অমৃতকালৰ যাত্ৰাৰ আৰম্ভণিতে...
[প্ৰথম খণ্ড]- ভাৰতবৰ্ষৰ ৭৪ সংখ্যক গণৰাজ্য দিৱসৰ গৌৰৱপূৰ্ণ দিনটোত অসমবাসীৰ লগতে দেশৰ সমূহ জনসাধাৰণলৈ মোৰ আন্তৰিক শুভেচ্ছা আৰু অভিনন্দন জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷ এই পৱিত্ৰ দিনটোত মই জাতিৰ পিতা মহামানৱ মহাত্মা গান্ধী আৰু যিসকল স্বাধীনতা সংগ্ৰামীৰ চৰম ত্যাগৰ ফলত আমাৰ দেশে স্বাধীনতা অৰ্জন কৰিলে তেওঁলোকৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাঞ্জলি নিবেদন কৰিছোঁ৷ ভাৰতবৰ্ষৰ সংবিধানৰ খচৰা প্ৰস্তুতি সমিতিৰ অধ্যক্ষ, মহান আইনজ্ঞ তথা ৰাজনীতিবিদ ড॰ ভীমৰাও ৰামজী আম্বেদকাৰ সমন্বিতে সংবিধান ৰচনাৰ সৈতে জড়িত বিশিষ্ট ব্যক্তিসকলকো মই শ্ৰদ্ধাৰে স্মৰণ কৰিছোঁ৷ সংবিধান সভাৰ অধ্যক্ষৰ আসন শুৱনি কৰা ড॰ ৰাজেন্দ্ৰ প্ৰসাদ দেৱলৈও মই শ্ৰদ্ধা নিৱেদন কৰিছোঁ৷ দেশৰ সাৰ্বভৌমত্ব আৰু অখণ্ডতা ৰক্ষাৰ হকে প্ৰাণ আহুতি দিয়া বীৰ জোৱান, অৰ্ধসামৰিক বাহিনী, ৰাজ্যিক আৰক্ষীৰ জোৱান আৰু জনসাধাৰণলৈও এই শুভদিনত মই প্ৰণাম জনাইছোঁ৷
সংবিধানৰ গুৰুত্ব
কবি প্ৰসন্নলাল চৌধুৰীদেৱে ‘গণৰাষ্ট্ৰ দিন’ শীৰ্ষক কবিতাত লিখিছিল,
ভাৰতৰ গণৰাষ্ট্ৰ জয়!
অধীনতা কলংকৰ
শেষ ৰেখা হ’ক আজি ক্ষয়!
অতীতত আজিৰ দিনতে
জাতি জাগি মুক্তি মন্দিৰৰ পিনে
দৃঢ় খোজ লয়!
হ’ক সেই উদ্দীপনা অনন্ত অক্ষয়৷
মুক্তি পিয়াসী অগণন ভাৰতীয়ৰ অদমনীয় সংগ্ৰামী স্পৃহা, নিৰলস প্ৰচেষ্টা আৰু ত্যাগৰ বিনিময়ত আমাৰ দেশ ভাৰতবৰ্ষই ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টত ব্ৰিটিছ পৰাধীনতাৰ শিকলি চিঙি এখন স্বাধীন দেশ হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল৷ ভাৰতবৰ্ষই স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ পাছত দেশৰ বাবে এখন সংবিধান ৰচনা কৰাৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰা হৈছিল সংবিধান সভাক৷ সংবিধানৰ খচৰা প্ৰস্তুতিৰ বাবে ১৯৪৭ চনৰ ২৯ আগষ্টত ড॰ আম্বেদকাৰক সভাপতিৰূপে লৈ ছজনীয়া সদস্যৰে এখন খচৰা কমিটী (Drafting Committee) গঠন কৰা হৈছিল৷ বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ তুলনামূলক অধ্যয়ন কৰি বিভিন্ন সংবিধানৰ সাৰাংশ প্ৰস্তুত কৰি খচৰা সমিতিক যোগান ধৰিছিল ভাৰত চৰকাৰৰ বিষয়া বি এন ৰাও আৰু এছ এন মুখাৰ্জীয়ে৷
