বুম্বা ৰাইডঃ অসমীয়া ছবিৰ সতৰ্ক উত্তৰণ

এটা স্থিৰ ফ্ৰেম৷ উন্মুক্ত সেউজীয়া বননিৰ মাজত লং শ্বটত দুজোপা গছ৷ অস্পষ্ট দেখা যায়, তাৰে এজোপাত বগাই উঠাৰ চেষ্টা কৰিছে এটি কণমানি শিশুৱে৷ বাৰে বাৰে উঠিছে, বাৰে বাৰে ব্যৰ্থ হৈছে– বুম্বা ৰাইড!

তৃতীয় বিশ্বৰ অনগ্ৰসৰতা আৰু দাৰিদ্ৰ্যক শ্ব’কেছ কৰি নিৰ্মাণ কৰা ছবিৰে বিদেশত সমাদৰ পোৱাৰ সহজ পথ বুলি সেই সত্যজিৎ ৰায়ৰ দিনৰে পৰা অভিযোগ উঠি আহিছে৷ অথচ আধুনিক হলীউডতো ‘পাৰ্ছু্যট অৱ হেপীনেছ’ [২০০৬] বা ‘চিটী অৱ গড’[২০০২]ৰ দৰে বিখ্যাত ছবি সেই দৰিদ্ৰতাৰেই বিৰহ-গাথা৷

মুক্তিৰ পূৰ্বেই বিভিন্ন কাৰণত ‘বুম্বা ৰাইড’-এ চৰ্চা আৰু গুৰুত্ব পাই আছিল, পৰ্দাত অৱশেষত চিনেমাখন চাই প্ৰথমেই এটা কথা উপলব্ধি হ’ল যে অসমীয়া ছবি সম্প্ৰতি এটা GENREৰ মাজেৰে যাত্ৰা কৰিছে৷ তাৰে কিছুমান কলাসন্মত আৰু নান্দনিকভাৱে উত্তীৰ্ণ হৈছে, কিছুমান হোৱা নাই৷ আনকি দেশে-বিদেশে পুৰস্কৃত হোৱা এনে বহু ছবিত চিত্ৰনাট্য শোচনীয়, অভিনয় দুৰ্বল আৰু কেতিয়াবা চলচ্ছিত্ৰবোধৰো অভাৱ প্ৰকট৷ মাথোঁ দৰিদ্ৰ আৰু অনগ্ৰসৰতাৰ মাজৰ বিপন্ন শৈশৱ দেখুৱাই সদায়ে বাজীমাৎ কৰিব যে নোৱাৰি সেই কথা ‘বুম্বা ৰাইড’ৰ পৰিচালক বিশ্বজিৎ বৰাই উপলব্ধি কৰিলে, সেয়া এক সুখবৰ৷

একমাত্ৰ ছাত্ৰ মাথোঁ বুম্বাক লৈয়েই চলি থকা পানেই জংকি প্ৰাথমিক স্কুলখনো ছবিখনৰ এটা চৰিত্ৰ৷ স্কুলখনক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই কাহিনী আগবাঢ়িছে সৰলৰৈখিক [linear] গতিৰে৷

ইংৰাজী মাধ্যমৰ স্কুলৰ ওচৰত হাৰি যোৱা পানেই জংকি বিদ্যালয়৷ ইকৰাৰ বেৰেৰে পোহৰ সোমাই আহিলেও তাক আশাৰ পোহৰ বুলি ভুল কৰিব নোৱাৰি৷ তদুপৰি স্কুলৰ মিডডে’ মিল, পাঠ্যপুথি আদিক লৈ শিক্ষক, পৰিদৰ্শকৰ দুৰ্নীতি আৰু অনিয়মতো আছেই৷ সেয়ে প্ৰটাগনিষ্ট বুম্বাৰ সাৰল্য, সাহস, স্পষ্টবাদিতায়েই সমাজৰ মূলধন৷ আপাত দৃষ্টিত শিশু বুম্বা এক অন্তৰ্মুখী চৰিত্ৰ, কিন্তু বিশ্বজিৎ বৰাৰ প্ৰায় নিখুঁত চিত্ৰনাট্যই প্ৰয়োজনসাপেক্ষে বুম্বাক সৰৱ কৰিছে– সমাজৰ আপাত নীৰৱ-মূক-নিষ্পেষিত মানুহ কেতিয়াবা জাগি উঠাৰ দৰে৷ চিত্ৰনাট্যৰ কথা ওলাইছে যদি এইটোও কওঁ যে দৰ্শকক ধৰি ৰাখিব পৰাকৈ ‘বুম্বা ৰাইড’ কৌতূহলউদ্দীপক [intrigue] আৰু ধাৰাল [on edge]৷

