চিনেমাৰ আশ্চৰ্য জগত দৰ্শকক উপহাৰ দি মেলানি মাগিলে কিংবদন্তি পৰিচালক গডাৰে

আমাৰ অসম, ১৪ ছেপ্টেম্বৰঃ জাম্প কাট– নিজেই সৃষ্টি কৰা চিনেমাৰ এই অদ্ভূত এডিটিঙৰ দৰেই জীৱনটোক জাম্প কাট কৰি আঁতৰি গ’ল জাঁ লুক গডাৰ৷ আজিৰ ছবি নিৰ্মাতাৰ বাবে নিচেই হাতৰ কাষতে থকা ছবি এডিটিঙৰ আৰু সেই এডিটিঙৰ জৰিয়তে দৰ্শকক সহজে আৰু আচম্বিতে দূৰলৈ আঁতৰাই লৈ যোৱাৰকৌশল এয়া৷ আজিৰ ছবি নিৰ্মাতাই নিজৰ একোখন ছবিত বাৰম্বাৰ ব্যৱহাৰ কৰে জাম্প কাট৷ বয়স ৯১ বছৰ হৈছিল যদিও জাঁ লুক গডাৰৰ জীৱনাৱসান তেওঁ সৃষ্টি কৰা আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত জনপ্ৰিয় কৰি তোলা জাম্প কাটৰ দৰেই হোৱা বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰি৷ কিয়নো নৱতীপৰ এই ছবি নিৰ্মাতাই ২০১৮ চনতো ছবি নিৰ্মাণ কৰিছিল, তেতিয়া তেওঁ নব্বৈ স্পৰ্শ কৰিবলৈ বেছিদিন নাছিল৷ তেওঁ শিকিছিল চিজিআই-অ’টিটিৰ দৰে চিনেমাৰ নতুন মঞ্চৰ প্ৰযুক্তি৷ শিকি পেলাইছিল ডিজিটেল ব্যৱস্থাও৷ এতিয়াৰ পৰা ৬০ বছৰ পূৰ্বে তেওঁ হাতত সস্তীয়া কেমেৰা এটা লৈ চেলুলয়ডত যি উত্তৰ-আধুনিকতা ফুটাই তুলিছিল, হয়তো জাম্প কাট হৈ তেওঁৰ জীৱন চমু হৈ নপৰাহ’লে  চিজিআই-অ’টিটি আৰু ডিজেলেট মাধ্যমেৰেও জাঁ লুক গডাৰে বিশ্বক আন এক নব্য ধাৰা শিকাই থৈ গ’লহেঁতেন৷ চিনেমাৰ ব্যাকৰণ ভাঙি সমগ্ৰ বিশ্বক চমকিত কৰি ফৰাচী ছবিৰ জৰিয়তে নিউ ৱেভ বা নব্য ধাৰাৰ সৃষ্টি কৰা ফৰাচী চলচ্ছিত্ৰ পৰিচালক জাঁ লুক গডাৰে মঙলবাৰে ৯১ বছৰ বয়সত বিদায় লোৱাত সমগ্ৰ চলচ্ছিত্ৰ জগত বেদনাত আক্ৰান্ত হৈছে৷  হলীউডৰ চিনেমাক অংগুষ্ঠ প্ৰদৰ্শন কৰি যিজন মহান পৰিচালকে ফৰাচী ছবি জগতক বিশ্বত সৱলভাৱে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল আৰু সম্পূৰ্ণ এককভাৱে এটা নিজস্ব ধাৰা তৈয়াৰ কৰিছিল সেই জাঁ লুক গডাৰৰ বিদায় অৱশ্যেই চলচ্ছিত্ৰপ্ৰেমীৰ বাবে দুখৰ বিষয়৷ যাৰ চিনেমা বুজা অতি কঠিন অথচ যিজন পৰিচালকৰ কমেও এখন ছবি চোৱাৰ সৌভাগ্য হোৱাটো গৌৰৱৰ বিষয় বুলি সকলোৱে বিবেচনা কৰে, সেই জাঁ লুক গডাৰে বিদায় লোৱাত বিশ্ব চলচ্ছিত্ৰৰ এটা যুগৰ পৰিসমাপ্তি ঘটিল৷ 