১৯৪৯ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰত সংবিধান সভাৰ (Constituent Assembly) সভাপতি ড॰ ৰাজেন্দ্ৰ প্ৰসাদে সংবিধানৰ খচৰাত স্বাক্ষৰ কৰে৷ ১৯৫০ চনৰ ২৬ জানুৱাৰীত ভাৰতীয় সংবিধান গৃহীত হোৱাৰ পাছত ভাৰতক এখন সাৰ্বভৌম গণতান্ত্ৰিক প্ৰজাতন্ত্ৰৰূপে ঘোষণা কৰা হয়৷ সংবিধান প্ৰৱৰ্তনৰ সেই দিনটোৰ তাৎপৰ্যক যুগমীয়া কৰি ৰাখিবলৈ আমাৰ দেশে প্ৰতিবছৰে চ্ছ জানুৱাৰীৰ দিনটো গণৰাজ্য দিৱস হিচাপে উদ্যাপন কৰি আহিছে৷ গণতন্ত্ৰ দিৱসৰ পৱিত্ৰ দিনত ৰাজ্যখনত অসমৰ মহামান্য ৰাজ্যপালে জাতীয় পতাকা উত্তোলন কৰে৷ আমাৰ ৰাজ্যপালগৰাকী নাগালেণ্ডৰো ৰাজ্যপালৰ দায়িত্বত থকাত অসমত এই দায়িত্ব পালনৰ গুৰুভাৰ মোৰ ওপৰত অৰ্পিত হৈছে৷
ভাৰতীয় সংবিধানৰ মহত্ব
পৃথিৱীৰ এখন অতি বিশিষ্ট সংবিধান হিচাপে খ্যাত ভাৰতীয় সংবিধানে আমাৰ দেশক এখন সাৰ্বভৌম, সমাজবাদী, ধৰ্ম নিৰপেক্ষ, গণতান্ত্ৰিক, গণৰাজ্যৰূপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে৷ দেশৰ জনসাধাৰণৰ বাবে সামাজিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক ন্যায় নিশ্চিত কৰা; নাগৰিকক চিন্তা, মতপ্ৰকাশ, বিশ্বাস, আস্থা আৰু উপাসনাৰ স্বাধীনতা প্ৰদান কৰা; প্ৰতিগৰাকী নাগৰিকৰ মৰ্যাদা আৰু সুযোগৰ সমতা নিশ্চিত কৰাৰ নিৰ্দেশনা এই সংবিধানে প্ৰদান কৰিছে৷ নাগৰিকৰ মাজত ভাতৃত্ববোধ, ব্যক্তিসন্মান, ৰাষ্ট্ৰীয় ঐক্য আৰু অখণ্ডতা পালনৰ বাবেও সংবিধানখনে জনসাধাৰণক উদ্বুদ্ধ কৰিছে৷
ভাৰতীয় সংবিধানখনক সৰ্বোচ্ছ ভাৰতীয় আইনৰ মৰ্যাদা আৰোপ কৰা হৈছে৷ পদমৰ্যাদা আৰু সামাজিক প্ৰতিষ্ঠা ব্যতিৰেকে প্ৰতিগৰাকী ভাৰতীয় নাগৰিকেই এই আইনৰ অধীন৷ সংবিধানৰ প্ৰাৰম্ভতে অন্তৰ্ভুক্ত হোৱা ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাটোৱে আমাৰ সংবিধানখনৰ উদ্দেশ্য আৰু প্ৰকৃতিৰ বিষয়ে সুন্দৰ ইংগিত দিয়ে৷ ‘আমি ভাৰতবৰ্ষৰ জনসাধাৰণে’ বুলি আৰম্ভ কৰি ‘নিজৰ প্ৰতি এই সংবিধান উছৰ্গা কৰিলোঁ’ বুলি সমাপ্ত কৰা প্ৰস্তাৱনাৰ বাক্যকেইশাৰীয়ে প্ৰতিগৰাকী ভাৰতীয়ৰ হাতত ন্যস্ত হোৱা ক্ষমতা আৰু দায়িত্বৰ বিষয়ে আভাস দিয়ে আৰু আইনৰ প্ৰতি প্ৰতিগৰাকী নাগৰিকৰ দায়বদ্ধতাৰ বিষয়ে সোঁৱৰাই দিয়ে৷
