সাম্প্ৰদায়িকতাৰ শেষ ক’ত

... মানুহক আৱেগিক কৰি তোলাৰ আটাইতকৈ সহজ পন্থাটো হ’ল ধৰ্ম৷ ধৰ্ম-সম্প্ৰদায়ৰ নামত মানুহক ভাগ ভাগ কৰি ৰাখিব পাৰিলে শাসন-শোষণ বৰ্তাই ৰখাটো সম্ভৱ৷ তাৰেই বলি হয় সৰ্বসাধাৰণ ৰাইজ৷ সেইবাবেই ধৰ্ম-সম্প্ৰদায়ৰ ঊধবৰ্লৈ গৈ ‘মানুহ’ হোৱাটো কঠিন৷ আমি কোনোবা হিন্দু, কোনোবা মুছলমান হৈয়েই থাকিব লাগিব ...

কিছু বছৰৰ আগতে গল্প এটা পঢ়া মনত পৰে৷ এই মুহূৰ্তত গল্পটোৰ নাম কিম্বা লেখকৰ নাম মনলৈ অহা নাই৷ ক’ত পঢ়িছিলোঁ সেইটোও মনত পেলাব পৰা নাই৷ কিন্তু গল্পটোৰ মূল কথাটো মনলৈ আহিছে৷ গল্পটোৰ নায়ক এজন উচ্ছশিক্ষিত যুৱক৷ সৰুৰে পৰা তেওঁ তথাকথিত ধৰ্মত বিশ্বাসী নাছিল৷ তেওঁ কাৰোবাক উপাসনা কৰা-নকৰাটো তেওঁৰ একান্ত ব্যক্তিগত কথা৷ তেনেদৰেই ভাবে তেওঁ৷ সেয়ে তেওঁ ধৰ্মৰ পৰিচয় নিদিয়ে৷ পঢ়া-শুনা শেষ কৰি তেওঁ যেতিয়া চাকৰিৰ বাবে আৱেদন কৰে, তেতিয়াও তেওঁ চৰকাৰীভাৱে নিৰ্ধাৰিত প্ৰ-পত্ৰখনৰ সেই বিশেষ ঘৰটো [Religion) খালী কৰি থয়৷ এবাৰ তেওঁ এটা পদৰ বাবে নিৰ্বাচিত হ’ল যদিও তেওঁৰ ওপৰত চৰ্ত আৰোপিত হ’ল৷ আৱেদন-পত্ৰত তেওঁ খালী কৰি থোৱা ঘৰটো পূৰাই দিব লাগিব৷

প্ৰসংগটো মনলৈ আহিছে এই কাৰণেই যে যোৱা কেইটামান বছৰৰ পৰা মানুহ ধৰ্ম সম্পৰ্কে যেন অধিক সজাগ হৈ পৰিছে৷ সকলো কথাকে ধৰ্মীয় দৃষ্টিভংগীৰে বিচাৰ কৰিবলৈ লৈছে৷ তেনে এটা আবহাৱা সমগ্ৰ ভাৰততে সৃষ্টি হৈছে, কৰা হৈছে৷ সেইখন দেশৰে অংগৰাজ্য হিচাপে অসমো তাৰ ব্যতিক্ৰম নহয়৷ ধৰ্ম এক সত্য বুলি ইমানদিনে শিকি অহা, জানি অহা আৰু সেই সত্যৰ প্ৰতি আনুগত্য থাকিলে মানুহৰ মনৰ বিকাশ হয়, মানুহ বিবেকৱান হয় বোলা কথাবোৰ কিবা আখজা আখজা লগা হৈছে৷ তাহানিতে স্কুলীয়া পাঠ্যপুথিত পঢ়িছিলোঁ যে সকলো ধৰ্মৰে মূলমন্ত্ৰ একেটাই– মানৱ কল্যাণ৷ কিন্তু এতিয়া ধৰ্ম সেই পৰ্যায়ত আছেনে? ধৰ্মৰ দ্বাৰা মানুহৰ কিমান কল্যাণ সাধন হৈছে, সেয়া বিচাৰ্যৰ বিষয়৷ এতিয়া ধৰ্ম বুলিলেই মানুহৰ মনলৈ আহে সাম্প্ৰদায়িক চিন্তা৷ ধৰ্ম আৰু সাম্প্ৰদায়িকতা হৈ পৰিছে একেটা মুদ্ৰাৰে ইপিঠি-সিপিঠি৷

