কৰে৷ ইয়াৰ কাৰক হৈছে পৰিৱেশ আৰু কঠোৰ শ্ৰম কৰিব পৰা ক্ষমতা৷ সোৰোপা অসমীয়াই শ্ৰম কৰিব নোখোজে আৰু ভয়তে সেইপিনে মুখকে নকৰে৷ আমি আনন্দৰাম বৰুৱাক লৈ গৰ্ব কৰোঁ, কিন্তু আজিৰ দিনত কেইজনে সৰ্বভাৰতীয় পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হৈছে৷ এতিয়া আমি সকলো যেন ‘যুঁজত হাৰি ক’লীয়া, তেল নাপাই ফফৰিয়া’ হ’লোঁ৷ প্ৰতিভা যে নাই এনে নহয়, তাহানিতে চন্দ্ৰ কুমাৰ আগৰৱালাই কৈ গৈছে যে অসমীয়াৰ মাজত প্ৰতিভাৰ অভাৱ নাই, কিন্তু সাধনাৰ অভাৱ৷ পৃথিৱীৰ মাজত বিন্দু হিচাপেও যদি স্থিতি বিচাৰে, পৰিশ্ৰমৰ অবিহনে অন্য গতি নাই৷