ভাৰতীয় সংবিধানে চৰকাৰ আৰু জনসাধাৰণৰ ওপৰত আৰোপ কৰা দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্যসমূহক স্পষ্টভাৱে প্ৰতিফলিত কৰিছে৷ ভাৰতীয় সংবিধানত জনসাধাৰণৰ মৌলিক অধিকাৰ আৰু মৌলিক কৰ্তব্যসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে৷ সংবিধানত সন্নিৱিষ্ট নিৰ্দেশাত্মক নীতিসমূহৰ জৰিয়তে ভাৰতবৰ্ষক এখন কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰূপে প্ৰতিষ্ঠাৰ লক্ষ্য ৰখা হৈছে৷ সংবিধানত জনজাতি আৰু অনুসূচিত জাতিৰ জাতীয় বৈশিষ্ট্য, সংস্কৃতি ৰক্ষা আৰু উত্তৰণৰ বাবে ৰক্ষাকৱচৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে৷
ভাৰতীয় সংবিধানৰ তাৎপৰ্য
সংবিধানখনক সৰ্বোচ্ছ আইনৰ মৰ্যাদা আৰোপ কৰা হয় যদিও, ভাৰতীয় সংবিধানৰ পৰিভাষা কেৱল আইন আৰু বিধিৰ মাজতেই সীমিত নহয়৷ বিধি আৰু আইনৰ একোটা গুচ্ছৰ পৰিৱৰ্তে ভাৰতীয় সংবিধানৰ অৰ্থ বহু ব্যাপক আৰু ব্যঞ্জনা অতি গভীৰ৷ ভাৰতীয় সংবিধানখন হৈছে এখন সামাজিক, অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক ন্যায়ৰ দলিল৷ দেশক এখন কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰূপে গঢ় দিয়াৰ মূল আধাৰটোৱেই হৈছে ভাৰতীয় সংবিধান৷ সংবিধানত অন্তৰ্ভুক্ত নিৰ্দেশাত্মক নীতিসমূহেই হওক অথবা নাগৰিকৰ মৌলিক অধিকাৰ সন্নিবিষ্ট ধাৰাসমূহেই হওক– সকলোবোৰেই সংবিধানৰ সেই কল্যাণকামী চৰিত্ৰটোকেই প্ৰতিফলিত কৰে৷ আমাৰ সংবিধানে বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰৰ মাজত এক শান্তিপূৰ্ণ সহ-অৱস্থানৰ পোষকতা কৰে, ঔপনিৱেশিকতাৰ বিৰোধিতা কৰে আৰু পাৰিপাৰ্শ্ৱিকতাৰ ৰক্ষণা-ৱেক্ষণৰ দায়বদ্ধতাক স্বীকাৰ কৰে৷ এনেবোৰ ব্যৱস্থাৱলীৰ যোগেদি ভাৰতীয় সংবিধানে বৃহত্তৰ ভাৰতীয় সভ্যতাৰ চিন্তা, প্ৰেৰণা আৰু চেতনাক প্ৰতিবিম্বিত কৰিছে৷
ভাৰতীয় সংবিধানখন হৈছে ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰসত্বাৰ আত্মা আৰু সেই আত্মাৰ সৰ্বোত্তম প্ৰকাশ ঘটিছে সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাটোত৷ ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰৰ আদৰ্শ কেনেকুৱা হ’ব তাক প্ৰস্তাৱনাটোৱে নিৰ্দেশ কৰিছে৷ আমি যেতিয়া ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰক বুজিবৰ বাবে সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাটোত চকু দিওঁ, আমি তাৰ পটভূমি আৰু প্ৰাসঙ্গিকতাৰ বিষয়েও সচেতন হৈ থকাৰ প্ৰয়োজন৷ সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত কোৱা হৈছে যে আমি আমাৰ দেশক এখন সমাজবাদী ৰাষ্ট্ৰৰূপে গঢ়িব বিচাৰোঁ৷ কিন্তু আমি মনত ৰাখিব লাগিব যে পশ্চিমীয়া তথা মাক্সৰ্বাদী সমাজবাদৰ সৈতে আমাৰ সমাজবাদৰ কোনো সাদৃশ্য নাই৷ আমাৰ সংবিধানৰ সমাজবাদ হৈছে কল্যাণকামী ৰাষ্ট্ৰৰ সমাজবাদ৷ আমি ভাৰতীয় সমাজবাদৰ কথাহে কওঁ৷
একেদৰে সংবিধানৰ ধৰ্মনিৰপেক্ষ চৰিত্ৰৰ ক্ষেত্ৰতো সনাতন সভ্যতাত নিহিত হৈ থকা সৰ্বধৰ্ম সমভাব আৰু বসুধৈব কুটুম্বকম নীতিয়েই হৈছে আমাৰ আধাৰ৷ ভাৰতীয় সভ্যতাই ধৰ্ম শব্দৰ সুন্দৰ অভিধা আগবঢ়াইছে৷ জন্মলগ্নৰ পৰা অন্ত্য়েষ্টিক্ৰিয়ালৈ ব্যক্তি জীৱনৰ সকলো দিশ, যিবোৰ নীতি-নিয়মৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়, ভাৰতীয়সকলে তাকেই ধৰ্ম বুলি কৈছে৷ আমাৰ ধৰ্ম প্ৰাচীন আইন ব্যৱস্থাৰো ভেটি আছিল৷ ধৃ-ৰ পৰা ধৰ্ম শব্দৰ উৎপত্তি হৈছিল, যাৰ অৰ্থ হৈছে ধাৰণ কৰা৷ সমাজখন ধৰি ৰাখিবৰ বাবে ধৰ্মৰ মূল নীতিসমূহ ব্যৱহৃত হৈছে৷ ধৰ্মই নৈতিকতা আৰু ধৰ্মীয় ব্যৱস্থাপনাক সূচায় আৰু তাৰ লগতে আইনী ব্যৱহাৰ্য বিধিৰ কথাকো বুজায়৷
সেইবাবে ইংৰাজী Religion শব্দৰ সৈতে আমাৰ ধৰ্মৰ মৌলিক পাৰ্থক্য আছে৷ গতিকে ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ অৰ্থ আমাৰ বাবে কোনো বিশেষ ধৰ্মৰ তুষ্টিকৰণ নহয়, আমাৰ ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ অৰ্থ হৈছে বিভিন্ন পন্থৰ প্ৰতি সমভাব৷ সনাতন ধৰ্মৰ স্বাভাৱিক উদাৰতাৰ বাবেহে আমাৰ সংবিধানত ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ ব্যৱস্থাটো সন্নিবিষ্ট হৈছে৷ সনাতনৰ বসুধৈব কুটুম্বকম আদৰ্শৰ বাবেই আমাৰ দেশে ইহুদী, পাৰ্চী, ইছলাম আদি সকলোকে সমভাৱে আদৰি ল’ব পাৰিছে৷
ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰথম অনুচ্ছেদত (Article I) কোৱা হৈছে India, that is Bharat… ভাৰতবৰ্ষ নামটোৰ সৈতে জড়িত হৈ থকা প্ৰাচীনত্ব আৰু ঐতিহ্যক বিশ্ববাসীৰ সন্মুখত উদ্ভাষিত কৰিবৰ বাবেই সংবিধান প্ৰণেতাসকলে Indiaক ভাৰতবৰ্ষৰ সৈতে যুক্ত কৰিছিল৷ প্ৰাচীন শাস্ত্ৰবোৰত এই দেশখনক জম্বুদ্বীপ আৰু ভাৰতবৰ্ষ এই দুটা নামেৰে আখ্যায়িত কৰা হৈছিল৷ জম্বুদ্বীপ নামটোৱে ভৌগলিক ক্ষেত্ৰখনক সূচাইছিল আৰু তাৰ বিপৰীতে ভাৰতবৰ্ষ নামটোত ৰাজনৈতিক ধাৰণাটো নিহিত হৈ আছিল৷ সম্ৰাট ভৰতে এই দেশখনক ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক একতা প্ৰদান কৰিছিল বাবেই এই দেশৰ নাম ভাৰত হৈছিল৷ ঐতৰেয় ব্ৰাহ্মণত আমি এই কথাৰ সাক্ষ্য বিচাৰি পাওঁ৷