মই যি ঠাইত থাকোঁ, সেই ঠাইৰ পৰা মূল পথলৈ অৰ্থাৎ ১৫নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথ পাবলৈ ছটামান উপপথ আছে৷ কোনোবাটোৰ দৈৰ্ঘ্য কম, কোনোবাটোৰ বেছি৷ মূলপথটোলৈ মই যিকোনো এটা পথেৰেই যাব পাৰোঁ৷ সেইটো মোৰ ইচ্ছাৰ অধীন৷ কিন্তু তাকে লৈ যদি কোনোবাই কয়– সেইটো পথেৰে কিয় যাব লাগে, সেইটো পথেৰে মানুহ যায় নেকি– তেতিয়া নি(য় মই মনোকষ্ট পাম৷ মই যি পথেৰেই নাযাওঁ কিয়, সেই যাত্ৰাই যদি ব্যক্তি তথা সমাজৰ একো ক্ষতি নকৰে, তেনেহ’লে তাক লৈ আনে মূৰ ঘমাব নালাগে৷ ধৰ্মবিশ্বাসৰ কথাটো ঠিক তেনেকুৱাই৷ কিন্তু এতিয়া ধৰ্মক লৈ ৰাজনীতি, ভোটৰ অংক৷ সেয়ে ব্যক্তিৰ অধিকাৰ খৰ্ব হোৱাটোৱেই স্বাভাৱিক৷ জনসাধাৰণক ধৰ্ম-সম্প্ৰদায়ৰ নামত আৱেগিক কৰি তুলিব পাৰিলেহে ঘৃণা-বিদ্বেষ বিয়পাব পাৰি আৰু তাৰেই সন্ধানত থাকে সুযোগসন্ধানী ৰাজনীতিকসকল৷

ভাৰত এখন ধৰ্মনিৰপেক্ষ ৰাষ্ট্ৰ৷ দেশখনৰ আত্মাস্বৰূপ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত লিখা কথা সেয়া৷ যিখন সংবিধানৰ আধাৰত দেশখন পৰিচালিত হয়, নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়, যিখন সংবিধানৰ নামত বিধায়ক-সাংসদ-মন্ত্ৰীগণে দেশৰ অখণ্ডতা ৰক্ষাৰ বাবে শপত লয়, সেইখন সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাত থকা কথা সেয়া৷ কিন্তু বৰ্তমানৰ বিজেপি নেতৃত্বাধীন কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰখনে নাগৰিকত্ব সংশোধনী আইন [কা] প্ৰণয়ন কৰি কেনে ধৰ্মনিৰপেক্ষতাৰ পৰিচয় দিলে, সেয়া দেশবাসীৰ মুখে মুখে৷ জনগণে আইনখনৰ বিৰোধিতা কৰি আন্দোলনৰ বিভিন্ন কাৰ্যসূচী ল’লে৷ দেশৰ চুক-কোণ প্ৰতিবাদমুখৰ হৈ উঠিল৷ ঠায়ে ঠায়ে কূটাঘাতমূলক কাৰ্যও সংঘটিত হ’ল৷ দেশৰ আগশাৰীৰ শিক্ষানুষ্ঠান জে এন ইউত আৰক্ষীৰ চকুৰ সন্মুখতে বহু ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক প্ৰহাৰ কৰি ঘুণীয়া কৰা হ’ল৷ কাৰ দ্বাৰা সেয়া সংঘটিত হ’ল, সেয়া সকলোৱে জনা কথা৷ তৎসত্ত্বেও এজনো অপৰাধীক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা নহ’ল৷ আমাৰ অসমতো নাগৰিকত্ব আইন [সংশোধিত] বাতিলৰ দাবীত পাঁচজন যুৱকে প্ৰাণ দিবলগীয়া হ’ল৷ আইনখন প্ৰত্যাহাৰৰ দাবীত উচ্ছতম ন্যায়ালয়ত ভালেকেইটা গোচৰ পঞ্জীভুক্ত হ’ল৷ বিষয়টো বিচাৰাধীন হৈ থকা অৱস্থাতে বিশ্বজুৰি সৃষ্টি হ’ল ‘কৰ’না’ৰ আতংক৷ ভাৰতো ইয়াৰ ব্যতিক্ৰম নহ’ল৷ কৰ’না প্ৰতিৰোধৰ স্বাৰ্থত দেশত লকডাউন ঘোষণা কৰা হ’ল আৰু স্বাভাৱিক কাম-কাজলৈ স্থবিৰতা আহি পৰিল৷

