‘জুই নুনুমুৱা চিতাৰ ওপৰত এতিয়া সন্ধ্যা’

 ৰবীন ভূঞা (আমাৰ অসম, ২০ জানুৱাৰী):

‘হৰিৎ প্ৰান্তৰত হঠাৎ বাজি উঠিল এটা ঘণ্টা

জুই নুনুমুৱা চিতাৰ ওপৰত এতিয়া সন্ধ্যা’৷

বিষণ্ণ শীতৰ দুপৰীয়া৷ আকাশ থৰ লাগিল৷ মূৰত দুপৰৰ সূৰ্যটো লৈ পৃথিৱীক শোকাকুল কৰি কবিৰ নীৰৱ প্ৰস্থান!বৃহস্পতিবাৰে পুৱা ১১.৫৫ বজাত বুকু কঁপাই যোৱা সেই দুখৰ সংবাদ চৌদিশে বিয়পি পৰিল৷ কবি নীলমণি ফুকন আৰু নাই৷ অসমীয়া ভাষা-সংস্কৃতিক লৈ জীৱনৰ শেষ সময়তো চিন্তাক্লিষ্ট হৈ পৰা কবিৰ মৃত্যুৰ লগে লগে

জাতীয় জীৱনলৈও আহিল এক গভীৰ শূন্যতা৷  অসমীয়া ভাষাৰ হৈ উচুপি উঠিবলৈ দ্বিতীয়জন কবি আৰু যেন নাই৷ অসমীয়া ভাষাক বিৰোধ কৰা শক্তিক তেওঁ উভতি ধৰিছিল৷ সেইবাবেই তেওঁ একক অনন্য৷ বাৰ্ধক্যই লাহে লাহে তেওঁক কোঙা কৰি আনিছিল৷ বুধবাৰে তেওঁ গুৰুতৰভাৱে অসুস্থ হৈ পৰাত ঘৰতেই আইচিইউ স্থাপন কৰি চিকিৎসাৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল৷ জীৱনদায়িনীয়েও শেষৰফালে সঁহাৰি নিদিয়া হ’ল৷ ততাতৈয়াকৈ তেওঁক ঘৰৰ পৰা গুৱাহাটীৰ ঘৰৰ সমীপতে থকা সঞ্জীৱনী হাস্পতালত আইচিইউত ভৰ্তি কৰায় যদিও পৰৱৰ্তী সময়ত অসম চৰকাৰে প্ৰেৰণ কৰা চাৰিগৰাকী বিশেষজ্ঞ চিকিৎসকে উন্নত চিকিৎসাৰ বাবে গুৱাহাটী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয় হাস্পতালত ভৰ্তি কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়ে৷ সেই মৰ্মে তেওঁক নিশা ১১ মান বজাত গুৱাহাটী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয় হাস্পতালত ভৰ্তি কৰা হয়৷ বিশেষজ্ঞ চিকিৎসকৰ অশেষ চেষ্টায়ো কামত নিদিলে৷ তেওঁ ‘মেছিভ কাৰ্ডিয়াক এৰেষ্ট’ হৈ অৱশেষত বৃহস্পতিবাৰে দিনৰ ১১.৫৫ বজাত চিৰদিনৰ বাবে পৃথিৱীৰ পৰা মেলানি মাগিলে৷