অসমীয়া ছবিৰ মূল সমস্যা দুৰ্বল চলচ্ছিত্ৰীয় ভাষা, নান্দনিকতা আৰু ততোধিক দুৰ্বল কাৰিকৰী৷ ৰসবোধ [Humour] আৰু সংবেদনশীলতাৰো বাৰুকৈয়ে অভাৱ৷ অথচ ৰসবোধ নান্দনিকতাৰেই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগ৷

বিশ্বজিৎ বৰাই কিন্তু ‘বুম্বা ৰাইড’ত সেই ৰসাস্বাদনৰ পৰা দৰ্শকক বঞ্চিত কৰা নাই৷ সেয়া বুম্বাৰ বিকল্প ছাত্ৰ পিতৌৰ কৰ্মকাণ্ডই হওক, ইন্সপেক্টৰৰ স্কুল পৰিদৰ্শনেই হওক, স্কুলৰ ৰন্ধনপৰ্বই হওক৷ সেইদৰে জন-গণ-মন গোৱাৰ ব্যৰ্থ প্ৰয়াস বা অপভ্ৰংশ কি ৰাষ্ট্ৰৰ বহুচৰ্চিত ব্যৰ্থতাৰেই ইংগিত?

মৃণাল সেনে এবাৰ কৈছিল যে জীৱনৰ মসৃণতাৰ অভাৱ দেখুৱাবলৈ তেওঁ বহু সময়ত টেক্‌নিকেল শ্লিকনেছৰ অভাৱ সৃষ্টি কৰিছিল৷ সেইবোৰ আছিল ইচ্ছাকৃত৷ ‘বুম্বা ৰাইড’ৰ চিনেমাটোগ্ৰাফী [জিতেন বড়ো, অতুল স্বৰ্গীয়াৰী] কিন্তু সুন্দৰ৷ বহিঃদৃশ্যতো বাদেই, গাঁৱৰ ঘৰ বা স্কুলঘৰৰ ভিতৰৰ পোহৰ-ছাঁৰ খেলাতো কেমেৰাৰ কাম খুব ভাল৷ আটাইতকৈ সকাহ পোৱা গ’ল যেতিয়া আজিকালি অতি ব্যৱহাৰেৰে বিৰক্তিকৰ হৈ যোৱা ড্ৰোন শ্বট চকুত নপৰিল৷ কেমেৰাই অত্যধিক মুভমেণ্টেৰে দৃশ্যসমূহত অপ্ৰয়োজনীয় গতিশীলতা আনিবৰো চেষ্টা কৰা নাই৷ কেমেৰা শ্লথ হ’লেও নান্দনিক ব্যঞ্জনাযুক্ত হৈ কিছুমান দৃশ্যত Quantitative- Qualitative momentum গঢ়ি তুলিছে, সি সঁচাকৈয়ে দৃষ্টিনন্দন৷ পানেই গাঁৱৰ জীৱনক তাৰ ধীৰ স্বচ্ছন্দ গতিৰে আগবাঢ়িবলৈ দিছে কেমেৰাই, কাৰিকৰী গিমিকেৰে ব্যাঘাত জন্মোৱা নাই৷ এই সংযমৰ বাবে পৰিচালক ধন্যবাদাৰ্হ৷

সংলাপ নহয়, চৰাইৰ কল-কাকলি আৰু কপৌৰ ৰুণেৰে ‘বুম্বা ৰাইড’ আৰম্ভ হৈছে৷ খুব সুন্দৰ ৰিয়েলিষ্টিক ছাউণ্ড ডিজাইন [জ্যোতি চেতিয়া], য’ত নৈশব্দ্যৰো এক ভূমিকা আছে৷

ছবিৰ প্ৰায় সকলো অভিনেতাই অপেছাদাৰী৷ ভাষা মিচিং দোৱান৷ তাৰ বাবে দৰ্শকে ছবিখন উপভোগ কৰাত বাধা হোৱা নাই৷ বুম্বাৰ ভূমিকাত ইন্দ্ৰজিৎ পেগুক পৰিচালকে খুব সুন্দৰ ব্যৱহাৰ কৰিছে৷ বাকী অভিনেতা-অভিনেত্ৰীসকলেও পৰিচালকৰ নিৰ্দেশ পালন কৰি গৈছে৷ এই ট্ৰেণ্ডটো অৱশ্যে অসমীয়া ছবিত শেহতীয়াকৈ সুলভ৷ বহু ক্ষেত্ৰত বিগ ক্ল’জ-আপৰ প্ৰয়োজন থাকিলেও পৰিচালকে মিড ক্ল’জ-আপৰেই দায়িত্ব সামৰিছে৷ খুব কম ক্ল’জ-আপ ব্যৱহাৰ কৰিছে পৰিচালকে৷ হয়তো অভিনেতাসকলক সেই পৰ্যায়লৈ ভৰসা কৰিব পৰা নাই৷ সেয়ে বুম্বাৰ শিক্ষকজনৰ অনুতাপ, মাকৰ ক্ষোভ-বেদনা আদিৰ পৰা যেন   কেমেৰাৰ লেন্স তথা পৰিচালক কিছু নিৰাপদ দূৰত্বত অৱস্থান কৰিছে৷ এই কাৰণেই হয়তো ছবিৰ শেহত বুম্বাৰ শিক্ষকৰ আৱেগিক দ্বন্দ্ব আৰু ৰূপান্তৰ মসৃণ বা স্বতঃস্ফুৰ্ত হোৱা নাই, অলপ আৰোপিত যেনেই হৈছে৷ প্ৰশিক্ষিত আৰু অভিজ্ঞ অভিনেতা-অভিনেত্ৰীৰ প্ৰয়োজন কমি আহিল নেকি? সেয়া অৱশ্যে সময়ে ক’ব৷