কৰ’নাক ধৰ্মীয়কৰণ কৰাৰ প্ৰচেষ্টা চলিল৷ সেই সুবিধা দিলে দিল্লীৰ নিজামুদ্দিন মাৰ্কাজৰ তবলিগী জামাতে৷ বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাই ১১ মাৰ্চতে ক’ভিড-১৯ক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মহামাৰী বুলি ঘোষণা কৰিছিল৷ ভাৰতত ৩০ জানুৱাৰীতে প্ৰথমজন কৰ’না আক্ৰান্ত ৰোগী ধৰা পৰিছিল৷ তৎসত্ত্বেও তবলিগী জামাতৰ দৰে অনুষ্ঠান পাতিবলৈ ভাৰত চৰকাৰে কিয় অনুমতি দিলে, সেয়া সাধাৰণ মানুহৰ বাবে দুৰ্বোধ্য৷ তবলিগী জামাত মান্ধাতাযুগীয়া নীতি-নিয়মৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এটা সংগঠন আৰু সেইবাবেই তবলিগী জামাতৰ মুৰব্বী মৌলানা চাদৰ মুখত উচ্ছাৰিত হ’ব পাৰে এনেধৰণৰ কথা– ‘কৰ’না মানৱ জাতিৰ পাপৰ ফল, আল্লাৰ ভীষণ খং উঠিছে৷’ এই সংগঠনটোৱে সমগ্ৰ মুছলমান সমাজক প্ৰতিনিধিত্ব নকৰে৷ বহু ইছলামধৰ্মী লোকে সেই কাৰ্যৰ প্ৰতিবাদ কৰিলে, গৰিহণা দিলে৷ তথাপি মুছলমানসকলৰ প্ৰতি ঘৃণাৰ পৰিৱেশ এটা সৃষ্টি কৰা হ’ল৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াই ইয়াত ইন্ধন যোগালে৷ এগৰাকী অধ্যাপিকাই অসমীয়া সাহিত্যৰ চিৰনমস্য ব্যক্তি, অসম সাহিত্য সভাৰ প্ৰাক্তন সভাপতি চৈয়দ আব্দুল মালিকৰ অসমীয়াত্ব খাৰিজ কৰি সাম্প্ৰদায়িকতাৰ মোহৰ লগাবলৈ যোৱা কাৰ্য তেনে ঘটনাৰেই পাশ্বৰ্ক্ৰিয়া নহয় জানো?

মহান বিজ্ঞানী, দাৰ্শনিক এলবাৰ্ট আইনষ্টাইনে কৈছিল– 'Science without religion is blind and religion without science is lame' অৰ্থাৎ ধৰ্ম অবিহনে বিজ্ঞান অন্ধ আৰু বিজ্ঞান অবিহনে ধৰ্ম পংগু৷ কথাষাৰ নিঃসন্দেহে তাৎপৰ্যপূৰ্ণ৷ বিজ্ঞানত ধৰ্ম শব্দযুগলে বিজ্ঞানৰ কল্যাণকামী উদ্দেশ্যৰ কথা সূচাইছে৷ তেনে উদ্দেশ্য নাথাকিলে বিজ্ঞান ভয়ানক হৈ উঠিব পাৰে৷ সেইদৰে ধৰ্মও নতুন চিন্তা-চৰ্চাৰ বাহক হ’ব লাগিব৷ সময়ৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে কিছুমান কথা অপ্ৰাসংগিক হৈ পৰে৷ সেইবোৰ এৰাই চলিব লাগিব৷ ধ্ৰুৱসত্য বুলি একো নাই৷ সেয়া বিজ্ঞানেই হওক বা ধৰ্মতেই হওক৷ এসময়ত সূৰ্যহে পৃথিৱীৰ চাৰিওফালে ঘূৰে বুলি মানুহে বিশ্বাস কৰিছিল৷ কিন্তু সময়ত সেয়া ভুল বুলি প্ৰমাণিত হ’ল৷ অৰ্থাৎ পৃথিৱীয়েহে সূৰ্যক প্ৰদক্ষিণ কৰে বুলি প্ৰমাণ হ’ল৷ কোনো ধৰ্মগ্ৰন্থত সেই পূৰ্ববিশ্বাস লিপিবদ্ধ হৈ থাকিব পাৰে৷ তাৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে সেই বিশ্বাস অনুগামীসকলে এতিয়াও খামুচি থাকিব৷ আকৌ এইটোও নহয় যে তাৰ বাবে ধৰ্মগ্ৰন্থখন দলিয়াই পেলাব লাগিব৷