অসমীয়া কবিতাৰ ঋষি নীলমণি ফুকনৰ জন্ম হৈছিল ১৯৩৩ চনৰ ১০ ছেপ্টেম্বৰত গোলাঘাট জিলাৰ দেৰগাঁৱৰ চকিয়াল নামৰ গাঁৱত৷ ১৯৬১ চনত গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ইতিহাস বিষয়ত তেওঁ স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰে৷ ১৯৬৪ চনত গুৱাহাটী আৰ্য বিদ্যাপীঠ মহাবিদ্যালয়ত অধ্যাপক হিচাপে যোগদান কৰি ১৯৯২ চনত কৰ্মজীৱনৰ পৰা অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে৷ ২০২১ চনত তেওঁ জাতিলৈ কঢ়িয়াই আনিছিল জ্ঞানপীঠ গৌৰৱ৷ তেওঁৰ বৰ্ণিল সৃষ্টিৰাজি– সূৰ্য হেনো নামি আহে এই নদীয়েদি [১৯৬৩], কবিতা আৰু গোলাপী জামুৰ লগ্ন [১৯৭৭], নিৰ্জনতাৰ শব্দ [১৯৬৫] আৰু কি নৈঃশব্দ [১৯৬৮], জাপানী কবিতা [১৯৭১], ফুলি থকা সূৰ্যমুখী ফুলটোৰ ফালে [১৯৭৩], কাঁইট গোলাপ আৰু কাঁইট [১৯৭৫], গাৰ্থিয়া লৰ্কাৰ কবিতা [১৯৮১], নৃত্যৰতা পৃথিৱী [১৯৮৫], সাগৰ তলিৰ শংখ [ড॰ হীৰেন গোহাঁইৰ দ্বাৰা নিৰ্বাচিত কবিতাৰ সংগ্ৰহ] [১৯৯৪], চীনা কবিতা [১৯৯৬], অলপ আগতে আমি কি কথা পাতি আছিলো [২০০৩], কুৰি শতিকাৰ অসমীয়া কবিতা [১৯৭৭], অৰণ্যৰ গান [১৯৯৩] তেওঁৰ দ্বাৰা সম্পাদিত উল্লেখনীয় গ্ৰন্থ৷ তদুপৰি লোককল্প দৃষ্টি [১৯৮৭], ৰূপ বৰ্ণ বাক [১৯৮৮], শিল্পকলাৰ উপলব্ধি আৰু আনন্দ [১৯৯৭], শিল্পকলাৰ দৰ্শন [১৯৯৮], পত্ৰগুচ্ছ [নীলমণি ফুকনলৈ দিয়া চিঠিৰ সংগ্ৰহ] উল্লেখযোগ্য৷ নীলমণি ফুকনৰ আত্মজীৱনী পাতি সোণাৰুৰ ফুল, পাহৰিব নোৱাৰিলো যে তেওঁৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ জীৱনৰ ধাৰাভাষ্য৷ কবিতা শীৰ্ষক স্ব-নিৰ্বাচিত কাব্যগ্ৰন্থৰ বাবে তেওঁ ১৯৮১ চনত সাহিত্য অকাডেমি বঁটা লাভ কৰে৷ ১৯৯০ চনত ভাৰত চৰকাৰে তেওঁক ‘পদ্মশ্ৰী’ৰে সন্মানিত কৰে৷ তদুপৰি ১৯৯১ চনত ছগনলাল জৈন বঁটা, ১৯৯৭ চনত অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা আৰু ২০০২ চনত সাহিত্য অকাডেমিৰ তৰফৰ পৰা শ্ৰেষ্ঠ সাহিত্যিক সন্মান সাহিত্য অকাডেমিৰ ফেল’ প্ৰদান কৰা হয়৷ কাব্যঋষি নীলমণি ফুকনক ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ে ২০১৯ চনত ‘ডিলিট’ উপাধি প্ৰদান কৰে৷ ২০২১ চনত জ্ঞানপীঠ বঁটাৰে বিভূষিত তেওঁ তৃতীয়গৰাকী অসমীয়া সাহিত্যিক আৰু কবি হিচাপে জ্ঞানপীঠ অৰ্জন কৰা প্ৰথমজন অসমীয়া৷