বিষ্ণু পুৰাণত ভাৰত আৰু ভাৰতীয় কাক বোলে তাক এনেকৈ বাখ্যা কৰা হৈছে –
উত্তৰং য়ৎ সমুদ্ৰস্য হিমাদ্ৰেশ্চৈৱ দক্ষিণম্৷
বৰ্ষং তদ্ ভাৰতং নাম ভাৰতী য়ত্ৰ সন্ততিঃ৷৷
অৰ্থাৎ,
সমুদ্ৰৰ উত্তৰে আৰু হিমালয়ৰ দক্ষিণে যি ভূমি আছে তাৰ নামেই ভাৰত৷ এই দেশত যিসকল প্ৰজা বাস কৰে তেওঁলোকেই ভাৰতীয়৷
India, that is Bharat... বুলি কৈ সংবিধান প্ৰণেতাসকলে দুটা উদ্দেশ্য সাধন কৰিব বিচাৰিছিল৷ প্ৰথম, স্বতন্ত্ৰ ভাৰতক ইয়াৰ সাংস্কৃতিক ইতিহাসৰ সৈতে সংযুক্ত কৰা আৰু দ্বিতীয়, সংবিধান সভাৰ কেইবাজনো সদস্যৰ সচেতন সাংস্কৃতিক পৰামৰ্শক স্বীকাৰ কৰা৷ India, that is Bharat... বাক্যাংশ ব্যৱহাৰ কৰাৰ সন্দৰ্ভত সংবিধান সভাৰ সদস্যসকলৰ মাজত এক দীঘলীয়া বিতৰ্ক হৈছিল৷ সেই বিতৰ্কত এটা কথা স্পষ্ট হৈছিল যে ভাৰত নামটোৰ সাংস্কৃতিক তাৎপৰ্য সম্পৰ্কে সদস্যসকল সচেতন আছিল আৰু ভাৰতৰ ভৌগোলিক ব্যাপ্তিৰ বিষয়ে পুৰাণ আদিৰ বৰ্ণনা সম্পৰ্কে তেওঁলোক সম্পূৰ্ণ অৱগত আছিল আৰু সেইবাবে আমি সদায় কওঁ যে India is not a Nation State, but India is a Civilization৷ ভাৰত এক ৰাষ্ট্ৰ নহয়, ভাৰত এক সভ্যতা আৰু সেই সভ্যতাই আজিৰ আধুনিক ভাৰত ভেটিটো নিৰ্মাণ কৰিছে৷
সংবিধান ৰচয়িতাসকলে সেইখন ভাৰতৰ পৰম্পৰা আৰু সংস্কৃতিক সাৰোগত কৰি সংবিধান ৰচনা কৰিছিল, যিখন ভাৰতৰ জন্ম হৈছিল পশ্চিমীয়া সমাজ আৰু মাক্সৰ্বাদৰ জন্মৰ বহু আগত৷ সেইবাবে সংবিধানৰ বাখ্যা কৰোঁতে, সমাজবাদেই হওক বা ধৰ্মনিৰপেক্ষতাই হওক আমি এটা কথা সদায় মনত ৰাখিব লাগিব যে ভাৰতীয় সংবিধানৰ সমাজবাদ বা ধৰ্ম নিৰপেক্ষতা পশ্চিমীয়া সমাজবাদ বা ৰাছিয়া আৰু চীনৰ মাক্সৰ্বাদ নহয় বা পশ্চিমীয়া ধৰ্মনিৰপেক্ষতা নহয়৷ এইয়া পাঁচ হাজাৰ বছৰ পুৰণি ভাৰতীয় সভ্যতাই আগবঢ়োৱা দুটা পৱিত্ৰ ধাৰণা৷ [আগলৈ]
[৭৪ সংখ্যক গণৰাজ্য দিৱস উদ্যাপনৰ কেন্দ্ৰীয় অনুষ্ঠানত মুখ্যমন্ত্ৰী ড॰ হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই প্ৰদান কৰা ভাষণৰ লিখিত ৰূপ]