৬০ ৰ দশকৰ ফৰাচী নব্য ধাৰা বা নিউ ৱেভ ছবিৰ পথিকৃত বুলি আখ্যা পোৱা জাঁ লুক গডাৰৰ জন্ম হৈছিল ১৯৩০ চনত এটা সংস্কৃতিবান ফৰাচী পৰিয়ালত৷ বৈভৱশালী পৰিয়ালৰ সন্তান জাঁ লুক গডাৰৰ শৈশৱৰ পাৰ হৈছিল ফ্ৰান্স আৰু ছুইজাৰলেণ্ডত৷ শৈশৱতে তেওঁ আছিল গণিতত অতি পাৰদৰ্শী আৰু একে সময়তে কিতাপৰ পোক৷ ১৯৪৬ চনত তেওঁ পেৰিছলৈ যায় স্কুলৰ শিক্ষা শেষ কৰাৰ বাবে৷ পিছে তেওঁৰ মনত সোমাই আছিল সাহিত্যিক আৰু শিল্পী হোৱাৰ দুৰন্ত আকাংক্ষা৷ সেয়ে তেওঁ বয়ঃসন্ধি পাৰ হওঁতেই পঢ়া-শুনালৈ অৱহেলা কৰে আৰু চিনেমাৰ নিচাত আকণ্ঠ নিমজ্জিত হৈ পৰে৷ তেওঁ আৰম্ভ কৰে চিনেমাৰ সমালোচনাৰ কাম৷ কৈশোৰ উত্তীৰ্ণ হওতেই চিনেমাৰ সমালোচনাৰ সময়ত তেওঁ দাবী কৰিছিল– চিনেমা ৰুটিতকৈ কম গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয়৷ কিন্তু হঠাতে তেওঁ ছবি সমালোচনাৰ কাম বাদ দিয়ে৷ প্ৰকৃততে অন্তৰৰ ভিতৰৰ পৰা এখন ছবি নিৰ্মাণ কৰাৰ তাগিদা তেওঁৰ সদায় আছিল৷ ১৯৫৫ চনত জাঁ লুক গডাৰে ‘অপাৰেশ্বন কংক্ৰিট’ নামৰ এখন তথ্যত চিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰে৷ পাঁচ বছৰৰ পাছত তেওঁ নিৰ্মাণ কৰে নিজৰ প্ৰথমখন পূৰ্ণদৈৰ্ঘৰ ছবি৷ ‘ব্ৰেথলেছ’ – নামৰ এই ছবিখনেৰে জাঁ লুক গডাৰে ফৰাচী চলচ্ছিত্ৰৰ ক্ষেত্ৰতেই নহয় বিশ্বৰ চলচ্ছিত্ৰত চিনেমাৰ এক নতুন ভাষা আৰু অনন্য ভাবৰ জন্ম দিয়ে৷ ইয়াৰ পাছত তেওঁ ‘মেস্কুলিন ফেমিনিন’, ‘দ্য লিটল ছলজাৰ’, ‘মেড ইন ইউ এছ এ’ৰ দৰে বহুকেইখন কালজয়ী ছবিৰ সৃষ্টি কৰে৷ গডাৰৰ ছবিত সৰ্বদা আছিল আধুনিক চিন্তাধাৰা৷ সময়তকৈ আগত থাকি চিন্তা কৰিছিল তেওঁ আৰু সেয়া তেওঁৰ ৰূপালী পৰ্দাত চলমান ছবি হিচাপে ফুটি উঠিছিল৷ এনে অসামান্য ছবিৰ জৰিয়তে তেওঁ জীৱন্ত অৱস্থাতে কিম্বদন্তীত পৰিণত হৈছিল৷ ২০১০ চনত জাঁ লুক গডাৰক অকাডেমী তৰফৰ পৰা সন্মানিত কৰা হৈছিল৷ কিন্তু তেওঁ সেই অনুষ্ঠানত উপস্থিত নাছিল৷ 