অসমৰ অধিকাংশ মুছলমানেই শিক্ষা-দীক্ষাত পিছপৰা৷ এফালে দৰিদ্ৰতা, আনফালে জন্ম নিয়ন্ত্ৰণৰ নাই কোনো ব্যৱস্থা৷ শিক্ষা-স্বাস্থ্যৰ সুবিধাৰ পৰা তেওঁলোক দুখলগাকৈ বঞ্চিত৷ ফলত তেওঁলোক আধুনিক মনৰ অধিকাৰী হ’ব পৰা নাই৷ তাৰেই সুবিধা গ্ৰহণ কৰি আছে একশ্ৰেণী ধৰ্মান্ধ লোকে৷ শিক্ষিতসকলেও, ৰাজনৈতিকভাৱে শক্তিশালীসকলেও তেওঁলোকক এই অৱস্থাৰ পৰা উদ্ধাৰৰ কোনো বিশেষ ব্যৱস্থা লোৱা নাই৷ স্থিতাৱস্থা বাহাল থকাটোৱেই যেন তেওঁলোকৰো কাম্য৷ নহ’লে যে জৰা-ফুঁকা পানী খুৱাই ভোট আদায় কৰাৰ কৌশল ব্যৰ্থ হ’ব৷

বিগত নিৰ্বাচনত  ‘শৰাইঘাটৰ শেষ ৰণ’ বুলি অভিহিত কৰি প্ৰচাৰ কাৰ্য চলোৱা দেখা গৈছিল৷ শাসক দলটোৱে ইতিপূৰ্বে ৰূপায়ণ কৰা কাৰ্যাৱলী, ভৱিষ্যতৰ আঁচনি সন্দৰ্ভত ভোটদাতা ৰাইজৰ সন্মুখত বস্তুনিষ্ঠ বিশ্লেষণ দাঙি ধৰাৰ পৰিৱৰ্তে সাম্প্ৰদায়িক চিন্তা-চৰ্চাৰ পৰিৱেশ এটা গঢ়ি তুলিলে৷ ধৰ্মীয় মেৰু বিভাজনৰ এনে কৌশল কেৱল অসমতেই নহয়, সমগ্ৰ দেশতেই প্ৰয়োগ কৰা হৈছিল৷

মানুহক আৱেগিক কৰি তোলাৰ আটাইতকৈ সহজ পন্থাটো হ’ল ধৰ্ম৷ ধৰ্ম-সম্প্ৰদায়ৰ নামত মানুহক ভাগ ভাগ কৰি ৰাখিব পাৰিলে শাসন-শোষণ বৰ্তাই ৰখাটো সম্ভৱ৷ তাৰেই বলি হয় সৰ্বসাধাৰণ ৰাইজ৷ সেইবাবেই ধৰ্ম-সম্প্ৰদায়ৰ ঊধবৰ্লৈ গৈ ‘মানুহ’ হোৱাটো কঠিন৷ আমি কোনোবা হিন্দু, কোনোবা মুছলমান হৈয়েই থাকিব লাগিব৷ ভাৰতৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ড॰ এ পি জে আব্দুল কালামৰ স্কুলীয়া জীৱনৰ ঘটনা এটা মনলৈ আহিছে৷ কালাম তেতিয়া পঞ্চম শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ৷ তেওঁ প্ৰথম শাৰীত বহে উচ্ছবৰ্ণৰ পুৰোহিত এজনৰ পুত্ৰৰ কাষতে৷ স্কুললৈ নতুনকৈ অহা শিক্ষক এজনে কথাটো হজম কৰিব নোৱাৰি কালামক পিছৰ শাৰীলৈ যাবলৈ নিৰ্দেশ দিলে৷ সেই নিৰ্দেশ মানি কালাম পিছৰ শাৰীত বহিল৷ এই কথাই কেৱল কালামকেই নহয়, সহপাঠী ছাত্ৰজনকো দুখ দিলে৷ কথাটো ৰামেশ্বৰম মন্দিৰৰ প্ৰধান পূজাৰী লক্ষ্মণা শাস্ত্ৰীৰ কাণত পৰিল৷ এওঁ শিক্ষকজনক মতাই নিলে৷ সাম্প্ৰদায়িক বিষবাষ্প বিয়পাব পৰা শিক্ষকজনৰ সেই কাৰ্যক তেওঁ ধিক্কাৰ দিলে আৰু আচাৰ্যৰ ধৰ্ম পালন কৰিবলৈ সকীয়াই দিলে৷ লগতে কালামকো আগৰ ঠাইতে বহাৰ সুবিধা দিলে৷ আচাৰ্যৰ ধৰ্ম, ৰজাৰ ধৰ্ম– এইবোৰৰ পৰিভাষা নিশ্চয় সলনি হোৱা নাই, কিন্তু পালন কৰোঁতাৰ অভাৱ!

ফোনঃ ৮৬৩৮৬-০৩১৩৪