দেৰগাঁৱৰ অখ্যাত সেই গাঁওখনৰ পৰা হাতৰ মুঠিত জোনাকী এটা লৈ তাহানিতেই তেওঁ ওলাইছিলহি গুৱাহাটীত৷ তেওঁৰ হাতত আছিল সোণাৰুৰ অলপ সোণ হালধীয়া৷ গেজেপনি হাবি এখনৰ পৰা সূৰ্য বৰ্ণ বিচাৰি জীৱনটো চলাথ কৰা কবিৰ মহাপ্ৰস্থানে অসমীয়া জাতিসত্তাক আজি কঁপাই তুলিছে৷ নব্বৈটা বসন্ত গৰকা স্থিতপ্ৰজ্ঞ কবিৰ কবিতাত আছিল মানুহৰ জয়গান, মানৱতাৰ জয় জয়কাৰ৷ তেওঁ লৈ ফুৰিছিল স্মৃতি-স্বপ্ন, বিষাদ, আনন্দৰ অজস্ৰ সুৰ-গন্ধ, নৈ-সাগৰ-অৰণ্যানি, পৰ্বত-পাহাৰ, মৰুভূমি পাৰ হৈ কবিৰ মুক্ত বিচৰণ৷ তেওঁৰ বাবে আছিল নেঘেৰিটিঙৰ শিৱদৌল, দেওপাহাৰৰ শিলামূৰ্তি আৰু তেওঁৰ ওপজা গাঁৱৰ কাষেৰে বৈ যোৱা ৰূপহী গেলাবিল সৃষ্টিৰ অনন্য উৎস৷ চহৰীয়া জীৱনে তেওঁৰ মন শান্ত কৰিব পৰা নাছিল৷ তেওঁৰ মনৰ পখি উভতি উৰিছিল গাঁৱৰ সেই মনোৰম প্ৰকৃতিৰ মাজলৈ৷ তেওঁ আপোন পাহৰা হৈছিল দূৰ দিগন্তলৈ চাই, ওখ ওখ গছবোৰৰ ওপৰলৈ তেওঁ হাত মেলি দিব খুজিছিল৷ জয়-পৰাজয়ৰ গৌৰৱ-আনন্দ, বিষাদ-যন্ত্ৰণা, অনেক গ্লানিৰ অংশীদাৰ হৈ কবিয়ে উপলব্ধি কৰিছিল এই জীৱনৰ সুখ-দুখ, হাঁহি আৰু চকুলো জোন বেলি তৰা হৈ একেখন আকাশতেই যেন উমলি থাকে৷ কবিতাক ভাষা আৰু জীৱন শিল্পৰূপে গ্ৰহণ কৰা কবিয়ে সৃজনীশীল চৈতন্যক প্ৰসাৰিত কৰি মানুহক দ্ৰষ্টা আৰু স্ৰষ্টাৰ ৰূপত চাব বিচাৰিছিল৷ তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল কবিতা আন একো নহয়, ই হ’ল জীৱনৰ অখণ্ড ৰূপৰ সাধনা৷ অহৰহ শুভবাৰ্তাৰ কাৰণে উন্মুখ হৈ থকা কবিয়ে জীৱনৰ অনিৰ্বচনীয় মুহূৰ্তকে জীৱনৰ মৰ্ম বুলি উপলব্ধি কৰিছিল৷ সেইবাবে জীৱন মাত্ৰেই শুভবাৰ্তাৰ এটা কাৰণ বুলি তেওঁ চিহ্নিত কৰিছিল৷ মানুহৰ মনৰ ভিতৰত হৰেক ৰঙৰ সমাহাৰ৷ ফুলি উঠা ফুলৰ দৰেই কবিৰ মন আছিল সতেজ, সৌৰভেৰে ভৰা৷ ‘নৃত্যৰতা পৃথিৱী’ৰ কবিৰ জন্ম এসময়ত হাবি-জংঘলেৰে পৰিৱেষ্টিত দেৰগাঁৱৰ চকিয়াল চুকত৷ সেয়েহে হাবি-জংঘল, চৰাই-চিৰিকতিৰে ভৰপূৰ অপৰূপ প্ৰকৃতিৰ ভৰপূৰ ৰূপ দেখিছিল তেওঁ শৈশৱৰ পৰাই৷ সেয়েহে তেওঁৰ কবিতাত অৰণ্য-গছ-তৰু-তৃণ, আকাশ-বতাহ, ধুমুহা-গৰ্জন, নদ-নদী, সেউজীয়া-হালধীয়া অনেক ৰঙৰ সমাহাৰ ঘটিছিল৷

বিষণ্ণ সেউজীয়া স্তব্ধতাত তেওঁৰ কবিতাই প্ৰাণ পাই উঠিছিল৷ সৌ সিদিনা মাত্ৰ জ্ঞানপীঠ বঁটাৰ মুকুট পিন্ধি জাতিক গৌৰৱৰ অধিকাৰী কৰি তোলা কাব্যঋষিয়ে তেওঁৰ ভাষণত প্ৰকাশ কৰিছিল ভয় আৰু শংকা৷ জ্ঞানপীঠ পায়ো কবি আশ্বস্ত হ’ব পৰা নাছিল৷ যাৰ বাবে তেওঁ কৈছিল– ‘চাৰিওপিনে হিংসা-নিৰ্বিচাৰ নিৰ্মম৷ নিৰ্যাতন-নিপীড়ন হত্যাৰ খবৰৰ লগত মিল নোখোৱা খবৰ এইটো৷ ধৰ্মান্ধৰ উন্মাদনা, ৰাজনীতিৰ দুবৃৰ্ত্তায়ন, দিনে দিনে বাঢ়ি অহা পৰিৱেশ প্ৰদূষণ, অনিশ্চয়তা দৌৰাদৌৰি৷ ভয়ৰ মাজত মোলৈ অহা এই ভাল খবৰটোৱে মুকলিকৈ উশাহ ল’ব পাৰিছেনে?’ তেওঁৰ কবিতাত আছিল মানুহৰ অহৰহ বন্দনা৷ সেয়ে তেওঁ কৈছিল ক’ৰবাত যদি দেৱতা আছে তেৱোঁ মানুহ....