সন্দেহাতীতভাৱে ১৯৬০ চনত জাঁ লুক গডাৰে নিৰ্মাণ কৰা ব্ৰেথলেছ নামৰ ছবিখনে কেৱল তেওঁকেই বিশ্বৰ ছবিজগতত পৰিচিত আৰু প্ৰতিষ্ঠিত কৰা নাছিল, সেই এখন ছবিৰেই তেওঁ সলনি কৰি পেলাইছিল চলচ্ছিত্ৰৰ প্ৰচলিত ধাৰা৷ কিয়নো তাৰ পূৰ্বে বিশ্বৰ সকলোৱে চিনেমা বুলিলে কেৱল বুজিছিল হলীউড আৰু হলীউডত নিৰ্মিত ছবি৷ হলীউডী ছবিৰ ৰং-ৰূপ চাই আৰু সেই ভাষা বুজিয়েই তাক কেন্দ্ৰ কৰি ঘুৰিছিল বিশ্বৰ  চলচিচত্ৰ জগত৷ কোৱা হয়, হলীউড মানেই এমজিএম, ফক্স, পেৰামাউণ্টিৰ দৰে কেইটামান আঙুলিৰ মূৰত লিখিব পৰা অথচ বৃহৎ প্ৰযোজনা সংস্থা৷ এইকেইটা প্ৰযোজনা সংস্থাৰ বাহিৰে বিশ্বৰ আন কোনো ছবিয়ে সেই সময়ত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি নাপাইছিল৷ কিয়নো হলীউডেই স্থিৰ কৰিছিল ছবি কোনো পৰিচালনা কৰিব, কোন আবেদনময়ী নায়িকা ছবিত থাকিব, কি গল্পক কেনেদৰে সেই ছবিত বৰ্ণনা কৰা হ’ব, সংলাপ কেনে হ’ব আৰু আৱহসংগীত কেনেদৰে বাজিব কিম্বা কোনে কোনে কাম কৰিব সেই ছবিত৷ পিছে দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পাছত ইউৰোপত আমূল পৰিৱৰ্তন আহিল৷ চিনেমাক লৈও পৃথকে চিন্তা-ভাৱনা আৰম্ভ হ’ল৷ তেতিয়াৰ পৰাই আৰম্ভ হ’ল ছবিজগতত আধুনিকতাৰ জন্ম আৰু তাৰ প্ৰসাৰ৷ কিন্তু ঠিক তেতিয়া জাঁ লুক গডাৰে ব্ৰেথলেছ নামে যিখন ছবি নিৰ্মাণ কৰিলে সেই ছবি দেখি থমকি ৰ’ল চলচ্ছিত্ৰ জগত৷ এখন ছবিত লাগবান্ধহীন সংলাপ, কোনে কি কৈছে দৰ্শকে শুনিব নোৱৰা অৱস্থা, চৰিত্ৰই কি কৰিছে তাক বুজাৰ কোনো উপায় নাই– যেন ইচ্ছাকৃতভাৱে ভুলকৈ সম্পাদনা কৰা হৈছে৷ সাধাৰণ দৰ্শক ব্ৰেথলেছ দেখি বিভ্ৰান্ত৷ তেতিয়াই জাঁ লুক গডাৰে আগবঢ়ালে কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্ন৷ বাস্তৱত আপুনি কি মানুহেৰে ভৰি থকা এখন কাফেত বহি থাকোতে তাত থকা সকলোৰে কথা-বাৰ্তা শুনিবলৈ পায়? হঠাৎ পথ দুৰ্ঘটনা হ’লে তাৰ পাছত আহতসকলৰ কি হয় সেয়া পথচাৰীয়ে জানো পাছত খবৰ পায়? হলীউডে ইমানদিনে যি গল্প বাস্তৱৰ ওচৰা-ওচৰি বুলি দৰ্শকক কৈ আছে সেয়া আচলতে ভুৱা৷ নিজৰ ছবিৰে বাস্তৱক তেনেই কাষলৈ চপাই আনি জাঁ লুক গডাৰে দৰ্শকক আচলতে বুজাই দিলে, তেওঁ যি ছবি বনাইছে সেয়াহে বাস্তৱ৷ তেতিয়ালৈকে জাঁ লুক গডাৰৰ ছবি নুবুজাসকলে হঠাতে তেওঁৰ ছবিৰ বাৰ্তা বুজিবলৈ ধৰিলে৷ অথচ কেইবাখনো ছবি নিৰ্মাণ কৰাৰ পাছলৈকে জাঁ লুক গডাৰৰ ছবি সকলোৱে দুৰ্বোধ্য বুলি অভিযোগ কৰিছিল৷ ব্ৰেথলেছ চোৱাৰ পাছত অনেকে তেওঁৰ ছবিলৈ পিঠি দিছিল মূলতঃ দুৰ্বোধ্যতাৰ বাবে৷ কিয়নো তেওঁৰ ছবি বুজিবলৈ ইমানেই সময় লাগে সেয়ে বহু চিত্ৰৰসিকে তেওঁৰ ছবি দ্বিতীয়খন চোৱাৰ উৎসাহ হেৰুৱাই পেলাইছিল৷ কিন্তু ক্ৰমাৎ জাঁ লুক গডাৰৰ ছবি দৰ্শকৰ ওচৰ চাপি আহিল তাত থকা বাস্তৱতাৰ বাবে৷ আধুনিক চিনেমা কি সেয়া জাঁ লুক গডাৰে তেওঁৰ প্ৰতিখন চিনেমাৰে দৰ্শকক বুজাই দিছিল৷ অনস্বীকাৰ্য যে তেওঁ সময়তকৈ আগবাঢ়ি আছিল৷ সেয়ে বহুতৰ বাবে তেওঁৰ ছবিৰ ভাব আৰু ভাষা বোধগম্য হোৱা নাছিল৷ প্ৰচলিত প্ৰথাৰ পৰা আঁতৰি তেওঁ সামান্য বাজেটেৰে হাতত কেমেৰা লৈ বজাৰে-সমাৰে, দোকানে-পোহাৰে, বাটে-পথে ঘুৰি ছবিৰ শ্বুটিং কৰিছিল৷ আজিৰ দিনত যেনেকৈ হাতত কেমেৰালৈ ইউটিউবাৰ অভ্যস্ত, সেই অভ্যাস জাঁ লুক গডাৰে দেখুৱাইছিল এতিয়াৰ পৰা অৰ্ধশতিকা আগতেই৷ কিয়নো চিনেমা নিৰ্মাণ কৰিবৰ বাবে বিশাল ধনৰ প্ৰয়োজন আছে বুলি তেওঁ ভবা নাছিল৷ আচলতে চিনেমাৰ জৰিয়তে যি বাস্তৱ তেওঁ দৰ্শকৰ সন্মুখত তুলি ধৰিব খুজিছিল সেয়া সচৰাচৰ সমাজৰ মাজতে আছিল বুলি তেওঁ উপলব্ধি কৰিছিল৷ তদুপৰি হাতত বিশাল ধন নাথাকিলেও কেমেৰাটো হাতত তুলি তেওঁ এখন ছবি নিৰ্মাণ কৰি তাৰে দৰ্শকক ক’বলগীয়া কথা ক’ব পাৰিব বুলি আত্মবিশ্বাসী আছিল৷ হলীউডত প্ৰদৰ্শিত ভুৱা স্বপ্নৰ জাল তেওঁ নিজৰ ছবিত গোঁঠা নাছিল৷ কাল্পনিক এখন জগতক তেওঁ দৰ্শকক দেখুৱাব বিচৰা নাছিল৷ চিনেমা যে স্বপ্নৰ পৃথিৱী নহয় সেয়া তেওঁ বাৰে বাৰে প্ৰতিখন চিনেমাৰে প্ৰমাণ কৰি গৈছে৷ আলফ্ৰেড হিচকক, আকিৰা কুৰুচোৱা, ৰিচাৰ্ড এটেনবৰ’ বা এতিয়াৰ ষ্টিভেন স্পিলবাৰ্গৰ নাম এটা শব্দতে দৰ্শকে চিনি পাই তাৰে পিছৰ দুজনে মূলতঃ নিৰ্মাণ কৰা জনপ্ৰিয় ছবিৰ বাবে৷ কিন্তু জাঁ লুক গডাৰে জনপ্ৰিয়তাৰ বাবে কিম্বা বিনোদনৰ বাবে ছবি নিৰ্মাণ কৰা নাছিল৷ তেওঁ চিনেমা উদযাপন কৰা নাছিল৷ বৰং বাৰে বাৰে কৈ আহিছিল– চিনেমাৰ মৃত্যু কাষ চাপি আহিছে৷ ১৯৬৭১ ছবি উইকএণ্ডৰ শেষত পৰ্দাত ভাহি আহিছিল– এণ্ড অব দ্য ষ্টৰী, এণ্ড অব চিনেমা৷ ঠিক সেইদৰেই জীৱন শেষ হ’ল জাঁ লুক গডাৰৰ, পৃথিৱীত তেওঁ এৰি থৈ গ’ল অলেখ গডাৰপ্ৰেমী, যি কেৱল জাঁ লুক গডাৰৰ ছবিক লৈ আপ্লুত হৈ থাকিব জীৱনৰ শেষকেইটা দিন৷