পূৰ্বেই কৈছিলোঁ অপেছাদাৰী অভিনেতাক লৈ বুম্বা ৰাইড যিমানে আগবাঢ়িছে, সিমানে গছ, পথাৰ, নদী, স্কুলঘৰ, গাঁও আদি একোটা বিশেষ বিশেষ চৰিত্ৰ হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা হৈছে৷ বুম্বা স্কুললৈ বুলি পাৰ হোৱা সাঁকোখন যিদৰে অৱহেলা আৰু দুৰ্বল পৰিকাঠামোৰ প্ৰতীক, সেইদৰে ইংৰাজী মাধ্যমৰ স্কুললৈ আপেক্ষিকভাৱে মজবুত দলঙেৰে ছাত্ৰীগৰাকী যোৱাটো এক আভিজাত্য আৰু প্ৰতিষ্ঠাৰ ইংগিত৷ কাকতালীয় হ’লেও এই মুহূৰ্ততো এনে বৈসাদৃশ্য প্ৰাসংগিক নহয় জানো? তেন্তে ‘বুম্বা ৰাইড’ কি এক ছ’চিয়েল ছ্যাটায়াৰ? নে ডাৰ্ক কমেডী? নে এতিয়া সভ্যতা- বিচ্ছিন্ন এক সমাজক লৈ এক তথ্যচিত্ৰীয় প্ৰয়াস? অৱশ্যে বিশ্বজিৎ বৰাই সেই ডকুমেণ্টৰীধৰ্মিতা সহজেই অতিক্ৰম কৰি গৈছে৷ সফল চলচ্ছিত্ৰৰ প্ৰথম চৰ্তই হ’ল তাৰ উপভোগ্যতা৷ অসমীয়া কলাসন্মত ছবিৰ দৰ্শক নাই বুলি প্ৰায়ে অভিযোগ উঠে৷ কিন্তু পৰিচালকৰ মেধা আৰু চলচ্ছিত্ৰৰ উপভোগ্যতাইহে ৰুচিশীল দৰ্শকক চিনেমা চাবলৈ আকৰ্ষণ কৰিব৷ নতুবা অসমীয়া ছবি যি তিমিৰত আছিল সেই তিমিৰতেই ৰৈ যাব৷ [জানি ভাল লাগিছে যে আমেৰিকাসহ বিদেশৰ একাধিক বিতৰকে ‘বুম্বা ৰাইড’ৰ স্বত্ব কিনিছে৷ তাৰ বাবে প্ৰযোজকদ্বয়কো অভিনন্দন জনালোঁ৷ অসমীয়া ছবিৰ প্ৰকৃত বিশ্বমুখী যাত্ৰা এনেকৈয়ে হ’ব৷ বাণিজ্যিক মূল্য নাথাকিলে আধুনিক সৃষ্টি অসাৰ৷]

আজি বিনোদন মাথোঁ বিনোদনতেই সীমাবদ্ধ হৈ থকা নাই৷ ই সচেতনতাত ঝংকাৰ তোলে, কেতিয়াবা প্ৰতিবাদো পুঞ্জীভূত কৰে৷ যিয়েই নহওক, ‘বুম্বা ৰাইড’ৰ চিত্ৰনাট্য যিমানেই আগবাঢ়িছে, সিমানেই দৰ্শকৰ মনত নতুন নতুন প্ৰশ্নৰ সৃষ্টি হৈছে৷ তাৰ উত্তৰ বিচাৰি যাওঁতেই আকৌ নতুন প্ৰশ্নৰ উদয় হৈও যায়৷

বিশ্বজিৎ বৰাই অৱশ্যে এইবোৰ প্ৰশ্নৰ কোনো পোনপটীয়া উত্তৰ দিব খোজা নাই, তাতেই ‘বুম্বা ৰাইড’ৰ সাফল্য৷