কবিয়ে কৈছিল– ‘আঢ়ৈ হাজাৰ বছৰৰ আগতে লিখা এটা চীনা কবিতা আজিও জীয়াই আছে৷ এটা জাতিৰ মহা দুৰ্দিনৰ দিনতো কবিতা জীয়াই থাকে৷ আগলৈকো জীয়াই থাকিব৷ আনকি কবিতা কাহানিও নপঢ়া মানুহৰ মাজতো৷ কবিতা যে আনন্দময় বেদনাময় হূদয়ৰ নিৰ্বিশেষ ভাষা৷’ সেয়েহে কবিতাৰে জীৱন আৰু পৃথিৱীৰ তেওঁ অহৰহ বন্দনা কৰিছিল৷ সেয়ে তেওঁ আহ৩ান জনাইছিল– ‘আহক কবিতা পঢ়ো৷ কবিতাই অমৃত মণি, অভয়৷ পাৰাপাৰহীন প্ৰেমৰ মাজত অনাবিল সৌন্দৰ্যৰ মাজত নগ্ন হওক, মগ্ন হওক, স্তব্ধ হওক– মুক্ত কৰক মন আৰু হূদয়ক – আৰু আপুনি নিজেই হৈ উঠক এটা কবিতা৷ নিজকে সদায় স্বাভিমানী অসমীয়াৰূপে তেওঁ পৰিচয় দি ভাল পাইছিল৷ গৌৰৱেৰে তেওঁ কৈছিল– মই এক অসমীয়া, মোৰ কবিতাৰ ভাষা অসমীয়া, তাৰ মাজেৰেই মই বিশ্বমন, হৃদয় আৰু প্ৰাণৰ সৈতে যুক্ত হৈ থাকোঁ৷ দেশ, কাল, ভাষাৰ সীমা চেৰাই গৈ পোৱা মুকুতিৰ স্নিগ্ধ আনন্দত লালিত মোৰ কল্পনা৷ অসমৰ বিনন্দীয়া প্ৰকৃতিয়ে মোৰ কল্পনাক প্ৰাণৱন্ত কৰি ৰাখে৷’

তেওঁৰ কীৰ্তি আৰু অৱদান অসমীয়া জাতীয় জীৱনৰ বাবে অক্ষয়-অব্যয় হৈ ৰ’ব৷ তেওঁৰ কবিতাই প্ৰজন্মৰ পাছত প্ৰজন্মক মানুহ হ’বলৈ উদ্বুদ্ধ কৰিব৷ গভীৰ জীৱনবোধৰ চেতনাৰে তেওঁৰ কবিতা হৈ উঠিছিল মহাকাব্যৰ যেন শীৰ্ষ৷ এই দুঃসহ সময়ত মানুহক মানুহ কৰাৰ পাঠ দিয়াৰ বাবেই তেওঁ গঢ়ি তুলিছিল যেন প্ৰতিটো কবিতাক৷ জীৱনৰ অৰ্থময়তাক কবিতাৰ মাধ্যমত উজলাই তুলিবলৈ তেওঁ অহোপুৰুষাৰ্থ কৰিছিল৷ প্ৰতিটো শব্দকে তেওঁ জিভাত লৈ যেন চাইছিল তাৰ স্বাদ, হাতত তুলি লৈছিল প্ৰতিটো শব্দৰ উম৷ সেই শব্দৰ উত্তাপেৰে তেওঁ প্ৰতিটো কবিতাকে একোধাৰি মালাৰ দৰে গাঁথি পেলাইছিল৷ তেওঁ আছিল এক অসাধাৰণ সত্তা৷ তেওঁ বিচাৰিছিল তেওঁৰ জীৱনৰ দৰেই অনাড়ম্বৰ হওক তেওঁৰ শেষকৃত্য৷ আনটো ইচ্ছা আছিল তেওঁৰ জীৱনক ক্ষত-বিক্ষত কৰি তোলা সেই অধ্যায়বোৰৰ প্ৰকৃত সত্য উন্মোচন৷ ৬০-৭০ দশকত কবিৰ জীৱন গ্লানিৰে উটুৱাই দিব বিচৰা হৈছিল৷ সেই কাহিনী তেওঁ লিখিছিল এখন চিঠিত৷ চিঠিখনৰ খামটো বন্ধ কৰি স্বাভিমানী কবিয়ে গোট গোট আখৰেৰে লিখিছিল ‘মই যোৱাৰ পিছতহে খামটো খুলিবা, বিশ্বাস ৰাখিবা৷’ ঈৰ্ষাই খেদি ফুৰিছিল কবিক৷ তেওঁ যেন আছিল কবিতাৰ ফিনিক্স৷ জুই-ছাঁইৰ মাজেৰেই যেন উৰি ফুৰিছিল৷ অতি কষ্টৰ মাজেৰে পাৰ হৈছিল সেই দিন৷ সেই দুঃসহ সময়ত কবিৰ বাউসিত হাত থৈছিল অনেকৰ লগতে তীক্ষ্ণ সমালোচক-কবি ভৱেন বৰুৱাই৷ কবি আৰু কলা সমালোচক নীলমণি ফুকনক সময়ে দিলে সঠিক উত্তৰ৷ এক ভয়ংকৰ ষড়যন্ত্ৰৰ পৰা অৱশেষত কবিয়ে মুক্তি পালে৷ সত্য প্ৰকাশ পালে কবিৰ বিৰুদ্ধে চলিছিল গভীৰ ষড়যন্ত্ৰ, অপপ্ৰচাৰ৷ সঁচাকৈয়ে এদিন কবিয়ে নিজৰ কবিতাত কোৱাৰ দৰেই তেওঁ যেন– জুই জ্বলি থকা নগৰৰ ওপৰত উৰি ফুৰা এটা সামুদ্ৰিক চৰাই৷ ক্ৰমশঃ মৰি অহা এটা আঙুলি, বৰফ হৈ অহা এটা জুৰি, অন্তৰৰো অন্তৰ খহাই বৈ যোৱা তপত লাভাৰ আন্ধাৰৰ পাগলাদিয়া, ডিঙিলৈকে সাগৰত ডুব গৈ থকা দীঘল এটা গান, হে হৃদয়ৰ ভগা ডালত ওলমি থকা গোলাপী জামুৰ লগ্ন! বতাহৰ শূন্যতাৰ গভীৰত নিশাৰ উন্মুক্ত বাঁহী, কাহানিও নিনাদিত হৈ নুঠা কিছুমান শব্দৰ হাতৰ হে প্ৰাচীন শীতলতা!

 বিয়লি ৪ বজাত কবিৰ শেষকৃত্য গুৱাহাটীৰ ভূতনাথ শ্মশানত ৰাজ্যিক মৰ্যাদাৰে সম্পন্ন কৰা হয়৷ এই শেষকৃত্য অনুষ্ঠানত মন্ত্ৰী অজন্তা নেওগ, জয়ন্তমল্ল বৰুৱা, শীৰ্ষ আৰক্ষী বিষয়া ভাস্কৰজ্যোতি মহন্ত, দিগন্ত বৰা, অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি ড॰ কুলধৰ শইকীয়া, সাহিত্য অকাডেমী বঁটা প্ৰাপক গল্পকাৰ, ‘আমাৰ অসম’ৰ মুখ্য সম্পাদক মনোজ কুমাৰ গোস্বামী, চিত্ৰশিল্পী ননী বৰপূজাৰী, প্ৰবীণ সাংবাদিক হাইদৰ হুছেইনকে ধৰি বিভিন্ন ক্ষেত্ৰৰ অসংখ্য বিশিষ্ট লোক-গুণমুগ্ধ উপস্থিত থাকে৷ উল্লেখ্য, মৃত্যুৰ সময়ত পত্নী দুলুমণি ফুকন, পুত্ৰ অমিতাভ ফুকন, ডাঃ জ্যোৰ্তিময় ফুকন, জীয়ৰী গায়ত্ৰী ফুকন আৰু জোঁৱাই অম্লান বৰুৱাকে ধৰি নাতি-নাতিনীৰে এটা বৃহৎ পৰিয়াল তেওঁ এৰি থৈ যায়৷